Luận án Phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền nöi phía bắc theo hướng chuẩn hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN THỊ NGỌC HOA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG MẦM NON CÁC TỈNH MIỀN NÖI PHÍA BẮC THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN THỊ NGỌC HOA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG MẦM NON CÁC TỈNH MIỀN NÖI PHÍA BẮC THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. Đặng Quốc Bảo 2. TS. Nguyễn Thị Mùi HÀ NỘI - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận án là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Tác giả luận án Nguyễn Thị Ngọc Hoa ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Đặng Quốc Bảo và TS. Nguyễn Thị Mùi, những người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các Thầy - Cô và cán bộ Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này. Tác giả luận án Nguyễn Thị Ngọc Hoa iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BP : Biện pháp CBQL : Cán bộ quản lý CNH-HĐN : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNTT : Công nghệ thông tin CSGD : Chăm sóc giáo dục CSVC : Cơ sở vật chất ĐDĐC : Đồ dùng, đồ chơi GD : Giáo dục GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDMN : Giáo dục mầm non GV : Giáo viên HĐ : Hoạt động HS : Học sinh HTBTTH : Hệ thống bài tập thực hành KH&CN : Khoa học và công nghệ KT-XH : Kinh tế- xã hội MN : Mầm non NNL : Nguồn nhân lực Nxb : Nhà xuất bản PTNNL : Phát triển nguồn nhân lực QLGD : Quản lý giáo dục TC : Tiêu chí THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TS : Tổng số UBND : Ủy ban nhân dân iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng đối tượng khảo sát .................................................................... 53 Bảng 2.2. Số lượng trường khảo sát ......................................................................... 54 Bảng 2.3. Số liệu về kinh phí đầu tư cho giáo dục mầm non ................................... 59 Bảng 2.4. Bảng thống kê về phòng học, thiết bị ....................................................... 59 Bảng 2.5. Trình độ đào tạo của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc .............................................................................................. 62 Bảng 2.6. Cơ cấu đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ..................................................................................................................... 64 Bảng 2.7. Kết quả xếp loại đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo Chuẩn hiệu trưởng năm học 2014 - 2015 ............................. 66 Bảng 2.8. Mức độ đánh giá về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc .......................... 67 Bảng 2.9. Mức độ đánh giá về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc .......................... 68 Bảng 2.10. Mức độ đánh giá về năng lực quản lý của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc................................................................. 69 Bảng 2.11. Mức độ đánh giá về năng lực tổ chức phối hợp với gia đình trẻ và xã hội của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ....... 72 Bảng 2.12. Số liệu khảo sát đánh giá năm tiêu chí khó đạt nhất .............................. 74 Bảng 2.13. Thực trạng hoạt động xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa .... 78 Bảng 2.14. Thực trạng hoạt động tuyển chọn bổ nhiệm, luân chuyển, miễn nhiệm đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ........................................................................................................... 81 Bảng 2.15. Thực trạng hoạt động tổ chức bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ............................ 84 Bảng 2.16. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ............................ 88 v Bảng 2.17. Thực trạng hoạt động xây dựng chính sách và tạo môi trường thuận lợi cho phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ......................................................................... 91 Bảng 2.18. Kết quả khảo sát thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ........................................................................................................... 94 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ......................................................................................................... 132 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa .................................................................................................................... 134 Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa .............................................................................................. 136 Bảng 3.4. Phân phối số tiết thử nghiệm chương trình bồi dưỡng hiệu trưởng trường mầm non ............................................................................................... 140 Bảng 3.5. Kết quả thực hiện bài tập kiểm tra hình thành kỹ năng ......................... 144 vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mô hình quản lý nguồn nhân lực theo Leonard Nadle (Mỹ, 1980) ........ 19 Sơ đồ 1.2: Sơ đồ Chuẩn Hiệu trưởng trường Mầm non ........................................... 32 Biểu đồ 2.1. So sánh ĐTB chung mức độ đánh giá về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm; năng lực quản lí nhà trường; năng lực tổ chức phối hợp với gia đình trẻ và xã hội của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ................................. 73 Biểu đồ 2.2. Mức độ thực hiện và mức độ phù hợp của hoạt động xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ................................................................................. 80 Biểu đồ 2.3. Đánh giá mức độ thực hiện và mức độ phù hợp hoạt động bổ nhiệm, luân chuyển, miễn nhiệm đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ................................................................... 84 Biểu đồ 2.4. Đánh giá mức độ thực hiện và mức độ phù hợp các hoạt động tổ chức bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ................................................................................. 87 Biểu đồ 2.5. Đánh giá mức độ mức độ thực hiện và mức độ phù hợp của hoạt động kiểm tra, đánh giá đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ................................................................... 90 Biểu đồ 2.6. Đánh giá mức độ thực hiện và mức độ phù hợp của hoạt động xây dựng chính sách và tạo môi trường thuận lợi cho phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa .... 93 Biểu đồ 2.7. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ...................................................................................................................... 99 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 132 vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... iii DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... iv DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ............................................................................. vi MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học .......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................... 4 8. Những luận điểm bảo vệ ................................................................................... 6 9. Những đóng góp mới của luận án..................................................................... 7 10. Cấu trúc của luận án ....................................................................................... 7 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG MẦM NON THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA ....................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu về vấn đề ................................................................... 8 1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước ............................................................... 8 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ............................................................. 12 1.2. Nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực theo mô hình quản lý của Leonard Nadler ................................................................................................... 16 1.2.1. Nguồn nhân lực .................................................................................... 16 1.2.2. Mô hình quản lý nguồn nhân lực của Leonard Nadler......................... 18 1.2.3. Phát triển nguồn nhân lực theo mô hình của Leonard Nadler ............. 19 1.3. Tiếp cận chuẩn và chuẩn hóa ....................................................................... 20 1.3.1. Chuẩn ................................................................................................... 20 1.3.2. Chuẩn hóa ............................................................................................. 21 viii 1.4. Phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non theo hướng chuẩn hóa ........... 23 1.4.1. Vị trí, vai trò, đặc điểm của giáo dục mầm non ................................... 23 1.4.2. Đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non ................................................. 25 1.4.3. Yêu cầu phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non theo hướng chuẩn hóa ........................................................................................................ 30 1.4.4. Nội dung phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non theo hướng chuẩn hóa ............................................................................................ 37 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non ...................................................................................................................... 44 1.5.1. Những yếu tố về kinh tế - xã hội, truyền thống văn hóa, phong tục tập quán, tâm lí xã hội .................................................................................... 44 1.5.2. Những yếu tố thuộc về quản lí nhà nước ............................................. 45 1.5.3. Các yếu tố về quản lí nhà trường ......................................................... 47 1.5.4. Các yếu tố khác .................................................................................... 47 1.6. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục .......... 48 1.6.1. Kinh nghiệm của Hoa Kỳ ..................................................................... 48 1.6.2. Kinh nghiệm của Canada ..................................................................... 49 1.6.3. Kinh nghiệm ở Hàn Quốc .................................................................... 50 1.6.4. Bài học kinh nghiệm ............................................................................ 51 Kết luận chƣơng 1 ................................................................................................... 52 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG MẦM NON CÁC TỈNH MIỀN NÖI PHÍA BẮC THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA .......................................................................................................... 53 2.1. Tổ chức khảo sát .......................................................................................... 53 2.1.1. Mục tiêu khảo sát ................................................................................. 53 2.1.2. Đối tượng, khách thể và địa bàn khảo sát ............................................ 53 2.1.3. Nội dung khảo sát ................................................................................. 54 2.1.4. Phương pháp khảo sát .......................................................................... 56 2.1.5. Tiêu chí và thang đánh giá kết quả khảo sát ........................................ 57 2.2. Giáo dục mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ........................................... 57 2.2.1. Quy mô trường, lớp .............................................................................. 57 ix 2.2.2. Kinh phí đầu tư cho giáo dục mầm non ............................................... 58 2.2.3. Về xây dựng cơ sở vật chất .................................................................. 59 2.2.4. Chất lượng giáo dục ............................................................................. 60 2.2.5. Đánh giá chung về giáo dục mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ..... 61 2.3. Thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc (nghiên cứu trên các tỉnh Tuyên Quang, Phú Thọ, Thái Nguyên) .............. 62 2.3.1. Thực trạng về trình độ đào tạo của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ...................................................................... 62 2.3.2. Thực trạng về cơ cấu đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ........................................................................................... 64 2.3.3. Thực trạng về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, năng lực quản lý của đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc .................................................................................................................. 66 2.4. Đánh giá chung về thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc ........................................................................................ 75 2.4.1. Những ưu điểm ..................................................................................... 75 2.4.2. Những hạn chế ..................................................................................... 76 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ......................................................... 77 2.5. Thực trạng phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ................................................................... 78 2.5.1. Thực trạng quy hoạch đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ...................................................... 78 2.5.2. Tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển, miễn nhiệm đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa . 81 2.5.3. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ...................................................... 84 2.5.4. Kiểm tra, đánh giá đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ...................................................... 88 2.5.5. Xây dựng chính sách và tạo môi trường thuận lợi cho phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ........................................................................................................ 90 x 2.5.6. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa . 93 2.6. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ................................................... 99 2.6.1. Ưu điểm ................................................................................................ 99 2.6.2. Hạn chế ............................................................................................... 100 Kết luận chƣơng 2 ................................................................................................. 102 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG MẦM NON CÁC TỈNH MIỀN NÖI PHÍA BẮC THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA ........................................................................................................ 103 3.1. Định hướng phát triển giáo dục các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa .......................................................................................................... 103 3.2. Các nguyên tắc phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ........................................................ 105 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ....................................................... 105 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ..................................................... 106 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................... 106 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ....................................................... 106 3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..................................................... 106 3.2.6. Nguyên tắc đảm bảo kết hợp hài hòa các lợi ích ............................... 107 3.3. Các biện pháp phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non các tỉnh miền núi phía Bắc theo hướng chuẩn hóa ........................................................ 107 3.3.1. Cụ thể hóa Chuẩn Hiệu trưởng trường mầm non hiện hành cho phù hợp với đặc điểm phát triển giáo dục các tỉnh miền núi phía Bắc ............... 107 3.3.2. Chỉ đạo xây dựng và thực hiện quy hoạch phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường mầm non theo hướng chuẩn hóa ........................................... 115 3.3.