Lãi suất tín dụng và sự điều hành lãi suất tín dụng của Ngân hàng Nhà nước tại Việt Nam hiện nay

Lêi më ®Çu Lãi suất là một trong những vấn đề hết sức phức tạp, nó vừa là công cụ hết sức quan trọng và nhạy cảm trong việc điều hành chính sách tiền tệ,vừa là giá cả sử dụng vốn của hoạt động tín dụng. Vì vậy, nó có tác động to lớn đối với việc tăng hay giảm khối lượng tiền lưu thông, thu hẹp hay mở rộng tín dụng tạo thuận lợi hay khó khăn cho hoạt động ngân hàng.Vai trò của lãi suất ngày càng trở nên quan trọng trong giai đoạn phát triển nền kinh tế thị trường,đặc biệt trong giai đoạn đất nước tiến hành công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá. §èi víi ViÖt Nam,l·i suÊt lu«n lu«n lµ mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ,c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸c tÇng líp d©n c­.trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµ nh÷ng tµi liÖu thu thËp ®­îc còng nh­ nh÷ng hiÓu biÕt thùc tÕ cu¶ m×nh,em chän nghiªn cøu ®Ì tµi: " Lãi suất tín dụng và sự điều hành lãi suất tín dụng của Ngân hàng Nhà nước ở Việt Nam hiện nay”. I.nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ l·i suÊt 1.Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi tøc Nh÷ng ng­êi cã vèn tiÒn tÖ nhµn rçi nh­ng ch­a cã nhu cÇu tiªu dïng ,®Çu t­ th× hä cã thÓ cho ng­êi kh¸c vay sö dông sè vèn nµy.tÊt nhiªn hä vÉn lµ ng­êi së h÷u sè vèn nµy.Nh÷ng ng­êi®i vay sau khi chÊp nhËn mét c¬ chÕ nµo ®ã cña ng­êi cho vay ®Æt ra,th× hä ®îc vay vèn. ng­êi ®i vay cã toµn quyÒn sö dông sè vèn nµy trong thêi gian ®· tho¶ thuËn.tuy nhiªn hä kh«ng ph¶i lµ ng­êi së h÷u sè vèn trªn.Nh­ vËy, trong quan hÖ tÝn dông,quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông vèn ®· t¸ch rêi víi nhau.Do ®ã ®Ó ®¶m b¶o an toµn vèn cña m×nh,ng­êi cho vay ph¶i “rµng buéc” ng­êi ®i vay b»ng nh÷ng c¬ chÕ tÝn dông hÕt søc nghiªm ngÆt. Ng­êi ®i vay sö dông vèn vµo môc ®Ých kinh doanh-s¶n suÊt,lîi nhuËn ®­îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh nµytÊt yÕu ®­îc ph©n chia theo mét tû lÖ tho¶ ®¸nggi÷a ng­¬× ®i vay vµ ng­êi cho vay,t­¬ng øng víi nguån vèn bá vµo s¶n suÊt kinh doanh.PhÇn lîi nhuËn dµnh cho ng­êi cho vay ®­îc gäi lµ lîi tøc. Nh­ vËy vÒ b¶n chÊt ,lîi tøc lµmét phÇn cña lîi nhuËn ®­îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n suÊt mµ ng­êi ®i vay ph¶i nh­îng l¹i cho ng­êi cho vay theo tû lÖ vèn ®· ®­îc sö dông. VÒ sè l­îng lîi tøc ®­îc xem xÐt tõ hai phÝa * VÒ phÝa ng­êi ®i vay ,lîi tøc lµ sè tiÒn ngoµi phµn vèn,mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay sau mét thêi gian sö dông tiÒn vay * VÒ phÝa ng­êi cho vay,lîi tøc lµ kho¶n chªnh lÖch t¨ng thªm gi÷a sè tiÒn thu vÒ vµ sè tiÒn ph¸t ra ban ®Çu,mµ ng­êi së h÷u vèn thu ®­îc sau mét thêi gian cho vay nhÊt ®Þnh. NÕu vèn ®­îc coi nh­ lµ mét lo¹i hµng ho¸,cã thÓ mua b¸n trªn thÞ tr­êng vèn,th× lîi tøc chÝnh lµ gi¸ c¶ ®­îch×nh thµnh trong qu¸ tr×nh mua b¸n vèn trªn thÞ tr­êng.gi¸ c¶ nµy còng lªn xuèng theo quan hÖ cung cÇu cña vèn,nh­ng kh¸c víi gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ th«ng th­êng :ph¶n ¸nh vµ xoay xung quanh gi¸ trÞ cña chóng.Gi¸ c¶ cña vèn hoµn toµn kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc gi¸ trÞ cña vèn.Nã chØ b»ng mét phÇn rÊt nhá so víi gi¸ trÞ cña vèn.ChÝnh v× thÕgi¸ c¶ cña vèn ®­îc coi lµ mét lo¹i gi¸ c¶ ®Ëc biÖt Trªn thùc tÕ,nÕu chØ xem xÐtvÒ sè l­îng,th× lîi tøc ch­a ph¶n ¸nh ®­îchiÖu qu¶ cña sè vèn cho vayph¸t ra.V× vËy,trong kinh doanh tiÒn tÖ,l¬i tøc lu«n lu«n ®­îc so s¸nh víi sè vèn cho vay ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sinh lêi cña tõng lo¹i vèn cho vay trªn thÞ tr­êng.chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ nµy chÝnh lµ l·i suÊt tÝn dông. 2.Kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt tÝn dông Mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng cña tÝn dông lµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh ng­êi sö dông ph¶i hoµn tr¶ cho ng­êi chuyÓn nh­îng mét l­îng gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ ban ®Çu. phµn gi¸ trÞ lín h¬n chÝnh lµ lîi tøc tÝn dông.Lîi tøc tÝn dông chÝnh lµ phÇn ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay.Lîi tøc tÝn dông ®­îc coi nh­ lµ mét h×nh th¸i bÝ Èn cña gi¸ c¶ vèn vay,v× nã ph¶i tr¶ cho gi¸ trÞ sö dông cña vèn vay(®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ sinh lêi hoÆc ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng).Lîi tøc tÝn dông còng biÕn ®éng theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng vèn nh­ gi¸ c¶ hµng ho¸ th«ng th­êng. Nh­ng lîi tøc tÝn dôngchØ lµ h×nh th¸i bÝ Èn cña gi¸ c¶ vènvay mµ theo møc ®ã lµ h×nh th¸i gi¸ c¶ phi lý,v× nã chØ ph¶i tr¶ cho gi¸ trÞ sö dông mµ kh«ng ph¶i lµ quyÒn së h÷u còng kh«ng phØ quyÒn sö dông vÜnh viÔnmµ chØ lµ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh h¬n n÷a lîi tøc tÝn dông còng kh«ng ph¶i lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ vèn vay nh­ gi¸ c¶ hµng ho¸ th«ng th­êng mµ nã ®éc lËp t­¬ng ®èi hay nhá h¬nnhiÒu so víi gi¸ trÞ vèn vay. Lîi tøc tÝn dông lµ sè tuyÖt ®èi nªn ®Ó biÓu hiÖn mét c¸ch tæng qu¸t vÒ lîi tøc tÝn dông ng­êi ta sö dông chØ tiªu t­¬ng ®èi lµ l·i suÊt tÝn dông . L·i suÊt tÝn dông lµ tû lÖ %gi÷a sè tiÒn mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay (lîi tøc) trªn tæng sè tiÒn vay sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh sö dông sè tiÒn vay ®ã.L·i suÊt tÝn dông cã thÓ ®­îc tÝnh theo th¸ng hoÆc n¨m ( ë viÖt n¨m th­êng c«ng bè theo th¸ng cßn hÇu hÕt c¸c n­íc c«ng bè theo n¨m) Tuú theo tõng h×nh thøc tÝn dông mµ ng­êi ta ph©n biÖt l·i suÊt tÝn dông thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau víi nh÷ng qui ®Þng cô thÓ kh¸c nhau. L·i suÊt tÝn dông th­¬ng m¹i tÝnh trªn c¬ së gi¸ gi÷a viÖc tr¶ tiÒn ngay víi viÖc kÐo dµi thêi gian tr¶ tiÒn. ng­êi ta th«ng b¸o cho ng­êi mua biÕt cã thÓ mua chÞu hoÆc tr¶ tiÒn ngay vµ nÐu tr¶ tiÒn ngay cã thÓ gi¶m gi¸ 2%. L·i suÊt tÝn dông nhµ n­íc chÝnh lµ l·i suÊt c¸c tr¸i phiÕu,tÝn phiÕu theo c«ng bè khi nhµ n­íc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu tÝn phiÕu.l·i suÊt nµy cã thÓ cè ®Þnh trong suèt thêi gian vay. VÝ dô: lo¹i tÝn phiÕu cã thêi h¹n 3 n¨m l·i suÊt 6% th× trong suèt thêi h¹n 3 n¨mng­êi mua tÝn phiÕu ®ùc h­ëng l·i suÊt 6%/n¨m.l·i suÊt còng cã thÓ biÕn ®æi.vÝ dô còng lo¹i tÝn phiÕu 3 n¨m n¨m ®µu c«ng bè hay ghi trªn mÆt phiÕu cßn n¨m thø 2 n¨m thø 3 sÏ ®iÌu chØnh theo t×nh h×nh cô thÓ cña nh÷ng n¨m ®ã (cã thÓ lªn hoÆc xuèng theo thÞ tr­êng). Trong thùc tÕ l·i suÊt ®­îc quan niÖm thèng nhÊt lµ :”L·i suÊt tÝn dông lµ tû lÖ phÇn tr¨m so s¸nh gi÷a sè lîi tøc thu ®­îc víi sè tiÒn bá ra cho vay trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh”. sè lîi tøc thu ®­îc trong kú L·i suÊt tÝn dông = -------------------------------- ´ 100 (%) sè tiÒn vay ph¸t ra trong kú Trong ®ã lîi tøc tÝn dông lµ sè tiÒn ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vayngoµi phÇn vèn gèc sau mét thêi gian sö dông tiÒn vay,hay nãi c¸ch kh¸c®ã chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm so víi phÇn vèn gèc mµ ng­êi cho vay thu ®­îc sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. L·i suÊt tÝn dông lµ mét chØ tiªu ®Æc biÖt ®¸nh gi¸ møc ®é lîi tøc coa hay thÊp kh¸c nhau. 3.Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt h×nh thµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng: 3.1.C¨n cø vµo quan hÖ cung-cÇu tiÒn vay: Cung tiÒn vay chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè: + Møc thu nhËp:sù gia t¨ng thu nhËp trong nÒn kinh tÕ sÏ lµm t¨ng c¸c kho¶n tiÒn d­ thõa ngoµi chi tiªu dÉn ®Õn sù t¨ng lªncña cung tiÒn vay qua ®ã kÐo l·i suÊt h¹ xuèng. + Møc l¹m ph¸t: sù gia t¨ng l¹m ph¸t lµm cho gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸c kho¶n tiÒn gi¶m xuèng lµm cho gi¸ trÞ c¸c kho¶n tiÒn thu vÒ khi cho vay gi¶m,cung tiÒn gi¶m , ®¶y l·i suÊt t¨ng lªn. + Møc rñi ro cña viÖc cho vay: khi møc rñi ro trong cho vay t¨ng lªn,lµm gi¶m bít viÖc cho vay,cung vÒ tiÒn vay gi¶m ®Èy l·i suÊt lªn cao. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn cÇu tiÒn vay: + Møc lîi tøc dù tÝnh cña c¸c c¬ héi ®Çu t­: Khi møc lîi tøc nµy t¨ng lµm t¨ng nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­,cÇu tiÒn vay t¨ng ®Èy l·i lªn suÊt lªn cao. +Møc l¹m ph¸t: Sù gia t¨ng l¹m ph¸t lµm gi¶m chi phÝ thùc tÕ cña viÖc sö dông tiÒn vay,cÇu vÒ tiÒn vay t¨ng ®Èy l·i suÊt lªn cao. +Møc béi chi ng©n s¸ch nhµ n­íc: ng©n s¸ch nhµ n­íc béi chi lµm t¨ng cÇu tiÒn vay dÉn ®Õn l·i suÊt t¨ng. Khi cung tiÒn vay nhá h¬n cÇu tiÒn vay th× l·i suÊt t¨ng vµ ng­îc l¹i.Khi cung tiÒn vay b»ng cÇu tiÒn vay th× l·i suÊt æn ®Þnh. 3.2.C¨n cø vµo thêi h¹n cho vay: L·i suÊt L·i suÊt L·i suÊt tÝn dông < tÝn dông < tÝn dông ng¾n h¹n trung h¹n dµi h¹n 3.3.C¨n cø vµo c¬ chÕ l·i suÊt d­¬ng: Tû lÖ L·i suÊt L·i suÊt Tû suÊt l¹m ph¸t < huy ®éng < cho vay £ lîi nhuËn b×nh qu©n vèn b×nh qu©n b×nh qu©n b×nh qu©n. 4.C¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông: Trªn thÞ tr­êng vèn ë c¸c n­íc ,th«ng th­êng cã c¸c lo¹i l·i suÊt sau ®©y: 4.1. L·i suÊt c¬ b¶n:Lµ l·i suÊt do NHT¦ c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh. 4.2. L·i suÊt sµn vµ l·i suÊt trÇn: lµ l·i suÊt thÊp nhÊt vµ cao nhÊt trong mét khung l·i suÊt nµo ®ã,mµ NHT¦ Ên ®Þnh cho c¸c NHTM, hoÆc do c¸c NHTM qui ®Þnh trong hÖ thèng cña nã,nh»m thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 4.3. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu:lµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n mµ NHT¦ dµnh cho c¸c NHTM,trong tr­êng hîp cÊp vèn cho chóng th«ng qua nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸.L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ l·i suÊt cña c¸c NHTM ®Î tõ ®ã chóng Ên ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt cho vay kh¸c trong khung l·i suÊt ®­îc phÐp. 4.4.L·i suÊt t¸i cÊp vèn: Lµ l·i suÊt do NHT¦ ¸p dông khi t¸i cÊp vèn. 4.5.L·i suÊt danh nghÜa: lµ l·i suÊt mµ ng­êi cho vay ®­îc h­ëng,kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ tiÒn tÖ 4.6.L·i suÊt thùc:Lµ l·i suÊt sau khi ®· lo¹i trõ sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ tiÒn tÖ ,nh­ l¹m ph¸t hoÆc lªn gi¸ tiÒn tÖ. 4.7. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng:lµ l·i suÊt mua b¸n vèn gi÷a c¸c NHTM do NHT¦ ®iÒu hµnh vµ Ên ®Þnh. C¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch ®a d¹ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.§¹i bé phËn chóng ®Òu do NHT¦ kiÓm so¸t vµ khèng chÕ.Xu h­íng chung sÏ tiÕn tíi mét l·i suÊt phæ th«ng ®¬n gi¶n.HiÖn nay,ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn l·i suÊt tÝn dông cßn cao.Cßn ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn l·i suÊt th­êng h¹.Ngµy nay do sù héi nhËp kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia,cho nªn mÆt b»ng l·i suÊt cã c¬ héi ®­îc thiÕt lËp gi÷a nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. 5.C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt tÝn dông: 5.1.Cung vµ cÇu vÒ tiÒn vay Nh­ phÇn trªn ®· ®Ì cËp,cung-cÇu tiÒn vay cã ¶nh h­ëng ®Õn sù biÕn ®éng l·i suÊt 5.2.Møc ®é rñi ro trong viÖc hoµn tr¶ vèn: Khi møc ®é rñi ro cµng cao th× ng­êi ta sÏ tÝnh l·i suÊt cµng cao vµ ng­îc l¹i.do vËy,tuú theo ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vµ møc ®é b¶o toµn vèn vay cña c¸c kho¶n tiÒn vay mµ l·i suÊt cã thÓ cao hay thÊp. 5.3.Sè l­îng vay vµ thêi h¹n vay: Th«ng th­êng sè l­îng lín vµ thêi h¹n vay dµi sÏ ®­îc tÝnh l·i suÊt cao h¬n sè l­îng nhá vµ thêi h¹n ng¾n v× møc ®é rñi ro th­êng cao h¬n. 5.4.Møc sinh lêi cña nÒn kinh tÕ: Møc l·i suÊt cho vay chØ ®­îc chÊp nhËn khi nã nhá h¬n møc sinh lêi cña nÒn kinh tÕ ®Î ®¶m b¶o cho ng­êi vay cã l·i khi sö dông vèn trong qu¸ tr×nh s¶n suÊt kinh doanh.Møc sinh lêi cao th× l·i suÊt sÏ cao vµ ng­îc l¹i. 5.5 Thu - chi ng©n s¸ch: Khi ng©n s¸ch nhµ n­íc béi chi,chÝnh phñ bï ®¾p béi chi b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n tÝn phiÕu,tr¸i phiÕu chÝnh phñ,lµm t¨ng nhu cÇu vay tiÒn vµ t¨ng l·i suÊt. Ng­îc l¹i khi ng©n s¸ch béi thu sÏ t¨ng møc cung cña quü cho vay lµm cho l·i suÊt gi¶m. 5.6.Chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng: V× l·i suÊt cho vay = l·i suÊt huy ®éng + chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng. Do ®ã chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng cao sÏ ®Èy l·i suÊt t¨ng vµ chi phÝ ho¹t ®éng gi¶m sÏ lµm l·i suÊt gi¶m. Nh­ vËy ®Ó duy tr× møc l·i suÊt võa ph¶i ,thóc ®Èy nhu cÇu vay vèn th× c¸c ng©n hµng cÇn tÝch cùc gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng còng nh­ thu hÑp c¸c bé phËn c¸n bé d­ thõa hay c¸n bé kÐm n¨ng lùc,tiÕt kiÖm chi phÝ ®Ó gi¶m l·i suÊt cho vay. 5.7.L¹m ph¸t: Khi l¹m ph¸t cao th× ng­êi cho vay sÏ kh«ng muèn cho vay,cung tiÒn vay gi¶m xuèng trong khi cÇu tiÒn vay t¨ng lªn (do chi phÝ cho kho¶n vay gi¶m ®i) ®Èy l·i suÊt t¨ng cao. L·i suÊt tÝn dông chÞu t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu yÕu tè cho nªn ®Ó x©y dùng mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý,c¸c nhµ qu¶n lý,c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã liªn quan ph¶i cã mét c¸ch nh×n nhËn tæng hîp s¸t thùc ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi ®i vay còng nh­ ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi cho vay, b¶o toµn ®ång vèn vµ ®¶m b¶o cho c¸c NHTM ,tæ chøc tÝn dông kinh doanh cã l·i vµ cao h¬n n÷a lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn,thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 6.ý nghÜa cña l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng L·i suÊt tÝn dông lµ mét trong nh÷ng ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng .Nã t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã sö dông vèn tÝn dông nãi riªng vµ do ®ã ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung .t¸c dông cña l·i suÊt ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung sau ®©y: 6.1.L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«: T¨ng hay gi¶m l·i suÊt cho vay,sÏ lµm vèn cña doanh nghiÖp gi¶m xuèng hay t¨ng lªn.Nh­ vËy quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thu hÑp hay më réng s¶n suÊt.T×nh tr¹ng nµy sÏ dÉn ®Õn sè l­îng c«ng viÖc lµm trong x· héi t¨ng lªn hay gi¶m xuèng.§iÒu ®ã cã nghÜa r»ng,l·i suÊt tÝn dông ®· cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong x· héi MÆt kh¸c, t¨ng hay gi¶m l·i suÊt tiÒn göi,®Æc biÖt lµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu sÏ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sè l­îng ngo¹i tÖ ®i vµo trong n­íc .do ®ã sÏ ¶nh h­ëng ®Ðn cung cÇu ngo¹i tÖ dÉn ®Õn sù thay ®æi tû gi¸ vµ quan hÖ xuÊt nhËp khÈu trong tõng thêi kú. Nh­ vËy,cã thÓ kh¼ng ®Þnh l·i suÊt lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«. 6.2.L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ vi m«. Trong nÒn kinh tÕ,th­êng x¶y ra nh÷ng ®ét biÕn ë tõng khu vùc hay trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n do nh÷ng nguyªn nh©n kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. khi x¶y ra nh÷ng hiÖn t­îng nh­ vËy chÝnh phñ th­êng sö dông nh÷nh c«ng cô kinh tÕ trong ®ã cã l·i suÊt tÝn dông ®Ó ®iÒu chØnh l¹i nh÷ng quan hÖ t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ khu vùc,ngµnh hay toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn .Ch¼ng h¹n,trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t,chÝnh phñ cã thÓ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi ®Ó rót bít tiÒn trong l­u th«ng vÒ, hoÆc cã thÓ ¸p dông møc l·i suÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c khu vùc , ®Ó ®iÒu hoµ l­u th«ng t¹o mÆt b»ng gi¸ c¶ hîp lý, ®¶m b¶o cho s¶n suÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn. Lµ c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ vi m«, l·i suÊt tÝn dông ph¶i ®­îc xö lý kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. §iÒu ®ã ®ßi hái hÖ thèng ng©n hµng ph¶i n¾m v÷ng th«ng tin kinh tÕ, biÕt xö lý th«ng tin, ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. 6.3. L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô khuyÕn khÝch c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Trong khung l·i suÊt cho phÐp, ®Ó t¨ng khèi l­îng nguån vèn huy ®éng ®ång thêi ®Ó më réng quan hÖ tÝn dông víi kh¸ch hµng, c¸c NHTM cã thÓ n©ng l·i suÊt tiÒn göi vµ h¹ l·i suÊt cho vay . §©y chÝnh lµ ho¹t ®éng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh nµy lµ ph©n chia khèi l­îng tiÒn göi vµ më réng ph¹m vi ¶nh h­ëng cña ngaan hµng ra thÞ tr­êng. §Ó ®¶m b¶o c¹nh tranh th¾ng lîi, mçi ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu cã chiÕn l­îc kh¸ch hµng cña m×nh.ChiÕn l­îc nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng l·i suÊt ­u ®·i. Muèn vËy c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu t×m mäi biÖn ph¸p gi¶m thÊp chi phÝ kinh doanh vµ chi phÝ qu¶n lý. Sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM sÏ t¹o ra lîi Ých kinh tÕ chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. 6.4.L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­. Theo lý thuyÕt tµi chÝnh, chóng ta cã thÓ ®­a ra mét ph­¬ng tr×nh ®¬n gi¶n vÒ thu nhËp. Thu nhËp = Tiªu dïng + TiÕt kiÖm Ph­¬ng tr×nh nµy kh«ng nh÷ng ®óng víi ®Æc ®iÓm tµi chÝnh cña c¸c hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp mµ c¶ ®ãi víi nÒn tµi chÝnh quèc gia. Gi¶ sö , trong ®iÒu kiÖn cña méy nÒn kinh tÕ b×nh th­êng, tû lÖ gi÷a tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm lµ hîp lý. §Ó t¨ng tû lÖ tiÕt kiÖm,khuyÕn ®Çu t­,tøc lµ t¨ng kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n,th× biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ t¨ng l·i suÊt huy ®éng vèn. Khi l·i suÊt huy ®éng vèn t¨ng lªn, th× tr­íc hÕt c¸c hé gia ®×nh ph¶i xem xÐt l¹i c¸c kho¶n chi cho tiªu dïng th­êng xuyªn,cã thÓ gi¶m chi hoÆc ho·n mét sè kho¶n chi nµy , ®Ó t¨ng thªm tû lÖ tiÕt kiÖm trong tæng thu nh¹p. Sau ®ã tõ kho¶n tiÕt kiÖm nµy, hä sÏ chän h­íng ®Çu t­ : Göi vµo ng©n hµng , vµo quÜ b¶o hiÓm , hay ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n... khi thÊy cã lîi h¬n. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh l·i suÊt lµ c«ng cô can thiÖp cã hiÖu lùc ®Ó ph©n chia gi÷a quü tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm.Nh­ng n©ng l·i suÊt huy ®éng vèn ®Õn møc ®é nµo,th× cÇn ph¶i c©n nh¾c thËn träng ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn hµi hoµ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. II. Thùc tr¹ng l·i suÊt tÝn dông ë ViÖt Nam - ­u nh­îc ®iÓm & t¸c dông ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 1.Thùc tr¹ng vÒ l·i suÊt tÝn dông cña ViÖt nam KÓ tõ n¨m 1998 ®Õn naylµ giai ®o¹n chuyÓn biÕn chung cña nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch cøng nh¾c sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa c¬ chÕ l·i suÊt ®· ®­îc ng©n hµng nghiªn cøu sö dông nh­ mét c«ng cô quan träng nhÊt, dÓ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh huy ®éng vèn vµ cho vay cã hiÖu qu¶.ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®­îc thay ®æi rÊt c¬ b¶n: l·i suÊt tiÕt kiÖm cao h¬n tèc ®é tr­ît gi¸ ; n©ng l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn vay cña c¸c tæ chøc kinh tÕ gÇn víi l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm. L·i suÊt huy ®éng vèn tõ th¸ng 04/1989 - 06/1989 ®èi víi lo¹i tiÕt kiÖm cã kú h¹n lµ 12 % / th¸ng, kh«ng kú h¹n lµ 9% / th¸ng. l·i suÊt huy ®éng chøng chØ tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng vµ hîp t¸c x· tÝn dông, cña c¸c tæ chøc kinh tÕ lµ 13 - 14% / th¸ng.víi sù hÊp dÉn ®Æc biÖt cña møc l·i suÊt trªn, c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c tÇng líp d©n c­ ®· å ¹t kÐo ®Õn göi tiÒn vµo ng©n hµng. c¸c NHTM ,c¸c trung t©m tÝn dông ®· huy ®éng ®­îc nguån vèn to lín ,®É gãp phÇn chÆn ®øng c¬n sèt l¹m ph¸t cao tõ møc 14,2% / th¸ng xuèng cßn 2,9% / th¸ng n¨m 1989 . thËm chÝ chØ sè l¹m ph¸t th¸ng 05/1989 xuèng cßn - 0,2% ; th¸ng 06/1989 xuèng cßn - 2,9% ; th¸ng 07/ xuèng cßn - 2,5% / th¸ng. Cã thÓ nãi ®©y lµ bµi häc thµnh c«ng vÒ gãc ®é sö dông l·i suÊt huy ®éng vèn ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Song ¶nht h­ëng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ b¶n th©n ng©n hµng nh­ thÕ nµo? Giai ®o¹n tõ 1981 tíi 1990 Thêi kú 1981 - 1991 n­íc ta l©m vµo cuéc khñng ho¶ng tr× trÖ vÒ kinh tÕ nghiªm träng nhÊt cã nguy c¬ dÉn ®Õn mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi.Trong giai ®o¹n nµy cÇn ph¶i më réng ®Çu t­ lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó chèng ®×nh trÖ, ®Ó phôc håi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tho¸t ra khái c¬n khñng ho¶ng.Nh­ng trªn thùc tÕ, v× liÒu thuèc l·i suÊt huy ®éng vèn qu¸ cao ®Ó chèng l¹m ph¸t nh»m æn dÞnh tiÒn tÖ chóng ta ®· bÞ thÊt b¹i trong chÝnh s¸ch ®Çu t­ kh«ng nh÷ng t¨ng mµ cßn gi¶m sót nghiªm träng do l·i suÊt huy ®éng vèn qu¸ cao vµ chËm ®­îc ®iÒu chØnh so víi hÖ sè l¹m ph¸t, thùc tÕ kh«ng cã s¶n suÊt kinh doanh g× l·i b»ng göi tiÒn vµo ng©n hµng, nªn ng­êi ta kh«ng bá vèn vµo s¶n suÊt kinh doanh, thËm chÝ cßn b¸n c¶ tµi s¶n cè ®Þnh ®i ®Ó göi vµo ng©n hµng . C¸c ng©n hµng ®· huy ®éng ®­îc nguån vèn rÊt lín víi ®Çu vµo rÊt cao ( 12 - 15% / th¸ng ). Víi l·i suÊt cho vay nµy, kh«ng mét nhµ s¶n suÊt kinh doanh ch©n chÝnh nµo cã thÓ chÞu ®ùng næi nªn hä kh«ng d¸m vay ng©n hµng. §Ó gi¶i phãng nguån vèn, chèng thua lç, ng©n hµng ph¶i cho vay b»ng mäi gi¸. KÕt qu¶ lµ nh÷ng ng­êi bu«n gian b¸n lËn hµng ngo¹i, nh÷ng ng­êi vay tiÒn ng©n hµng ®Ó ch¬i ®Ò , ch¬i hôi, göi vµo c¸c trung t©m tÝn dông, göi vµo c¸c trung t©m lõa ®¶o nh­ n­íc hoa thanh h­¬ng, ®¹i thµnh, xacogiva... HËu qu¶ lµ nguån vèn ng©n hµng kh«ng ®i vµo s¶n suÊt - kinh doanh mµ ®Ó vµo c¸c sßng b¹c, khi ®Õn h¹n phÇn lín ng­êi vay kh«ng tr¶ ®­îc nî, hÖ thèng hîp t¸c x· tÝn dông bÞ ph¸ s¶n, c¸c tæ chøc huy ®éng vèn vì nî ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc chÊt ®· bÞ ph¸ s¶n nÕu kh«ng ®­îc nhµ n­ãc khoanh nî hµng ngµn tû ®ång ®Õn nay vÉn kh«ng thu håi ®­îc. M·i ®Õn hiÖn nay ch­a ai tÝnh ®­îc hiÖu qu¶ cña chèng l¹m ph¸t vµ møc thiÖt h¹i to lín cña nÒn kinh tÕ do chÝnh s¸ch l·i suÊt “siªu thùc tÕ “ trong giai ®o¹n 1989 - 1990. 1.2. Giai ®o¹n tõ 1990 tíi 1993. Tõ khi cã ph¸p lÖnh ng©n hµng 05/ 1990, chÝnh s¸ch l·i suÊt liªn ng©n hµng d­îc ®æi míi thªm mét b­íc quan träng. C¬ chÕ l·i suÊt tiÕn dÇn víi l·i suÊt b×nh qu©n d­¬ng, b¶o toµn ®­îc vèn cho c¶ ng­êi göi vµ ng­êi vay. C¬ cÊu l·i suÊt bao gåm: L·i suÊt huy ®éng vèn gåm l·i suÊt c¬ b¶n ( l·i suÊt thùc) vµ chØ sè gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng x· héi, l·i suÊt cho vay b×nh qu©n b»ng l·i suÊt huy ®éng vèn b×nh qu©n céng thªm tû lÖ chi phÝ vµ l·i hîp lý cho ngµnh ng©n hµng. l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh l¹i hµng th¸ng hµng quÝ theo sù thay ®æi cña chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr­êng x· héi. Thñ t­íng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh khung l·i suÊt c¬ b¶n v