Luận án Nghi lễ mỡi của người Mường (nghiên cứu trường hợp người mường ở huyện Lạc sơn, tỉnh Hòa Bình)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM Bùi Văn Hộ NGHI LỄ MỠI CỦA NGƢỜI MƢỜNG (NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP NGƢỜI MƢỜNG Ở HUYỆN LẠC SƠN, TỈNH HÒA BÌNH) LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA DÂN GIAN Hà Nội - 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM Bùi Văn Hộ NGHI LỄ MỠI CỦA NGƢỜI MƢỜNG (NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP NGƢỜI MƢỜNG Ở HUYỆN LẠC SƠN, TỈNH HÒA BÌNH) Chuyên ngành: Văn hóa dân gian Mã số: 9229041 LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA DÂN GIAN NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS Nguyễn Thị Hiền TS Hoàng Sơn Hà Nội - 2018 1 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tƣ liệu đƣợc sử dụng trong luận án là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Những phát hiện đƣa ra trong luận án là kết quả nghiên cứu của tác giả luận án. Tác giả Bùi Văn Hộ 2 MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN..........................................................................................................1 MỞ ĐẦU.........................................................................................................................4 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN .. 13 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................. 13 1.2. Cơ sở lý luận ................................................................................................ 34 Tiểu kết ................................................................................................................ 50 Chƣơng 2: ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU, NGƢỜI MƢỜNG, VĂN HÓA VÀ TÍN NGƢỠNG CỦA NGƢỜI MƢỜNG ........................................................................... 52 2.1. Giới thiệu về địa bàn và tộc ngƣời nghiên cứu ............................................ 52 2.2. Văn hóa của ngƣời Mƣờng ở Lạc Sơn ......................................................... 59 Tiểu kết ................................................................................................................ 66 Chƣơng 3: THẦY MỠI VÀ VIỆC THỰC HÀNH NGHI LỄ MỠI CỦA NGƢỜI MƢỜNG Ở LẠC SƠN......... ..................... ..................................................68 3.1. Thầy Mỡi và sự hành nghề của họ ............................................................... 68 3.2. Số phận và quá trình trở thành thầy Mỡi ..................................................... 74 3.3. Đời sống và truyền nghề của các thầy Mỡi .................................................. 80 3.4. Điện thờ Mỡi ................................................................................................ 85 3.5. Các loại nghi lễ Mỡi ..................................................................................... 89 Tiểu kết .............................................................................................................. 106 Chƣơng 4: NGHI Ễ MỠI TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TÍN NGƢỠNG CỦA NGƢỜI MƢỜNG Ở LẠC SƠN.............................. ............................ ...........108 4.1. Nghi lễ Mỡi phản ánh hệ thống tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng ................. 108 4.2. Quy trình thực hành nghi lễ Mỡi trong đời sống văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng................................................................................................................ 115 4.3. Vị trí của nghi lễ Mỡi trong đời sống tinh thần của ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn .............................................................................................................. 125 4.4. Sự biến đổi của nghi lễ Mỡi trong văn hóa tín ngƣỡng ngƣời Mƣờng hiện nay .138 Tiểu kết .............................. ..147 KẾT LUẬN........................................................................................ ................ .........149 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ...... ......... ..............157 TÀI IỆU THAM HẢO......................... .......................... .....................................158 PHỤ LỤC................... ............................... ...................................................................167 3 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ NCS - Nghiên cứu sinh Nxb - Nhà xuất bản KT - Kinh tế Tp. HCM - Thành phố Hồ Chí Minh Tr - Trang VH - Văn hóa VHXH - Văn hóa xã hội XH - Xã hội 4 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Ngƣời Mƣờng nói chung và ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình nói riêng có một kho tàng văn hóa dân gian, trong đó các sinh hoạt về tín ngƣỡng, nghi lễ rất phong phú và đa dạng. Các nghi lễ, tín ngƣỡng đƣợc tổ chức nhằm để cầu cúng chữa bệnh, trấn an, cầu yên và trong các phong tục tang lễ, cƣới xin, lễ hội, nghi lễ ở cộng đồng. Các nghi lễ thể hiện quan niệm vũ trụ quan, nhân sinh quan về “ba tầng - bốn thế giới”, trong đó con ngƣời có vía và vạn vật hữu linh. Trong tín ngƣỡng ngƣời Mƣờng, những việc rủi ro, gặp hạn, ốm đau, bệnh tật, trắc trở duyên phận .v.v. phần nào đó là nguyên nhân mang tính tự nhiên, là do con ngƣời bị mất vía, hoặc do ma quỷ quấy rầy. Trên nền tảng của hệ thống tín ngƣỡng này, mọi nghi lễ của ngƣời Mƣờng đƣợc sinh ra, việc thực hành các nghi lễ để giải quyết những vấn đề mang tính đức tin và thể hiện những quan điểm nhân sinh quan, vũ trụ quan của ngƣời Mƣờng đƣợc nảy sinh. Trong đời sống ngƣời Mƣờng nói chung và ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình nói riêng, thầy Mo, Trƣợng, Mỡi là ngƣời tổ chức tất cả các nghi lễ liên quan về vòng đời ngƣời, từ khi sinh ra cho đến klhi sang thế giới bên kia, nghi lễ cầu yên, giải hạn .v.v. Các thầy Mỡi, theo số phận, phải làm lễ nhập môn, hay còn gọi là “Nổ”, để hành nghề, tổ chức nghi lễ chữa bệnh cho các thành viên trong cộng đồng. Theo tín ngƣỡng, họ có khả năng đặc biệt có thể giao tiếp với thần linh với thế giới vô hình. Họ là cầu nối giữa thế giới trần gian với một thế giới khác, ở đó có các vị thần tối linh, các hồn ma, và nơi mà vía đi lang thang bị lạc lối. Thế giới vô hình có tác động đến đời sống con ngƣời, sức khỏe, bệnh tật, ốm đau, công danh, sự nghiệp. Trong đời sống tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng, Mỡi là một trong những nghi lễ hình thành từ lâu đời. Tuy mục đích và hình thức tổ chức nghi lễ có những nét 5 khác nhau, các nghi lễ Mỡi nói chung nhằm truyền tải ƣớc muốn của con ngƣời về sức khỏe, sống lâu, gia đình đƣợc bình an, mùa màng, vạn vật tƣơi tốt, ƣớc vọng về một cuộc sống tốt đẹp. Trong thực tế, các nghi lễ Mỡi là một bộ phận không thể thiếu trong đời sống văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng. Trƣớc thời kỳ Đổi mới (1986), nghi lễ Mỡi cũng nhƣ nhiều thực hành tín ngƣỡng của các tộc ngƣời bị coi là mê tín dị đoan và cấm đoán. Đây là điều bất khả thi, bởi lẽ các nghi lễ là một phần trong cuộc sống tâm linh, tinh thần của con ngƣời. Chúng không hề mất đi, vẫn luôn tồn tại và biến đổi cho phù hợp với nhu cầu của con ngƣời trong thời đại mới. Đến nay, nghi lễ Mỡi có chiều hƣớng phát triển và trở nên phổ biến trong sinh hoạt tín ngƣỡng của cá nhân, gia đình, cộng đồng ngƣời Mƣờng. Thực hành nghi lễ Mỡi trƣớc kia cũng nhƣ bây giờ, là một điểm tựa về tinh thần, giúp con ngƣời vƣợt qua những khó khăn bất trắc, nhất là trong bối cảnh của nền kinh tế thị trƣờng với nhiều rủi ro trong kinh doanh, trong cuộc sống nói chung. Vậy, nghi lễ Mỡi là gì? Tại sao nó lại có vai trò quan trọng nhƣ vậy trong đời sống văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng? Cho đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu về văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng, trong đó có các nghi lễ của thầy Mỡi, nhƣng các công trình mới chỉ mô tả khái quát và chƣa nêu bật đƣợc vai trò, chức năng, giá trị cũng nhƣ bản chất Shaman giáo của nghi lễ nhƣ công trình của tác giả: Bùi Huy Vọng (2016) [62]; Bạch Mỹ Trinh (2015) [51 . Các công trình này chƣa làm r đƣợc chức năng, vai trò, và khả năng của các thầy Mỡi nhƣ là thầy cúng tâm linh, là ngƣời tƣ vấn tinh thần và góp phần không nhỏ trong việc lƣu giữ những giá trị văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng. NCS thấy rằng cần tìm hiểu sâu về nghi lễ Mỡi để làm rõ vai trò và chức năng của nó trong cuộc sống văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn, 6 đồng thời nhấn mạnh vai trò của các thầy Mỡi đối với cá nhân, gia đình, cộng đồng. Do vậy, NCS chọn đề tài của n ườ ườn n u trường hợp n ườ ường ở huyện Lạ Sơn, tỉnh Hòa Bình) làm đề tài nghiên cứu luận án Tiến sĩ chuyên ngành Văn hóa dân gian. 2. Mục đích nghiên cứu - Luận án hƣớng tới việc nhận diện một cách rõ ràng về vai trò và chức năng của thực hành nghi lễ Mỡi trong đời sống tinh thần của ngƣời Mƣờng nói chung và ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình nói riêng hiện nay. - Luận án làm r và đề cao vai trò của các thầy Mỡi. Họ không chỉ đáp ứng nhu cầu trong cuộc sống tâm linh của cộng đồng, mà còn là những ngƣời thực hành, lƣu truyền những giá trị văn hóa tín ngƣỡng của cộng đồng ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn. - Luận án làm r việc thực hành nghi lễ Mỡi, nhƣ là một thực hành Shaman giáo mang đậm bản sắc văn hóa của ngƣời Mƣờng. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu là thực hành nghi lễ Mỡi trong văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng. Để làm r điều này, luận án đi sâu để nhận diện bản chất, ý nghĩa, chức năng của nghi lễ Mỡi đối với cộng đồng ngƣời Mƣờng ở Lạc Sơn. - Nghiên cứu các thầy Mỡi, những thành viên trong cộng đồng đƣợc thầy Mỡi làm lễ ( n y). Thầy Mỡi là những ngƣời đáp ứng các nhu cầu về tinh thần, tâm linh cho cả cộng đồng ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Luận án tập trung nghiên cứu thực trạng tổ chức, các sinh hoạt nghi lễ của thầy Mỡi, không gian điện thờ trong văn hóa tín 7 ngƣỡng của ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn và tập trung chủ yếu ở một số xã nhƣ: Xã Thƣợng Cốc, xã Văn Nghĩa, xã Mỹ Thành, xã Chí Thiện, xã Miền Đồi, xã Xuất Hóa Phạm vi thời gian: Trong luận án này, nghiên cứu sinh tập trung nghiên cứu nghi lễ Mỡi của ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa ình chủ yếu là trong thời kỳ hiện nay, tính từ năm 1986 đến nay thời kỳ Đổi mới . 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tìm hiểu nghi lễ Mỡi nhƣ là một phần trong đời sống văn hóa tín ngƣỡng của cộng đồng, đáp ứng những nhu cầu và ƣớc vọng về một cuộc sống đầy đủ, tƣơi đẹp, có sức khỏe, sung túc, bình an. - Nghiên cứu nghi lễ Mỡi bằng sự thể hiện khả năng của các thầy Mỡi, sự giao tiếp tâm linh giữa thế giới trần gian và thế giới vô hình. Đó là một thể loại nguyên hợp, tích hợp trong nó ngôn từ truyền miệng, bùa chú với hiện vật thiêng mang tính biểu tƣợng và đức tin của ngƣời Mƣờng về thế giới vô hình. - Nghiên cứu số phận của các thầy Mỡi có ăn số phải hành nghề, xem xét họ nhƣ là những ngƣời thầy cúng góp phần đáp ứng nhu cầu tâm linh của cá nhân và cộng đồng. Họ đƣợc coi nhƣ là những ngƣời lƣu giữ n t văn hóa trong tín ngƣỡng và là ngƣời bảo vệ sức khỏe, sự sống của ngƣời Mƣờng ở Lạc Sơn. - Phân tích về quy trình của việc thực hành các nghi lễ Mỡi của ngƣời Mƣờng trong văn hóa tín ngƣỡng và trong bối cảnh cuộc sống của cộng đồng hiện nay. - Tìm hiểu sức sống và sự biến đổi của nghi lễ Mỡi trong bối cảnh cuộc sống hiện nay. 5. Câu hỏi nghiên cứu Với các nhiệm vụ nghiên cứu trên, luận án nhằm trả lời cho các câu hỏi nghiên cứu sau: 8 - Nghi lễ Mỡi và thầy Mỡi có vị trí nhƣ thế nào trong đời sống tinh thần của ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn hiện nay? - Tại sao trong bối cảnh đƣơng đại, nghi lễ Mỡi vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ trong đời sống văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng ở Lạc Sơn. 6. Cách tiếp cận và phƣơng ph p nghiên cứu 6.1. Cách tiếp cận Nghi lễ Mỡi là một loại hình tín ngƣỡng, hội tụ trong nó những yếu tố văn hóa dân gian phong phú. Do vậy, để tìm hiểu Mỡi, luận án sử dụng các cách tiếp cận liên ngành, bao gồm nghiên cứu văn hóa dân gian, nhân học tôn giáo, tín ngƣỡng. Trƣớc hết, NCS cũng sử dụng các cách tiếp cận văn hóa dân gian, ghi âm các câu chuyện, những sự tích, những huyền thoại, những lời cầu cúng, thần chú liên quan đến hệ thống tín ngƣỡng Mỡi. Với cách tiếp cận này, NCS đã đƣa ra đƣợc bức tranh sinh động về thế giới quan của ngƣời Mƣờng, những tín ngƣỡng, đức tin về hệ thống đa thần, về các mƣờng trời, mƣờng đất, về nguyên nhân của bệnh tật, cái chết. Những hệ thống đức tin này đã hòa quyện trong những hành động nghi lễ tạo nên một loại hình thực hành nghi lễ dân gian mang đậm văn hóa truyền thống của ngƣời Mƣờng. Với cách tiếp cận nhân học tôn giáo, NCS có nhiều thuận lợi. NCS là ngƣời Mƣờng, sinh ra và lớn lên tại vùng đất Lạc Sơn, tỉnh Hòa ình, đã trực tiếp trải nghiệm và quan sát nhiều nghi lễ từ khi còn nhỏ. NCS có thể dùng thứ ngôn ngữ Mƣờng để giao tiếp với những ngƣời trong cuộc, với các thầy Mỡi ngƣời nắm giữ vai trò nòng cốt trong thực hành nghi lễ và những ngƣời trong cộng đồng ở Lạc Sơn mà nhiều ngƣời trong số họ là ngƣời thân, thành viên của gia đình, dòng họ. Là ngƣời trong cuộc, NCS sống trong nền văn hóa của dân tộc mình, đƣợc trải nghiệm những thực hành nghi lễ Mỡi trong đời sống của cá nhân và gia đình. NCS hiểu rất rõ bản chất, ý nghĩa của Mỡi trong 9 đời sống của chính bản thân, của gia đình, cũng nhƣ của bà con ngƣời Mƣờng. Trong nghiên cứu, là ngƣời trong cuộc thì chƣa đủ, NCS đã thực hiện nhiều đợt điền dã, trực tiếp nói chuyện, phỏng vấn các thầy Mỡi có uy tín ở huyện Lạc Sơn. NCS cũng trực tiếp phỏng vấn những ngƣời thụ hƣởng nghi lễ Mỡi, là những bà con trong cộng đồng, làng xóm để có những thông tin đa chiều về bản chất, về ý nghĩa của Mỡi trong cuộc sống của các cá nhân, gia đình, cộng đồng. Những thông tin của ngƣời trong cuộc góp phần quan trọng cho việc phân tích, lý giải bản chất, sức sống, và ý nghĩa của các nghi lễ Mỡi đối với cộng đồng ngƣời Mƣờng. NCS làm quen và tiếp cận đƣợc với nhiều thầy Mỡi trên địa bàn huyện Lạc Sơn, ngƣời có ăn số, có những kỹ năng và khả năng đặc biệt để có thể thâm nhập vào thế giới tâm linh của Mỡi. Các thầy Mỡi đã nhiệt tình chia sẻ về số phận cuộc đời, về hệ thống tín ngƣỡng của Mỡi, về loại hình nghi lễ Mỡi, về ý nghĩa biểu tƣợng, về các hành động nghi lễ và hiện vật thờ cúng. Với sự giúp đỡ của những thầy Mỡi, NCS tham dự nhiều nghi lễ Mỡi tại điện thờ của họ, và tại gia đình những ngƣời thụ lễ, mà các thầy Mỡi gọi họ là “con mày”. Những câu chuyện của các “con mày” giúp NCS hiểu đƣợc nguyên nhân tại sao họ phải đến gặp các thầy Mỡi để xem bói, phán bệnh để thực hiện nghi lễ cầu cúng, cũng nhƣ công hiệu của việc thực hành nghi lễ trong việc chữa bệnh, cầu an, cầu phúc, tránh rủi ro, trắc trở trong đƣờng đời. Với góc nhìn của ngƣời trong cuộc và từ ngƣời làm lễ, thụ lễ, NCS đôi khi sử dụng chính ngôn ngữ của họ về tín ngƣỡng Mỡi nhƣ “Nổ Mỡi” bắt ra làm Mỡi , “bị hành”, “các Ngài cho ăn lộc”, và một số thuật ngữ tiếng Mƣờng có chú thích tiếng Việt. NCS đã thực hiện ghi chép dân tộc học tỉ mỉ quá trình tổ chức các buổi lễ, đồ thờ cúng, quy trình hành lễ, mục đích của từng loại nghi lễ, bối cảnh diễn ra nghi lễ, hoàn cảnh của ngƣời thụ lễ. Những ghi chép dân tộc học giúp cho luận án có những thông tin chi tiết từ các buổi lễ trong đời sống thƣờng nhật để hiểu r hơn bản chất và nhận diện nghi lễ một cách tƣơng 10 đối xác thực. Những ghi chép dân tộc học là tài liệu quan trọng để có bức tranh thực trạng về việc tổ chức nghi lễ và việc hành lễ, mối quan hệ giữa thầy Mỡi và “con mày” một cách sinh động. 6.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện luận án, nghiên cứu sinh đã sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau: P ươn p áp quan sát t a dự: NCS đã tham dự nhiều loại nghi lễ Mỡi khác nhau trong đời sống của ngƣời Mƣờng kể từ năm 2014 đến nay. Cụ thể, NCS đã tham dự các nghi lễ nhƣ: Lễ Làm Chay 7 cờ tại xóm Be Ngoài, xã Chí Thiện, huyện Lạc Sơn, lễ mến mả tại xóm Ấm, xã Văn Nghĩa, huyện Lạc Sơn, lễ cầu con trai tại xóm Anh 1, xã Thƣợng Cốc, huyện Lạc Sơn, lễ cắt dây ma nhà tại xóm Trang, xã Thƣợng Cốc, huyện Lạc Sơn, lễ giải căn tại xóm Ấm, xã Văn Nghĩa, huyện Lạc Sơn... và nhiều lễ làm mát, buộc dây, gọi vía... tại Điện thờ Mỡi Bùi Thị Minh tại xóm Anh 1, xã Thƣợng cốc, huyện Lạc sơn, tỉnh Hòa Bình Bằng cách tham dự, quan sát, nhìn nhận và đánh giá các hành động, diễn biến, con ngƣời, bối cảnh thực hành nghi lễ, NCS đã có những đánh giá, nhận định bằng trực quan. Điều này giúp cho luận án phản ánh chân thực hơn về nghi lễ và sức sống của nó trong văn hóa Mƣờng. Phỏng vấn sâu: NCS thực hiện nhiều cuộc phỏng vấn về các đối tƣợng khác nhau. Đối tƣợng phỏng vấn tập trung hơn cả là các thầy Mỡi nhằm có những thông tin về cuộc đời, căn số và công việc của họ. NCS cũng phỏng vấn những con mày, ngƣời dân tìm gặp thầy Mỡi để nhờ thầy giúp làm lễ để hiểu lý do họ làm lễ và đức tin, sự trông mong của họ khi làm lễ. Những cuộc phỏng vấn con mày tìm hiểu về nguyên nhân tổ chức nghi lễ Mỡi của các cá nhân gia đình ngƣời Mƣờng. Hơn nữa, thông qua phỏng vấn sâu những ngƣời thực hành và ngƣời thụ lễ, NCS hiểu đƣợc ý nghĩa, hay nói một cách khác “công năng” và sức sống của nghi lễ Mỡi trong đời sống tín ngƣỡng của 11 ngƣời Mƣờng ở Lạc Sơn. Câu chuyện cuộ đời: Khai thác những câu chuyện về cuộc đời riêng tƣ về việc phải ra làm Mỡi của các thầy Mỡi cũng nhƣ mọi câu chuyện về việc phải làm lễ của những ngƣời thụ lễ ( n y đây là một trong những cách tiếp cận hiện đại đƣợc sử dụng trong phân tích một số nhiệm vụ, cùng các nội dung từ quan điểm của ngƣời trong cuộc. Cách khai thác câu chuyện cuộc đời thực sự hữu hiệu và là những cứ liệu đáng tin cậy để bàn luận về ý nghĩa, vai trò, và công năng của nghi lễ Mỡi trong cộng đồng ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn. P ươn p áp tra u, p n t tư ệu th cấp: Luận án chắt lọc thông tin liên quan, kế thừa những quan điểm, đánh giá từ những công trình đã in ấn để bổ sung cho những tƣ liệu thu thập từ địa bàn. Các tƣ liệu này giúp cho luận án có những cơ sở bàn luận về những vấn đề của các học giả đi trƣớc đã làm đƣợc. Trên cơ sở đó kế thừa và phát triển với những số liệu riêng từ nghiên cứu điền dã cùng với những phân tích riêng của mình để có nhiều thông tin đa chiều đồng thời để làm rõ các nhiệm vụ, nội dung của luận án. P ươn p áp p n t tổng hợp: Phân tích tổng hợp các nguồn tƣ liệu khác nhau hƣớng tới đạt đƣợc mục đích mà luận án đƣa ra và đúc kết những nội dung phân tích mang tính khái quát, góp phần trong nghiên cứu học thuật về tín ngƣỡng, nghi lễ và văn hóa của ngƣời Mƣờng. Luận án sử dụng phƣơng pháp diễn giải những số liệu thu thập từ những cuộc phỏng vấn sâu các đối tƣợng là thầy Mỡi, ngƣời thụ hƣởng nghi lễ là n y để làm r hơn những ý nghĩa biểu tƣợng, bản chất, chức năng của nghi lễ theo cách ngƣời trong cuộc hiểu, đặc biệt ý nghĩa biểu tƣợng của các hành động nghi lễ và hiện vật nghi lễ. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án 7.1. Ý nghĩa khoa học - Nghiên cứu về nghi lễ Mỡi trong văn hóa tín ngƣỡng của ngƣời Mƣờng ở huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình góp một phần nhỏ vào trong hệ 12 thống lý luận về hiện tƣợng Shaman giáo. - Luận án cung cấp một cách hiểu r hơn về hệ thống nghi lễ Shaman giáo, mang tính ma thuật với mục đích chữa bệnh tâm linh, cầu an, cầu những điều tốt đẹp trong đời sống thƣờng nhật. Thông qua một trƣờng hợp nghiên cứu cụ thể là Mỡi, luận án góp phần vào bức tranh chung trong khoa học nghiên cứu về các hiện tƣợng tín ngƣỡng bản địa, thể hiện sự đa dạng về văn hóa tín ngƣỡng của các cộng đồng ở Việt Nam và trên thế giới. 7.2. Ý nghĩa thực tiễn - Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần nhận diện r hơn về vai trò của nghi lễ Mỡi trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở tại địa bàn. - Kết quả của luận án cung cấp những quan điểm khoa học về chức năng, ý nghĩa, vai trò của nghi lễ Mỡi và thầy Mỡi, có thể ứng dụng trong việc hoạch định chính sách, các chiến lƣợc phát triển, bảo tồn di sản văn hóa tín ngƣỡng nhằm đáp ứng