Luận án Phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------------------------- TRẦN THỊ KIM ANH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Hà Nội, năm 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------------------------- TRẦN THỊ KIM ANH PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI Chuyên ngành: Kinh doanh thƣơng mại Mã số : 9340121 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. TS. TRẦN THỊ BÍCH HẰNG 2. PGS,TS NGUYỄN VIẾT THÁI Hà Nội, năm 2022 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tài liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Tác giả luận án ii LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, nghiên cứu sinh xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu Trƣờng Đại học Thƣơng mại, đến Quý Thầy, Cô Trƣờng Đại học Thƣơng mại đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để nghiên cứu sinh hoàn thành luận án này. Nghiên cứu sinh xin chân thành cảm ơn tập thể giáo viên hƣớng dẫn khoa học của luận án, đã rất tận tình, tâm huyết và trách nhiệm giúp nghiên cứu sinh những quy chuẩn về phƣơng pháp nghiên cứu, nội dung và kiến thức quý báu để nghiên cứu sinh hoàn thành luận án. Nghiên cứu sinh xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Vụ Đào tạo - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Tổng cục Du lịch, Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, Sở Du lịch Hà Nội, các cơ quan quản lý nhà nƣớc, doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân đã nhiệt tình hỗ trợ, cung cấp các tài liệu và trả lời phỏng vấn, điều tra. Nghiên cứu sinh xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, những đồng nghiệp, sinh viên đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ nghiên cứu sinh trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... ix DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ .............................................................................. xi PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu ...................................................................... 1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu ............................................................. 3 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 4 4. Các đóng góp mới của luận án ................................................................................ 4 5. Kết cấu của luận án ................................................................................................. 6 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LUẬN ÁN ......................................................................................................... 7 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ............................. 7 1.1.1. Những nghiên cứu về doanh nghiệp lữ hành và doanh nghiệp lữ hành quốc tế ......................................................................................................................... 7 1.1.2. Những nghiên cứu về nhân lực và nhân lực quản trị trong doanh nghiệp ....... 8 1.1.3. Những nghiên cứu về phát triển nhân lực và phát triển nhân lực quản trị trong doanh nghiệp ................................................................................................... 10 1.1.4. Kết luận và khoảng trống nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án ............... 16 1.2. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài .......................................................................... 18 1.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ......................................................................... 18 1.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ....................................................................... 21 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ............................................................................................ 26 CHƢƠNG 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ ............................................................................... 27 2.1. Doanh nghiệp lữ hành quốc tế và nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế .............................................................................................................. 27 2.1.1. Doanh nghiệp lữ hành quốc tế ........................................................................ 27 2.1.2. Nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ...................................... 30 iv 2.2. Phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ........................... 37 2.2.1. Khái niệm và mục tiêu phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế .............................................................................................................. 37 2.2.2. Nội dung phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ...... 39 2.2.3. Hoạt động phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ..... 44 2.2.4. Tiêu chí và phương pháp đánh giá phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế .............................................................................................. 48 2.3. Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế .............................................................................. 49 2.3.1. Đề xuất mô hình nghiên cứu ........................................................................... 49 2.3.2. Các giả thuyết và thang đo nghiên cứu ........................................................... 50 2.4. Kinh nghiệm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế và bài học cho các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..................................... 63 2.4.1. Kinh nghiệm phát triển nhân lực tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của một số địa phương trong nước ........................................................................... 63 2.4.2. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ...... 67 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ............................................................................................ 69 CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI .............................. 70 3.1. Khái quát về du lịch Hà Nội và các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ..... 70 3.1.1. Khái quát về du lịch Hà Nội ............................................................................ 70 3.1.2. Khái quát về doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ................................ 73 3.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ........................................................................... 80 3.2.1. Nội dung phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .................................................................................................... 80 3.2.2. Hoạt động phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .................................................................................................... 96 3.2.3. Tiêu chí đánh giá phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ......................................................................................... 102 3.3. Kết quả nghiên cứu định lƣợng các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ............................... 104 3.3.1. Kiểm định cronbach’s alpha đối với các biến quan sát ................................ 104 3.3.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) .............................................................. 107 v 3.3.3. Phân tích tương quan và hồi quy đa biến ..................................................... 110 3.4. Đánh giá chung về thực trạng phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội ......................................................................... 115 3.4.1. Thành công và nguyên nhân ......................................................................... 115 3.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................... 116 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .......................................................................................... 120 CHƢƠNG 4. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC QUẢN TRỊ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP LỮ HÀNH QUỐC TẾ CỦA HÀ NỘI TRONG THỜI GIAN TỚI .............................. 121 4.1. Bối cảnh, định hƣớng phát triển du lịch Hà Nội và doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội thời gian tới ............................................................................. 121 4.1.1. Bối cảnh phát triển du lịch Hà Nội ............................................................... 121 4.1.2. Định hướng phát triển du lịch Hà Nội .......................................................... 122 4.1.3. Định hướng phát triển doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .............. 123 4.2. Phân tích SWOT, phƣơng hƣớng và quan điểm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .................................................. 124 4.2.1. Phân tích SWOT đối với phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội trong bối cảnh hiện nay ................................. 124 4.2.2. Phương hướng phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .................................................................................................. 127 4.2.3. Quan điểm phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .................................................................................................. 128 4.3. Một số giải pháp phát triển nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .................................................................................................. 129 4.3.1. Nâng cao nhận thức của các bên liên quan về phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ....................................................................... 130 4.3.2. Xã hội hóa phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế . 131 4.3.3. Giải pháp phát triển chất lượng cho đội ngũ nhân lực quản trị ................... 134 4.3.4. Giải pháp hoàn thiện hoạt động phát triển nhân lực quản trị ...................... 135 4.3.5. Giải pháp kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nhân lực quản trị ...... 138 4.4. Một số kiến nghị ............................................................................................... 141 4.4.1. Kiến nghị với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ................................... 141 4.4.2. Kiến nghị với Bộ Tài chính ........................................................................... 142 4.4.3. Kiến nghị với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ........................................... 142 vi 4.4.4. Kiến nghị với Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội ..................................... 143 4.4.5. Kiến nghị với Sở Du lịch Hà Nội .................................................................. 143 4.4.6. Kiến nghị đối với Hiệp hội Du lịch Việt Nam (VITA), Hiệp hội Đào tạo du lịch Việt Nam (VITEA) ............................................................................................ 144 4.4.7. Kiến nghị với các cơ sở giáo dục du lịch ...................................................... 144 DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Anh Nghĩa Tiếng Việt ASK Attitude - Skill - Knowledge Thái độ - Kỹ năng – Kiến thức CCTC Cơ cấu tổ chức CSVCKT Cơ sở vật chất kỹ thuật CTCP Công ty cổ phần DNDL Doanh nghiệp du lịch DNLH Doanh nghiệp lữ hành DNLHQT Doanh nghiệp lữ hành quốc tế DVDL Dịch vụ du lịch EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố khám phá GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội GRDP Gross Regional Domestic Product Tổng sản phẩm trên địa bàn HĐKD Hoạt động kinh doanh ILO International Labour Organization Tổ chức Lao động Quốc tế ITDR Institute For Tourism Development Research Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch KDL Khách du lịch KDLH Kinh doanh lữ hành KNL Khung năng lực KT-XH Kinh tế - xã hội NCC Nhà cung cấp NLQT Nhân lực quản trị NNL Nguồn nhân lực NQT Nhà quản trị Nxb Nhà xuất bản OECD Organization for Economic Cooperation and Development Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế PTNL Phát triển nhân lực PTNLQT Phát triển nhân lực quản trị TCDL Tổng cục Du lịch TNDL Tài nguyên du lịch viii Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Anh Nghĩa Tiếng Việt TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân UN United Nations Liên Hiệp Quốc UNDP United Nations Development Programme Chƣơng trình Phát triển Liên Hợp Quốc UNESCO United Nations Educational Scientific and Cultural Organization Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc, VHTTDL Văn hoá, Thể thao và Du lịch VTOS Vietnam Tourism Occupational Skills standards Tiêu chuẩn kĩ năng nghề du lịch Việt Nam WTO World Trade Organization Tổ chức Thƣơng mại Thế giới ix DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Tổng hợp kết quả phỏng vấn chuyên gia về khung nghiên cứu phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ......................................... 21 Bảng 2.10. Xây dựng thang đo yếu tố chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc ........... 52 Bảng 2.11. Xây dựng thang đo yếu tố nhu cầu của khách hàng .............................. 53 Bảng 2.12. Xây dựng thang đo yếu tố cơ sở giáo dục và đào tạo ............................ 54 Bảng 2.13. Xây dựng thang đo yếu tố tiến bộ của khoa học công nghệ .................. 55 Bảng 2.14. Xây dựng thang đo yếu tố nhận thức của doanh nghiệp về phát triển nhân lực quản trị ....................................................................................................... 57 Bảng 2.15. Xây dựng thang đo yếu tố chính sách phát triển nhân lực của doanh nghiệp . 59 Bảng 2.16. Xây dựng thang đo yếu tố đào tạo tại doanh nghiệp ............................. 59 Bảng 2.17. Xây dựng thang đo yếu tố thuộc nội tại cá nhân nhân lực quản trị ....... 61 Bảng 2.18. Xây dựng thang đo yếu tố khả năng tài chính của doanh nghiệp .......... 62 Bảng 2.19. Xây dựng thang đo yếu tố phát triển nhân lực quản trị ......................... 62 Bảng 3.1. Kết quả hoạt động kinh doanh du lịch của Hà Nội giai đoạn 2015 - đến tháng 10/2021 ........................................................................................................... 72 Bảng 3.2. Khách quốc tế đến Hà Nội phân theo thị trƣờng giai đoạn 2015 - 2020 . 73 Bảng 3.3. Số lƣợng và cơ cấu doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2015 - tháng 10/2021 ....................................................................................... 74 Bảng 3.4. Số lƣợng khách tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2015 – 10/2021 ..................................................................................................................... 78 Bảng 3.5. Doanh thu tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2015 – 10/2021 ......................................................................................................... 79 Bảng 3.6. Số lƣợng nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội giai đoạn 2017-2019 .................................................................................... 80 Bảng 3.7. Tình hình phát triển số lƣợng nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội .......................................................................................... 81 Bảng 3.8. Cơ cấu nhân lực quản trị theo độ tuổi giai đoạn 2015-2019 ................... 83 Bảng 3.9. Cơ cấu nhân lực quản trị theo kinh nghiệm quản lý ................................ 84 Bảng 3.10. Số lƣợng nhân lực quản trị tại các doanh nghiệp lữ hành quốc tế của Hà Nội theo trình độ đào tạo giai đoạn 2017 - 2019 ................................................ 86 Bảng 3.11. Kết quả đánh giá năng lực quản lý chung của nhân lực quản trị ........... 87 Bảng 3.12. Kết quả đánh giá về kiến thức của nhân lực quản trị cấp cao ............... 88 x Bảng 3.13. Kết quả đánh giá về kỹ năng của nhân lực quản trị cấp cao .................. 89 Bảng 3.14. Kết quả đánh giá về thái độ của nhân lực quản trị cấp cao ................... 90 Bảng 3.15. Kết quả đánh giá về kiến thức của nhân lực quản trị cấp trung ............ 91 Bảng 3.16. Kết quả đánh giá về kỹ năng của nhân lực quản trị cấp trung ............... 92 Bảng 3.17. Kết quả đánh giá về thái độ của nhân lực quản trị cấp trung ................ 93 Bảng 3.18. Kết quả đánh giá về kiến thức của nhân lực quản trị cấp cơ sở ............ 94 Bảng 3.19. Kết quả đánh giá về kỹ năng của nhân lực quản trị cấp cơ sở .............. 95 Bảng 3.20. Kết quả đánh giá về thái độ của nhân lực quản trị cấp cơ sở ................ 96 Bảng 3.21. Tiêu chí đánh giá phát triển nhân lực quản trị tại doanh nghiệp lữ hành quốc tế ........................................................................................................... 103 Bảng 3.22. Phát triển nhân lực quản trị tại Công ty cổ phần Hà Nội Toserco ....... 103 Bảng 3.23. Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha và hệ số tƣơng quan biến tổng . 105 Bảng 3.24. Kết quả ma trận xoay của biến độc lập sau khi loại bỏ biến không có ý nghĩa .................................................................................................................... 107 Bảng 3.25. Kiểm định KMO và Bartletcủa biến độc lập ....................................... 108 Bảng 3.26. Kết quả EFA về Giá trị Eigenvalue và Tổng phƣơng sai trích của biến độc lập ............................................................................................................ 108 Bảng 3.27. Kiểm định KMO và Bartlet của biến phụ thuộc .................................. 109 Bảng 3.28. Kết quả EFA về Giá trị Eigenvalue và Tổng phƣơng sai trích biến phụ thuộc ................................................................................................................ 109 Bảng 3.29. Tổng hợp kết quả các biến sau khi thực hiện phân tích EFA .............. 110 Bảng 3.30. Kết quả xử lý hồi quy bội lần 2 ........................................................... 111 Bảng 3.31. Tóm tắt mô hình (Model Summaryb) .................................................. 111 Bảng 3.32. Bảng phân tích phƣơng sai ANOVA ................................................... 112 Bảng 3.33. Giá trị beta chuyển hóa của các biến ................................................... 113 xi DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 2.1. Mô hình cơ cấu tổ chức khái quát của doanh nghiệp lữ hành quốc tế....... 4 Hình 1.1. Quy trình nghiên cứu đ