Luận án Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố Hưng Yên

Bộ giáo dục và đào tạo bộ tài chính Học viện tài chính Nguyễn thu hiền Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố HƯng Yên Luận án tiến sĩ kinh tế Hà nội - 2016 Bộ giáo dục và đào tạo bộ tài chính Học viện tài chính Nguyễn thu hiền Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố HƯng Yên Chuyên ngành: Kế Toán Mã số: 62.34.03.01 Luận án tiến sĩ kinh tế Ng-ời h-ớng dẫn khoa học GS.TS. NGÔ THế CHI Hà nội - 2016 LờI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TáC GIả LUậN áN Nguyễn Thu Hiền MụC LụC LờI CAM ĐOAN MụC LụC DANH MụC CáC CHữ VIếT TắT DANH MụC BảNG BIểU danh mục sơ đồ mở đầu Ch-ơng 1: Lý luận kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp sản xuất ................ 1 1.1. Vị trí vai trò của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong quản lý doanh nghiệp sản xuất ...................................................................... 1 1.1.1 Thông tin chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong quản lý doanh nghiệp sản xuất ..................................................................................................... 1 1.1.2. Vai trò và yêu cầu của kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất ....................................................................... 3 1.2. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất ........ 5 1.2.1. Khái niệm chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất ................................................................................................................. 5 1.2.2. Phân loại chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất ... 14 1.3. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trên quan điểm kế toán tài chính ........................................................................................................... 33 1.3.1. Đối t-ợng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ............... 33 1.3.2. Ph-ơng pháp kế toán chi phí sản xuất ...................................................... 36 1.3.3. Ph-ơng pháp đánh giá sản phẩm dở dang ................................................ 45 1.3.4. Ph-ơng pháp tính giá thành sản phẩm ...................................................... 49 1.4. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp trên góc độ kế toán quản trị ................................................................................... 53 1.4.1. Khái niệm, bản chất của kế toán quản trị ................................................. 53 1.4.2. Mục tiêu KTQT chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất ................................................................................................... 54 1.4.3. Nội dung kế toán quản trị chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất............................................................................... 54 1.5. Đặc điểm về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp gia công hàng may mặc xuất khẩu ................................................ 60 1.5.1. Đặc điểm các hình thức gia công trong các doanh nghiệp gia công hàng may mặc xuất khẩu ............................................................................................. 60 1.5.2. Đặc điểm kế toán các nghiệp vụ gia công ở các doanh nghiệp nhận gia công hàng xuất khẩu ........................................................................................... 62 Kết luận ch-ơng 1 .................................................................................................... 70 Ch-ơng 2: Thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố h-ng yên .................................................................. 71 2.1. Quá trình phát triển của ngành công nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .......................................................................................................... 71 2.2. Đặc điểm sản phẩm của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .......................................................................................................... 75 2.3. Đặc điểm tổ chức sản xuất của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn tỉnh H-ng Yên ......................................................................................................... 77 2.3.1. Quy trình công nghệ sản xuất của các doanh nghiệp ............................... 77 2.3.2. Đặc điểm tổ chức bộ máy quản lý của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .................................................................................... 82 2.3.3. Đặc điểm công tác kế toán của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .......................................................................................... 88 2.4. Thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ................................ 93 2.4.1. Đặc điểm chung về quản lý chi phí sản xuất tại các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ............................................................... 93 2.4.2. Đặc điểm và cách phân loại chi phí sản xuất của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ............................................................... 95 2.4.3. Đối t-ợng tập hợp chi phí sản xuất của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .............................................................................. 97 2.4.4. Ph-ơng pháp tập hợp chi phí sản xuất của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .............................................................................. 97 2.4.5. Ph-ơng pháp tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .................................................................... 108 2.4.6. Kế toán quản trị chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm của các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên .............................. 118 2.5. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm của một số n-ớc trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ................................................... 120 2.5.1. Các nguyên tắc chung đ-ợc thừa nhận rộng rãi ..................................... 120 2.5.2. Kế toán chi phí, giá thành tại Mỹ ........................................................... 122 2.5.3. Kế toán chi phí, giá thành tại Pháp......................................................... 124 2.5.4. Kế toán chi phí, giá thành ở Nhật Bản ................................................... 127 2.5.5. Kế toán quản trị chi phí ở các n-ớc đang phát triển Châu á ................... 128 2.6. Đánh giá thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ............. 129 2.6.1. -u điểm ................................................................................................... 129 2.6.2. Hạn chế ................................................................................................... 132 2.6.3. Nguyên nhân .......................................................................................... 135 Kết luận ch-ơng 2 .................................................................................................. 136 ChƯƠng 3: GiảI pháp hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố h-ng yên ......................................... 137 3.1. Định h-ớng phát triển ngành công nghiệp sản xuất hàng may mặc ở n-ớc ta và H-ng Yên đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 ............................................... 137 3.1.1. Định h-ớng phát triển sản xuất hàng may mặc ở n-ớc ta đến năm 2020, tầm nhìn 2030 ................................................................................................... 137 3.1.2. Định h-ớng phát triển ngành may mặc ở H-ng Yên đến năm 2020, tầm nhìn 2030 .......................................................................................................... 140 3.2. Yêu cầu hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ............. 141 3.3. Nội dung hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ............. 143 3.3.1. Hoàn thiện các nội dung thuộc kế toán tài chính ................................... 143 3.3.2. Hoàn thiện các nội dung kế toán quản trị ............................................... 159 3.4. Điều kiện thực hiện các giải pháp hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ........................................................................................................ 179 3.4.1. Đối với Nhà n-ớc và các cơ quan chức năng ......................................... 179 3.4.2. Đối với các hiệp hội nghề nghiệp ........................................................... 180 3.4.3. Đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ......................................................................................................... 181 Kết luận ch-ơng 3 .................................................................................................. 182 Kết luận Danh mục các công trình nghiên cứu tham gia của tác giả Danh mục tài liệu tham khảo PHụ LụC DANH MụC CáC CHữ VIếT TắT 1. BCTC Báo cáo tài chính 2. BHXH Bảo hiểm xã hội 3. BHTN Bảo hiểm thất nghiệp 4. BHYT Bảo hiểm y tế 5. CPBH Chi phí bán hàng 6. CP NCTT Chi phí nhân công trực tiếp 7. CP NVLTT Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp 8. CP QLDN Chi phí quản lý doanh nghiệp 9. CPSX Chi phí sản xuất 10. CPSXC Chi phí sản xuất chung 11. CCDC Công cụ dụng cụ 12. HT Hoàn thành 13. KPCĐ Kinh phí công đoàn 14. KKĐK Kiểm kê định kỳ 15. KKTX Kê khai th-ờng xuyên 16. KTQT Kế toán quản trị 17. KTTC Kế toán tài chính 18. TSCĐ Tài sản cố định 19. TGNH Tiền gửi ngân hàng 20. TM Tiền mặt 21. XNK Xuất nhập khẩu 22. TLKT Tài liệu kỹ thuật 23. NVL Nguyên vật liệu 24. KCS Kiểm tra chất l-ợng 25. KTTC Kế toán tài chính 26. KTQT Kế toán quản trị 27. HĐQT Hội đồng quản trị 28. SP Sản phẩm 29. SXKD Sản xuất kinh doanh 30. GTGT Giá trị gia tăng 31. VLP Vật liệu phụ 32. KC Kaizen costing 33. ABC Activity based costing 34. SL Số l-ợng 35. VL Vật liệu 36. TK Tài khoản DANH MụC BảNG BIểU Bảng 1.1: Sổ theo dõi vật liệu gia công ................................................................. 61 Bảng 2.1: Giá trị xuất nhập khẩu, sản l-ợng ngành dệt may tỉnh H-ng Yên từ năm 2008 đến năm 2013 ............................................................................... 72 Bảng 2.2: Bảng định mức nguyên vật liệu ............................................................. 99 Bảng 2.3: Bảng phân bổ nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ ................................. 101 Bảng 2.4: Bảng phân bổ tiền l-ơng và bảo hiểm xã hội ...................................... 105 Bảng 2.5: Bảng tổng hợp chi phí sản xuất chung ................................................ 107 Bảng 2.6: Kết quả tính giá trị sản phẩm dở dang ................................................ 111 Bảng 2.7: Bảng tính giá thành sản phẩm (Tổng hợp của 3 sản phẩm) ................ 114 Bảng 2.8: Bảng tính tổng giá thành liên sản phẩm theo khoản mục ................... 115 Bảng 2.9: Bảng tính giá thành Mã hàng 015EE01G004 (áo JACKET 2 lớp) ..... 115 Bảng 2.10: Bảng tính giá thành Mã hàng 025EE01G056 (áo JACKET 3 lớp) ..... 116 Bảng 2.11: Bảng tính giá thành Mã hàng WSVQ15906RPR (Váy) ..................... 116 Bảng 3.1: Mục tiêu cụ thể ngành dệt may đến năm 2030 ................................... 139 Bảng 3.2: Sổ theo dõi nguyên vật liệu nhận gia công ......................................... 147 Bảng 3.3: Bảng phân bổ tiền l-ơng và bảo hiểm xã hội ..................................... 151 Bảng 3.4: Bảng so sánh giá thành sản phẩm ....................................................... 152 Bảng 3.5: Phiếu tính giá thành ............................................................................ 156 Bảng 3.6: Báo cáo kết quả kinh doanh theo từng mặt hàng (SP)........................ 169 danh mục sơ đồ Sơ đồ 1.1: Mô hình vận động chi phí sản xuất trong các doanh nghiệp sản xuất .. 24 Sơ đồ 1.2: Mô hình giá thành sản xuất đầy đủ ....................................................... 29 Sơ đồ 1.3: Mô hình giá thành sản phẩm theo biến phí ........................................... 31 Sơ đồ 1.4: Mô hình dự toán tổng quát .................................................................... 58 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ quá trình xem xét hợp đồng ........................................................ 76 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ quá trình thực hiện thiết kế, chế thử sản phẩm ........................... 78 Sơ đồ 2.3: Sơ đồ quy trình công nghệ sản xuất sản phẩm tại các doanh nghiệp may gia công xuất khẩu ................................................................................ 81 Sơ đồ 2.4: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên ............................................................................. 87 Sơ đồ 2.5: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán ở các doanh nghiệp may mặc hiện nay trên địa bàn thành phố H-ng Yên ......................................................... 89 Sơ đồ 3.1: Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành theo công việc (đơn đặt hàng)... 154 Sơ đồ 3.2: Sơ đồ mối quan hệ giữa ABM và ABC ............................................... 172 mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế thị tr-ờng hiện nay, mỗi doanh nghiệp đều có đối thủ cạnh tranh, đó không chỉ là sự cạnh tranh về nhãn hiệu mà còn là sự cạnh tranh về chất l-ợng và giá cả sản phẩm. Đặc biệt sau khi Việt Nam gia nhập WTO thì sự cạnh tranh không chỉ giữa các công ty trong n-ớc mà còn là các công ty đa quốc gia. Mặt khác, trong điều kiện kinh tế Thế giới đang gặp phải những bất ổn nh- hiện nay, khủng hoảng, nợ công đang diễn ra trên khắp các quốc gia thì sự cạnh tranh ấy diễn ra ngày càng gay gắt và quyết liệt hơn. Nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành may mặc nói riêng cũng không nằm ngoài quy luật đó. Theo quyết định 36/QĐ-TTg ngày 14/3/2008 về phê duyệt phát triển ngành dệt may Việt Nam đến năm 2015, định h-ớng phát triển đến năm 2020, Việt Nam đặt mục tiêu phát triển ngành dệt may trở thành một trong những ngành công nghiệp trọng điểm, mũi nhọn vế xuất khẩu, đáp ứng ngày càng cao nhu cầu tiêu dùng cho trong n-ớc, tạo việc làm cho xã hội.Chính vì điều đó buộc các doanh nghiệp phải phát huy mọi lợi thế cạnh tranh của mình, hợp lý hóa toàn bộ quá trình sản xuất kinh doanh để không ngừng tăng c-ờng sức mạnh cạnh tranh của doanh nghiệp. Bởi đây là ngành thu hút đ-ợc nhiều lao động trong n-ớc, sử dụng đ-ợc nguồn nguyên liệu tự sản xuất, trong khi đó kim ngạch xuất khẩu t-ơng đối cao. Và một trong những yếu tố có vai trò quyết định đối với sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp là chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm là một trong những vấn đề cơ bản nhất của toàn bộ công tác hạch toán kế toán trong các doanh nghiệp sản xuất. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là hai yếu tố có mối quan hệ mật thiết với nhau. Nếu doanh nghiệp muốn hạ giá thành sản phẩm để nâng cao sức cạnh tranh trên thị tr-ờng trong n-ớc cũng nh- n-ớc ngoài thì việc quản lý chi phí sản xuất là một khâu cực kỳ quan trọng. Thông qua việc phân tích chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm giúp doanh nghiệp xác định đ-ợc mức giá hợp lý để doanh nghiệp có lãi và có khả năng cạnh tranh với các sản phẩm trong n-ớc và các sản phẩm nhập khẩu trên thị tr-ờng. Hiện nay có rất nhiều các doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh hàng may mặc. Nó diễn ra ở hầu hết các khu công nghiệp, các địa bàn thành phố trong cả n-ớc. Thành phố H-ng Yên, nơi mà có nhiều doanh nghiệp may mặc trên địa bàn, là nơi dệt may chiếm một tỷ trọng không nhỏ về lĩnh vực sản xuất và gia công xuất khẩu hàng may mặc thì việc nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm là điều tất yếu. Chính vì thế, chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm luôn là đối t-ợng quan tâm hàng đầu của bộ máy quản lý trong các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp luôn phải tìm mọi biện pháp quản lý để tiết kiệm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm nh-ng vẫn phải đảm bảo chất l-ợng cho sản phẩm và nâng cao hiệu quả sản xuất. Đặc biệt chi phí là một trong những chỉ tiêu quan trọng trong hệ thống các chỉ tiêu kinh tế phục vụ cho công tác quản lý của doanh nghiệp và có mối quan hệ mật thiết với doanh thu, kết quả, hoạt động sản xuất kinh doanh, do vậy đ-ợc chủ các doanh nghiệp rất quan tâm. Thực hiện kế toán chi phí và tính giá thành một cách khoa học, hợp lý và đúng đắn có ý nghĩa rất lớn trong việc lập kế hoạch điều hành, tổ chức thực hiện và quản lý chi phí, giá thành nói riêng cũng nh- hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung của một doanh nghiệp, góp phần tăng c-ờng quản lý tài sản, vật t-, lao động, tiền vốn một cách tiết kiệm có hiệu quả. Đó là một trong những điều kiện quan trọng tạo cho doanh nghiệp một -u thế cạnh tranh. Để đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế ở mỗi doanh nghiệp trong giai đoạn hiện nay, kế toán nói chung, kế toán chi phí sản xuất và giá thành nói riêng cũng cần đ-ợc hoàn thiện nhằm cung cấp thông tin kịp thời, trung thực và chính xác, phù hợp với yêu cầu quản lý để phục vụ cho việc ra các quyết định kinh doanh của doanh nghiệp. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm còn là công cụ quản lý quan trọng, hữu hiệu về chi phí sản xuất, kiểm tra giám sát chi phí, hạ giá thành sản phẩm, tối đa hóa lợi nhuận. Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm cung cấp thông tin về chi phí và tính giá thành sản phẩm, phục vụ yêu cầu quản trị của lãnh đạo doanh nghiệp. Trong điều kiện nền kinh tế thị tr-ờng, đòi hỏi các nhà quản lý có đ-ợc thông tin một cách kịp thời, trung thực, chính xác và phải có khả năng phân tích dự báo t-ơng lai. Chính vì điều đó, kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm cũng đòi hỏi ngày một hoàn thiện nhằm đáp ứng những yêu cầu của thực tế. ở Việt Nam, những vấn đề lý luận cơ bản về kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc và ph-ơng pháp thực hiện đến nay vẫn ch-a đ-ợc nghiên cứu một cách toàn diện, đầy đủ có hệ thống và khoa học. Xuất phát từ thực tế đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp may mặc trên địa bàn thành phố H-ng Yên” làm đề tài nghiên cứu cho Luận án Tiến sĩ của mình có ý nghĩa thiết thực về cả lý luận lẫn thực tiễn. 2. Tổng quan về các công trình đã nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Chi phí sản xuất của doanh nghiệp là toàn bộ các hao phí về lao động sống cần thiết, lao động vật hóa và một phần thu nhập thuần túy mà doanh nghiệp chi ra trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh biểu hiện bằng tiền, đ-ợc tính cho một kỳ nhất định (tháng, quý, năm). Giá thành sản phẩm là toàn bộ chi phí mà doanh nghiệp đã bỏ ra để sản