Luận án Nghiên cứu giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA,THỂ THAO VÀ DU LỊCH TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỂ DỤC THỂ THAO BẮC NINH BÙI VIỆT HÀ NGHIÊN CỨU GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TẠO NGUỒN TÀI CHÍNH CHO CÁC CÂU LẠC BỘ BÓNG ĐÁ CHUYÊN NGHIỆP VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC BẮC NINH – 2023 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA,THỂ THAO VÀ DU LỊCH TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỂ DỤC THỂ THAO BẮC NINH BÙI VIỆT HÀ NGHIÊN CỨU GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TẠO NGUỒN TÀI CHÍNH CHO CÁC CÂU LẠC BỘ BÓNG ĐÁ CHUYÊN NGHIỆP VIỆT NAM NGÀNH: Giáo dục học MÃ SỐ: 9140101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Văn Phúc PGS.TS Phạm Ngọc Viễn BẮC NINH - 2023 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Người cam đoan Bùi Việt Hà MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1 Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 Mục đích nghiên cứu: .......................................................................................... 2 Nhiệm vụ nghiên cứu: ......................................................................................... 3 Giả thuyết khoa học của đề tài: ............................................................................ 3 Ý nghĩa khoa học của luận án: ............................................................................. 4 Ý nghĩa thực tiễn của luận án: .............................................................................. 4 CHƯƠNG I. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................. 5 1.1. Các khái niệm liên quan ................................................................................ 5 1.1.1. Các khái niệm về thể thao chuyên nghiệp và Bóng đá chuyên nghiệp ................ 5 1.1.1.1. Thể thao chuyên nghiệp ......................................................................................... 5 1.1.1.2. Bóng đá chuyên nghiệp ......................................................................................... 6 1.1.1.3. Câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp ...................................................................... 7 1.1.2. Tài chính, nguồn tài chính và hiệu quả tài chính ................................................. 7 1.1.2.1. Tài chính ................................................................................................................. 7 1.1.2.2. Nguồn tài chính ...................................................................................................... 9 1.1.2.3. Hiệu quả tài chính ................................................................................................ 11 1.1.3. Khái niệm giải pháp trong quản lý ................................................................... 12 1.2. Một số vấn đề cơ bản về Bóng đá chuyên nghiệp ........................................ 13 1.2.1. Cơ sở hình thành nền Bóng đá chuyên nghiệp .................................................. 14 1.2.1.1. Kinh tế thị trường ................................................................................................. 14 1.2.1.2. Hoạt động của Câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp ........................................... 15 1.2.2. Nguyên tắc hoạt động của câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp .......................... 18 1.2.3. Tiêu chí cấp phép câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp ....................................... 18 1.2.3.1. Tiêu chí thể thao ................................................................................................... 19 1.2.3.2. Tiêu chí Cơ sở vật chất ........................................................................................ 20 1.2.3.3. Tiêu chí Nhân lực và Hành chính ....................................................................... 20 1.2.3.4. Tiêu chí Pháp lý ................................................................................................... 21 1.2.3.5. Tiêu chí Tài chính ................................................................................................ 21 1.3. Quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về phát triển Bóng đá chuyên nghiệp tại Việt Nam ................................................................. 22 1.3.1. Quan điểm, đường lối của Đảng về phát triển thể thao chuyên nghiệp.............. 22 1.3.2. Chính sách pháp luật của Nhà nước về phát triển thể thao chuyên nghiệp ........ 23 1.3.3. Cơ sở pháp lý về xã hội hóa TDTT để thúc đẩy thể thao chuyên nghiệp và Bóng đá chuyên nghiệp phát triển ....................................................................................... 27 1.4.1. Khái quát chung ................................................................................................ 35 1.4.2. Các nguồn thu tài chính của các CLB Bóng đá chuyên nghiệp ......................... 36 1.5. Kinh nghiệm tạo nguồn thu tài chính của 1 số CLB Bóng đá chuyên nghiệp trên thế giới và bài học đối với các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam................ 40 1.5.1. Kinh nghiệm tạo nguồn thu tài chính của một số CLB Bóng đá chuyên nghiệp trên thế giới ............................................................................................................... 40 1.5.1.1. Tại nước Anh ...................................................................................................... 40 1.5.1.2. Tại Nhật Bản ........................................................................................................ 41 1.5.1.3. Tại Cộng hòa Liên bang Đức .............................................................................. 43 1.5.1.4. Tại Hàn Quốc ....................................................................................................... 45 1.5.2. Bài học kinh nghiệm về việc huy động và quản lý các nguồn tài chính cho các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ..................................................................... 47 1.6. Các tài liệu và công trình nghiên cứu liên quan ............................................ 48 1.6.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................. 48 1.6.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ..................................................................... 51 CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU........................... 55 2.1. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 55 2.1.1 Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu ...................................................... 55 2.1.2. Phương pháp phỏng vấn .................................................................................. 55 2.1.3 Phương pháp điều tra xã hội học ....................................................................... 56 2.1.4. Phương pháp so sánh ....................................................................................... 57 2.1.5. Phương pháp phân tích SWOT ......................................................................... 58 2.1.6. Phương pháp toán học thống kê ....................................................................... 58 2.2. Tổ chức nghiên cứu: ................................................................................... 59 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 59 2.2.2. Phạm vi nghiên cứu.......................................................................................... 60 2.3.3. Kế hoạch tổ chức thực hiện .............................................................................. 60 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN .................................. 62 3.1. Thực trạng hiệu quả tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ............................................................................................... 62 3.1.1. Khái quát mô hình hoạt động và thực trạng nguồn thu tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam thời điểm trước năm 2018 .................................... 62 3.1.1.1. Giai đoạn từ 2000 - 2011 ..................................................................................... 63 3.1.1.2. Giai đoạn từ 2012 - 2017 ..................................................................................... 67 3.1.2. Thực trạng nguồn thu tài chính của các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam giai đoạn từ năm 2018 - 2022 .................................................................................... 72 3.1.2.1. Nguồn thu từ hỗ trợ kinh phí từ Ngân sách nhà nước (các đơn vị chủ quản) .. 78 3.1.2.2. Nguồn thu từ tài trợ và quảng cáo....................................................................... 80 3.1.2.3. Nguồn thu từ bán vé thi đấu ................................................................................ 83 3.1.2.4. Nguồn thu từ bản quyền truyền hình .................................................................. 86 3.1.2.5. Nguồn thu từ các sản phẩm thương hiệu của đội bóng ..................................... 89 3.1.2.6. Nguồn thu từ chuyển nhượng cầu thủ ................................................................ 90 3.1.2.7. Nguồn thu từ cho thuê sân vận động và tổ chức các dịch vụ tại sân vận động 92 3.1.2.8. Nguồn thu từ lệ phí thành viên của LĐBĐVN và VPF ..................................... 94 3.1.2.9. Các nguồn thu khác ............................................................................................. 95 3.1.2.10. Đánh giá chung .................................................................................................. 96 3.1.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ......................................................................... 99 3.1.3.1. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam .............................................................................. 99 3.1.3.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ...................................................................... 101 3.1.4. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu trong thực trạng tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ................................................................. 121 3.1.4.1. Phân tích SWOT trong thực trạng tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ........................................................................................... 121 3.1.4.2. Nguyên nhân của hạn chế trong quá trình tạo nguồn tài chính của các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ........................................................................................... 122 3.1.5. Bàn luận kết quả nghiên cứu thực trạng hiệu quả tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ................................................................. 124 3.1.5.1. Về mô hình hoạt động và thực trạng nguồn tài chính của các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam trước năm 2018 ..................................................................... 124 3.1.5.2. Về thực trạng nguồn thu tài chính của các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam giai đoạn 2018-2022 ............................................................................................... 126 3.1.5.3. Về thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tạo nguồn tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ............................................................... 126 3.1.5.4. Về phân tích điểm mạnh, điểm yếu trong thực trạng tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ............................................................... 127 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam .................................................................................. 128 3.2.1. Xác định cơ sở lý luận và thực tiễn lựa chọn giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ..................... 128 3.2.1.1. Xác định cơ sở lý luận ...................................................................................... 128 3.2.1.2. Xác định cơ sở thực tiễn .................................................................................... 129 3.2.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ................................................................. 129 3.2.3. Lựa chọn giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ..................................................................................... 131 3.2.3.1. Quan điểm tiếp cận trong quá trình đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ....................... 131 3.2.3.2. Lựa chọn giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ................................................................................. 133 3.2.2.3. Nội dung các giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ............................................................................ 137 3.2.2.4. Kiểm định các giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam ............................................................................ 155 3.2.4. Bàn luận kết quả nghiên cứu xây dựng giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam..................................... 157 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 159 A. Kết luận .............................................................................................. 159 B. Kiến nghị ............................................................................................ 159 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ .......... 161 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN VIẾT TẮT THUẬT NGỮ TIẾNG VIỆT AFC Liên đoàn Bóng đá châu Á (Asian Football Confederation) AFF Liên đoàn Bóng đá Đông Nam Á (ASEAN Football Federation) CLB Câu lạc bộ NSNN Ngân sách nhà nước FFAV Bóng đá cộng đồng Việt Nam (Football for All in Vietnam) FIFA Liên đoàn Bóng đá Thế giới (International Federation of Association Football) HAGL Hoàng Anh Gia Lai HLV Huấn luyện viên LĐBĐVN Liên đoàn Bóng đá Việt Nam JPY Yên (đơn vị tiền tệ của Nhật Bản) J-League Giải Bóng đá chuyên nghiệp Nhật Bản (Japan National Football Champions League) SLNA Sông Lam Nghệ An SVĐ Sân vận động SWOT - Strengths (S): Điểm mạnh - Weaknesses (W): Điểm yếu - Opportunities (O): Cơ hội - Threats (T): Thách thức TDTT Thể dục thể thao USD Đồng đô la Mỹ (United States dollar) UEFA Liên đoàn Bóng đá Châu Âu VPF Công ty Cổ phần Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (Viet Nam Professional Football) V-League Giải Bóng đá vô địch quốc gia Việt Nam (Vietnamese National Football Champions League) VĐV Vận động viên DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Thể loại Số TT Nội dung Trang B ản g 1.1 Tổng doanh thu của Liên đoàn Bóng đá Nhật Bản năm 2009 42 1.2 Nguồn thu của các CLB Bóng đá nhà nghề tham gia giải J. League Nhật Bản năm 2009 42 3.1. Đặc điểm thời gian chuyển đổi chuyên nghiệp và các mùa giải tham dự của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam Sau trang 73 3.2 Tổng hợp nguồn thu tài chính của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2019 74 3.3 Cân đối thu – chi trung bình mỗi Câu lạc bộ năm 2019 78 3.4 Thực trạng nguồn kinh phí hỗ trợ trung bình từ NSNN cho các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam giai đoạn 2018-2022 80 3.5 Bảng tổng hợp nguồn thu từ tài trợ và quảng cáo của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2018 Sau trang 81 3.6 Bảng tổng hợp nguồn thu từ tài trợ và quảng cáo của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2019 Sau trang 81 3.7 Bảng tổng hợp nguồn thu từ tài trợ và quảng cáo của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2020 Sau trang 81 3.8 Bảng tổng hợp nguồn thu từ tài trợ và quảng cáo của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2021 Sau trang 81 3.9 Bảng tổng hợp nguồn thu từ bán vé thi đấu của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2018 84 3.10 Bảng tổng hợp nguồn thu từ bán vé thi đấu của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2019 84 3.11 Bảng tổng hợp nguồn thu từ bán vé thi đấu của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2020 Sau trang 84 3.12 Bảng tổng hợp nguồn thu từ bán vé thi đấu của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2021 Sau trang 84 3.13 Tổng hợp nguồn thu của một số CLB Ngoại hạng giai đoạn 2018-2022 Sau trang 97 3.14 Kết quả phỏng vấn xác định yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (n=35) 101 3.15 Bảng 3.15. Giá trị đội hình của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam trong giai đoạn 2020 – 2022 (theo đánh giá của Transfermarkt) Sau trang 109 3.16 Thực trạng Ban lãnh đạo trong cơ cấu tổ chức của một số Câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam 116 3.17 Thực trạng các phòng ban quản lý trong cơ cấu tổ chức của một số câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam 117 3.18 Phân tích SWOT về thực trạng hoạt động tạo nguồn tài chính tại các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam Sau trang 121 3.19 Kết quả phỏng vấn lựa chọn giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (n=35) Sau trang 133 3.20 Kết quả kiểm định mức độ tin cậy của các giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam 134 3.21 Kết quả kiểm định mức độ phù hợp giữa các nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam 135 3.22 Kết quả phân tích nhân tố các giải nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam 136 B ản g B ản g 3.23 Kết quả kiểm định lý thuyết giải pháp nâng cao hiệu quả tạo nguồn tài chính cho các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (n=35) Sau trang 155 Sơ đ ồ 1.1 Hệ thống quản lý câu lạc bộ thể thao chuyên nghiệp 17 3.1 Phân cấp quản lý, trách nhiệm trong Câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp theo đề xuất của UEFA 118 3.2 Chu kỳ phát triển của Câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp theo đề xuất của UEFA 120 Bi ểu đ ồ 3.1 Tổng hợp các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam tham gia giải Vô địch Quốc gia giai đoạn 2000 -2011 64 3.2 Tổng hợp nguồn thu từ tài trợ của Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam giai đoạn 2000-2011 (triệu đồng) 65 3.3 Tổng hợp các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam tham gia giải Vô địch Quốc gia giai đoạn 2012-2017 68 3.4 Nguồn thu từ bán vé của các câu lạc bộ Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam giai đoạn 2012-2015 70 3.5 Tổng hợp nguồn thu từ tài trợ của Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam giai đoạn 2012-2017 (triệu đồng) 71 3.6 Tổng hợp các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam tham gia giải Vô địch Quốc gia giai đoạn 2018-2022 73 3.7 Nguồn thu tài chính của các CLB Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam năm 2019 75 3.8 Khoản thu tru