Luận án Quản trị hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại tại Lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HCM KONGCHAMPA OUNKHAM QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI LÀO LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Tp Hồ Chí Minh, năm 2016 --------------- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HCM KONGCHAMPA OUNKHAM QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI LÀO LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng Mã ngành: 62-34-02- 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. TRẦN HUY HOÀNG Tp Hồ Chí Minh, năm 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. KONGCHAMPA OUNKHAM ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i MỤC LỤC ................................................................................................................. ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ viii DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ ix DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ ........................................................................ xi CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG ...................................................................... 1 1.1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1 1.2. Mục đích nghiên cứu của luận án ........................................................................ 2 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 2 1.4. Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu ..................................................................... 2 1.4.1. Tổng quan phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .............................. 2 1.4.2. Thu thập và phân tích dữ liệu ............................................................................ 3 1.4.2.1. Thu thập dữ liệu ............................................................................................. 3 1.4.2.2. Phân tích dữ liệu ............................................................................................. 4 1.4.3. Vấn đề đặt ra là những câu hỏi, giả thuyết và những lập luận cơ bản về ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ......................................................................................... 4 1.4.3.1. Vấn đề nghiên cứu dẫn đến những câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu sau ..... 4 1.4.3.2. Những lập luận cơ bản về ý nghĩa của nghiên cứu ........................................ 5 1.5. Kết cấu của luận án .............................................................................................. 5 CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG ............................... 6 2.1. Những vấn đề cơ bản về NHTM .......................................................................... 6 2.1.1. Khái niệm NHTM ............................................................................................. 6 2.1.2. Chức năng và vai trò của NHTM ...................................................................... 8 2.1.2.1. Chức năng của NHTM. .................................................................................. 8 2.1.2.2. Vai trò của NHTM ......................................................................................... 8 2.1.3. Hoạt động tín dụng của NHTM ........................................................................ 8 2.1.3.1. Khái niệm về hoạt động tín dụng ................................................................... 8 2.1.3.2. Nguyên tắc của hoạt động tín dụng ................................................................ 9 iii 2.1.3.3. Các hình thức và vai trò của tín dụng NHTM trong nền kinh tế. ................ 10 2.2. Tổng quan về quản trị hoạt động tín dụng của NHTM ...................................... 17 2.2.1. Khái niệm và đặc điểm của quản trị hoạt động tín dụng của NHTM ............. 17 2.2.2. Nội dung cơ bản của quản trị hoạt động tín dụng của NHTM ........................ 18 2.2.2.1. Quản trị nguồn vốn cho vay của NHTM ...................................................... 18 2.2.2.2. Chính sách khách hàng vay và lĩnh vực đầu tư tín dụng của NHTM .......... 21 2.2.2.3.Điều kiện vay vốn ......................................................................................... 22 2.2.2.4. Giới hạn tín dụng .......................................................................................... 22 2.2.2.5. Quản trị mạng lưới NHTM .......................................................................... 23 2.2.2.6. Lãi suất và phí vay vốn ................................................................................ 24 2.2.2.7. Thời hạn cho vay và kỳ hạn trả nợ ............................................................... 25 2.2.2.8. Phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng ...................................... 26 2.2.2.9. Bảo đảm tiền vay .......................................................................................... 27 2.2.2.10. Chính sách nhận biết và quản lý nợ có vấn đề ........................................... 28 2.2.2.11. Quản trị quy trình tín dụng ......................................................................... 29 2.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị hoạt động tín dụng của NHTM ............. 31 2.2.3.1. Môi trường kinh tế - xã hội nơi ngân hàng hoạt động ................................. 31 2.2.3.2. Khả năng sinh lợi và rủi ro của các khoản cho vay khác nhau .................... 33 2.2.3.3. Chính sách tài chính, tiền tệ và quản trị tín dụng của Nhà nước ................. 33 2.2.3.4. Chất lượng cán bộ và cơ cấu tổ chức mạng lưới của ngân hàng.................. 34 2.2.3.5. Công nghệ ngân hàng ................................................................................... 35 2.2.4. Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản trị hoạt động tín dụng của NHTM ............... 35 2.2.4.1. Đánh giá hiệu quả quản trị TDNH thông qua kết quả hoạt động tín dụng của NHTM ....................................................................................................................... 35 2.2.4.2. Đánh giá hiệu quả quản trị tín dụng của NHTM đối với khách hàng vay vốn. ............................................................................................................................ 39 2.2.5. Hiệp ước Basel 1 và Basel 2 ........................................................................... 42 2.3. Các nghiên cứu trước đó .................................................................................... 48 2.3.1. Kinh nghiệm quản trị hoạt động tín dụng của NHTM một số nước ............... 61 iv 2.3.2. Kinh nghiệm quản trị hoạt động tín dụng tại của NHTM ở Mỹ ..................... 61 2.3.3. Kinh nghiệm quản trị hoạt động tín dụng NHTM ở Trung Quốc ................... 64 2.3.4. Kinh nghiệm của Nhật Bản ............................................................................. 66 2.3.5. Kinh nghiệm quản trị hoạt động tín dụng của NHTM ở Úc ........................... 67 2.3.6. Kinh nghiệm từ Thái Lan ................................................................................ 69 2.3.7. Kinh nghiệm từ Hồng Kông ............................................................................ 70 2.3.8. Kinh nghiệm quản trị hoạt động tín dụng tại Hàn Quốc ................................. 70 2.3.9. Kinh nghiệm của CHLB Đức về mô hình đảm bảo tín dụng .......................... 73 2.3.10. Kinh nghiệm quản trị tín dụng của ngân hàng Citibank ............................... 73 2.3.11. Kinh nghiệm quản trị tín dụng của tập đoàn ngân hàng ING ....................... 75 2.3.12. Mô hình quản trị tín dụng của một só ngân hàng lớn tại Việt Nam.............. 75 2.4. Bài học đối với Lào ........................................................................................... 78 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................ 80 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 82 3.1. Phương pháp và kết quả nghiên cứu định tính ................................................... 82 3.1.1. Phương pháp nghiên cứu định tính ................................................................. 82 3.1.1.1. Hệ nghiên cứu định tính ............................................................................... 82 3.1.1.2. Thiết kế nghiên cứu hiện tượng học ............................................................. 84 3.1.1.3. Vai trò của nhà nghiên cứu .......................................................................... 84 3.1.1.4. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 84 3.1.1.5. Các cân nhắc về đạo đức .............................................................................. 87 3.1.1.6. Các chiến lược thu thập dữ liệu ................................................................... 88 3.1.1.7. Các quy trình phân tích dữ liệu .................................................................... 88 3.1.1.8. Xác minh ...................................................................................................... 89 3.1.1.9. Báo cáo các phát hiện ................................................................................... 90 3.1.2. Phương pháp nghiên cứu Ordered Choice Model Và Ordered Probit Regression trong đánh giá sự hài lòng của khách hàng ............................................ 91 3.2. Phương pháp và kết quả nghiên cứu định lượng ................................................ 92 3.2.1. Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến tăng trưởng tín dụng................ 92 v 3.2.2. Cơ sở lý thuyết phương pháp Three-Stage Least Squares (3SLS) .................. 92 3.2.3. Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến tăng trưởng tín dụng................ 93 3.2.4. Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến tỷ lệ nợ xấu .............................. 94 3.2.5. Mô hình xác suất khả năng trả nợ của khách hàng ......................................... 97 3.2.5.1. Cơ sở lý thuyết mô hình Logistic ................................................................. 97 3.2.5.2. Dữ liệu nghiên cứu ....................................................................................... 99 3.2.5.3. Mô hình nghiên cứu ..................................................................................... 99 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3......................................................................................100 CHƯƠNG 4. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG ............................... 101 4.1. Tổng quan về NHTM Lào ................................................................................ 101 4.1.1. Sự hình thành của các NHTM Lào ............................................................... 101 4.1.2. Cơ cấu tổ chức của các NHTM ở Lào .......................................................... 102 4.1.2.1. Sơ đồ tổ chức .............................................................................................. 102 4.1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ ................................................................................. 103 4.2. Thực trạng quản trị hoạt động tín dụng tại NHTM Lào ................................... 103 4.2.1. Quản trị vốn và nguồn vốn ............................................................................ 103 4.2.1.1. Vốn điều lệ ................................................................................................. 103 4.2.1.2. Quản trị nguồn vốn huy động .................................................................... 106 4.2.1.3. Quản trị lãi suất huy động .......................................................................... 108 4.2.2. Quản trị hoạt động cho vay ........................................................................... 113 4.2.2.1. Về doanh số cho vay .................................................................................. 114 4.2.2.2. Doanh số thu nợ của các NHTM ở Lào: .................................................... 118 4.2.2.3. Dư nợ vay: .................................................................................................. 121 4.2.2.4. Nợ quá hạn ................................................................................................. 123 4.2.2.5. Quản trị lãi suất cho vay............................................................................. 127 4.2.3. Chính sách phân cấp nợ và đảm bảo tín dụng ............................................... 128 4.2.3.1. Chính sách phân cấp nợ ............................................................................. 128 4.2.3.2. Chính sách hạn mức tín dụng ..................................................................... 129 4.3. Đánh giá quản trị tín dụng NHTM Lào ............................................................ 130 vi 4.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................................ 130 4.3.2. Những hạn chế .............................................................................................. 131 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ...................................................................................... 132 CHƯƠNG 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM VỀ QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI CÁC NHTM TẠI LÀO .................................. 133 5.1. Kết quả nghiên cứu định tính ........................................................................... 133 5.1.1. Phỏng vấn chuyên gia ................................................................................... 133 5.1.2. Phỏng vấn nhóm ............................................................................................ 136 5.1.3. Khảo sát nhân viên tín dụng .......................................................................... 142 5.1.4. Khảo sát khách hàng cá nhân và doanh nghiệp về sự hài lòng của khách hàng khi gửi tiền tại NHTM Lào ..................................................................................... 143 5.2. Kết quả nghiên cứu định lượng ........................................................................ 152 5.2.1. Kết quả nghiên cứu mô hình các yếu tố tác động đến tăng trưởng tín dụng 152 5.2.2. Mô hình nghiên cứu các yếu tố tác động đến tỷ lệ nợ xấu ............................ 154 5.2.3. Mô hình nghiên cứu đánh giá các yếu tố tác động đến khả năng trả nợ của khách hàng............................................................................................................... 157 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ...................................................................................... 159 CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI LÀO ... 161 6.1. Đối với môi trường bên trong .......................................................................... 161 6.1.1. Các điểm mạnh .............................................................................................. 161 6.1.2. Những điểm yếu ............................................................................................ 161 6.2. Đối với môi trường bên ngoài .......................................................................... 163 6.2.1. Về các cơ hội ................................................................................................. 163 6.2.2. Về các thách thức .......................................................................................... 163 6.3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị hoạt động tín dụng ngân hàng trong hệ thống ngân hàng thương mại Lào ............................................................. 167 6.3.1. Quản trị đầu tư tín dụng phù hợp chuyển dịch cơ cấu kinh tế đất nước ....... 167 6.3.2. Chú trọng hơn đến tài sản đảm bảo trong quản trị tín dụng .......................... 167 vii 6.3.3. Quản trị chất lượng tín dụng để giảm thiểu rủi ro ......................................... 169 6.3.4. Quản trị nhân sự trong lĩnh vực Ngân hàng .................................................. 172 6.3.5. Hoàn thiện hệ thống thông tin ngân hàng ..................................................... 172 6.3.6. Quản trị tốt chất lượng thẩm định tín dụng ................................................... 174 6.3.7. Quản trị việc xây dựng chiến lược khách hàng. ............................................ 174 6.3.8. Tăng cường hoạt động thu nợ ....................................................................... 177 6.3.9. Sử dụng các công cụ tín dụng phái sinh ........................................................ 177 6.3.10. Tăng cường công tác bảo hiểm tín dụng ..................................................... 178 6.3.11. Thực hiện tốt việc trích lập dự phòng rủi ro tín dụng ................................. 178 6.4. Hạn chế của luận án ......................................................................................... 179 KẾT LUẬN CHƯƠNG 6 ...................................................................................... 180 KẾT LUẬN CHUNG CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 1. CNH- HĐH: Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa 2. CBTD: Cán bộ tín dụng. 3. DN: Doanh Nghiệp 4. DNTD: Doanh nghiệp tín dụng. 5. NHTM: Ngân hàng thương mại 6. NHNN: Ngân hàng nhà nước 7. NH: Ngân hàng 8. NQH: Nợ quá hạn. 9. NPL: Tỷ lệ nợ xấu. 10. NMS: Thành viên mới của EU 11. SX-KD: Sản xuất- kinh doanh 12. TMCP: Thương mại cổ phần 13. TCTD: Tổ chức tín dụng 14. TDNH: Tín Dụng ngân hàng 15. RRTD: Rủi ro tín dụng. 16. LLR: Các khoản cho vay dự trữ tổn thất. ix DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Thống kê các biến trong mô hình ............................................................. 94 Bảng 3.2: Mô tả các biến trong mô hình ................................................................... 96 Bảng 3.3: Bảng mô tả các biến trong mô hình ........................................................ 100 Bảng 4.1: Bảng vốn điều lệ của các NHTM ở Lào năm 2013 ................................ 104 Bảng 4.2:Tổng nguồn vốn huy động các NHTM Lào 2008-2013 .......................... 106 Bảng 4.3:Tổng nguồn vốn huy động theo từng loại hình ngân hàng ở Lào ........... 107 Bảng 4.4: Lãi suất huy động tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn tại các NHTM Lào giai đoạn 2008-2013 ....................................................................................................... 108 Bảng 4.5: Lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 3 tháng trong giai đoạn 2008-2013 ................ 109 Bảng 4.6: Lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 6 tháng ở Lào giai đoạn 2008-2013 ............... 110 Bảng 4.7: Lãi suất huy động vốn từ tiền gửi có kỳ hạn 12 tháng NHTM Lào giai đoạn 2008-2013 ....................................................................................................... 111 Bảng 4.8: Lãi suất tiết kiệm trên 12 tháng ở Lào trong giai đoạn 2008-2013 ....... 112 Bảng 4.9: Tổng hợp hoạt động tín dụng của các NHTM Lào ................................ 113 Bảng 4.10: Tốc độ tăng trưởng doanh số cho vay giai đoạn 2008-2013 ............... 114 Bảng 4.11: Doanh số cho vay theo loại hình sở hữu ............................................. 117 Bảng 4.12: Doanh số thu nợ theo loại hình sở hữu ngân hàng .............................. 120 Bảng 4.13: Tổng dư nợ cho vay theo thời hạn: ....................................................... 121 Bảng 4.14: Hiệu suất sử dụng nguồn vốn huy động .............................................. 122 Bảng 4.15: Tổng dư nợ cho vay theo thời hạn ................................