Luận án Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh Bình Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC TẾ HỒNG BÀNG NGUYỄN TRẦN THI NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số: 9340101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2024 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC TẾ HỒNG BÀNG NGUYỄN TRẦN THI NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số chuyên ngành: 9340101 TÊN NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS. TS. ĐỖ NGỌC MỸ Tp. Hồ Chí Minh - Năm 2024 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài: “Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh Bình Định” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Tất cả những phần thông tin tham khảo đều được trích dẫn và ghi nguồn cụ thể trong danh mục tài liệu tham khảo. Nghiên cứu sinh Nguyễn Trần Thi LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án này, tôi nhận được rất nhiều sự hướng dẫn tận tình, động viên và giúp đỡ từ rất nhiều người. Trước tiên tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS. TS. Đỗ Ngọc Mỹ là thầy hướng dẫn khoa học của tôi. Trong suốt quá trình nghiên cứu, Thầy đã luôn nhiệt tình và tận tâm hướng dẫn tôi thực hiện luận án này. Những góp ý, nhận xét và những gợi ý về định hướng nghiên cứu cuẩ Thầy là những bài học vô cùng quý giá đối với tôi, không chỉ trong việc thực hiện luận án này mà còn trong công việc và cuộc sống hiện nay. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các Thầy, Cô của Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng, nơi tôi học tập và nghiên cứu, đã tận tình giảng dạy và hướng dẫn tôi hoàn thành các học phần trong chương trình đào tạo của Nhà trường và góp ý, định hướng cho luận án này. Tôi xin cảm ơn Lãnh đạo và các nghiên cứu viên của Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bình Định, Sở Du lịch tỉnh Bình Định, các chuyên gia, các nhà nghiên cứu, các DN KDDL trên địa bàn tỉnh Bình Định đã hỗ trợ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu thực hiện luận án. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến Gia đình của tôi, những người luôn bên cạnh, động viên, ủng hộ và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi có thể hoàn thành chương trình đào tạo và luận án này. Nghiên cứu sinh Nguyễn Trần Thi i MỤC LỤC DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ ............................................................................. viii DANH MỤC VIẾT TẮT ................................................................................................ ix TÓM TẮT LUẬN ÁN .................................................................................................... xi ABSTRACT OF THE THESIS ..................................................................................... xii CHƯƠNG 1 ..................................................................................................................... 1 TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ......................................................................... 1 GIỚI THIỆU CHƯƠNG ................................................................................................. 1 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................ 1 1.1.1. Về mặt thực tiễn .................................................................................................... 1 1.1.2. Về mặt lý luận ....................................................................................................... 3 1.1.3. Khoảng trống nghiên cứu ...................................................................................... 4 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................. 5 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu: ............................................................................................. 5 1.2.2. Câu hỏi nghiên cứu: ............................................................................................... 5 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................... 6 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 6 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 6 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................ 6 1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN ......................................................... 8 1.5.1. Về mặt học thuật .................................................................................................... 8 1.5.2. Về mặt thực tiễn .................................................................................................... 8 1.6. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI ......................................................................................... 8 1.7. TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .................................................................................................... 9 CHƯƠNG 2 ................................................................................................................... 11 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................. 11 GIỚI THIỆU CHƯƠNG ............................................................................................... 11 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ............................................................................................. 11 2.1.1. Cạnh tranh ..................................................................................................................... 11 2.1.2. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ....................................................................... 11 2.1.3. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp kinh doanh du lịch ....................................... 13 2.1.4. Một số quan điểm về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp .................................... 14 ii 2.2. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM LIÊN QUAN ................. 18 2.2.1. Một số nghiên cứu ngoài nước ............................................................................ 18 2.2.2. Một số nghiên cứu trong nước............................................................................. 30 2.2.3. Một số nghiên cứu về du lịch tỉnh Bình Định ..................................................... 36 2.2.4. Nhận định về khoảng trống nghiên cứu .............................................................. 39 2.3. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT VÀ CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU .. 40 2.3.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp kinh doanh du lịch ............................................................................................................................................ 40 2.3.2. Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu .............................................. 51 2.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................................. 53 CHƯƠNG 3 ................................................................................................................... 55 THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 55 GIỚI THIỆU CHƯƠNG ............................................................................................... 55 3.1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................... 55 3.2. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................................ 57 3.3. NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH .................................................................................. 58 3.3.1. Nghiên cứu định tính điều chỉnh mô hình nghiên cứu ....................................... 58 3.3.2. Nghiên cứu định tính hoàn thiện thang đo ......................................................... 60 3.4. NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG SƠ BỘ ................................................................ 67 3.4.1. Chương trình nghiên cứu định lượng sơ bộ......................................................... 67 3.4.2. Thiết kế bảng hỏi sơ bộ ...................................................................................... 68 3.4.3. Phương pháp đánh giá thang đo sơ bộ................................................................. 68 3.4.4. Kết quả đánh giá thang đo sơ bộ bằng phân tích hệ số độ tin cậy Cronbach's Alpha ............................................................................................................................. 69 3.4.5. Kết quả đánh giá thang đo sơ bộ bằng phân tích nhân tố khám phá EFA .......... 75 3.5. NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG CHÍNH THỨC .......................................................... 80 3.5.1. Chương trình nghiên cứu chính thức ................................................................... 80 3.5.2. Phương pháp đánh giá thang đo chính thức ........................................................ 82 3.6. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC VÀ CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU ... 83 3.7. TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................................. 87 CHƯƠNG 4 ................................................................................................................... 88 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................................................ 88 iii GIỚI THIỆU CHƯƠNG ............................................................................................... 88 4.1. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÀ CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH .......................................... 88 4.1.1. Tài nguyên du lịch ........................................................................................................ 88 4.1.2. Sản phẩm, thị trường du lịch ........................................................................................ 90 4.1.3. Thực trạng phát triển ngành du lịch và các doanh nghiệp kinh doanh du lịch ......... 90 4.2. MÔ TẢ MẪU NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC ..................................................... 91 4.3. ĐÁNH GIÁ SƠ BỘ THANG ĐO CHÍNH THỨC ................................................ 94 4.3.1. Phân tích hệ số độ tin cậy Cronbach’s Alpha ............................................................. 94 4.3.2. Phân tích nhân tố khám phá EFA .............................................................................. 100 4.4. KIỂM ĐỊNH THANG ĐO BẰNG PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHẲNG ĐỊNH (CFA)104 4.5. KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ............................................................ 108 4.5.1. Kiểm định mô hình lý thuyết chính thức ................................................................... 108 4.5.2. Kiểm định ước lượng mô hình nghiên cứu bằng Bootstrap ..................................... 110 4.5.3. Phân tích tác động trung gian của các nhân tố trong mô hình ................................. 111 4.5.4. Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ........................................................................ 112 4.5.5. Kiểm định sự khác biệt các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh Bình Định ........................................... 116 4.6. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC................................. 122 4.6.1. Cạnh tranh về giá ........................................................................................................ 122 4.6.2. Năng lực marketing .................................................................................................... 124 4.6.3. Năng lực tài chính ....................................................................................................... 125 4.6.4. Năng lực tổ chức, quản lý ........................................................................................... 126 4.6.5. Thương hiệu ................................................................................................................ 127 4.6.6. Phát triển du lịch bền vững ......................................................................................... 128 4.6.7. Chất lượng sản phẩm, dịch vụ du lịch ....................................................................... 129 4.6.8. Nguồn nhân lực ........................................................................................................... 131 4.6.9. Môi trường điểm đến .................................................................................................. 133 4.6.10. Trách nhiệm xã hội ................................................................................................... 134 4.6.11. Cơ chế chính sách của địa phương .......................................................................... 136 4.7. TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ................................................................................................ 138 CHƯƠNG 5 ................................................................................................................. 140 iv KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ ........................................................................ 140 GIỚI THIỆU CHƯƠNG ............................................................................................. 140 5.1. KẾT LUẬN .................................................................................................................... 140 5.2. HÀM Ý QUẢN TRỊ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH ĐỊNH .. 142 5.2.1. Hàm ý 1: Phát triển du lịch bền vững ........................................................................ 142 5.2.2. Hàm ý 2: Phát triển thương hiệu các doanh nghiệp kinh doanh du lịch ................. 153 5.2.3. Hàm ý 3: Nâng cao năng lực marketing các doanh nghiệp kinh doanh du lịch ..... 154 5.2.4. Hàm ý 4: Phát triển và đa dạng hóa chất lượng sản phẩm, dịch vụ du lịch ............ 155 5.2.5. Hàm ý 5: Nâng cao năng lực tổ chức, quản lý các doanh nghiệp kinh doanh du lịch .. 158 5.2.6. Hàm ý 6: Nâng cao năng lực tài chính các doanh nghiệp kinh doanh du lịch ........ 160 5.2.7. Hàm ý 7: Nâng cao năng lực cạnh tranh về giá của các sản phẩm du lịch ............. 161 5.2.8. Hàm ý 8: Hoàn thiện cơ chế chính sách của địa phương ......................................... 164 5.3. KIẾN NGHỊ ................................................................................................................... 168 5.3.1 Đối với Chính phủ ....................................................................................................... 168 5.3.2 Đối với tỉnh Bình Định ................................................................................................ 168 5.4. HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ............................................. 169 5.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ................................................................................................ 170 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ............................................................... 1 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 2 PHỤ LỤC ...................................................................................................................... 20 v DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tổng hợp các nghiên cứu ngoài nước về NLCT ........................................... 27 Bảng 2.2: Tổng hợp các nghiên cứu trong nước về NLCT ........................................... 34 Bảng 2.3: Tổng hợp các nghiên cứu về du lịch tỉnh Bình Định .................................... 39 Bảng 3.1: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Cạnh tranh về giá ............................ 69 Bảng 3.2: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Năng lực Marketing ........................ 70 Bảng 3.3: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Năng lực tài chính .......................... 70 Bảng 3.4: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Năng lực tổ chức, quản lý ............... 71 Bảng 3.5: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Thương hiệu ................................... 71 Bảng 3.6: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Phát triển du lịch bền vững ............. 71 Bảng 3.7: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Chất lượng sản phẩm, dịch vụ du lịch ........... 72 Bảng 3.8: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Nguồn nhân lực .............................. 72 Bảng 3.9: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Môi trường điểm đến ...................... 73 Bảng 3.10: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Trách nhiệm xã hội ....................... 73 Bảng 3.11: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Cơ chế chính sách của địa phương ..... 74 Bảng 3.12: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn tỉnh Bình Định ................................................ 74 Bảng 3.13: Kết quả đánh giá sơ bộ các thang đo bằng Cronbach’s Alpha đối với nghiên cứu định lượng sơ bộ ......................................................................................... 75 Bảng 3.14: Kết quả ma trận xoay nhân tố 5 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến NLCT (ngoại trừ nhân tố Phát triển du lịch bền vững) ........................................................................ 76 Bảng 3.15: Kết quả ma trận xoay nhân tố 5 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến biến trung gian phụ thuộc phát triển du lịch bền vững (lần 1)........................................................ 77 Bảng 3.16: Kết quả ma trận xoay nhân tố 5 nhóm nhân tố ảnh hưởng đến biến trung gian phụ thuộc phát triển du lịch bền vững (lần 2)........................................................ 78 Bảng 3.17: Kết quả ma trận thành phần của biến trung gian phụ thuộc phát triển du lịch bền vững ................................................................................................................. 79 Bảng 3.18: Kết quả ma trận thành phần của phụ thuộc NLCT của DN KDDL trên địa bàn tỉnh Bình Định ........................................................................................................ 80 Bảng 3.19: Phân bổ mẫu khảo sát ................................................................................. 81 Bảng 3.20: Tổng hợp thang đo chính thức .................................................................... 84 Bảng 4.1: Quy mô doanh nghiệp theo tổng số lao động ............................................... 92 vi Bảng 4.2: Quy mô doanh nghiệp theo tổng số nguồn vốn ............................................ 92 Bảng 4.3: Loại hình doanh nghiệp ................................................................................ 93 Bảng 4.4: Loại hình kinh doanh .................................................................................... 93 Bảng 4.5: Thời gian làm việc ........................................................................................ 94 Bảng 4.6: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Cạnh tranh về giá ............................ 94 Bảng 4.7: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo năng lực marketing ......................... 95 Bảng 4.8: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Năng lực tài chính .......................... 95 Bảng 4.9: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Năng lực tổ chức, quản lý ............... 96 Bảng 4.10: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Thương hiệu ................................. 96 Bảng 4.11: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Phát triển du lịch bền vững ........... 96 Bảng 4.12: Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Chất lượng sản phẩm, dịch vụ du lịch ..................................................................................................