Luận án Giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TRẦN TUẤN SƠN GIẢI PHÁP THU HÚT ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH HOÀ BÌNH LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2022 HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TRẦN TUẤN SƠN GIẢI PHÁP THU HÚT ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TỈNH HOÀ BÌNH Ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 9 31 01 05 Người hướng dẫn: TS. Hồ Ngọc Ninh TS. Đỗ Hải Hồ HÀ NỘI – 2022 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Trần Tuấn Sơn ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình từ các giảng viên, nhà khoa học, sự động viên giúp đỡ từ bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới: Tập thể giáo viên hướng dẫn khoa học gồm TS. Hồ Ngọc Ninh -Người hướng dẫn khoa học 1 và TS. Đỗ Hải Hồ -Người hướng dẫn khoa học 2, Quý thầy đã tận tình định hướng, chia sẻ, hỗ trợ và dành nhiều thời gian cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài luận án; Tập thể các Thầy, Cô trong Bộ môn Kế hoạch và Đầu tư, Khoa Kinh tế và PTNT (nơi tôi sinh hoạt chuyên môn trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận án) đã luôn tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ và định hướng cho tôi trong suốt quá trình học tập và sinh hoạt chuyên môn tại Bộ môn; Ban Giám đốc, Ban Quản lý Đào tạo, Ban Chủ nhiệm Khoa Kinh tế & PTNT, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong học tập và nghiên cứu; Tập thể lãnh đạo, các đồng nghiệp tại Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hòa Bình và UBND huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình đã luôn động viên, tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện nghiên cứu luận án. Các giảng viên, các nhà khoa học và đồng nghiệp đã góp ý, chia sẻ cho tôi trong suốt quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận án. Về phía địa phương, tôi xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của các cơ quan đơn vị và cá nhân các cấp ở tỉnh Hòa Bình, các doanh nghiệp, các HTX, các hộ và trang trại nơi thực hiện nghiên cứu đề tài luận án, đã giúp đỡ tôi thu thập thông tin trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu của luận án. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè của tôi đã luôn sát cánh đồng hành, động viên và khuyến khích tôi học tập và hoàn thành luận án./. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Trần Tuấn Sơn iii MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ............................................................................................................................ iii Danh mục chữ viết tắt ..................................................................................................... vii Danh mục bảng .............................................................................................................. viii Danh mục biểu đồ ............................................................................................................ xi Danh mục hình, hộp ........................................................................................................ xii Danh mục sơ đồ ............................................................................................................. xiii Trích yếu luận án ........................................................................................................... xiv Thesis abstract ................................................................................................................ xvi Phần 1. Đặt vấn đề .......................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 4 1.2.1. Mục tiêu chung .................................................................................................... 4 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................................... 4 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 4 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 4 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 4 1.4. Những đóng góp mới của đề tài .......................................................................... 5 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ............................................................. 6 Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ........................................................................................................ 7 2.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp .............................................................................. 7 2.1.1. Các nghiên cứu về giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ................... 7 2.1.2. Các nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thực hiện các giải pháp thu hút đầu tư đến phát triển nông nghiệp ......................................................... 11 iv 2.1.3. Khoảng trống trong các nghiên cứu trước đây về thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp và hướng nghiên cứu của luận án ................................................. 13 2.2. Cơ sở lý luận về giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ..................... 14 2.2.1. Một số lý luận cơ bản ........................................................................................ 14 2.2.2. Đặc điểm đầu tư và thu hút đầu tư vào nông nghiệp ......................................... 18 2.2.3. Vai trò và tác động của thu hút đầu tư đến phát triển nông nghiệp ................... 20 2.2.4. Nội dung nghiên cứu giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ............. 22 2.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện các giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ............................................................................................... 26 2.3. Cơ sở thực tiễn về giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp .................. 30 2.3.1. Kinh nghiệm thực hiện các giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp của một số nước trên thế giới ................................................................ 30 2.3.2. Kinh nghiệm thực hiện các giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tại một số địa phương ở Việt Nam ......................................................... 35 2.3.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho tỉnh Hòa Bình trong thực hiện giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ................................................................ 42 Tóm tắt phần 2 .............................................................................................................. 44 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 46 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................................ 46 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên tỉnh Hòa Bình ...................................................................... 46 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội của tỉnh Hòa Bình .................................................... 49 3.1.3. Đánh giá chung về những thuận lợi, khó khăn của tự nhiên, xã hội tỉnh Hòa Bình cho thu hút phát triển nông nghiệp .................................................... 53 3.2. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích ......................................................... 55 3.2.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu...................................................................... 55 3.2.2. Khung phân tích................................................................................................. 56 3.3. Chọn điểm nghiên cứu và thu thập thông tin ..................................................... 57 3.3.1. Chọn điểm nghiên cứu ....................................................................................... 57 3.3.2. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................... 57 3.4. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin ......................................................... 60 3.4.1. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu ............................................................. 60 3.4.2. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................... 60 v 3.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................. 63 3.5.1. Hệ thống chỉ tiêu mô tả đặc điểm địa bàn nghiên cứu ...................................... 63 3.5.2. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh thực trạng phát triển nông nghiệp .......................... 63 3.5.3. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh thực trạng thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ................................................................................................................ 63 3.5.4. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ................................................................ 65 Tóm tắt phần 3 .............................................................................................................. 66 Phần 4. Kết quả và thảo luận ...................................................................................... 68 4.1. Thực trạng thực hiện giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình ............................................................................................................ 68 4.1.1. Khái quát về các chính sách thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Hòa Bình .............................................................................................. 68 4.1.2. Đánh giá thực trạng thực hiện các giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình thời gian qua ................................................................... 70 4.1.3. Kết quả thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình ........................... 92 4.1.4. Hiệu quả và ảnh hưởng của đầu tư vào phát triển nông nghiệp của tỉnh Hòa Bình ............................................................................................................ 99 4.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình ............................................................. 107 4.2.1. Ảnh hưởng của cơ chế, chính sách .................................................................. 107 4.2.2. Ảnh hưởng của nguồn lực thực thi giải pháp thu hút đầu tư ........................... 111 4.2.3. Ảnh hưởng của điều kiện cơ sở hạ tầng .......................................................... 115 4.2.4. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và lợi thế ngành ........................................ 117 4.2.5. Ảnh hưởng của nhóm yếu tố thuộc về chủ đầu tư ........................................... 119 4.2.6. Ảnh hưởng thị trường tiêu thụ ......................................................................... 122 4.2.7. Kết quả phân tích nhân tố khám phá về các yếu tố ảnh hưởng đến sự hài lòng của doanh nghiệp và HTX khi đầu tư vào nông nghiệp tỉnh Hòa Bình .. 123 4.2.8. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mở rộng quy mô đầu tư phát triển nông nghiệp của hộ và trang trại ..................................................... 125 4.3. Định hướng và giải pháp tăng cường thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình thời gian tới .................................................................. 127 vi 4.3.1. Căn cứ đề xuất định hướng và giải pháp thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình ....................................................................................... 127 4.3.2. Định hướng thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình .................. 129 4.3.3. Một số giải pháp tăng cường thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp tỉnh Hòa Bình .......................................................................................................... 130 Tóm tắt phần 4 ............................................................................................................ 146 Phần 5. Kết luận và kiến nghị.................................................................................... 148 5.1. Kết luận............................................................................................................ 148 5.2. Kiến nghị ......................................................................................................... 149 5.2.1. Đối với Chính phủ, Quốc hội .......................................................................... 149 5.2.2. Đối với các bộ, ngành Trung ương .................................................................. 150 Các công trình khoa học đã công bố ......................................................................... 151 Tài liệu tham khảo ...................................................................................................... 152 Phụ lục ......................................................................................................................... 160 vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CN-XD Công nghiêp – xây dựng CP Cổ phần CQNN Cơ quan nhà nước CSHT Cơ sở hạ tầng DN Doanh nghiệp ĐVT Đơn vị tính FDI Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài GCNQSDĐ Giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất GDP Tổng sản phẩm quốc nội GRDP Tổng sản phẩm trên địa bàn GTGT Giá trị gia tăng HĐND Hội đồng nhân dân HL Hài lòng HTX Hợp tác xã KD Kinh doanh NLTS Nông lâm thủy sản NN &PTNT Nông nghiệ và phát triển nông thôn NQ/TU Nghị quyết/Tỉnh ủy NQ-HĐND Nghị quyết -Hội đồng nhân dân PTNT Phát triển nông thôn SL Số lượng TDMNBB Trung du miền núi Bắc Bộ TL Tỷ lệ TM-DV Thương mại – dịch vụ TNHH Trách nhiệm hữu hạn TTHC Thủ tục hành chính UBND Ủy ban nhân dân viii DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang 3.1. Biến động diện tích đất theo mục đích sử dụng đất của tỉnh Hòa Bình .............. 49 3.2. Số lượng mẫu khảo sát các nhóm đối tượng ....................................................... 58 4.1. Tóm tắt các nhóm chính sách thu hút đầu tư phát triển nông nghiệp ở Việt Nam và tỉnh Hòa Bình ........................................................................................ 69 4.2. Quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2020-2030 ............ 70 4.3. Đánh giá của hộ nông dân và trang trại về quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Hòa Bình .......................................................................................... 71 4.4. Đánh giá của các doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất kinh doanh về quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Hòa Bình ............................................ 72 4.5. Tổng mức đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng của tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2016- 2020 .......................................................................................................... 73 4.6. Đánh giá của cán bộ quản lý và nhà đầu tư về các khó khăn, bất cập về cơ sở hạ tầng trên địa bàn tỉnh Hòa Bình ................................................................. 75 4.7. Đánh giá của doanh nghiệp và hợp tác xã về chính sách ưu đãi đất đai tại tỉnh Hòa Bình ...................................................................................................... 77 4.8. Đánh giá của cán bộ quản lý và nhà đầu tư về thực hiện chính sách hỗ trợ đất đai tỉnh Hòa Bình .......................................................................................... 78 4.9. Đánh giá của doanh nghiệp về tiếp cận đất đai trện địa bàn tỉnh Hòa Bình ............ 80 4.10. Đánh giá của nhà đầu tư về chất lượng nguồn nhân lực hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp tại tỉnh Hòa Bình .............................................................. 82 4.11. Đánh giá của doanh nghiệp về đào tạo lao động tại tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2016-2020................................................................................................... 84 4.12. Đánh giá của doanh nghiệp về tính minh bạch tại tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2016-2020 ........................................................................................................... 87 4.13. Đánh giá của cán bộ và các nhà đầu tư về chính sách hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Hoà Bình ........................................................... 89 4.14. Đánh giá của cán bộ và nhà đầu tư về chính sách khuyến thương và xúc tiến thương mại ................................................................................................... 91 4.15. Biến động số lượng các tổ chức đầu tư vào nông nghiệp của tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016-2020............................................................................................ 92 ix 4.16. Kết quả thu hút đầu tư mới trong nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Hoà Bình, giai đoạn 2016-2020............................................................................................ 93 4.17. Tổng dự án đầu tư vào nông nghiệp tỉnh Hoà Bình, giai đoạn 2016-2020 ............ 95 4.18. Tổng dự án đầu tư vào nông nghiệp tỉnh Hoà Bình phân theo địa bàn, giai đoạn 2016-2020................................................................................................... 97 4.19. Kết quả đầu tư của doanh nghiệp vào nông nghiệp tỉnh Hòa Bình theo quy mô vốn đầu tư giai đoạn 2016-2020 ................................................................... 97 4.20. Thực trạng đầu tư vào nông nghiệp của tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016- 2020 .................................................................................................................... 98 4.21. Hệ số ICOR tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016-2020 theo lĩnh vực kinh tế (tính theo giá so sánh năm 2010) ............................................................................... 100 4.22. Một số chỉ tiêu về mức sống dân cư tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016-2020 (%) ..................................................................................................................... 106 4.23. Đánh giá của nhà đầu tư về các chính sách và tiếp cận các chính sách thu hút đầu tư vào nông nghiệp tại tỉnh Hòa Bình .................................................. 108 4.24. Đánh giá của hộ nông dân và trang trại về các chính sách và tiếp cận các chính sách thu hút đầu tư vào nông nghiệp tại địa phương (n=300) ................. 109 4.25. Đánh giá của doanh nghiệp về tính năng động của chính quyền cấp tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2015-2020 ......................................................................... 112 4.26. Nguồn vốn đầu tư công vòa nông nghiệp của tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016-2020 ......................................................................................................... 114 4.27. Đánh giá của các doanh nghi