Luận án Phát triển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển đồng bằng sông Hồng

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ NGUYỄN VĂN TUẤN PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI VỊT BIỂN TẠI VÙNG VEN BIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2024 HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ NGUYỄN VĂN TUẤN PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI VỊT BIỂN TẠI VÙNG VEN BIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 9 62 01 15 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN CÔNG TIỆP TS. NGUYỄN QUỐC CHỈNH HÀ NỘI - 2024 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 01 tháng 01 năm 2024 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Tuấn ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các giảng viên, các thầy cô giáo, các nhà khoa học, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới : TS. Nguyễn Công Tiệp, TS. Nguyễn Quốc Chỉnh - người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận án. Tập thể thầy cô giáo Bộ môn Kế hoạch và Đầu tư, Khoa Kinh tế và PTNT đã thúc đẩy, động viên và khích lệ tôi tham gia vào quá trình đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn ở bậc học Tiến sĩ, định hướng lựa chọn chủ đề nghiên cứu này và đồng hành sinh hoạt chuyên môn cùng tôi trong suốt thời gian thực hiện luấn án; Ban giám đốc, lãnh đạo các Phòng ban Viện Chăn nuôi, Ban giám đốc và cán bộ công nhân viên Trung tâm nghiên cứu vịt Đại Xuyên - nơi tôi công tác đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình công tác và học tập. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các cơ quan đơn vị và cá nhân các cấp ở Hải Phòng, Thái Bình, Ninh Bình, các doanh nghiệp, hộ kinh doanh đầu vào, các cơ sở chăn nuôi vịt biển và lao động trực tiếp chăn nuôi vịt biển đã giúp đỡ tôi thu thập thông tin trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án./. Hà Nội, ngày 01 tháng 01 năm 2024 Tác giả luận án Nguyễn Văn Tuấn iii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ............................................................................................................................ iii Danh mục chữ viết tắt ...................................................................................................... vi Danh mục bảng ............................................................................................................... vii Danh mục sơ đồ ................................................................................................................ x Danh mục đồ thị ................................................................................................................ x Danh mục hộp ý kiến ....................................................................................................... xi Danh mục hình ................................................................................................................. xi Trích yếu luận án ............................................................................................................ xii Thesis abstract ................................................................................................................ xiv Phần 1. Mở đầu ............................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 4 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................................... 4 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 4 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 5 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 5 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 5 1.4. Những đóng góp mới của luận án ......................................................................... 5 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .............................................................. 7 1.5.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................................. 7 1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn ................................................................................................... 7 Phần 2. Tổng quan về phát triển chăn nuôi vịt biển .................................................... 8 2.1. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan................................................................ 8 2.1.1. Nghiên cứu ngoài nước ......................................................................................... 8 2.1.2. Nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 11 2.1.3. Khoảng trống và hướng nghiên cứu của luận án ................................................ 13 2.2. Cơ sở lý luận về phát triển chăn nuôi vịt biển .................................................... 14 2.2.1. Các khái niệm có liên quan ................................................................................. 14 2.2.2. Đặc điểm kinh tế - kỹ thuật trong chăn nuôi vịt biển ......................................... 27 iv 2.2.3. Nội dung nghiên cứu về phát triển chăn nuôi vịt biển ........................................ 31 2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi vịt biển .................................... 34 2.3. Cơ sở thực tiễn về phát triển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển..................... 38 2.3.1. Tình hình phát triển chăn nuôi vịt và vịt biển tại các vùng ven biển trên thế giới ................................................................................................................ 38 2.3.2. Tình hình phát triển chăn nuôi vịt tại Việt Nam ................................................. 41 2.3.3. Tình hình phát triển chăn nuôi vịt biển tại các vùng ven biển Việt Nam ........... 42 2.3.4. Phát triển chăn nuôi vịt biển tại một số địa phương ........................................... 45 2.3.5. Bài học kinh nghiệm rút ra trong phát triển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ................................................................................ 48 Tóm tắt ............................................................................................................................ 49 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 50 3.1. Đặc điểm của vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng .......................................... 50 3.2. Phương pháp nghiên cúu .................................................................................... 52 3.2.1. Cách tiếp cận và khung phân tích ....................................................................... 52 3.2.2. Chọn điểm nghiên cứu ........................................................................................ 54 3.2.3. Thu thập thông tin ............................................................................................... 56 3.2.4. Xử lý số liệu ........................................................................................................ 59 3.2.5. Phương pháp phân tích số liệu ............................................................................ 59 3.2.6. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................. 63 Tóm tắt ............................................................................................................................ 65 Phần 4. Kết quả nghiên cứu về phát triển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ....................................................................................... 66 4.1. Thực trạng phát triển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ........................................................................................................... 66 4.1.1. Khái quát bối cảnh xuất hiện hoạt động chăn nuôi vịt biển ................................ 66 4.1.2. Thực trạng phát triển chăn nuôi vịt biển theo quy mô tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ........................................................................................ 68 4.1.3. Thực trạng phát triển chăn nuôi vịt biển theo phương thức nuôi tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng .......................................................................... 77 4.1.4. Thực trạng phát triển liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ............................................................ 83 v 4.1.5. Đánh giá kết quả và hiệu quả chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng .................................................................................................. 93 4.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ........................................................................ 104 4.2.1. Chủ trương chính sách ...................................................................................... 104 4.2.2. Nguồn lực của cơ sở chăn nuôi vịt biển ............................................................ 108 4.2.3. Hệ thống hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp cấp cơ sở .............................. 114 4.2.4. Thị trường ......................................................................................................... 120 4.3. Đề xuất giải pháp phát trIển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ................................................................................................ 124 4.3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp phát triển chăn nuôi vịt biển vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ................................................................................................ 124 4.3.2. Đề xuất các giải pháp phát triển chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ................................................................................................ 128 Tóm tắt .......................................................................................................................... 143 Phần 5. Kết luận và kiến nghị .................................................................................... 145 5.1. Kết luận ............................................................................................................. 145 5.2. Kiến nghị ........................................................................................................... 146 Danh mục các công trình đã công bố liên quan đến kết quả luận án ............................ 149 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................ 150 Phụ lục .......................................................................................................................... 157 vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt ATSH An toàn sinh học CSHT Cơ sở hạ tầng ĐBSCL Đồng bằng song Cửu Long ĐBSH Đồng bằng sông Hồng HQKT Hiệu quả kỹ thuật HTX Hợp tác xã KHCN Khoa học công nghệ KHKT Khoa học kỹ thuật OCOP Mỗi xã một sản phẩm PTNT Phát triển nông thôn PTQB Phát triển bình quân QML Quy mô lớn QMN Quy mô nhỏ QMV Quy mô vừa TACN Thức ăn chăn nuôi TĐPTBQ Tốc độ phát triển bình quân UBND Uỷ ban nhân dân Viet GAP Vietnamese Good Agricultural Practices (Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam) vii DANH MỤC BẢNG STT Tên bảng Trang 2.1. So sánh đặc điểm cơ bản của các phương thức chăn nuôi vịt biển ................... 28 2.2. Phân bố đàn vịt biển theo vùng lãnh thổ tại Việt Nam năm 2017 ..................... 44 3.1. Địa điểm điều tra chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng .......................................................................................................... 58 3.2. Tổng hợp số mẫu và phương pháp khảo sát ...................................................... 59 3.3. Định nghĩa các biến trong mô hình hàm sản xuất ............................................. 61 4.1. Quy mô đàn thuỷ cầm của các vùng tại Việt Nam giai đoạn 2018 - 2022 ........ 68 4.2. Quy mô đàn thuỷ cầm vùng Đồng bằng sông Hồng giai đoạn 2018 - 2022 ........ 69 4.3. Quy mô đàn vịt biển vùng Đồng bằng sông Hồng giai đoạn 2018 - 2022 ........ 69 4.4. Biến động quy mô đàn của các cơ sở chăn nuôi vùng Đồng bằng sông Hồng phân theo giống vịt .................................................................................. 70 4.5. Quy mô đàn vịt biển của các tỉnh ven biển Đồng bằng sông Hồng năm 2022 ...... 71 4.6. Xu hướng biến động số lượng cơ sở chăn nuôi vịt biển trong vùng theo quy mô ............................................................................................................... 72 4.7. Kết quả mở rộng quy mô đàn và diện tích chăn nuôi vịt biển trong vùng theo quy mô ....................................................................................................... 73 4.8. Đánh giá về quy hoạch vùng chăn nuôi của cơ sở nuôi vịt biển tại các tỉnh điều tra ............................................................................................................... 74 4.9. Đánh giá về quy hoạch vùng chăn nuôi của cơ sở nuôi vịt biển theo quy mô chăn nuôi ..................................................................................................... 75 4.10. Sản lượng thịt hơi gia cầm và tiêu thụ thịt gia cầm của Việt Nam giai đoạn 2018 - 2022 ........................................................................................................ 75 4.11. Cơ cấu đàn vịt biển vùng Đồng bằng sông Hồng giai đoạn 2018 - 2022 .......... 78 4.12. Nguồn tiếp cận kỹ thuật nuôi vịt biển của các cơ sở chăn nuôi theo quy mô ........ 79 4.13. Cơ cấu đàn vịt biển của cơ sở nuôi điều tra phân theo quy mô chăn nuôi ........ 80 4.14. Kết quả thăm dò thay đổi phương thức chăn nuôi vịt biển của các cơ sở nuôi theo quy mô nuôi ....................................................................................... 81 4.15. Kết quả thăm dò thay đổi vốn đầu tư thâm canh của các cơ sở chăn nuôi vịt biển theo quy mô nuôi .................................................................................. 81 viii 4.16. Khó khăn trong tiếp cận vay vốn chính thống của các cơ sở chăn nuôi vịt biển theo quy mô nuôi ....................................................................................... 82 4.17. Tham gia liên kết ngang giữa các cơ sở nuôi vịt biển theo quy mô chăn nuôi............................................................................................................ 84 4.18. Tham gia liên kết theo chuỗi trong chăn nuôi vịt biển của các cơ sở chăn nuôi............................................................................................................ 85 4.19. Một số chuỗi liên kết sản phẩm chăn nuôi vịt biển tại vùng ven biển Đồng bằng Sông Hồng ................................................................................................ 91 4.20. Liên kết theo chuỗi của các cơ sở nuôi theo quy mô ......................................... 92 4.21. Sản phẩm chăn nuôi vịt biển của các cơ sở nuôi phân theo tỉnh điều tra .......... 94 4.22. Sản phẩm thu được từ chăn nuôi vịt biển của các cơ sở nuôi phân theo quy mô đàn ............................................................................................................... 94 4.23. Kết hợp chăn nuôi vịt biển với các hoạt động sản xuất nông nghiệp khác phân theo địa phương ven biển .......................................................................... 95 4.24. Kết hợp chăn nuôi vịt biển với các hoạt động sản xuất nông nghiệp khác phân theo quy mô đàn ........................................................................................ 96 4.25. Chi phí chăn nuôi vịt biển theo quy mô và phương thức nuôi .......................... 98 4.26. Kết quả kinh tế chăn nuôi vịt biển theo quy mô và phương thức ...................... 99 4.27. Hiệu quả kinh tế chăn nuôi vịt biển theo quy mô và phương thức chăn nuôi ...... 101 4.28. Đánh giá của các cơ sở nuôi về xu hướng biến động hiệu quả kinh tế chăn nuôi vịt biển theo quy mô chăn nuôi .................................................... 103 4.29. Đánh giá của cơ sở chăn nuôi vịt biển về khó khăn khi vay vốn ngân hàng ....... 106 4.30. Đánh giá của cơ sở nuôi về kết quả tập huấn kỹ thuật chăn nuôi vịt biển ....... 108 4.31. Sử dụng đất đai của các cơ sở nuôi vịt biển chia theo phương thức nuôi ....... 109 4.32. Sử dụng đất đai của các cơ sở nuôi ở các địa phương (ha) ............................. 109 4.33. Tỷ lệ sử dụng các giống vịt của cơ sở nuôi phân theo phương thức nuôi (%) ..... 110 4.34. Tỷ lệ sử dụng các giống vịt của cơ sở nuôi phân theo địa bàn (%) ................. 110 4.35. Hiệu quả kỹ thuật của chăn nuôi vịt biển và các giống vịt khác theo trọng lượng xuất chuồng tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ......................... 111 4.36. Ước lượng hàm phi sản xuất đối với chăn nuôi vịt biển và các giống vịt khác tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng ................................................ 112 ix 4.37. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phi kỹ thuật trong chăn nuôi vịt biển và các giống vịt khác tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng .......................... 113 4.38. Đánh giá của cơ sở nuôi về hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ chăn nuôi vịt biển (n = 350) .................................................................................................. 115 4.39. Đánh giá của cơ sở nuôi về năng lực của cán bộ khuyến nông ....................... 118 4.40. Phương án xử lý các vấn đề phát sinh trong chăn nuôi vịt biển của các cơ sở nuôi theo quy mô ........................................................................................ 118 x DANH MỤC SƠ ĐỒ STT Tên Sơ đồ Trang 2.1. Các kênh tiêu thụ sản phẩm hàng hoá ............................................................... 21 3.1. Khung phân tích phát triển chăn nuôi vịt biển tại các tỉnh ven biển Đồng bằng sông Hồng ................................................................................................ 55 DANH MỤC ĐỒ THỊ STT Tên đồ thị Trang 4.1. Tỷ lệ cơ sở chăn nuôi