Luận án Chất lượng đội ngũ công chức của bộ lao động - Thương binh và xã hội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
NGUYỄN MẠNH CƯỜNG CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC CỦA BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
NGUYỄN MẠNH CƯỜNG CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC CỦA BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ NHÂN LỰC (KINH TẾ LAO ĐỘNG) MÃ SỐ: 62.34.04.04 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS TRẦN XUÂN CẦU 2. PGS.TS VŨ HOÀNG NGÂN HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện, hoàn thành dưới sự hướng dẫn của PGS. TS. Trần Xuân Cầu, PGS. TS. Vũ Hoàng Ngân và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. Hà Nội, ngày tháng 10 năm 2017 Nghiên cứu sinh Nguyễn Mạnh Cường LỜI CẢM ƠN Sau hơn 5 năm nỗ lực học tập, nghiên cứu tôi đã hoàn thành luận án này với sự giúp đỡ nhiệt tình, quý báu của rất nhiều tập thể và cá nhân. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới: PGS.TS Trần Xuân Cầu và PGS.TS Vũ Hoàng Ngân là thầy cô trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, động viên, giúp đỡ tôi vượt qua nhiều khó khăn để hoàn thành luận án. Tập thể công chức các đơn vị quản lý nhà nước thuộc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Lãnh đạo Bộ, Lãnh đạo Vụ Tổ chức cán bộ, Lãnh đạo các đơn vị của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Tập thể cán bộ, giảng viên Khoa Kinh tế và Quản lý nguồn nhân lực, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân; các nhà khoa học trong Hội đồng bảo vệ luận án; các nhà khoa học là phản biện độc lập đã đóng góp nhiều ý kiến xác đáng giúp tôi khắc phục nhiều hạn chế và làm chặt chẽ, phong phú thêm kết quả nghiên cứu. Tập thể cán bộ, giảng viên Viện Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã luôn nhiệt tình, tạo điều kiện tốt nhất giúp tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Sau cùng, tôi xin gửi lời tri ân tới toàn thể gia đình, hai bên nội ngoại, anh em bạn bè, đồng nghiệp, vợ, con đã luôn động viên, chia sẻ, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện để tôi yên tâm học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Hà Nội, ngày tháng 10 năm 2017 Tác giả luận án Nguyễn Mạnh Cường MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do lựa chọn đề tài ......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 3 3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 4 5. Những đóng góp của Luận án ........................................................................... 4 5.1. Về mặt học thuật, lý luận ....................................................................................... 4 5.2. Về mặt thực tiễn ..................................................................................................... 4 6. Kết cấu luận án .................................................................................................. 5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC ... 6 1.1. Công chức và đội ngũ công chức .................................................................... 6 1.1.1. Khái niệm công chức .......................................................................................... 6 1.1.2. Đội ngũ công chức .............................................................................................. 9 1.1.3. Vai trò của công chức ....................................................................................... 11 1.1.4. Phân loại công chức .......................................................................................... 13 1.2. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến chất lượng đội ngũ công chức ......... 13 1.3. Chất lượng đội ngũ công chức...................................................................... 19 1.3.1. Khái niệm .......................................................................................................... 19 1.3.2. Tiêu chí đánh giá chất lượng đội ngũ công chức .............................................. 25 1.3.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ công chức ......................... 29 1.4. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu ................................................................ 34 1.4.1. Mô hình nghiên cứu .......................................................................................... 34 1.4.2. Giả thuyết nghiên cứu ....................................................................................... 36 1.5. Kinh nghiệm một số nước về nâng cao chất lượng đội ngũ công chức ....... 36 1.5.1. Nhật Bản ........................................................................................................... 36 1.5.2. Singapore .......................................................................................................... 37 1.5.3. Mỹ ..................................................................................................................... 39 1.5.4. Bài học kinh nghiệm ......................................................................................... 40 1.6. Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 41 CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................... 43 2.1. Quy trình nghiên cứu ................................................................................... 43 2.2. Nghiên cứu định tính .................................................................................... 44 2.3. Nghiên cứu định lượng ................................................................................. 45 2.3.1. Thiết kế phiếu khảo sát, thang đo, biến số ........................................................ 45 2.3.2. Nghiên cứu định lượng sơ bộ ........................................................................... 52 2.3.3. Nghiên cứu định lượng chính thức ................................................................... 53 2.4. Phương pháp phân tích dữ liệu .................................................................... 55 2.4.1. Dữ liệu thứ cấp .................................................................................................. 55 2.4.2. Dữ liệu sơ cấp ................................................................................................... 55 2.5. Kiểm định thang đo ...................................................................................... 57 2.5.1. Kiểm định độ tin cậy của thang đo ................................................................... 58 2.5.2. Phân tích nhân tố ............................................................................................... 58 2.6. Đặc điểm mẫu nghiên cứu ............................................................................ 63 2.7. Tiểu kết chương 2 ......................................................................................... 64 CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................ 66 3.1. Giới thiệu chung về Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội....................... 66 3.1.1. Chức năng ......................................................................................................... 66 3.1.2. Nhiệm vụ.......................................................................................................... 66 3.1.3. Cơ cấu tổ chức .................................................................................................. 69 3.1.4. Thực trạng đội ngũ công chức .......................................................................... 71 3.1.5. Kết quả đánh giá, phân loại cá nhân, tập thể công chức hàng năm .................. 74 3.1.6. Kết quả công tác quản lý nhà nước giai đoạn 2011-2016 ................................ 77 3.2. Chất lượng đội ngũ công chức Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ..... 83 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng đội ngũ công chức ......................... 90 3.3.1. Kết quả điểm số trung bình của các nhân tố ảnh hưởng ................................... 90 3.3.2. Sự tác động của các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng đội ngũ công chức và các tiêu chí cấu thành .................................................................................................. 93 3.4. Kiểm định giả thuyết .................................................................................. 109 3.5. Đánh giá chung về chất lượng đội ngũ công chức của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ...................................................................................... 110 3.6. Tiểu kết chương 3 ....................................................................................... 111 CHƯƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC CỦA BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI ............. 114 4.1. Chủ trương của Đảng và những vấn đề đặt ra về chất lượng đội ngũ công chức Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội giai đoạn 2016-2021................... 114 4.2. Đề xuất giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng đội ngũ công chức của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội .................................................................. 117 4.2.1. Giải pháp kiện toàn đội ngũ công chức lãnh đạo, quản lý .............................. 117 4.2.2. Giải pháp về đánh giá công chức và chất lượng đội ngũ công chức .............. 121 4.2.3. Giải pháp về mô hình tổ chức và qui mô đội ngũ công chức ......................... 128 4.2.4. Giải pháp về công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng công chức ... 133 4.2.5. Giải pháp về tạo động lực cho đội ngũ công chức của Bộ ............................. 135 4.2.6. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý, điều hành .......................... 137 4.2.7. Giải pháp về ứng dụng công nghệ thông tin ................................................... 138 4.3. Đề xuất, kiến nghị với Chính phủ .............................................................. 139 4.4. Tiểu kết chương 4 ....................................................................................... 140 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 142 DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BCT Bộ Chính trị Bộ LĐTBXH Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Bộ NV Bộ Nội vụ CP Chính phủ CLĐNCC Chất lượng đội ngũ công chức CCHC Cải cách hành chính CNNV Chức năng, nhiệm vụ CCTC Cơ cấu tổ chức CNH Công nghiệp hóa CTTTCCHC Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước ĐNCC Đội ngũ công chức EFA Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis) H Giả thuyết (Hypothesis) HĐH Hiện đại hóa HNQT Hội nhập quốc tế KMO Kiểm định Kaiser-Meyer-Olkin KPIs Bộ chỉ số đánh giá hiệu quả công việc (Key Performance Indicators) LĐTBXH Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Luật CBCC Luật Cán bộ, công chức MBO Quản lý theo mục tiêu (Management by object) NCS Nghiên cứu sinh NNL Nguồn nhân lực NĐ Nghị định của Chính phủ Sig. Mức ý nghĩa (Significant) SPSS Chương trình phần mềm thống kê (Statistical Package for the Social Sciences) TCBM Tổ chức bộ máy TGBC Tinh giản biên chế VIF Thước đo độ phóng đại phương sai (Variance Inflation Factor) TTCP Thủ tướng Chính phủ UBTVQH Ủy ban Thường vụ Quốc hội DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Thang đo, biến số khảo sát trình độ đội ngũ công chức .............................. 47 Bảng 2.2. Thang đo, biến số khảo sát năng lực đội ngũ công chức ............................. 48 Bảng 2.3. Thang đo, biến số khảo sát sức khỏe ĐNCC .............................................. 48 Bảng 2.4. Thang đo, biến số khảo sát thái độ - hành vi của đội ngũ công chức ........... 49 Bảng 2.5. Thang đo, biến số khảo sát kết quả thực hiện công việc ............................. 50 Bảng 2.6. Thang đo, biến số khảo sát mô hình tổ chức và qui mô đội ngũ công chức 50 Bảng 2.7. Thang đo, biến số khảo sát công tác chỉ đạo, điều hành của đơn vị ............ 51 Bảng 2.8. Thang đo, biến số khảo sát việc thực hiện một số chính sách quản trị nhân sự của đơn vị ............................................................................................................. 51 Bảng 2.9. Thang đo, biến số khảo sát về sự phù hợp của một số chính sách đối với công chức và khảo sát về cơ sở vật chất của đơn vị .................................................... 52 Bảng 2.10. Tổng hợp kết quả kiểm định Cronback’s alpha ........................................ 58 Bảng 2.11. Kết quả kiểm định KMO và Bartlett đối với các tiêu chí .......................... 59 Bảng 2.12. Tổng phương sai được giải thích của các tiêu chí thành phần (Total Variance Explained) .................................................................................................. 59 Bảng 2.13. Chi tiết tên các thành phần sau khi phân tích nhân tố đối với các tiêu chí đánh giá chất lượng đội ngũ công chức. ..................................................................... 60 Bảng 2.14. Kết quả kiểm định KMO và Bartlett đối với nhân tố ảnh hưởng ............... 61 Bảng 2.15. Tổng phương sai được giải thích của các nhân tố ảnh hưởng (Total Variance Explained) .................................................................................................. 61 Bảng 2.16. Diễn giải các biến thành phần đại diện các nhân tố .................................. 62 Bảng 2.17. Sự thay đổi của mô hình nghiên cứu ........................................................ 62 Bảng 3.1. Kết quả đánh giá, phân loại công chức Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội giai đoạn 2012-2016 ............................................................................................ 75 Bảng 3.2. Kết quả đánh giá, phân loại tập thể thuộc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội giai đoạn 2012-2016 ....................................................................................... 76 Bảng 3.3. Kết quả trị số điểm trung bình của chất lượng đội ngũ công chức .............. 84 Bảng 3.4. Mức độ đóng góp của các tiêu chí đối với CLĐNCC ................................. 87 Bảng 3.5. Kết quả điểm số trung bình của chất lượng đội ngũ công chức và các tiêu chí theo đơn vị ................................................................................................................. 89 Bảng 3.6. Kết quả điểm số trung bình của các nhân tố ảnh hưởng .............................. 90 Bảng 3.7. Kết quả điểm số trung bình của các nhân tố ảnh hưởng theo đơn vị ........... 91 Bảng 3.8. Kết quả đánh giá sự phù hợp của mô hình hồi quy chất lượng đội ngũ theo các nhân tố ảnh hưởng ............................................................................................... 94 Bảng 3.9. Kết quả kiểm định ANOVAa...................................................................... 94 Bảng 3.10. Hệ số hồi quy (Coefficientsa) ................................................................... 95 Bảng 3.11. Mức độ đóng góp của các nhân tố ............................................................ 95 Bảng 3.12. Đánh giá độ phù hợp của mô hình (Model Summary) .............................. 96 Bảng 3.13. Kết quả kiểm định phương sai (ANOVAa) ............................................... 97 Bảng 3.14. Hệ số hồi quy (Coefficientsa) ................................................................... 97 Bảng 3.15. Đánh giá độ phù hợp của mô hình (Model Summary) .............................. 98 Bảng 3.16. Kết quả kiểm định phương sai (ANOVAa) ............................................... 99 Bảng 3.17. Hệ số hồi quy (Coefficientsa) ................................................................... 99 Bảng 3.18. Đánh giá độ phù hợp của mô hình (Model Summary) ............................ 100 Bảng 3.19. Kết quả phân tích phương sai (ANOVA) ............................................... 101 Bảng 3.20. Hệ số hồi quy (Coefficientsa) ................................................................. 101 Bảng 3.21. Đánh giá độ phù hợp của mô hình (Model Summary) ............................ 102 Bảng 3.22. Kết quả kiểm định ANOVA ................................................................... 102 Bảng 3.23. Hệ số hồi quy (Coefficientsa) ................................................................. 103 Bảng 3.24. Đánh giá độ phù hợp của mô hình (Model Summary) ............................ 104 Bảng 3.25. Kết quả kiểm định ANOVAa .................................................................. 104 Bảng 3.26. Hệ số hồi quy (Coefficientsa) ................................................................. 105 Bảng 3.27. Đánh giá độ phù hợp của mô hình (Model Summary) ............................ 106 Bảng 3.28. Kết quả kiểm định ANOVAa .................................................................. 106 Bảng 3.29. Hệ số hồi quy (Coefficientsa) ................................................................. 107 Bảng 3.30. Tổng hợp kết quả hồi quy các tiêu chí cấu thành với các nhân tố ảnh hưởng .. 108 Bảng 3.31. Tầm quan trọng của mỗi nhân tố tới các tiêu chí .................................... 108 Bảng 4.1. Mức độ giải thích sự biến thiên của nhân tố công tác chỉ đạo, điều hành, quản trị nhân sự tới các biến phụ thuộc .................................................................... 118 DANH MỤC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ Hình 3.1. Cơ cấu theo ngạch công chức ..................................................................... 71 Hình 3.2. Cơ cấu theo trình độ đào tạo ....................................................................... 72 Hình 3.3. Cơ cấu theo trình độ lý luận chính trị ......................................................... 73 Hình 3.4. Cơ cấu theo độ tuổi .................................................................................... 73 Hình 3.5. Phân loại chất lượng đội ngũ công chức theo đơn vị đạt và chưa đạt yêu cầu kỳ vọng ...................................................................................................................... 88 Sơ đồ 1.1. Mô hình nghiên cứu .................................................................................. 34 Sơ đồ 2.1. Quy trình nghiên cứu ................................................................................ 43 Sơ đồ 2.2. Mô hình nghiên cứu sau phân tích nhân tố ................................................ 63 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Trong công cuộc đổi mới, CNH, HĐH và HNQT, đội ngũ công chức làm việc trong hệ thống các cơ quan nhà nước có vai trò rất quan trọng bởi họ là những người trực tiếp thực thi các hoạt động quản lý nhà nước (hoạch định chính sách, xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; tuyên truyền, phổ biến chính sách; triển khai thực hiện chính sách; kiểm tra, thanh tra việc thực hiện chính sách...), giúp Nhà nước thực hiện quản lý mọi mặt của đời sống xã hội, đảm bảo sự thành công của công cuộc đổi mới, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Đội ngũ công chức Việt Nam là công dân Việt Nam được tuyển dụng, bổ nhiệm, giao giữ chức vụ trong bộ máy hành chính nhà nước, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Vai trò của đội ngũ công chức đã được thực tiễn khẳng định trong suốt quá trình đấu tranh giành độc lập, xây dựng và bảo vệ T