Luận án Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh lý lợn mắc tiêu chảy thành dịch do virus (Porcine epidemic diarrhea - PED) gây ra trên đàn lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THƠM NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH LÝ CỦA LỢN MẮC TIÊU CHẢY THÀNH DỊCH DO VIRUS (PORCINE EPIDEMIC DIARRHEA - PED) GÂY RA TRÊN LỢN MÁN VÀ LỢN RỪNG TẠI TỈNH HÀ GIANG LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2019 HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THƠM NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH LÝ CỦA LỢN MẮC TIÊU CHẢY THÀNH DỊCH DO VIRUS (PORCINE EPIDEMIC DIARRHEA - PED) GÂY RA TRÊN LỢN MÁN VÀ LỢN RỪNG TẠI TỈNH HÀ GIANG Chuyên ngành : Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi Mã số : 9 64 01 02 Người hướng dẫn khoa học : 1. PGS.TS. Nguyễn Hữu Nam 2. PGS.TS. Phạm Hồng Ngân HÀ NỘI - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chƣa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã đƣợc cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 18 tháng 3 năm 2019 Tác giả luận án Nguyễn Thị Thơm ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Hữu Nam và PGS.TS. Phạm Hồng Ngân, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Nhờ có sự hƣớng dẫn miệt mài và những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy mà luận án của tôi đã đƣợc hoàn thành, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình hƣớng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Bệnh lý thú y, Khoa Thú y - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trƣờng Cao đẳng Kỹ thuật - Công nghệ Hà Giang đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến đồng nghiệp công tác tại khoa Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Trƣờng Cao đẳng Kỹ thuật & Công nghệ - Hà Giang đã hỗ trợ, tạo điều kiện để tôi thực hiện nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn gia đình, ngƣời thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án. Hà Nội, ngày 18 tháng 3 năm 2019 Nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Thơm iii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục chữ viết tắt vii Danh mục bảng viii Danh mục hình ix Trích yếu luận án x Thesis abstract xii PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 2 1.3. Phạm vi nghiên cứu 3 1.4. Những đóng góp mới của đề tài 3 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3 PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 5 2.1. Tình hình chăn nuôi lợn ở Hà Giang 5 2.1.1. Tình hình chăn nuôi lợn tại tỉnh Hà Giang giai đoạn 2014 - 2016 5 2.1.2. Giống lợn Mán (hay còn gọi là lợn địa phƣơng, bản địa) 6 2.1.3. Giống lợn Rừng 8 2.2. Hiểu biết cơ bản về tiêu chảy 13 2.2.1. Nguyên nhân gây tiêu chảy ở lợn 14 2.2.2. Cơ chế sinh bệnh của tiêu chảy 19 2.2.3. Bệnh lý lâm sàng của tiêu chảy 19 2.2.4. Hậu quả của viêm ruột tiêu chảy 20 2.3. Lịch sử và tình hình nghiên cứu mắc tiêu chảy ở lợn (PED) 20 2.3.1. Nghiên cứu về tiêu chảy thành dịch (PED) ở lợn trên thế giới 21 2.3.2. Nghiên cứu về tiêu chảy thành dịch (PED) ở lợn tại Việt Nam 22 2.4. Nghiên cứu về bệnh nguyên (PEDV) 24 2.4.1. Một số đặc điểm của PEDV 24 2.4.2. Dịch tễ học phân tử 30 iv 2.5. Triệu chứng lâm sàng của lợn mắc tiêu chảy thành dịch (PED) 31 2.5.1. Triệu chứng lâm sàng 31 2.5.2. Bệnh tích 32 2.6. Các phƣơng pháp chẩn đoán PEDV 33 2.6.1. Phát hiện virus 33 2.6.2. Chẩn đoán phân biệt 35 2.6.3. Phân lập virus 37 2.7. Biện pháp phòng và trị tiêu chảy thành dịch (PED) ở lợn 37 PHẦN 3. VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 39 3.1. Trang thiết bị, dụng cụ và vật liệu nghiên cứu 39 3.2. Nội dung nghiên cứu 40 3.2.1. Khảo sát tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết do tiêu chảy trên lợn Mán lợn và Rừng tại tỉnh Hà Giang 40 3.2.2. Xác định tỷ lệ mắc PEDV trên lợn Mán lợn và Rừng trong các đàn lợn bị tiêu chảy tại tỉnh Hà Giang 40 3.2.3. Xác định triệu chứng lâm sàng và bệnh tích chủ yếu trên lợn Mán lợn và Rừng mắc PED 40 3.2.4. Xác định biến đổi bệnh lý vi thể một số cơ quan trên lợn mắc PED và áp dụng phƣơng pháp hóa mô miễn dịch để xác định sự có mặt của virus trong các mô của lợn bệnh 40 3.2.5. Xác định một số chỉ tiêu huyết học cơ bản trên lợn Mán và lợn Rừng mắc PED 40 3.3. Phƣơng pháp nghiên cứu 40 3.3.1. Phƣơng pháp điều tra dịch tễ học 40 3.3.2. Phƣơng pháp chẩn đoán bệnh bằng bộ Kít PED-Ag test 41 3.3.3. Phƣơng pháp RT – PCR 44 3.3.4. Phƣơng pháp mổ khám tiêu chuẩn 45 3.3.5. Phƣơng pháp làm tiêu bản vi thể 46 3.3.6. Phƣơng pháp nhuộm hoá mô miễn dịch 46 3.3.7. Phƣơng pháp xác định các chỉ tiêu huyết học 50 3.3.8. Phƣơng pháp xử lý số liệu 51 v PHẦN 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 52 4.1. Kết quả khảo sát tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết do tiêu chảy trên lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang 52 4.1.1. Kết quả điều tra tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết do tiêu chảy trên lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang 52 4.1.2. Kết quả khảo sát tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết do tiêu chảy theo tuổi trên lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang 57 4.2. Kết quả xác định tỷ lệ mắc tiêu chảy thành dịch (PED) trên lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang 61 4.2.1. Kết quả xác định tỷ lệ mắc tiêu chảy thành dịch (PED) trên lợn Mán và lợn Rừng bằng kít chẩn đoán nhanh (kít PED-AG test) tại tỉnh Hà Giang 61 4.2.2. Kết quả xác định tỷ lệ mắc tiêu chảy thành dịch (PED) trên lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang bằng phản ứng RT – PCR 66 4.3. Kết quả xác định triệu chứng lâm sàng và bệnh tích chủ yếu trên lợn Mán và đàn lợn Rừng mắc tiêu chảy thành dịch (PED) tại tỉnh Hà Giang 69 4.3.1. Xác định triệu chứng lâm sàng trên lợn Mán và lợn Rừng mắc tiêu chảy thành dich (PED) tại tỉnh Hà Giang 69 4.3.2. Xác định bệnh tích chủ yếu của lợn mắc tiêu chảy thành dịch (PED) trên lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang 72 4.4. Xác định biến đổi bệnh lý vi thể một số cơ quan trên lợn Mán và lợn Rừng mắc tiêu chảy thành dịch (PED) và áp dụng phƣơng pháp hóa mô miễn dịch để xác định sự có mặt của virus trong các mô của lợn bệnh 76 4.4.1. Kết quả xác định các bệnh tích vi thể chủ yếu trên lợn Mán và lợn Rừng mắc tiêu chảy thành dịch (PED) 76 4.4.2. Áp dụng phƣơng pháp hóa mô miễn dịch xác định sự tồn tại của virus trong mô của lợn bệnh 90 4.5. Xác định chỉ tiêu huyết học cơ bản trên lợn Mán và lợn Rừng mắc tiêu chảy thành dịch (PED) tại tỉnh Hà Giang 92 4.5.1. Xác định các chỉ số hồng cầu của lợn Mán và lợn Rừng mắc PED tại tỉnh Hà Giang 92 4.5.2. Kết quả khảo sát một số chỉ tiêu bạch cầu trên lợn Mán và lợn Rừng mắc tiêu chảy thành dịch (PED) tại tỉnh Hà Giang 99 vi 4.5.3. Kết quả khảo sát hàm lƣợng protein huyết thanh trên lợn mắc PED 102 PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 105 5.1. Kết luận 105 5.2. Kiến nghị 106 Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến luận án 107 Tài liệu tham khảo 108 Phụ lục 118 vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt EDTA Ethylenediaminetetraacetic acid ELISA Enzyme-linked immunosorbent assay EM Electron microscope EVD Epidemic viral diarhea IgA Immunoglobulin A IgG Immunoglobulin G IgM Immunoglobulin M IgY Yolk Immunoglobulin IHC Immunohistochemistry ISH In situ hybridization PED Porcine epidemic diarrhea PEDV Porcine epidemic diarrhea virus RNA Axit ribonucleic RT-PCR Reverse transcription polymerase chain reaction TGE Transmissible gastroenteritis TGEV Transmissible gastroenteritis virus UTR Untranslated region viii DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang 2.1. Tình hình chăn nuôi lợn tại tỉnh Hà Giang giai đoạn 2014 - 2016 5 2.2. Một số sinh trƣởng cơ bản của lợn Rừng 10 2.3. Các đặc điểm về khả năng sinh sản của lợn Rừng 11 3.1. Trình tự mồi đặc hiệu phát hiện PEDV 44 3.2. Chu trình nhiệt của phản ứng PCR 44 4.1. Kết quả khảo sát tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết do tiêu chảy trên lợn Mán và lợn Rừng đƣợc điều tra tại tỉnh Hà Giang 53 4.2. Kết quả khảo sát tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết do tiêu chảy trên lợn Mán và lợn Rừng theo tuần tuổi tại tỉnh Hà Giang giai đoạn 2014 - 2016 58 4.3. Kết quả xác định tỷ lệ mắc tiêu chảy thành dịch (PED) của lợn Mán và lợn Rừng bằng kít chẩn đoán nhanh (Kít PED-Ag test) tại Hà Giang 62 4.4. Kết quả xác định tỷ lệ dƣơng tính với PEDV trên lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang bằng kỹ thuật RT- PCR 67 4.5. Triệu chứng lâm sàng trên lợn Mán và đàn lợn Rừng (1 – 4 tuần tuổi) mắc tiêu chảy thành dịch (PED) tại tỉnh Hà Giang 70 4.6. Kết quả xác định bệnh tích đại thể chủ yếu trên lợn Mán, lợn Rừng mắc PED tại tỉnh Hà Giang 73 4.7. Kết quả xác định bệnh tích vi thể trên lợn Mán và lợn Rừng con theo mẹ mắc PED tại tỉnh Hà Giang 77 4.8. Kết quả nghiên cứu bệnh tích vi thể ở một số cơ quan trên lợn con theo mẹ ( 1- 4 tuần tuổi) mắc PED 85 4.9. Kết quả nhuộm IHC một số cơ quan trên lợn mắc PED 91 4.10. Các chỉ số hồng cầu trên lợn Mán và lợn Rừng mắc PED (2 tuần tuổi) 93 4.11. Các chỉ số bạch cầu trên lợn Mán và lợn Rừng mắc PED (2 tuần tuổi) 100 4.12. Hàm lƣợng protein huyết thanh trên lợn Mán và lợn Rừng mắc PED 102 4.13. Tổng số lợn Mán và lợn Rừng đƣợc điều tra tại tỉnh Hà Giang giai đoạn 2014 - 2016 125 ix DANH MỤC HÌNH TT Tên hình Trang 2.1. Mô phỏng cấu trúc của virus PED 27 2.2. Sơ đồ cơ chế sinh bệnh 29 2.3. Bệnh tích vi thể ở lợn sơ sinh mắc PED 33 3.1. Atigen rapid PED Ag test Kit 42 3.2. Các bƣớc tiến hành kiểm tra mẫu bệnh bằng Atigen rapid PED Ag test Kit 42 3.3. Kết quả chẩn đoán bằng Atigen rapid PED Ag test Kit 43 3.4. Hình ảnh phản ứng PCR chẩn đoán lợn mắc PED 45 3.5. Minh họa tóm tắt quy trình IHC-A và cơ chế IHC-B 49 4.1. Hình ảnh triệu chứng bệnh tích trên lợn Mán mắc PED 71 4.2. Hình ảnh triệu chứng bệnh tích trên lợn Rừng mắc PED 72 4.3. Hình ảnh triệu chứng bệnh tích trên lợn Rừng mắc PED 76 4.4. Hình ảnh bệnh tích vi thể trên lợn Rừng mắc PED 80 4.5. Hình ảnh bệnh tích vi thể trên lợn Rừng mắc PED 81 4.6. Hình ảnh bệnh tích vi thể trên lợn Mán mắc PED 82 4.7. Một số hình ảnh bệnh tích vi thể trên lợn Mán mắc PED 83 4.8. Hình ảnh bệnh tích vi thể trên lợn Mán mắc PED 84 4.9. Hình ảnh Hóa mô miễn dịch lợn mắc PED 92 x TRÍCH YẾU LUẬN ÁN Tên tác giả: Nguyễn Thị Thơm Tên Luận án: Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh lý lợn mắc tiêu chảy thành dịch do virus (Porcine epidemic diarrhea - PED) gây ra trên đàn lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang Chuyên ngành: Bệnh lý học và chữa bệnh vật nuôi Mã số: 9 64 01 02 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục tiêu nghiên cứu - Xác định tỷ lệ lợn Mán, lợn Rừng mắc tiêu chảy thành dịch (PED) trong một số trang trại nuôi lợn Mán và lợn Rừng thuộc tỉnh Hà Giang; - Xác định rõ các biểu hiện lâm sàng và bệnh tích (đại thể và vi thể) chủ yếu của bệnh (PED); - Xác định đƣợc sự thay đổi một số chỉ tiêu huyết học ở lợn mắc (PED). Phƣơng pháp nghiên cứu Áp dụng các phƣơng pháp điều tra dịch tễ học thƣờng quy: phỏng vấn trực tiếp, phát phiếu điều tra, hồi cứu tài liệu lƣu trữ, dịch tễ học mô tả. Xác định tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết theo công thức tiêu chuẩn. Xác định sự hiện diện của virus Porcine Epidemic Diarrhoea (PEDV) trong mẫu phân lợn tiêu chảy bằng bằng bộ Kit PED- Ag test Xác đinh sự có mặt của virus Porcine Epidemic Diarrhoea (PEDV) ở lợn có biểu hiện tiêu chảy, chƣa đƣợc tiêm vacxin phòng PED bằng RT-PCR. Triệu chứng lâm sàng của lợn dƣơng tính với phản ứng RT-PCR đƣợc xác định là các triệu chứng của PED. Những lợn này sau đó đƣợc mổ khám đánh giá bệnh tích đại thể và lấy mẫu từ các cơ quan, làm tiêu bản để đánh giá biến đổi vi thể. Sau khi thực hiện phản ứng RT-PCR và có kết quả, chúng tôi hồi cứu, tổng hợp lại những triệu chứng lâm sàng chủ yếu đã đƣợc ghi chép từ trƣớc. Xác lợn chết đƣợc mổ khám theo tiêu chuẩn trong TCVN 8402: 2010 (Bộ khoa học và Công nghệ, 2010). Phƣơng pháp nhuộm hóa mô miễn dịch theo Boenisch (2001). Xác định các chỉ tiêu huyết học bằng máy phân tích tự động Celldyn 3700. Phƣơng pháp xử lý số liệu Số liệu thô đƣợc xử lý và tính toán trên Excel, số liệu tổng hợp đƣợc xử lý bằng chƣơng trình thống kê Minitab 16.0. Phép thử chi bình phƣơng (χ2) đƣợc sử dụng để so sánh tỷ lệ dƣơng tính và giá trị P < 0,05 đƣợc coi là có ý nghĩa. xi Kết quả chính và kết luận 1) Tỷ lệ mắc tiêu chảy của lợn Mán và lợn Rừng tại tỉnh Hà Giang khá cao, chiếm 30,23 ± 0,82 % (lợn Mán), 29,92 ± 0,68% (lợn Rừng). Tỷ lệ chết ở lợn Mán cao hơn.so với lợn Rừng 2) Kết quả kiểm tra bằng kít chẩn đoán nhanh PEDV -Ag test tỷ lệ lợn nhiễm PEDV tại tỉnh Hà Giang khá cao chiếm tỷ lệ (77,8%; 48,3%). Kết quả xét nghiệm tỷ lệ lợn mắc PED bằng phản ứng RT – PCR cho thấy, sự hiện diện của PEDV có ở tất cả các địa phƣơng lấy mẫu; 27/34 chiếm 72,7% mẫu bệnh phẩm trên lợn Mán; 26/35 chiếm 74,3% mẫu bệnh phẩm trên lợn Rừng thu thập đƣợc từ tỉnh Hà Giang cho kết quả dƣơng tính với phản ứng RT-PCR. 3) Triệu chứng lâm sàng chủ yếu của lợn Mán lợn và Rừng (1 – 4 tuần tuổi) mắc PED có các triệu chứng điển hình nhƣ: ủ rũ, mệt mỏi, lƣời bú, giảm ăn hoặc bỏ ăn, ỉa chảy nhiều, nôn mửa, lợn con sút cân, gầy gò. Lợn con mắc tiêu chảy ở mọi lứa tuổi, triệu chứng tiêu chảy chiếm tỷ lệ rất cao (100%). - Bệnh tích đại thể bệnh PED trên lợn Mán và lợn Rừng chủ yếu tập trung trên ruột và dạ dày. 4) Kết quả xét nghiệm hóa mô miễn dịch cho kết quả dƣơng tính với PEDV. Chủ yếu ở: không tràng, hạch màng treo ruột, hồi tràng 100%. Tá tràng 90% ; lách 80%. Ở kết tràng, dạ dày, gan, phổi, thận, tỷ lệ các mẫu dƣơng tính chiếm từ 20 – 60% số mẫu nghiên cứu. Mức độ khu trú của virus ở các cơ quan rất khác nhau, sự có mặt của PEDV trong cùng một cơ quan trên đàn lợn Rừng và đàn lợn Mán mắc PED là tƣơng đối giống nhau. 5) Lợn con 2 tuần tuổi mắc PED, số lƣợng hồng cầu trên lợn Mán, lợn Rừng giảm xuống còn 4,66 ± 0,55 (triệu/mm3); trên lợn Mán còn 4,45 ± 0,27 (triệu/mm3). Lợn Mán và lợn Rừng mắc PED tỷ lệ bạch cầu trung tính đều tăng lần lƣợt là: 60,45, 4,02%, 57,67 2,69%, Ở lợn đối chứng là: 38,50 2,27 %,40,67 2,45% so với lợn đối chứng tăng lần lƣợt là 21,95 1,75% và 17,00% (p < 0,05). Tỷ lệ bạch cầu ái toan của lợn Mán và lợn Rừng mắc PED lần lƣợt là: 5,70 1,09% và 5,48 0,97 %. Trong khi đó tỷ lệ này ở lợn Mán và lợn Rừng đối chứng là 5,05 1,04 %; 5,20 0,95% (p < 0,05). Tỷ lệ bạch cầu ái kiềm tăng lợn Mán và lợn Rừng mắc PED lần lƣợt là: 0,75 0,49%; 0,65 0,53% (p < 0,05). Trong khi đó tỷ lệ này ở lợn Mán và lợn Rừng đối chứng đều là 0,65, 0,58 %. Tỷ số A/G ở lợn Mán và lợn Rừng mắc PED giảm xuống lần lƣợt là: 0,62%; 0,64% (P > 0,05). Kết quả nghiên cứu các chỉ số sinh hóa máu của lợn Mán và lợn Rừng mắc PED cho thấy; tỷ lệ α1 globulin, α1 globulin, β globulin ở lợn mắc PED đều tăng so với lợn đối chứng. Tuy nhiên, sự biến đổi về các chỉ tiêu này giữa lợn Mán và lợn Rừng mắc PED so với lợn đối chứng đều không có ý nghĩa thống kê (P > 0,05). xii THESIS ABSTRACT PhD candidate: Nguyen Thi Thom Thesis title: Study on pathological characteristics. of Man pig and wild pig breeding infected porcine epidemic diarrhea virus (PED) in Ha Giang province Major: Veterinary pathology and Therapeutics of the diseases of domestic animals Code: 9 64 01 02 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Research Objectives The results of this study will provide full information on the pathophysiology of diarrhea caused by the Porcine Epidemic Diarrhea (PED) virus in Man pig and wild pig breeding. Clarification of epidemiological characteristics. of PED in pigs and pigs raised in Ha Giang province. Clarify the major pathological characteristics of PED. Materials and Methods In order to study the contents of the topic, we applied the following research methods: Application of routine epidemiological investigation methods: face-to-face interviews, questionnaires, archives, epidemiological description. To determine the morbidity, mortality and death rates according to the standard formula. Apply modern and advanced methods such as PCR. Determination of hematological parameters by automated analyzer. Pigs surgery in accordance with TCVN 8402: 2010. Microscopic examination of pig organs by paraffin molding of the Department of Veterinary Pathology. Main findings and conclusions 1, Rate of Man pig and wild pig breeding infected PEDV in Ha Giang province by Anigen rapid PED Ag test Kit in turn as 77.8%; 48.3%; by RT-PCR in turn as 72.7% and 74.3% (at ganglion samples); 57.1%; 54.3% (at faeces samples); 79.4% and 74.3% (at intestine samples). PEDV-positive rates in the different study sites are different. 2, The main clinical symptoms when Man pig and wild pig breeding infected porcine epidemic diarrhea virus (PED) such as: Seducing, tired; loose, fishy, yellow xiii excrement; deep sunkiness eyes, drink plenty of water, lying on the mother's abdomen, lazy suck, hypothermia, rapid breathing, vertigo, vomiting, pale mucous membranes. 3, Lesions of Man pig and wild pig breeding infected PEDV - Observing the major lesions of Pigs and PED pigs we found no difference between the two subjects. Pigs died in the state of skinny skin, the stools of gold around the anus; Stomach was inflated, containing undigested milk; Small intestines, thin walls, yellowish pigmentation and lots of bubbles (100%). Hepatic necrosis, hemorrhage (80.8%; 85.2%). On the other hand, visceral organs such as the lung, liver, kidneys, and spleen have dark red hematuria, the result of circulatory disorders in the pathological coils of dehydration diarrhea. - Microscopic lesions are damaged intestinal villi, degenerated intestinal epithelial cells, necrosis. The velvet feathers are eaten very quickly, deprivation should be shorter and the head imprisonment seen more in the ileum, ileum. The broken lieberkuhn line, peeling epithelial epithelial cells, coronary artery and inflamed infiltration of mucosal mucosa. Intestinal hemorrhoids, hemorrhage, proliferate payer plaques in the intestinal wall. Liver, congestion, liver cells degenerate, liver structure changes, boundaries between liver cells are unknown. Inflammation of the lungs, congestion, enlarged blood vessels, red blood cells, infiltrated inflammatory cells in the bronchial and alveoli. 4, Immunohistochemistry staining results show: Most of the organs in the pig's body were positive. The foci of the virus in the organs is very different. Duodenum, no colon, mesenteric lymphadenitis, ileum are the organs most affected by PEDV (90% to 100% positive). 5, Some basic hematological parameters of Man pig and wild pig breeding infected porcine epidemic diarrhea virus (PED): - Some numeral of red blood cells: red blood cells, hemoglobin, hematocrit, mean corpuscular hemoglobine concentration decrease; hematocrit, mean corpuscular hemoglobine increase. - Some numeral of white blood cells: White blood cell, monocyte, lymphocyte decrease; Granulocyte, eosinophilia, erythrocytes increase. - Serum protein content: total protein content, Albumin, γ globulin, A/G rate; α1 globulin, α2 globulin, β globulin increase. 1 PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Hà Giang là một tỉnh miền núi, nhƣng ngành chăn nuôi lợn ở Hà Giang ngày càng chiếm một vị trí quan trọng trong sản xuất nông nghiệp của tỉnh và nhanh chóng chuyển