Luận án Hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ

Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
L£ C¤NG HéI L£ C¤NG HéI HIÖU QU¶ KINH DOANH CñA DOANH NGHIÖP LOGISTICS ë C¸C TØNH B¾C TRUNG Bé Hµ néi - 2017 Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
L£ C¤NG HéI HIÖU QU¶ KINH DOANH CñA DOANH NGHIÖP LOGISTICS ë C¸C TØNH B¾C TRUNG Bé Chuyªn ngµnh: KINH DOANH TH¦¥NG M¹I (KINH TÕ Vµ QU¶N Lý TH¦¥NG M¹I) M· CHUY£N NGµNH: 62340121 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. ĐẶNG ĐÌNH ĐÀO HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN VỀ SỰ TRÙNG LẮP Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này, này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. (Báo cáo kết quả kiểm tra trùng lắp từ Turnitin đính kèm trang cuối của luận án). Người hướng dẫn khoa học Nghiên cứu sinh GS.TS. Đặng Đình Đào Lê Công Hội LỜI CẢM ƠN Trước hết, tác giả luận án xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học kinh tế quốc dân, Viện Đào tạo Sau đại học, Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế cùng các Thầy, Cô giáo, cán bộ của Viện, đặc biệt là GS.TS Hoàng Đức Thân - Viện trưởng đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Tôi bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới Thầy hướng dẫn GS.TS Đặng Đình Đào - người đã luôn tâm huyết và nhiệt tình hướng dẫn tôi thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ của các Sở, ban, ngành, các doanh nghiệp trên địa bàn các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế đã cung cấp thông tin, số liệu và hỗ trợ tôi thực hiện điều tra khảo sát. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các bạn đồng nghiệp và những người thân yêu trong gia đình đã luôn bên cạnh ủng hộ, chia sẻ khó khăn, động viên, khích lệ trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tác giả luận án Lê Công Hội MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN VỀ SỰ TRÙNG LẮP LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MUC CÁC HÌNH MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................... 5 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu ................................................................ 5 1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài ........................................................ 5 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ....................................................... 12 1.1.3. Khoảng trống cần nghiên cứu .................................................................... 16 1.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 17 1.2.1. Quy trình nghiên cứu ................................................................................. 17 1.2.2. Lý thuyết nền tảng ..................................................................................... 18 1.2.3. Mô hình nghiên cứu .................................................................................. 18 1.2.4. Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................... 19 1.2.5. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu ..................................................... 22 1.2.6. Kết quả xử lý và phân tích dữ liệu ............................................................. 23 Kết luận chương 1 .................................................................................................... 29 CHƯƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP LOGISTICS .................................................................... 30 2.1. Khái quát về logistics và doanh nghiệp logistics .............................................. 30 2.1.1. Khái niệm logistics .................................................................................... 30 2.1.2. Khái niệm doanh nghiệp logistics .............................................................. 33 2.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp logistics ......................................................... 34 2.1.4. Vai trò của doanh nghiệp logistics ............................................................. 38 2.1.5. Phân loại doanh nghiệp logistics ............................................................... 41 2.2. Hiệu quả kinh doanh và chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ..................................................................................................................... 43 2.2.1. Hiệu quả kinh doanh logistics .................................................................... 43 2.2.2. Hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics và chỉ tiêu đánh giá ........ 47 2.3. Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ..................................................................................................................... 56 2.3.1. Thể chế pháp luật ...................................................................................... 56 2.3.2. Môi trường kinh tế vĩ mô .......................................................................... 57 2.3.3. Điều kiện tự nhiên ..................................................................................... 57 2.3.4. Cơ sở hạ tầng logistics............................................................................... 58 2.3.5. Nhân lực của các doanh nghiệp logistics ................................................... 58 2.3.6. Hệ thống doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ logisics .................................. 59 2.3.7. Thị trường cho các doanh nghiệp logistics ................................................. 59 Kết luận chương 2 .................................................................................................... 60 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP LOGISTICS Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ ....................................................... 61 3.1. Khái quát về doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ....................... 61 3.1.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của các tỉnh Bắc Trung Bộ có ảnh hưởng đến sự phát triển dịch vụ logistics ........................................................................................... 61 3.1.2. Đặc điểm của các doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ............ 65 3.3. Phân tích thực trạng hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ................................................................................................... 70 3.3.1. Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu (ROS) .................................................... 71 3.3.2. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn kinh doanh (ROE) ........................................... 77 2.3.3. Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA) ......................................................... 79 3.3.4. Tỷ suất lợi nhuận trên chi phí kinh doanh (ROC) ...................................... 80 3.3.5. Chỉ tiêu năng suất lao động bình quân ....................................................... 82 3.3.6. Thu nhập bình quân của lao động .............................................................. 84 3.3.7. Phân tích hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics thông qua tác động lan tỏa đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp sử dụng dịch vụ logistics .............. 85 3.3.8. Phân tích hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics thông qua tác động lan tỏa đến phát triển kinh tế - xã hội của địa phương ............................................... 90 3.4. Phân tích các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ................................................................ 92 3.4.1. Thể chế pháp luật ...................................................................................... 92 3.4.2. Môi trường kinh tế vĩ mô .......................................................................... 93 3.4.3. Điều kiện tự nhiên của các tỉnh Bắc Trung Bộ ........................................... 96 3.4.4. Cơ sở hạ tầng logistics............................................................................... 97 3.4.5. Nhân lực của các doanh nghiệp logistics ................................................. 100 3.4.6. Hệ thống doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ logistics ............................... 101 3.4.7. Thị trường cho các doanh nghiệp logistics .............................................. 103 3.5. Đánh giá qua nghiên cứu thực trạng hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ............................................................................. 105 3.5.1. Những mặt tích cực ................................................................................. 105 3.5.2. Những hạn chế ........................................................................................ 107 3.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ............................................................. 109 Kết luận chương 3 .................................................................................................. 112 CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA DOANH NGHIỆP LOGISTICS Ở CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ . 113 4.1. Mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế xã hội ở các tỉnh Bắc Trung Bộ đến năm 2025 và yêu cầu khả năng phát triển dịch vụ logistics trong vùng ....... 113 4.1.1. Các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2025, tầm nhìn 2030 ................................................................................................... 113 4.1.2. Định hướng phát triển các ngành, lĩnh vực của vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2025, tầm nhìn đến 2030 ........................................................................... 115 4.1.3. Yêu cầu và khả năng phát triển dịch vụ logistics vùng Bắc Trung Bộ ...... 117 4.2. Định hướng nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ................................................................................................. 129 4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ................................................................................................. 130 4.3.1. Nhóm giải pháp nhằm nâng cao năng lực doanh nghiệp logistics và chất lượng dịch vụ .............................................................................................................. 130 4.3.2. Nhóm giải pháp về đào tạo, nâng cao nhận thức và chất lượng nhân lực . 136 4.3.3. Nhóm giải pháp về phát triển thị trường dịch vụ logistics ........................ 137 4.3.4. Nhóm giải pháp về hoàn thiện kết cấu hạ tầng logistics ........................... 138 4.3.5. Nhóm giải pháp về hoàn thiện chính sách pháp luật phát triển doanh nghiệp logistics và dịch vụ logistics .............................................................................. 140 4.4. Một số kiến nghị về tạo lập môi trường, điều kiện để nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ .................................................. 141 4.4.1. Kiến nghị với Chính phủ, Bộ, ngành trung ương ..................................... 141 4.4.2. Kiến nghị với UBND các tỉnh Bắc Trung Bộ .......................................... 144 4.4.3. Kiến nghị với Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ logistics và các hiệp hội khác .. 145 Kết luận chương 4 .................................................................................................. 146 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 147 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ Đà CÔNG BỐ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1. KẾT QUẢ XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHẦN MỀM SPSS PHỤ LỤC 2. PHIẾU KHẢO SÁT DÀNH CHO DOANH NGHIỆP KINH DOANH DỊCH VỤ LOGISTICS PHỤ LỤC 3. PHIẾU KHẢO SÁT DÀNH CHO DOANH NGHIỆP SỬ DỤNG DỊCH VỤ LOGISTICS BÁO CÁO KẾT QUẢ KIỂM TRA TRÙNG LẮP TỪ TURNITIN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT I. Tiếng Việt Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ BTB Bắc Trung Bộ CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CQHC Cơ quan hành chính CSHT Cơ sở hạ tầng DN Doanh nghiệp DV Dịch vụ GTGT Giá trị gia tăng GTVT Giao thông vận tải HNQT Hội nhập quốc tế HQ Hiệu quả HĐKD Hoạt động kinh doanh HQKD Hiệu quả kinh doanh KCN Khu công nghiệp KHCN Khoa học công nghệ KKT Khu kinh tế KT-XH Kinh tế - xã hội NK Nhập khẩu TM Thương mại TU Tỉnh ủy UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa XK Xuất khẩu XNK Xuất Nhập khẩu II. Tiếng Anh Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt 1PL The First Party Logistics Logistics bên thứ nhất 2PL The Second Party Logistics Logistics bên thứ hai 3PL The Third Party Logistics Logistics bên thứ ba 4PL Fourth Party Logistics Logistics bên thứ tư ASEAN Association of South East Asia Nations Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CIF Cost, Insurance and Freight Giá trên cơ sở incoterm bao gồm Giá + Vận chuyển + Bảo hiểm trả tới điểm đến. (Bên bán chịu các chi phí vận chuyển, bảo hiểm) EDI Electronic Data Interchange Hệ thống trao đổi dữ liệu điện tử EWEC East-West Economic Corridor Hành lang kinh tế Đông - Tây FOB Free On Board (Trước đây và tại một số nơi vẫn hiểu là Freight On Board với ý nghĩa tương tự) Giá giao hàng lên tàu (theo incoterm 2010), theo đó bên mua phải chịu chi phí vận chuyển, bảo hiểm. JIT Just in time Giao hàng đúng thời điểm GDP Gross Domestic Products Tổng sản phẩm quốc nội GRDP Gross Regional Domestic Products Tổng sản phẩm trên địa bàn ICD Inland Clearance Depot Cảng thông quan nội địa (cảng cạn) LPI Logistics Performance Index Chỉ số hiệu quả logistics LSP Logistics service provider Nhà cung cấp dịch vụ logistics MTO Multimodal Transport Operator Công ty vận tải đa phương thức PD Physical Distribution Phân phối vật chất RFID Radio Frequency Identification Định vị bằng sóng radio ROA Return On Assets Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản ROC Return On Cost Tỷ suất lợi nhuận trên chi phí ROE Return On Equity Tỷ suất lợi nhuận trên vốn ROS Return On Sales Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu SCM Supply Chain Management Quản trị chuỗi cung ứng WB World Bank Ngân hàng thế giới WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới WMS Warehouse Management System Hệ thống quản lý kho bãi DANH MỤC CÁC BẢNG BẢNG Bảng 1.1 Quy mô mẫu khảo sát ...................................................................... 21 Bảng 1.2. Phản hồi phiếu khảo sát doanh nghiệp logistics ................................ 21 Bảng 1.3. Phản hồi phiếu khảo sát doanh nghiệp sử dụng dịch vụ logistics ....... 22 Bảng 2.1. Phân loại dịch vụ logistics ................................................................ 33 Bảng 2.2. Tính toán, so sánh năng suất của hoạt động logistics......................... 37 Bảng 3.1. Chỉ tiêu kinh tế vĩ mô các tỉnh Bắc Trung Bộ giai đoạn 2011-2015 .. 62 Bảng 3.2. Số lượng doanh nghiệp logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ................ 65 Bảng 3.3. Doanh thu dịch vụ logistics ở Bắc Trung Bộ ..................................... 69 Bảng 3.4. Số lượng và tỷ lệ doanh nghiệp logistics ........................................... 70 Bảng 3.5. Thống kê mức độ quan trọng của các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ...................................................... 71 Bảng 3.6. Doanh thu thuần sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp ở BTB . 71 Bảng 3.7. Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu của doanh nghiệp dịch vụ vận tải ... 72 Bảng 3.8. Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu của doanh nghiệp dịch vụ kho bãi.. 75 Bảng 3.9. Chỉ số ROE của doanh nghiệp dịch vụ vận tải ở Bắc Trung Bộ ........ 77 Bảng 3.10. Chỉ số ROE của doanh nghiệp dịch vụ kho bãi ................................. 78 Bảng 3.11. Chỉ số ROA của doanh nghiệp dịch vụ vận tải ở Bắc Trung Bộ ........ 79 Bảng 3.12. Chỉ số ROA của doanh nghiệp dịch vụ kho bãi ................................. 79 Bảng 3.13. Chỉ số ROC của doanh nghiệp dịch vụ vận tải .................................. 81 Bảng 3.14. Chỉ số ROC của doanh nghiệp dịch vụ kho bãi ................................. 81 Bảng 3.15. Năng suất lao động bình quân của doanh nghiệp dịch vụ vận tải ....... 82 Bảng 3.16. Năng suất lao động bình quân của doanh nghiệp dịch vụ kho bãi ...... 83 Bảng 3.17. Tổng sản phẩm của lĩnh vực vận tải và kho bãi ................................. 91 Bảng 3.18. Xuất nhập khẩu hàng hóa và cán cân thương mại của Việt Nam 2000-2015 . 95 Bảng 3.19. Hệ thống doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ logistics ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ........................................................................................ 102 Bảng 3.20. Thống kê các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ở Bắc Trung Bộ ..................................................... 105 Bảng 4.1. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh Bắc Trung Bộ ............. 113 Bảng 4.2. Quy hoạch hệ thống cảng biển ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ................. 119 Bảng 4.3. Quy hoạch hệ thống giao thông vận tải đường bộ ở các tỉnh Bắc Trung Bộ . 120 Bảng 4.4. Danh mục dự án đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đi qua các tỉnh Bắc Trung Bộ ........................... 121 Bảng 4.5. Quy hoạch các trung tâm logistics vùng Bắc Trung Bộ đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 .............................................................. 122 DANH MUC CÁC HÌNH Hình 1.1. Quy trình nghiên cứu ........................................................................ 17 Hình 1.2. Mô hình nghiên cứu .......................................................................... 19 Hình 2.1. Nội dung cơ bản của hoạt động logistics ........................................... 32 Hình 2.2. Tổng chi phí logistics và các chi phí thành phần ............................... 38 Hình 2.3. Phạm vi hiệu quả kinh doanh logistics .............................................. 46 Hình 2.4. Hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics .............................. 49 Hình 2.5. Mô hình đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp logistics ... 52 Hình 3.1. Tiềm năng của các tỉnh Bắc Trung Bộ trong phát triển hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp logistics ...................................................... 64 Hình 3.2. Quy mô doanh nghiệp logistics ở Bắc Trung Bộ ............................... 66 Hình 3.3. Tỷ lệ các doanh nghiệp không thường xuyên sử dụng các trang thiết bị thông tin ........................................................................................... 68 Hình 3.4. Tỷ lệ doanh nghiệp chưa có trang thiết bị thông tin........................... 68 Hình 3.5. So sánh chỉ tiêu ROS của doanh nghiệp dịch vụ vận tải .................... 72 Hình 3.6. Chi phí dịch vụ vận tải ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ............................... 73 Hình 3.7. Đánh giá dịch vụ cảng biển ở các tỉnh Bắc Trung Bộ ........................ 74 Hình 3.8. So sánh chỉ tiêu ROS của doanh nghiệp dịch vụ kho bãi ................... 75 Hình 3.9. So sánh chỉ tiêu ROS của các doanh nghiệp logistics ........................ 77 Hình 3.10. So sánh chỉ tiêu ROE của các doanh nghiệp logistics ở Bắc Trung Bộ .... 78 Hình 3.11. So sánh chỉ tiêu ROA của các doanh nghiệp logistics ở Bắc Trung Bộ . 80 Hình 3.12. So sánh chỉ tiêu ROC của các doanh nghiệp logistics ở Bắc Trung Bộ ... 82 Hình 3.13. So sánh năng suất lao động của các doanh nghiệp logistics ở Bắc Trung Bộ .......................................................................................... 8