Luận án Nghiên cứu áp dụng kế toán tinh gọn tại các doanh nghiệp may Việt Nam

BỘ GIÁO D ỤC VÀ ĐÀO T ẠO TR ƯỜNG ĐẠI H ỌC KINH T Ế QU ỐC DÂN --------------------------------- NGÔ TH Ị HẢI CHÂU NGHIÊN C ỨU ÁP D ỤNG KẾ TOÁN TINH G ỌN TẠI CÁC DOANH NGHI ỆP MAY VI ỆT NAM LU ẬN ÁN TI ẾN S Ĩ NGÀNH KẾ TOÁN HÀ NỘI, 2024 BỘ GIÁO D ỤC VÀ ĐÀO T ẠO TR ƯỜNG ĐẠI H ỌC KINH T Ế QU ỐC DÂN --------------------------------- NGÔ TH Ị HẢI CHÂU NGHIÊN C ỨU ÁP D ỤNG KẾ TOÁN TINH G ỌN TẠI CÁC DOANH NGHI ỆP MAY VI ỆT NAM Chuyên ngành: KẾ TOÁN, KI ỂM TOÁN VÀ PHÂN TÍCH Mã s ố: 9340301 LU ẬN ÁN TI ẾN S Ĩ Ng ười h ướng d ẫn khoa h ọc: 1. PGS. TS. NGUY ỄN TH Ị MINH PH ƯƠ NG 2. PGS.TS. NGUY ỄN MINH PH ƯƠ NG HÀ N ỘI, 2024 i LỜI CAM K ẾT Tôi cam k ết b ằng danh d ự cá nhân r ằng nghiên c ứu này do tôi t ự th ực hi ện và không vi ph ạm quy định liêm chính học thu ật trong nghiên c ứu khoa h ọc c ủa Tr ường Đại h ọc Kinh t ế Qu ốc dân. Hà N ội, ngày tháng n ăm 2024 Nghiên c ứu sinh Ngô Th ị Hải Châu ii LỜI C ẢM ƠN Quá trình theo đuổi học v ị ti ến s ĩ giúp tôi tr ưởng thành lên r ất nhi ều, nh ất là trong ho ạt độ ng nghiên c ứu. Nhưng đó là m ột hành trình dài và g ặp không ít khó kh ăn, th ử thách. Cu ộc hành trình này s ẽ không th ể hoàn thành n ếu không có s ự h ướng d ẫn, chia s ẻ và động viên c ủa hai ng ười h ướng d ẫn là PGS.TS Nguy ễn Th ị Minh Ph ươ ng và PGS.TS Nguy ễn Minh Ph ươ ng. Xin chân thành cảm ơn các cô. Xin trân tr ọng c ảm ơn các th ầy cô ở Vi ện K ế toán và Ki ểm toán, Vi ện Đào tạo sau đạ i h ọc thu ộc Tr ường Đạ i h ọc Kinh t ế Qu ốc dân, các th ầy cô trong h ội đồng các c ấp, t ập th ể lãnh đạo và nhân viên các doanh nghi ệp may đã h ỗ tr ợ, giúp đỡ và cho tôi nh ững góp ý quý báu để hoàn thành lu ận án này. Một l ời c ảm ơn sâu s ắc xin g ửi t ới lãnh đạo và các đồng nghi ệp ở Tr ường Đại h ọc Th ủy l ợi cùng b ạn bè đã động viên, t ạo điều ki ện giúp tôi v ừa hoàn thành nhi ệm v ụ công tác v ừa hoàn thành nhi ệm v ụ h ọc t ập. Lời c ảm ơn cu ối cùng và l ớn nh ất xin dành cho gia đình tôi – nh ững ng ưởi thân yêu đã luôn đồng hành cùng tôi trong su ốt cu ộc hành trình này. iii MỤC L ỤC LỜI CAM K ẾT ...............................................................................................................i MỤC L ỤC .................................................................................................................... iii DANH M ỤC VI ẾT T ẮT ............................................................................................ vii DANH M ỤC B ẢNG, BI ỂU ĐỒ , S Ơ ĐỒ ................................................................. viii DANH M ỤC PH Ụ L ỤC ................................................................................................ x CH ƯƠ NG 1: GI ỚI THI ỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN C ỨU ................................................ 1 1.1 Lý do l ựa ch ọn đề tài ............................................................................................ 1 1.2 M ục tiêu nghiên c ứu và câu h ỏi nghiên c ứu ...................................................... 3 1.2.1 M ục tiêu nghiên c ứu ....................................................................................... 3 1.2.2 Câu h ỏi nghiên c ứu ......................................................................................... 3 1.3 Đối t ượng và ph ạm vi nghiên c ứu....................................................................... 3 1.3.1 Đối t ượng nghiên c ứu ..................................................................................... 3 1.3.2 Ph ạm vi nghiên c ứu ........................................................................................ 3 1.4 Định h ướng nghiên c ứu ....................................................................................... 4 1.5 Đóng góp c ủa lu ận án .......................................................................................... 4 1.6 K ết c ấu c ủa lu ận án .............................................................................................. 5 CH ƯƠ NG 2: TỔNG QUAN NGHIÊN C ỨU .............................................................. 6 2.1 T ổng quan nghiên c ứu v ề qu ản tr ị tinh g ọn ...................................................... 6 2.1.1 Quan ni ệm v ề qu ản tr ị tinh g ọn ...................................................................... 6 2.1.2 L ợi ích c ủa qu ản tr ị tinh g ọn........................................................................... 7 2.1.3 Nguyên t ắc c ủa qu ản tr ị tinh g ọn .................................................................... 8 2.1.4 Công c ụ của qu ản tr ị tinh g ọn ......................................................................... 9 2.1.5 L ộ trình th ực hi ện qu ản tr ị tinh g ọn ................................................................ 9 2.1.6 Áp d ụng qu ản tr ị tinh g ọn trong doanh nghi ệp ............................................. 11 2.2 T ổng quan nghiên c ứu v ề k ế toán tinh g ọn...................................................... 13 2.2.1 Quan ni ệm v ề kế toán tinh g ọn ..................................................................... 13 2.2.2 Nguyên t ắc k ế toán tinh g ọn ......................................................................... 14 2.2.3 N ội dung k ế toán tinh g ọn ............................................................................ 14 2.2.4 L ộ trình th ực hi ện k ế toán tinh g ọn .............................................................. 20 iv 2.2.5 Áp d ụng k ế toán tinh g ọn trong doanh nghi ệp ............................................. 21 2.2.6 Nhân t ố ảnh h ưởng đến kh ả năng áp d ụng k ế toán tinh g ọn ........................ 23 2.3 Kho ảng tr ống nghiên c ứu .................................................................................. 30 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 2 .............................................................................................. 31 CH ƯƠ NG 3: LÝ THUY ẾT K Ế TOÁN TINH G ỌN TRONG CÁC DOANH NGHI ỆP S ẢN XU ẤT .................................................................................................. 32 3.1 Nh ững v ấn đề c ơ b ản v ề qu ản tr ị tinh g ọn ...................................................... 32 3.1.1 Khái ni ệm qu ản tr ị tinh g ọn .......................................................................... 32 3.1.2 Các y ếu t ố của qu ản tr ị tinh g ọn ................................................................... 33 3.1.3 Nguyên t ắc qu ản tr ị tinh g ọn ........................................................................ 34 3.1.4 Lợi ích c ủa qu ản tr ị tinh g ọn......................................................................... 35 3.1.5 Lãng phí theo quan điểm c ủa tinh g ọn ......................................................... 36 3.1.6 Công c ụ qu ản tr ị tinh g ọn ............................................................................. 37 3.1.7 Lộ trình th ực hi ện qu ản tr ị tinh g ọn .............................................................. 40 3.2 Nh ững v ấn đề c ơ b ản v ề k ế toán tinh g ọn ........................................................ 41 3.2.1 Khái ni ệm k ế toán tinh g ọn ........................................................................... 42 3.2.2 Vai trò c ủa k ế toán tinh g ọn .......................................................................... 42 3.2.3 Đặc điểm c ủa k ế toán tinh g ọn ..................................................................... 43 3.2.4 M ục tiêu c ủa k ế toán tinh g ọn ...................................................................... 45 3.2.5 Nguyên t ắc c ủa k ế toán tinh g ọn .................................................................. 45 3.2.6 Công c ụ của k ế toán tinh g ọn ....................................................................... 46 3.2.7 N ội dung c ủa k ế toán tinh g ọn ...................................................................... 50 3.2.8 L ộ trình áp d ụng k ế toán tinh g ọn................................................................. 72 3.3 Các lý thuy ết n ền cho nghiên c ứu các nhân t ố ảnh h ưởng đế n kh ả n ăng áp dụng k ế toán tinh g ọn .............................................................................................. 75 3.3.1 Lý thuy ết b ất định (Contingency theory) ..................................................... 76 3.3.2 Lý thuy ết lan t ỏa đổi m ới (Diffusion of innovations theory) ....................... 76 3.3.3 Lý thuy ết phân tích chi phí - lợi ích (Cost-benefit analysis theory) ............. 77 CH ƯƠ NG 4: THI ẾT K Ế NGHIÊN C ỨU VÀ PH ƯƠ NG PHÁP NGHIÊN C ỨU 80 4.1 Thi ết k ế nghiên cứu ............................................................................................ 80 4.2 Ngu ồn d ữ li ệu s ử d ụng trong nghiên c ứu ........................................................ 82 v 4.3 Xây d ựng mô hình nghiên c ứu ban đầu ........................................................... 83 4.3.1 Xác định các bi ến ......................................................................................... 83 4.3.2 Xây d ựng mô hình nghiên c ứu ban đầu ........................................................ 90 4.4 Ph ươ ng pháp nghiên c ứu định tính .................................................................. 90 4.4.1 Ph ỏng v ấn chuyên gia ................................................................................... 90 4.4.2 Nghiên c ứu tr ường h ợp điển hình ............................................................... 100 4.5 Xây d ựng các gi ả thuy ết nghiên cứu và mô hình nghiên c ứu chính th ức ... 100 4.6 Ph ươ ng pháp nghiên c ứu định lượng ............................................................. 101 4.6.1 Thu th ập d ữ li ệu .......................................................................................... 101 4.6.2 Ph ươ ng trình h ồi quy .................................................................................. 103 4.6.3 X ử lý và phân tích dữ li ệu .......................................................................... 104 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 4 ............................................................................................ 105 CH ƯƠ NG 5: KẾT QU Ả NGHIÊN C ỨU VÀ TH ẢO LU ẬN ................................ 106 5.1 T ổng quan v ề ngành may Vi ệt Nam ............................................................... 106 5.1.1 L ịch s ử ra đời và phát tri ển c ủa ngành d ệt may Vi ệt Nam ......................... 106 5.1.2 Đặc điểm ho ạt động s ản xu ất kinh doanh c ủa các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam ............................................................................................................. 108 5.1.3 Chi ến l ược phát tri ển c ủa ngành may ......................................................... 111 5.2 Th ống kê mô t ả v ề các doanh nghi ệp may tham gia kh ảo sát ..................... 113 5.2.1 Mô t ả đối t ượng tr ả lời kh ảo sát ................................................................. 114 5.2.2 Quy mô doanh nghi ệp ................................................................................. 115 5.3 Th ực tr ạng áp d ụng qu ản tr ị tinh g ọn t ại các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam...... 116 Kết qu ả kh ảo sát................................................................................................... 116 5.4 Thực tr ạng áp d ụng k ế toán tinh g ọn t ại các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam .... 118 5.5 K ết qu ả nghiên c ứu các nhân t ố ảnh h ưởng t ới kh ả n ăng áp d ụng k ế toán tinh gọn t ại các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam ............................................................. 121 5.5.1 Th ống kê mô t ả các bi ến ............................................................................. 121 5.5.2 Ki ểm định độ tin c ậy c ủa thang đo ............................................................. 123 5.5.3 Phân tích nhân t ố khám phá ........................................................................ 125 5.5.4 Phân tích t ươ ng quan .................................................................................. 128 5.5.5 Phân tích h ồi quy đa bi ến ........................................................................... 129 vi 5.5.6 Phân tích ph ần d ư ....................................................................................... 131 5.6 Th ảo lu ận v ề kết qu ả nghiên cứu .................................................................... 133 5.6.1 Đối v ới nhân t ố lãnh đạo ............................................................................ 135 5.6.2 Đối v ới nhân t ố quy mô doanh nghi ệp ....................................................... 135 5.6.3 Đối v ới nhân t ố nhân viên k ế toán .............................................................. 136 5.6.4 Đối v ới nhân t ố chi phí tri ển khai .............................................................. 136 5.6.5 Đối v ới nhân t ố văn hóa doanh nghi ệp ....................................................... 137 5.6.6 Đối v ới nhân t ố áp l ực c ạnh tranh .............................................................. 137 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 5 ............................................................................................ 138 CH ƯƠ NG 6: GI ẢI PHÁP VÀ KHUY ẾN NGH Ị ÁP D ỤNG K Ế TOÁN TINH G ỌN TẠI CÁC DOANH NGHI ỆP MAY VI ỆT NAM .................................................... 139 6.1 Một s ố gi ải pháp áp d ụng k ế toán tinh g ọn t ại các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam ..... 139 6.1.1 T ổ ch ức b ộ máy k ế toán.............................................................................. 139 6.1.2 Tinh g ọn các quy trình k ế toán ................................................................... 139 6.1.3 Đo l ường hi ệu su ất ô s ản xu ất tinh g ọn ...................................................... 143 6.1.4 Đo l ường l ợi ích tài chính c ủa s ản xu ất tinh g ọn ........................................ 149 6.1.5 L ập báo cáo thu nh ập dòng giá tr ị .............................................................. 152 6.2 M ột s ố khuy ến ngh ị nh ằm thúc đẩ y vi ệc áp d ụng k ế toán tinh g ọn t ại các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam ................................................................................. 153 6.2.1 Khuy ến ngh ị đối v ới các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam ............................. 153 6.2.2 Khuy ến ngh ị đối v ới các c ơ quan, t ổ ch ức ngoài doanh nghi ệp may ......... 155 6.3 H ạn ch ế và hướng nghiên c ứu ti ếp theo ......................................................... 156 6.3.1 H ạn ch ế của lu ận án .................................................................................... 156 6.3.2 H ướng nghiên c ứu ti ếp theo ....................................................................... 156 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 6 ............................................................................................ 157 KẾT LU ẬN ................................................................................................................ 158 DANH M ỤC CÔNG TRÌNH KHOA H ỌC ĐÃ CÔNG B Ố C ỦA TÁC GI Ả LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LU ẬN ÁN .............................................................................. 159 TÀI LI ỆU THAM KH ẢO ......................................................................................... 160 PH Ụ L ỤC ................................................................................................................... 176 vii DANH M ỤC VI ẾT T ẮT STT Ký hi ệu vi ết t ắt Nội dung 1 DN Doanh nghi ệp 2 DNTG Doanh nghi ệp tinh g ọn 3 JIT Qu ản tr ị t ức th ời 4 KTTG Kế toán tinh g ọn 5 NCS Nghiên c ứu sinh 6 PDCA Lập k ế ho ạch - Th ực hi ện - Ki ểm tra - Điều ch ỉnh 7 QTTG Qu ản tr ị tinh g ọn 8 SOFP Kế ho ạch bán hàng, ho ạt độ ng và tài chính 9 SXTG Sản xu ất tinh g ọn 10 TPM Bảo trì n ăng su ất t ổng th ể 11 TPS Hệ th ống s ản xu ất Toyota 12 TQM Qu ản lý ch ất l ượng toàn di ện 13 VSM Sơ đồ dòng giá tr ị viii DANH M ỤC B ẢNG, BI ỂU ĐỒ, S Ơ ĐỒ Bảng Bảng 3.1: Phân bi ệt KTTG và k ế toán qu ản tr ị truy ền th ống ........................................ 44 Bảng 3.2. Nguyên t ắc, th ực hành và công c ụ của KTTG .............................................. 47 Bảng 3.3. B ộ th ước đo hi ệu su ất ................................................................................... 66 Bảng 3.4. Điểm h ộp điển hình ....................................................................................... 67 Bảng 3.5. Báo cáo hi ệu su ất dòng giá tr ị ....................................................................... 68 Bảng 3.6. Báo cáo tác động c ủa c ải ti ến tinh g ọn ......................................................... 69 Bảng 3.7. Báo cáo ph ục v ụ ra quy ết định h ợp lý hóa s ản ph ẩm ................................... 70 Bảng 3.8. Báo cáo l ợi nhu ận c ủa dòng giá tr ị ............................................................... 71 Bảng 3.9. Báo cáo l ợi nhu ận toàn DN ........................................................................... 72 Bảng 3.10. KTTG trong giai đoạn 1 của lộ trình áp d ụng QTTG ................................. 73 Bảng 3.11. KTTG trong giai đoạn 2 của lộ trình áp d ụng QTTG ................................. 74 Bảng 3.12. KTTG trong giai đoạn 3 c ủa l ộ trình áp d ụng QTTG ................................. 74 Bảng 4.1. Các nhân t ố ảnh h ưởng đến kh ả năng áp d ụng KTTG và các bi ến quan sát ban đầu ......................................................................................................... 87 Bảng 4.2. Chuyên gia tham gia ph ỏng v ấn sâu ............................................................. 91 Bảng 4.3. T ổng h ợp đánh giá c ủa các chuyên gia v ề sự phù h ợp c ủa các bi ến độc l ập ... 96 Bảng 4.4. K ết qu ả ph ỏng v ấn các chuyên gia v ề bi ến độc l ập ...................................... 97 Bảng 4.5. K ết qu ả ph ỏng v ấn các chuyên gia v ề bi ến ph ụ thu ộc .................................. 99 Bảng 5.1. Mô t ả đối t ượng tr ả lời kh ảo sát .................................................................. 114 Bảng 5.2. Th ống kê s ố lượng lao động ........................................................................ 115 Bảng 5.3. Th ống kê t ổng v ốn ...................................................................................... 115 Bảng 5.4. Th ống kê t ổng doanh thu ............................................................................ 116 Bảng 5.6. Th ực tr ạng áp d ụng KTTG .......................................................................... 118 Bảng 5.7. Th ống kê mô t ả bi ến quan sát ..................................................................... 121 Bảng 5.8. K ết qu ả ki ểm định Cronbach’s Alpha c ủa thang đo ................................... 123 Bảng 5.9. K ết qu ả phân tích EFA c ủa các bi ến độc l ập .............................................. 125 Bảng 5.10. K ết qu ả phân tích EFA c ủa các bi ến ph ụ thu ộc ........................................ 127 Bảng 5.11. Phân tích t ươ ng quan Pearson ................................................................... 129 ix Bảng 5.12. Tóm t ắt mô hình ........................................................................................ 129 Bảng 5.13. Phân tích ANOVA .................................................................................... 130 Bảng 5.14. H ệ số tươ ng quan ...................................................................................... 130 Bảng 5.15. Th ứ tự ảnh h ưởng c ủa các nhân t ố ............................................................ 134 Bảng 5.1. Báo cáo hàng ngày hàng gi ờ ....................................................................... 145 Bảng 6.2. Điểm h ộp dòng giá tr ị ................................................................................. 150 Bảng 6.3. Báo cáo thu nh ập dòng giá tr ị ..................................................................... 153 Bi ểu đồ Bi ểu đồ 5.1. Kinh ng ạch xu ất nh ập kh ẩu d ệt may qua các n ăm .................................. 106 Bi ểu đồ 5.2. Kim ng ạch xu ất nh ập kh ẩu d ệt may n ăm 2022 so v ới n ăm 2021 ........... 107 Bi ểu đồ 5.3. Th ị tr ường xu ất kh ẩu s ản ph ẩm d ệt may Vi ệt Nam ................................ 107 Bi ểu đồ 5.4. Th ị ph ần xu ất kh ẩu s ản ph ẩm d ệt may c ủa các qu ốc gia vào M ỹ trong năm 2022 ............................................................................................... 108 Bi ểu đồ 5.5. Ph ươ ng th ức s ản xu ất c ủa ngành may .................................................... 110 Bi ểu đồ 5.6. Bi ểu đồ Histogram .................................................................................. 131 Bi ểu đồ 5.7. Bi ểu đồ Normal P - P Plot of Regression Standardized Residual .......... 132 Bi ểu đồ 5.8. Bi ểu đồ Scatterplot .................................................................................. 132 Sơ đồ Sơ đồ 3.1. Chi phí dòng giá tr ị ...................................................................................... 52 Sơ đồ 3.2. Khung liên k ết c ủa các chi ến l ược, m ục tiêu và th ước đo ở cấp độ nhà máy, dòng giá tr ị và ô / quy trình s ản xu ất trong m ột doanh nghi ệp tinh g ọn ...... 66 Sơ đồ 4.1. Quy trình nghiên c ứu ................................................................................... 81 Sơ đồ 4.2. Mô hình nghiên c ứu ban đầu ........................................................................ 90 Sơ đồ 4.3. Mô hình nghiên c ứu chính th ức ................................................................. 101 Sơ đồ 5.1: K ết qu ả mô hình nghiên c ứu ...................................................................... 134 x DANH M ỤC PH Ụ LỤC Ph ụ lục 1. Phi ếu ph ỏng v ấn chuyên gia ....................................................................... 176 Ph ụ lục 2. Danh sách DN kh ảo sát s ơ b ộ..................................................................... 181 Ph ụ lục 3. Phi ếu kh ảo sát (chính th ức) ........................................................................ 182 Ph ụ lục 4. Danh sách DN tr ả lời phi ếu điều tra ........................................................... 192 Ph ụ lục 5. S ơ đồ chu ỗi giá tr ị tr ước khi th ực hi ện SXTG t ại Công ty C ổ ph ần May Nam Định ................................................................................................... 197 Ph ụ lục 6. S ơ đồ chu ỗi giá tr ị sau khi th ực hi ện SXTG t ại Công ty C ổ ph ần May Nam Định ................................................................................................... 197 Ph ụ lục 7. S ơ đồ mặt b ằng chuy ền may tr ước và sau khi th ực hi ện SXTG t ại Công ty C ổ ph ần May Nam Định .................................................................................. 198 Ph ụ lục 8. Hình ảnh phân x ưởng s ản xu ất tr ước và sau khi th ực hi ện SXTG t ại Công ty Cổ ph ần May Nam Định ............................................................................ 199 Ph ụ lục 9. K ết qu ả th ực hi ện SXTG t ại Công ty C ổ ph ần May Nam Định ............... 199 Ph ụ lục 10. S ơ đồ dòng giá tr ị hi ện t ại c ủa áo jacket t ại Công ty TNHH May Đức Giang ... 200 Ph ụ lục 11. S ơ đồ dòng giá tr ị tươ ng lai c ủa áo jacket t ại Công ty TNHH May Đức Giang .................................................................................................. 200 Ph ụ lục 12. Hình ảnh phân x ưởng s ản xu ất sau khi áp d ụng SXTG t ại Công ty TNHH May Đức Giang .......................................................................................... 201 Ph ụ lục 13. Bi ểu đồ cân b ằng s ản xu ất dòng giá tr ị hi ện t ại ở Công ty TNHH May Đức Giang .................................................................................................. 201 Ph ụ lục 14. Bi ểu đồ cân b ằng s ản xu ất dòng giá tr ị tươ ng lai t ại Công ty TNHH May Đức Giang .................................................................................................. 202 Ph ụ lục 15. K ết qu ả áp d ụng SXTG c ủa m ột chuy ền may gia công t ại Công ty TNHH May Đức Giang .......................................................................................... 202 Ph ụ lục 16. Định m ức nguyên ph ụ li ệu t ại Công ty C ổ ph ần May Nam Định ........... 203 Ph ụ lục 17. B ảng h ướng d ẫn tính giá gia công áo s ơ mi t ại Công ty TNHH May Đức Giang .................................................................................................. 203 Ph ụ lục 18. B ảng h ướng d ẫn tính giá thuê ngoài gi ặt, thêu, đóng h ộp áo s ơ mi t ại Công ty TNHH May Đức Giang.......................................................................... 204 Ph ụ lục 19. Báo cáo tình hình s ử dụng v ật t ư chính cho áo s ơ mi t ại Công ty TNHH May Đức Giang .................................................................................................. 204 1 CH ƯƠ NG 1 GI ỚI THI ỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN C ỨU 1.1 Lý do l ựa ch ọn đề tài Cạnh tranh gay g ắt trong b ối ảnh toàn c ầu hóa ngày càng gia tăng, bu ộc các doanh nghi ệp (DN) ph ải tìm ra các mô hình sản xu ất hi ệu qu ả. Mô hình s ản xu ất truy ền th ống dựa vào d ự đoán doanh s ố để l ập k ế ho ạch sản xu ất đã t ỏ ra không còn phù h ợp do sản xu ất dư th ừa, tồn kho l ớn trong c ả 3 khâu: d ự tr ữ, s ản xu ất và tiêu th ụ (Nguy ễn Th ị Sâm, 2022). Để kh ắc ph ục nh ược điểm c ủa mô hình s ản xu ất truy ền th ống, Toyota đã tri ển khai m ột mô hình qu ản tr ị sản xu ất mới mà sau này phát tri ển thành s ản xu ất tinh g ọn (SXTG). Đây chính là sự m ở đầ u cho vi ệc áp d ụng tri ết lí tinh g ọn vào các t ổ ch ức. Sau khi ra đời, r ất nhanh chóng SXTG đã cho th ấy các l ợi ích mang l ại nh ư: gi ảm chi phí, tối ưu hóa vi ệc s ử dụng các ngu ồn l ực, rút ng ắn th ời gian sản xu ất và cung c ấp d ịch v ụ, gi ảm s ản ph ẩm l ỗi,... Tri ết lí tinh g ọn cũng không còn bó h ẹp trong ho ạt động s ản xu ất n ữa mà có th ể được áp d ụng cho m ọi ho ạt động c ủa doanh nghi ệp (DN) và không ch ỉ DN s ản xu ất mà có th ể áp d ụng cho mọi t ổ ch ức. Lúc này SXTG được phát tri ển lên m ột t ầm cao m ới - qu ản tr ị tinh g ọn (QTTG). Khi DN áp d ụng QTTG, nhu c ầu thông tin c ủa các nhà qu ản tr ị c ũng thay đổ i. Họ c ần bi ết ho ạt độ ng nào là lãng phí c ần lo ại b ỏ, nh ững c ải ti ến tinh g ọn đã giúp gi ảm được bao nhiêu chi phí, Do đó, việc gi ữ nguyên hệ th ống kế toán có th ể s ẽ đi ng ược l ại tri ết lí tinh g ọn, không đáp ứng được nhu c ầu thông tin m ới, t ừ đó làm gi ảm hi ệu qu ả mà QTTG mang l ại. Xu ất phát t ừ nhu c ầu này, m ột h ệ th ống kế toán mới đã ra đời - kế toán tinh g ọn (KTTG). KTTG được thi ết k ế cho nh ững DN áp d ụng QTTG. KTTG đánh giá hi ệu qu ả ho ạt độ ng theo tri ết lí tinh g ọn, t ổng h ợp m ột cách đơn gi ản chi phí tr ực ti ếp theo các dòng giá tr ị, s ử d ụng các báo cáo d ễ hi ểu, Áp d ụng KTTG mang l ại nhi ều l ợi ích cho DN nh ư: t ăng doanh thu do KTTG cung c ấp thông tin t ốt hơn cho vi ệc ra quy ết đị nh, nh ận di ện được tác độ ng tài chính c ủa các c ải ti ến tinh gọn, gi ảm chi phí, thúc đẩ y các c ải ti ến dài h ạn thông qua các thông tin và th ước đo tập trung vào tinh g ọn (Maskell, 2006). Do v ậy, vi ệc không áp d ụng KTTG được coi là rào c ản đố i v ới s ự thành công c ủa QTTG (Ramasamy, 2005; Maskell và Kennedy, 2007; Rao và Bargerstock, 2011; Ofileanu và Topor, 2014). Ở Việt Nam, t ừ năm 1996, Chính ph ủ đã cho th ấy s ự quan tâm đặc bi ệt đến vi ệc nâng cao n ăng su ất và ch ất l ượng s ản ph ẩm. Ch ươ ng trình qu ốc gia “Nâng cao n ăng su ất và ch ất l ượng s ản ph ẩm hàng hóa c ủa Vi ệt Nam đến n ăm 2020” và ti ếp đến là “Ch ươ ng trình qu ốc gia h ỗ tr ợ doanh nghi ệp nâng cao n ăng su ất và ch ất l ượng s ản 2 ph ẩm, hàng hóa giai đoạn 2021 - 2030” là b ước ngo ặt l ớn trong vi ệc thúc đẩy vi ệc áp dụng đa d ạng các h ệ th ống, mô hình và công c ụ cải ti ến để nâng cao n ăng su ất và ch ất lượng trên ph ạm vi toàn qu ốc. Các ch ươ ng trình đã thu hút s ự tham gia c ủa hàng nghìn DN thu ộc nhi ều ngành ngh ề, v ới nhi ều quy mô và đã đạt được nh ững thành t ựu đáng kể. Các DN đã được làm quen v ới m ột s ố hệ th ống qu ản lý và công c ụ cải ti ến, trong đó có QTTG mà th ường là ở giai đoạn SXTG. M ột lo ạt các tài li ệu v ề SXTG đã được ban hành nh ằm phổ bi ến đến các DN và nhi ều ch ươ ng trình đào t ạo, th ực nghi ệm về SXTG, QTTG đã được th ực hi ện t ại các DN. Nh ờ đó, m ột n ền t ảng nh ận th ức v ề cải ti ến và nâng cao n ăng su ất đã được xây d ựng. Ngành dệt may là m ột trong nh ững ngành kinh t ế quan tr ọng hàng đầu của Vi ệt Nam. Trong nh ững n ăm g ần đây, ngành này đều có kim ng ạch xu ất kh ẩu đứ ng th ứ t ư trong các ngành kinh t ế (B ộ Công th ươ ng, 2022) và đóng góp 5-7% vào GDP (VCBS, 2022). Vi ệt Nam cũng thu ộc t ốp 5 qu ốc gia xu ất kh ẩu hàng may m ặc trên th ế gi ới. Mặc dù v ậy, v ới đặ c điểm sản ph ẩm có tính th ời trang cao, ph ải th ường xuyên thay đổi m ẫu mã, ki ểu dáng, màu s ắc, ch ất li ệu và trong b ối c ảnh chi phí sản xu ất tăng nhanh, s ức ép l ạm phát, giá c ả sinh ho ạt liên t ục t ăng, l ợi th ế giá lao độ ng r ẻ đang gi ảm d ần, n ăng su ất lao độ ng th ấp, hơn lúc nào h ết, các DN may Vi ệt Nam bu ộc ph ải t ăng c ường c ải ti ến công tác qu ản lý, tìm ki ếm và áp d ụng công ngh ệ nh ằm t ăng năng su ất lao độ ng, duy trì kh ả n ăng c ạnh tranh t ốt nh ằm đả m b ảo s ự phát tri ển ổn đị nh và b ền v ững. Với đặ c điểm ho ạt độ ng là ch ủ y ếu gia công theo đơn đặt hàng, s ản ph ẩm được sản xu ất theo yêu c ầu c ủa khách hàng, sản ph ẩm đa d ạng, s ố l ượng s ản ph ẩm c ủa mỗi đơn hàng nh ỏ, sản xu ất theo quy trình, ngành may được đánh giá là r ất phù h ợp để th ực hi ện SXTG. Từ n ăm 2006, một s ố DN may đã tr ở thành nh ững đơ n v ị tiên phong trong vi ệc áp d ụng SXTG. Các DN nh ư: Tổng công ty may Nhà Bè sau khi áp d ụng SXTG th ời gian làm vi ệc đã gi ảm đi đáng k ể, công nhân không ph ải t ăng ca, thu nh ập bình quân t ăng 10%, hàng t ồn đọng t ại các v ị trí làm vi ệc ít h ơn. Hay tại Tổng công ty May 10, n ăng su ất lao động t ăng 52%, t ỷ lệ hàng l ỗi gi ảm 8%, th ời gian làm vi ệc gi ảm 1h/ngày, thu nh ập t ăng trên 10%, chi phí sản xu ất gi ảm từ 5- 10%/n ăm, (Lê Th ị Ki ều Oanh, 2015). Trong khi tri ết lí tinh g ọn, SXTG, QTTG đã được nhi ều ng ười bi ết đến và được áp d ụng vào ngành may t ừ khá lâu thì KTTG v ẫn còn khá mới m ẻ và hầu nh ư ch ưa được áp d ụng t ại các DN may Vi ệt Nam. Các công trình trong n ước v ề KTTG có s ố lượng khá khiêm t ốn, ch ưa nghiên c ứu sâu và đặc bi ệt ch ưa đư a ra được các gi ải pháp cụ th ể cho vi ệc áp d ụng KTTG t ại các DN may c ũng nh ư ch ưa nghiên c ứu v ề các nhân t ố tác động đến kh ả năng áp d ụng KTTG t ại các DN này. 3 Từ nh ững lý do trên, NCS cho r ằng “Nghiên c ứu áp d ụng kế toán tinh g ọn tại các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam” là c ần thi ết, có ý ngh ĩa c ả v ề lí lu ận và th ực ti ễn. 1.2 Mục tiêu nghiên c ứu và câu h ỏi nghiên c ứu 1.2.1 Mục tiêu nghiên c ứu Mục tiêu chung của luận án là đánh giá ảnh h ưởng của các nhân t ố đế n kh ả n ăng áp d ụng KTTG t ại các DN may Vi ệt Nam. Từ k ết qu ả nghiên c ứu này, lu ận án đề xu ất một s ố gi ải pháp áp d ụng KTTG phù h ợp v ới các DN may Vi ệt Nam và khuy ến ngh ị nh ằm thúc đẩ y vi ệc áp d ụng KTTG t ại các DN may Vi ệt Nam. Dựa trên m ục tiêu chung, các m ục tiêu c ụ th ể được lu ận án hướng t ới bao g ồm: (1) Xác định các nhân t ố ảnh h ưởng và m ức độ ảnh h ưởng c ủa t ừng nhân t ố đến kh ả năng áp d ụng KTTG t ại các DN may Việt Nam; (2) Đề xu ất các gi ải pháp áp d ụng KTTG phù h ợp v ới trình độ áp d ụng QTTG c ủa các DN may Việt Nam ; (3) Đưa ra các khuy ến ngh ị đối v ới các DN may c ũng nh ư các c ơ quan, t ổ ch ức liên quan nh ằm góp ph ần thúc đẩ y vi ệc áp d ụng KTTG t ại các DN may Việt Nam. 1.2.2 Câu h ỏi nghiên c ứu Để đạ t được các m ục tiêu nghiên c ứu trên, lu ận án đặt ra câu h ỏi nghiên c ứu sau đây: (1) Các nhân t ố nào có ảnh h ưởng đế n kh ả n ăng áp d ụng KTTG c ủa các DN may Vi ệt Nam? (2) Ảnh h ưởng c ủa các nhân t ố đế n kh ả n ăng áp d ụng KTTG c ủa các DN may Vi ệt Nam nh ư th ế nào? 1.3 Đối t ượng và ph ạm vi nghiên c ứu 1.3.1 Đối t ượng nghiên c ứu Đối t ượng nghiên c ứu c ủa lu ận án là các DN may Việt Nam 1.3.2 Ph ạm vi nghiên c ứu - Ph ạm vi n ội dung: QTTG và KTTG còn t ươ ng đối m ới và có th ể được áp d ụng gắn v ới nhi ều ho ạt độ ng c ủa DN. Để nghiên c ứu đầ y đủ nh ững v ấn đề này đòi h ỏi th ời gian nghiên c ứu lâu dài nên lu ận án ch ỉ t ập trung nghiên c ứu kh ả n ăng áp d ụng KTTG và các nhân t ố ảnh h ưởng đế n kh ả n ăng áp d ụng KTTG c ủa các DN may Vi ệt Nam. - Ph ạm vi không gian: Nghiên c ứu được th ực hi ện t ại các DN may Việt Nam với quy mô m ẫu là 125 DN. Do ch ưa có s ố li ệu th ống kê chính th ức v ề các DN may, lu ận án tìm ki ếm các DN này thông qua danh sách thành viên c ủa Hi ệp h ội D ệt may Việt Nam, Tập đoàn D ệt may Việt Nam và Trang vàng Việt Nam. 4 - Ph ạm vi th ời gian: Ph ỏng v ấn chuyên gia được trong th ời gian từ tháng 3/2022 đến tháng 5/2022. Nghiên c ứu điển hình và g ửi phi ếu kh ảo sát t ới các DN may được th ực hi ện từ tháng 7/2022 đến tháng 10/2022. 1.4 Định h ướng nghiên c ứu Kế th ừa k ết qu ả c ủa các công trình nghiên c ứu đi tr ước, tr ước hết lu ận án xây dựng m ột khung lý thuy ết v ề QTTG và KTTG. Ti ếp theo lu ận án s ẽ đi đánh giá th ực tr ạng áp d ụng QTTG và KTTG t ại các DN may Vi ệt Nam. Để xác đị nh các nhân t ố ảnh h ưởng đế n kh ả n ăng áp d ụng KTTG và các thang đo, lu ận án d ựa ba lý thuy ết n ền (lý thuy ết b ất đị nh, lý thuy ết lan t ỏa đổ i m ới và lý thuy ết phân tích chi phí - lợi ích) và kết qu ả t ừ t ổng quan nghiên c ứu. Ngoài ra, lu ận án s ử d ụng ph ươ ng pháp ph ỏng v ấn sâu để khám phá thêm các bi ến quan sát g ắn v ới b ối c ảnh c ủa các DN may Vi ệt Nam. Lu ận án c ũng s ẽ t ập trung vào th ực hi ện ki ểm đị nh các nhân t ố và m ức độ ảnh h ưởng của các nhân t ố đã được xác đị nh. Các k ết qu ả và k ết lu ận nghiên c ứu s ẽ t ạo nên c ơ s ở vững ch ắc để lu ận án đưa ra gi ải pháp và khuy ến ngh ị cho vi ệc áp d ụng KTTG t ại các DN may Vi ệt Nam. 1.5 Đóng góp c ủa lu ận án Lu ận án có m ột s ố đóng góp m ới c ả v ề m ặt lý lu ận và th ực ti ễn. Cụ th ể nh ư sau: Về mặt lý lu ận (1) Lu ận án cung c ấp m ột h ệ th ống lý lu ận v ề QTTG và KTTG, góp ph ần b ổ sung cho ngu ồn tài li ệu còn t ươ ng đối h ạn ch ế về các n ội dung này ở Vi ệt Nam. (2) Luận án cũng đã vận d ụng một s ố lý thuy ết nh ư: lý thuy ết b ất đị nh, lý thuy ết lan t ỏa s ự đổ i m ới và lý thuy ết phân tích chi phí - lợi ích để lựa ch ọn các nhân t ố trong mô hình nghiên c ứu và gi ải thích ảnh h ưởng của các nhân t ố đến kh ả n ăng áp d ụng KTTG tại DN may Việt Nam. Đóng góp v ề th ực ti ễn (1) Lu ận án đã cung c ấp thông tin v ề th ực tr ạng áp d ụng QTTG, KTTG t ại các DN may Việt Nam tại th ời điểm nghiên c ứu. (2) K ết qu ả nghiên c ứu của lu ận án đã xác định được 6 nhân t ố v ới 22 bi ến quan sát c ấu thành ảnh h ưởng tới kh ả n ăng áp d ụng KTTG tại các DN may Việt Nam. Các nhân t ố đó là: quy mô DN, áp l ực c ạnh tranh, lãnh đạo, nhân viên kế toán, v ăn hóa DN và chi phí tri ển khai. (3) Lu ận án đã đề xu ất được m ột s ố gi ải pháp để các DN may Việt Nam có thêm cơ s ở để đưa KTTG vào áp d ụng trong th ực ti ễn và m ột s ố khuy ến ngh ị có th ể giúp các 5 DN may Việt Nam, Bộ Tài chính, Hi ệp h ội Kế toán và Ki ểm toán cũng nh ư Hi ệp h ội Dệt may Vi ệt Nam có các gi ải pháp c ụ th ể nh ằm t ạo điều ki ện thu ận l ợi cho vi ệc áp dụng KTTG tại các DN may Việt Nam. 1.6 Kết c ấu c ủa lu ận án Lu ận án g ồm 6 ch ươ ng: Ch ươ ng 1: Gi ới thi ệu đề tài nghiên c ứu Ch ươ ng 2: Tổng quan nghiên c ứu Ch ươ ng 3: Lý thuy ết k ế toán tinh g ọn trong các doanh nghi ệp s ản xu ất Ch ươ ng 4: Ph ươ ng pháp nghiên cứu Ch ươ ng 5: K ết qu ả nghiên c ứu và th ảo lu ận Ch ươ ng 6: Gi ải pháp và khuy ến ngh ị áp d ụng k ế toán tinh g ọn t ại các doanh nghi ệp may Vi ệt Nam 6 CH ƯƠ NG 2 TỔNG QUAN NGHIÊN C ỨU Do KTTG là m ột h ệ qu ả c ủa QTTG nên t ổng quan nghiên c ứu c ủa lu ận án tr ước hết đi xem xét các nghiên c ứu v ề QTTG r ồi mới đến KTTG. Các tài li ệu nghiên c ứu được s ử d ụng bao g ồm các sách, báo, k ỷ y ếu h ội th ảo và lu ận án c ả trong và ngoài n ước. Tuy nhiên, đây là nh ững v ấn đề còn khá m ới ở Việt Nam nên ch ưa có nhi ều tài li ệu trong n ước mà ch ủ y ếu là các tài li ệu n ước ngoài. 2.1 T ổng quan nghiên c ứu v ề qu ản tr ị tinh g ọn 2.1.1 Quan ni ệm v ề qu ản tr ị tinh g ọn Công ty Toyota được công nh ận r ộng rãi trên kh ắp th ế gi ới không ch ỉ bởi các s ản ph ẩm ô tô mà còn b ởi m ột hệ th ống qu ản tr ị mà các nhà lãnh đạo hàng đầu c ủa nhi ều tổ ch ức đã và đang tìm cách áp d ụng để đạt đến t ầm cao m ới v ề hi ệu qu ả và l ợi nhu ận. Năm 1988, trong bài báo Triumph of the Lean Production System , Krafcik đã l ần đầu tiên đư a ra thu ật ng ữ “tinh g ọn” (lean) để chia s ẻ tri ết lí ho ạt động c ủa Toyota (Charron và c ộng s ự, 2014; Cortes và c ộng s ự, 2016; Fliedner, 2018 ). Tuy nhiên, thu ật ng ữ này tr ở nên ph ổ bi ến nh ờ cu ốn sách The Machine that Changed the World do Womack và cộng s ự vi ết vào n ăm 1990 (Sinha và Matharu, 2019). Ban đầu tinh g ọn th ường được đề cập đến nh ư m ột b ộ công c ụ và k ỹ thu ật để lo ại b ỏ lãng phí. Mặc dù vi ệc lo ại b ỏ lãng phí thông qua vi ệc s ử d ụng các công c ụ tinh g ọn là m ột khái ni ệm c ốt lõi trong vi ệc thi ết lập m ột h ệ th ống tinh g ọn nh ưng không lâu sau ng ười ta đã nh ận ra r ằng nó không ph ải là m ục tiêu chính (Baines và c ộng s ự, 2006; Schoenberger, 2009). Từ năm 2000, định ngh ĩa v ề tinh g ọn bắt đầu ph ản ánh được ý định ban đầu c ủa H ệ th ống s ản xu ất Toyota. Nhi ều nhà nghiên c ứu định ngh ĩa tinh g ọn là m ột tri ết lí nh ằm t ạo ra giá tr ị cho khách hàng thông qua vi ệc lo ại b ỏ lãng phí (Womack và Jones, 2003; Mehta và Shah, 2005; Baines và c ộng s ự, 2006; Brown và c ộng s ự, 2006). Năm 2001, Womack và Jones xu ất bản cu ốn sách Lean Thinking: Banish Waste and Create Wealth in Your Corporation, trong đó các tác gi ả đã xác định chính xác n ền t ảng c ủa tri ết lí tinh g ọn. Khi m ới xu ất hi ện, tinh g ọn ch ỉ được xem xét trong l ĩnh v ực s ản xu ất và được gọi là “s ản xu ất tinh g ọn” (lean prodution, lean manufacturing). Mặc dù có ngu ồn g ốc từ ngành s ản xu ất ô tô nh ưng SXTG được cho là có th ể áp d ụng ở m ọi ngành công nghi ệp (Womack và Jones, 1996). Hơn n ữa, do các nguyên t ắc và th ực hành tinh g ọn có th ể được áp d ụng cho b ất k ỳ tổ ch ức nào nên sau đó tinh g ọn không ch ỉ được bó h ẹp trong s ản xu ất mà có th ể áp d ụng trong điều hành toàn b ộ tổ ch ức, ở cả DN sản xu ất, DN xây d ựng, c ơ quan chính ph ủ, t ổ ch ức y t ế, Lúc này các lý thuy ết SXTG đã được 7 nghiên c ứu và phát tri ển thành mô hình “qu ản tr ị tinh g ọn” (lean management) (Emiliani, 2006; Nguy ễn Đă ng Minh và c ộng s ự, 2014). M ột DN áp d ụng tri ết lí tinh g ọn vào m ọi ho ạt động được g ọi là DN tinh g ọn (DNTG) (MIT, 2000). Các nghiên c ứu đã ti ếp c ận QTTG t ừ nh ững quan điểm khác nhau. M ột lu ồng nghiên c ứu QTTG theo tri ết lí lo ại b ỏ lãng phí bao g ồm quy trình n ăm b ước: giá tr ị khách hàng, dòng giá tr ị, dòng ch ảy, l ực kéo và s ự xu ất s ắc (Womack và Jones, 1996). Một lu ồng nghiên c ứu khác xem xét QTTG bao g ồm qu ản tr ị tức th ời (JIT) và m ột s ố ho ạt động c ơ s ở hạ tầng (Ahmad và c ộng s ự, 2003; Sakakibara và c ộng s ự, 1997), ho ặc qu ản lý ch ất l ượng t ổng th ể (TQM) và m ột s ố ho ạt động h ỗ tr ợ (Dahlgaard và Dahlgaard- Park, 2006). Lu ồng nghiên c ứu th ứ ba đã khái ni ệm hóa QTTG dưới d ạng các h ệ th ống qu ản lý độc l ập nh ưng có liên quan đến nhau. Ví d ụ, Shah và Ward (2003) đã đề xu ất một mô hình toàn di ện phù h ợp v ới lu ồng này, xem QTTG bao g ồm b ốn gói, c ụ th ể là gói JIT, gói TQM, gói TPM và gói ngu ồn nhân l ực. Lu ồng th ứ tư nghiên c ứu QTTG dưới góc độ mô hình 4P, tri ết lí, quy trình, con ng ười/ đối tác và cách gi ải quy ết v ấn đề (Liker, 2004). Dòng th ứ năm xem QTTG d ưới góc độ mềm (xã h ội) và c ứng (k ỹ thu ật) (Hadid và c ộng s ự, 2016; Bortolotti và c ộng s ự, 2015; Fotopoulos và Psoma, 2009). Khía c ạnh xã h ội bao g ồm các đặc điểm nh ư vai trò ngh ề nghi ệp, quan h ệ hợp tác h ơn là c ạnh tranh, s ự ph ụ thu ộc l ẫn nhau trong nhi ệm v ụ, trách nhi ệm chung, hành vi và tươ ng tác c ủa con ng ười, trong khi h ệ th ống k ỹ thu ật bao g ồm các quy trình, thi ết b ị, v ật li ệu và c ơ s ở vật ch ất. M ặc dù hai h ệ th ống này độc l ập nh ưng chúng có m ối t ươ ng quan ở ch ỗ cái này yêu c ầu cái kia để chuy ển đổi đầu vào thành đầu ra, bao g ồm nhi ệm v ụ ch ức n ăng c ủa h ệ th ống làm vi ệc. QTTG g ồm ba thành ph ần c ơ b ản: giáo d ục, ứng d ụng và truy ền thông (Charron, 2014). 2.1.2 L ợi ích c ủa qu ản tr ị tinh g ọn Áp d ụng QTTG mang l ại nhi ều l ợi ích cho DN. Womack và Jones (1996) đã báo cáo nh ững c ải ti ến sau t ừ chuy ển đổ i sang tinh g ọn nh ư sau: năng su ất lao độ ng t ăng, th ời gian s ản xu ất gi ảm, hàng t ồn kho gi ảm, các l ỗi khi đế n v ới khách hàng gi ảm, ph ế li ệu gi ảm, th ời gian ra th ị tr ường và s ản ph ẩm m ới gi ảm. Còn theo MIT (2000), lợi ích của tinh g ọn th ể hi ện c ả trong các ho ạt độ ng c ủa nhà máy và các khu v ực ngoài s ản xu ất. L ợi ích trong các ho ạt độ ng s ản xu ất c ũng t ươ ng t ự nh ư c ủa Womack và Jones (1996). Lợi ích ngoài ho ạt độ ng s ản xu ất g ồm: Ti ếng nói c ủa khách hàng tr ở thành động l ực chính trong DN; Th ời gian phát tri ển s ản ph ẩm m ới được gi ảm đáng k ể; Mối quan h ệ v ới các nhà cung c ấp đã được cách m ạng hóa; Kh ả n ăng đáp ứng v ới các điều ki ện th ị tr ường thay đổ i được nâng cao; Cơ c ấu t ổ ch ức chuy ển t ừ tr ọng tâm theo chi ều dọc sang chi ều ngang, g ắn k ết các ho ạt độ ng gia t ăng giá tr ị v ới dòng giá tr ị c ủa khách 8 hàng; Lực l ượng lao độ ng được trao quy ền; Biên l ợi nhu ận ho ạt độ ng được c ải thi ện và t ăng tính linh ho ạt cung c ấp nâng cao c ơ h ội kinh doanh t ại th ị tr ường hi ện t ại ho ặc th ị tr ường m ới. Tri ết lí tinh g ọn t ập trung vào vi ệc cung c ấp giá tr ị cho khách hàng b ằng cách lo ại b ỏ lãng phí (Standard và Davis, 1999; Simons và Zokaei , 2005; Baines và c ộng s ự, 2006). Lãng phí được coi là các ho ạt độ ng không t ạo ra giá tr ị hay khách hàng không chi tr ả (Womack và c ộng s ự, 1990). Maskell và Baggaley (2006) đã chia lãng phí thành hai lo ại là lãng phí c ần thi ết và lãng phí thu ần túy. Trong quá trình phát tri ển c ủa tinh gọn, nhi ều nhà nghiên c ứu đã m ở r ộng danh sách các lãng phí sản xu ất để bao g ồm nhi ều lãng phí khác. Bảy lo ại lãng phí đã được xác đị nh trong hệ th ống s ản xu ất Toyota bao gồm sản xu ất th ừa, ch ờ đợ i, v ận chuy ển, x ử lý, ki ểm kê, di chuy ển và t ạo ra các s ản ph ẩm b ị l ỗi (Ohno, 1978). Liker (2004) đã thêm m ột s ự lãng phí th ứ tám: s ự sáng t ạo của nhân viên không được s ử d ụng. S ản xu ất th ừa được coi là lãng phí có v ấn đề nh ất bởi Ohno (1998). Nó t ạo ra t ất c ả các lo ại lãng phí khác (Liker, 2004). 2.1.3 Nguyên t ắc của qu ản tr ị tinh g ọn Các nguyên t ắc c ủa QTTG được xác đị nh theo nhi ều cách khác nhau. Trong đó, hầu h ết các nhà nghiên c ứu đồ ng ý r ằng m ột trong nh ững nguyên t ắc c ơ b ản là lo ại b ỏ lãng phí. Nguyên t ắc do Spears và Bowen (1999) đề xu ất g ồm: tất c ả các công vi ệc s ẽ được xác đị nh rõ ràng v ề n ội dung, trình t ự, th ời gian và k ết qu ả; mọi k ết n ối với nhà cung c ấp, khách hàng ph ải tr ực ti ếp và ph ải có m ột cách g ửi yêu c ầu và nh ận ph ản h ồi có ho ặc không rõ ràng; mỗi s ản ph ẩm và d ịch v ụ được cung c ấp ph ải có l ộ trình đơ n gi ản và tr ực ti ếp; phươ ng pháp khoa h ọc ph ải được s ử d ụng cho b ất k ỳ c ải ti ến nào, và nh ững c ải ti ến nên được th ực hi ện “theo h ướng d ẫn c ủa giáo viên, t ại m ức th ấp nh ất có th ể trong t ổ ch ức”. Womack và Jones (1996) xác định n ăm nguyên t ắc chung: giá tr ị, qu ản lý dòng giá tr ị, dòng ch ảy, kéo và theo đuổi s ự hoàn h ảo. Các nguyên t ắc này đã được áp d ụng b ởi các nhà nghiên c ứu khác bao g ồm Bendell (2005) và Singh, Choudhury, Tiwari và Maull (2006), Tatikonda (2007), Poksinska (2010) và Woehrle và Shady (2010). Năm nguyên t ắc tinh g ọn của Womack và Jones đã cung c ấp m ột ph ần đạ i di ện cho h ệ th ống s ản xu ất Toyota và Liker (2004) đã m ở r ộng chúng thành 14 nguyên t ắc tinh g ọn để cung c ấp m ột đạ i di ện hoàn ch ỉnh cho h ệ th ống s ản xu ất Toyota, g ồm: Các quy ết đị nh qu ản lý d ựa trên tri ết lí dài h ạn; T ạo ra dòng ch ảy liên tục; S ử d ụng h ệ th ống kéo để tránh s ản xu ất th ừa; cân b ằng kh ối l ượng công vi ệc (heijunka); Xây d ựng v ăn hóa d ừng l ại để kh ắc ph ục s ự c ố, để đạ t được ch ất l ượng ngay t ừ l ần đầ u tiên; Các nhi ệm v ụ và quy trình được tiêu chu ẩn hóa là n ền t ảng để c ải