Luận án Pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội ở Việt Nam

Người chưa thành niên phạm tội (NCTNPT) là hiện tượng tồn tại ở tất cả các nước trên thế giới. Mọi quốc gia đều giải quyết vấn đề NCTNPT theo những mức độ, cách thức khác nhau tùy thuộc vào điều kiện, tập quán và pháp luật của mỗi nước. Ở góc độ quyền con người, quyền của NCTNPT được công nhận là quyền của nhóm xã hội dễ bị tổn thương. Pháp luật về quyền của NCTNPT là công cụ quan trọng để NCTNPT bảo vệ quyền ngay cả khi các cơ quan có thẩm quyền xử lý hành vi phạm tội, đồng thời là công cụ hữu hiệu để ngăn chặn các chủ thể xâm phạm quyền của các đối tượng này trong quá trình tố tụng. Xuất phát từ quan điểm luôn coi con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam nên trong Chiến lược về xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010 định hướng 2020 chỉ rõ: “xây dựng và hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền con người, quyền tự do dân chủ của công dân” [7]. Đối với quyền của NCTNPT, Đảng và Nhà nước có chính sách pháp luật phù hợp với mức độ hành vi, sự phát triển về tâm, sinh lý và nhận thức của các đối tượng này, trong đó có chính sách hình sự đối với NCTNPT. Hiện nay ở Việt Nam, dưới góc độ lý luận pháp luật về quyền của NCTNPT đã được nghiên cứu ở khía cạnh này hoặc khía cạnh khác. Tuy nhiên, chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện, có hệ thống về vấn đề này để làm nền tảng lý luận cho việc đánh giá thực trạng pháp luật về quyền của NCTNPT.

168 trang | Chia sẻ: duongneo | Lượt xem: 1771 | Lượt tải: 5

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH VŨ THỊ THU QUYÊN PH¸P LUËT VÒ QUYÒN CñA NG¦êI CH¦A THµNH NI£N PH¹M TéI ë VIÖT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH VŨ THỊ THU QUYÊN PH¸P LUËT VÒ QUYÒN CñA NG¦êI CH¦A THµNH NI£N PH¹M TéI ë VIÖT NAM Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 62 38 01 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN CẢNH QUÝ HÀ NỘI - 2015 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLDS : Bộ luật dân sự BLHS : Bộ luật hình sự BLLĐ : Bộ luật lao động BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự Bộ LĐ-TB-XH : Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội CNXH : Chủ nghĩa xã hội LHQ : Liên hợp quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh : Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ chí Minh Luật BV, CS, GD trẻ em : Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em LHQ : Liên hợp quốc NCTN : Người chưa thành niên NCTNPT : Người chưa thành niên phạm tội TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao TNHS : Trách nhiệm hình sự TPNCTN : Tư pháp người chưa thành niên VKSND : Viện kiểm sát nhân dân VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao XHCN : Xã hội chủ nghĩa MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN TỚI ĐỀ TÀI 6 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan tới pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội 6 1.2. Nhận xét về các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án và những vấn đề tiếp tục được nghiên cứu trong luận án 24 Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI 29 2.1. Khái niệm và đặc điểm của pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội 29 2.2. Nội dung, vai trò và các tiêu chí của pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội 39 2.3. Pháp luật quốc tế, pháp luật của một số quốc gia về quyền của người chưa thành niên phạm tội và những giá trị có thể vận dụng ở Việt Nam 53 Chương 3: QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI Ở VIỆT NAM 70 3.1. Quá trình phát triển của pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội ở Việt Nam 70 3.2. Những thành tựu đạt được của pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội ở Việt Nam hiện nay 81 3.3. Những hạn chế, bất cập của pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội và nguyên nhân 99 Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI Ở VIỆT NAM 115 4.1. Các quan điểm hoàn thiện pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội 115 4.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội ở Việt Nam hiện nay 120 KẾT LUẬN 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 150 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 151 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các kết quả nêu trong Luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào của các tác giả khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận án đảm bảo tính chính xác, tin cậy, trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả Vũ Thị Thu Quyên LỜI CẢM ƠN 2 MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp th iết của đề tài 1 2. Mục đích, nhiệm vụ của luận án 3 2.1. Mục đích của luận án 3 2.2. Nhiệm vụ của luận án 3 3. Đối tượng và phạm vi ngh iên cứu của luận án 3 4. Cơ sở lý luận và các phương pháp nghiên cứu của luận án 4 4.1. Cơ sở lý luận 4 4.2. Phương pháp nghiên cứu 4 5. Đóng góp về mặt khoa học của luận án 4 6. Ý nghĩa lý luận và th ực tiễn của luận án 5 7. Kết cấu của luận án 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN TỚI ĐỀ TÀI .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6 1.1. CÁ C CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN TỚI PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA NG ƯỜI CH ƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6 1.1.1. Các công tr ình ngh iên cứu trong n ước 6 1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6 1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu về đảm bảo và thực hiện pháp luật về quyền của người chưa thành niên phạm tội ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 13 1.1.2. Các công tr ình ngh iên cứu ở nước ngoài 19 1.2. NHẬN XÉT VỀ CÁC CÔNG T RÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ TIẾP TỤC Đ ƯỢC NGHIÊN CỨU T RONG LUẬN ÁN ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 24 1.2.1. Nhận xét về các công trình nghiên cứu có liên quan đến luận án 24 1.2.2. Nh ững nộ i dung được tiếp tục nghiên cứu trong luận án 26 Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA 28 2.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶ C ĐIỂM CỦA PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 28 2.1.1. Khái n iệm người chưa thành n iên phạm tội và quy ền của người chưa thành niên phạm tội ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 28 2.1.1.1. Khái niệm người chưa thành niên phạm tội 28 2.1.1.2. Khái niệm quyền của người chưa thành niên phạm tộ i 32 2.1.2. Khái n iệm pháp luật về quyền của người ch ưa thành n iên phạm tội ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 34 2.1.3. Đặc điểm của pháp luật về quyền của người ch ưa thành n iên phạm tội ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 36 2.2. NỘI DUNG, VAI TRÒ VÀ CÁ C TIÊU CHÍ CỦA PHÁP LUẬT VỀ QU