Luận án Vai trò của nhà nước đối với công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở đài Loan trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế (thời kỳ 1961 - 2003) - Bài học kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam
Mấy thập kỷ qua, làn sóng công nghiệp hóa, hiện ñại hóa (CNH, HðH) ñã và ñang diễn ra ở nhiều nước ñang phát triển. Ngày nay, khi toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới diễn ra sâu rộng do tác ñộng của cách mạng khoa học - công nghệ thời ñại thì CNH, HðH chỉ có thể thành công vàñược rút ngắn khi có chiến lược ñúng ñắn, gắn với các chính sách, giải pháp ñiều hành phù hợp với những biến ñộng của tình hình kinh tế trong nước và quốc tế. Thực tế, một số quốc gia và lãnh thổ ñã sớm thành công trong công nghiệp hoá và gia nhập hàng ngũ NIEs, trong ñó có ðài Loan. Sự thành công của ðài Loan có nguyên nhân rất quan trọng là sự ñịnh hướng và ñiều tiết của nhà nước. ðiều ñó ñã ñể lại những bài học kinh nghiệm về vai trò của nhà nước ñối vớiCNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế. Ở nước ta, sự nghiệp CNH, HðH theo ñường lối ñổi mớicủa ðảng ta ñạt ñược những thành tựu quan trọng. ðất nước ñã ra khỏi khủng hoảng về kinh tế - xã hội và bước sang giai ñoạn ñẩy mạnh CNH, HðH nhằmmục tiêu ñưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện ñại vào năm 2020. Tuy nhiên, trong xu thế toàn cầu hoá kinh tế ñang diễn ra ngày một mạnh mẽ thì yêu cầu tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững ở nước tañang ñứng trước những thời cơ và thách thức to lớn ñối với CNH, HðH trongñiều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. ðiều ñó càng khẳng ñịnh vai trò cần thiết của nhà nước trong ñịnh hướng, ñiều hành CNH, HðH ởnước ta. ðó là lý do nghiên cứu sinh chọn ñề tài nghiên cứu: “Vai trò của nhà nước ñối với công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ở ðài Loan trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế (thời kỳ 1961 - 2003) - Bài học kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam”.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Vai trò của nhà nước đối với công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở đài Loan trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế (thời kỳ 1961 - 2003) - Bài học kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
1
L I M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài lu n án
M y th p k qua, làn sóng công nghi p hóa, hi n ñ i hóa (CNH, HðH) ñã
và ñang di n ra nhi u nư c ñang phát tri n. Ngày nay, khi toàn c u hoá n n
kinh t th gi i di n ra sâu r ng do tác ñ ng c a cách m ng khoa h c công
ngh th i ñ i thì CNH, HðH ch có th thành công và ñư c rút ng n khi có chi n
lư c ñúng ñ n, g n v i các chính sách, gi i pháp ñi u hành phù h p v i nh ng
bi n ñ ng c a tình hình kinh t trong nư c và qu c t . Th c t , m t s qu c gia
và lãnh th ñã s m thành công trong công nghi p hoá và gia nh p hàng ngũ
NIEs, trong ñó có ðài Loan. S thành công c a ðài Loan có nguyên nhân r t
quan tr ng là s ñ nh hư ng và ñi u ti t c a nhà nư c. ði u ñó ñã ñ l i nh ng
bài h c kinh nghi m v vai trò c a nhà nư c ñ i v i CNH, HðH trong h i nh p
kinh t qu c t .
nư c ta, s nghi p CNH, HðH theo ñư ng l i ñ i m i c a ð ng ta ñ t
ñư c nh ng thành t u quan tr ng. ð t nư c ñã ra kh i kh ng ho ng v kinh t
xã h i và bư c sang giai ño n ñ y m nh CNH, HðH nh m m c tiêu ñưa nư c ta
cơ b n tr thành m t nư c công nghi p theo hư ng hi n ñ i vào năm 2020. Tuy
nhiên, trong xu th toàn c u hoá kinh t ñang di n ra ngày m t m nh m thì yêu
c u tăng trư ng kinh t nhanh và b n v ng nư c ta ñang ñ ng trư c nh ng
th i cơ và thách th c to l n ñ i v i CNH, HðH trong ñi u ki n phát tri n kinh t
th trư ng và h i nh p kinh t qu c t . ði u ñó càng kh ng ñ nh vai trò c n thi t
c a nhà nư c trong ñ nh hư ng, ñi u hành CNH, HðH nư c ta.
ðó là lý do nghiên c u sinh ch n ñ tài nghiên c u: “Vai trò c a nhà
nư c ñ i v i công nghi p hoá, hi n ñ i hoá ðài Loan trong quá trình h i nh p
kinh t qu c t (th i kỳ 1961 2003) Bài h c kinh nghi m và kh năng v n
d ng vào Vi t Nam”.
2
2. T ng quan các công trình ñã nghiên c u có liên quan ñ n lu n án
V vai trò c a nhà nư c ñ i v i quá trình CNH, HðH trong h i nh p kinh
t qu c t ñã ñư c nhi u nhà nghiên c u ñi sâu phân tích. Nghiên c u v ðài
Loan nư c ngoài, có th nêu ra các công trình như: Chính sách và th ch
trong quá trình tăng trư ng nhanh c a Dahlman & Ousa (1997) [91]; Vai trò
c a nhà nư c trong phát tri n kinh t ðài Loan c a Jocl (1994) [89]; S can
thi p c a nhà nư c trong phát tri n hư ng ngo i: Lý thuy t tân c ñi n và th c
ti n ðài Loan c a Wade (1988) [96]; ði u ti t th trư ng: Lý thuy t kinh t và
vai trò c a chính ph các n n kinh t công nghi p hoá m i ðông Á c a Wade
(1990) [97]; M t s nghiên c u ñư c t p h p trong công trình Suy ng m l i s
th n kỳ ðông Á c a Ngân hàng th gi i (2002) [57] có ñ c p ñ n v n ñ kinh
nghi m v vai trò c a nhà nư c ñ i v i công nghi p hóa, hi n ñ i hóa m t s
nư c ðông Á. G n ñây, công trình Ngh ch lý c a chi n lư c ñu i k p – Tư duy
l i mô hình phát tri n kinh t d a vào nhà nư c c a Li Tan (2008) [71] ñã t p
trung nghiên c u mô hình phát tri n kinh t d a vào nhà nư c ñ lu n gi i v vai
trò quan tr ng c a nhà nư c ñ i v i công nghi p hoá m t s nư c như Liên Xô
và các n n kinh t m i n i khu v c ðông Á, trong ñó có ðài Loan…
trong nư c, m t s nghiên c u có ñ c p ñ n vai trò c a nhà nư c v i
tư cách là m t nhân t tác ñ ng ñ n ti n trình công nghi p hoá, hi n ñ i hoá
m t s nư c và vùng lãnh th ðông Á như: Kinh t ðài Loan Tình hình và
chính sách c a Ph m Thái Qu c (1997) [66]; Công nghi p hoá NIEs ðông Á
và bài h c kinh nghi m ñ i v i Vi t Nam c a Lê Bàn Th ch & Tr n Th Tri
(2000) [72]. ð c bi t, nhi u công trình nghiên c u c a Vi n Khoa h c xã h i
Vi t Nam như: Nhà nư c trong kinh t th trư ng các nư c ñang phát tri n châu
Á c a ð ð c ð nh (1991) [31]; Công nghi p hoá, hi n ñ i hoá: Nh ng bài h c
thành công c a ðông Á do Nguy n Th Luy n ch biên (1998) [50]; Công
nghi p hoá, hi n ñ i hoá: Phát huy l i th so sánh Kinh nghi m c a các n n kinh
3
t ñang phát tri n châu Á c a ð ð c ð nh (1999) [32]; L a ch n s n ph m và
th trư ng trong ngo i thương th i kỳ công nghi p hoá c a các n n kinh t ðông
Á do Nguy n Tr n Qu ch biên (2000) [65]; M t s v n ñ v công nghi p hoá,
hi n ñ i hoá Vi t Nam c a ð Hoài Nam (2004) [56]; Kinh t h c phát tri n
v công nghi p hoá và c i cách n n kinh t c a ð ð c ð nh (2004) [34]… ñã
ñ c p và nghiên c u v các chính sách c a nhà nư c nh m thúc ñ y CNH, HðH
trong h i nh p kinh t qu c t m t s nư c ðông Á, trong có có ðài Loan và
rút ra nh ng bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam.
Tuy nhiên, ñ n nay v n chưa có công trình nghiên c u toàn di n, có tính
h th ng v vai trò c a nhà nư c ðài Loan ñ i v i CNH, HðH trong h i nh p
kinh t qu c t theo giác ñ l ch s kinh t .
3. M c tiêu c a ñ tài lu n án
Làm rõ vai trò c a nhà nư c ñ i v i CNH, HðH ðài Loan trong quá
trình h i nh p kinh t qu c t .
Rút ra m t s bài h c kinh nghi m v vai trò c a nhà nư c ñ i v i CNH,
HðH trong h i nh p kinh t qu c t ðài Loan có ý nghĩa th c ti n v i nư c ta
hi n nay.
4. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án
Làm rõ hơn cơ s lý lu n v vai trò c a nhà nư c ñ i v i CNH, HðH
trong h i nh p kinh t qu c t , ñ c bi t v i nh ng nư c có n n kinh t ñi m
xu t phát th p ñang th c hi n CNH, HðH nh m ñ y nhanh ti n trình phát tri n.
T p trung nghiên c u làm rõ th c tr ng v vai trò nhà nư c ñ i v i
CNH, HðH ðài Loan trong quá trình h i nh p kinh t qu c t (th i kỳ 1961
2003) ñ rút ra m t s bài h c kinh nghi m v vai trò c a nhà nư c trong CNH,
HðH.
Lu n gi i kh năng v n d ng m t s kinh nghi m v vai trò c a nhà
nư c ñ i v i CNH, HðH trong quá trình h i nh p kinh t qu c t c a ðài Loan
4
v i nư c ta hi n nay. ð ng th i, ñ xu t m t s ki n ngh ñ tăng thêm tính kh
thi trong v n d ng các kinh nghi m ñó.
5. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án
ð i tư ng nghiên c u c a lu n án là vai trò c a nhà nư c ñ i v i CNH,
HðH trong h i nh p kinh t qu c t ðài Loan.
Ph m vi nghiên c u: Vai trò c a nhà nư c v i CNH, HðH trong h i
nh p kinh t qu c t bao hàm nhi u v n ñ nhưng lu n án ch t p trung nghiên
c u v vi c l a ch n chi n lư c CNH, HðH và các chính sách, gi i pháp c a
nhà nư c tác ñ ng vào ti n trình CNH, HðH.
Th i gian nghiên c u t năm 1961 ñ n năm 2003. Lu n án l a ch n th i
gian nghiên c u như v y vì t ñ u nh ng năm 1960, ðài Loan ñã chuy n sang
th c hi n chi n lư c công nghi p hoá hư ng v xu t kh u và t ng bư c h i nh p
vào ñ i s ng kinh t qu c t . ð n năm 2003, ðài Loan chính th c là thành viên
c a WTO ñư c kho ng 2 năm (ðài Loan tr thành thành viên chính th c c a
WTO t 01/01/2002). M c ñích c a lu n án là làm rõ nh ng ñi u ch nh trong
chính sách, gi i pháp c a nhà nư c ðài Loan cho phù h p v i nh ng quy ñ nh
c a WTO và tác ñ ng c a nó ñ n tình hình kinh t xã h i. ði u này tương ñ ng
v i Vi t Nam khi Vi t Nam m i tr thành thành viên c a WTO t 01/01/2007.
Tuy nhiên, v vai trò c a nhà nư c ðài Loan t sau năm 2003 ñ n nay cũng
ñư c lu n án nghiên c u ñ làm rõ vai trò tích c c c a nhà nư c ñ i v i s phát
tri n c a n n kinh t tri th c trong h i nh p.
6. Phương pháp nghiên c u
Trong nghiên c u, lu n án s d ng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy
v t bi n ch ng và duy v t l ch s . Lu n án ñã k t h p s d ng các phương pháp
l ch s , phương pháp lôgic, phương pháp ñ i ch ng so sánh và phương pháp
phân tích kinh t ñ làm rõ n i dung nghiên c u. ð ng th i trong nghiên c u, tác
5
gi ñã k th a có ch n l c nh ng k t qu nghiên c u c a m t s h c gi trong
nư c và qu c t , ch y u là k t qu phân tích kinh t lư ng.
7. K t c u c a lu n án
Ngoài l i m ñ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, ph l c, lu n án
ñư c k t c u thành 3 chương:
Chương 1 : Cơ s lý lu n v vai trò c a nhà nư c ñ i v i công nghi p
hoá, hi n ñ i hoá trong h i nh p kinh t qu c t .
Chương 2 : Vai trò c a nhà nư c ñ i v i công nghi p hoá, hi n ñ i hoá
trong h i nh p kinh t qu c t ðài Loan (th i kỳ 1961 2003) và bài h c kinh
nghi m.
Chương 3 : Kh năng v n d ng m t s kinh nghi m v vai trò c a nhà
nư c ñ i v i công nghi p hoá, hi n ñ i hoá trong h i nh p kinh t qu c t ðài
Loan vào nư c ta hi n nay.
6
Chương 1
CƠ S LÝ LU N V VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C ð I V I CÔNG NGHI P
HOÁ, HI N ð I HOÁ TRONG H I NH P KINH T QU C T
1.1. NH NG V N ð V CÔNG NGHI P HOÁ, HI N ð I HOÁ TRONG
H I NH P KINH T QU C T
1.1.1. Công nghi p hoá, hi n ñ i hoá
1.1.1.1. Khái ni m công nghi p hoá
Trong l ch s xã h i loài ngư i, công nghi p hoá là con ñư ng t t y u ñ
ph n l n các qu c gia trên th gi i phát tri n và ti n t i hi n ñ i, văn minh. Th c
ti n nhi u nư c cho th y, công nghi p hoá di n ra r t phong phú, ña d ng v
mô hình b i nó là quá trình ph c t p và bao hàm ph m vi r ng l n. Do th i ñi m
xu t phát và phương th c ti n hành khác nhau nên b n thân khái ni m công
nghi p hoá cũng ñư c quan ni m theo nh ng cách ti p c n khác nhau. Theo t ng
k t c a UNIDO thì có ñ n 128 cách ñ nh nghĩa khác nhau v công nghi p hoá.
Th c t , công nghi p hoá là m t khái ni m mang tính ch t l ch s . Tuỳ
theo góc ñ nhìn nh n mà ngư i ta nh n m nh m t này hay m t khác c a công
nghi p hoá ñ ñưa ra nh ng quan ni m khác nhau. Nh ng quan ni m ñó có th
quy v m t s d ng cơ b n sau:
Cu i th k XVIII, cu c cách m ng công nghi p b t ñ u nư c Anh và
sau ñó lan sang các nư c tư b n khác thì công nghi p hoá ñư c hi u là ñưa ñ c
tính công nghi p cho m t ho t ñ ng; trang b (cho m t vùng, m t nư c) các nhà
máy, các lo i công nghi p... [40, tr. 48]. Do v y, các nư c này ch y u t p trung
vào phát tri n các ngành công nghi p và s chuy n bi n v kinh t xã h i khác
ch là h qu c a phát tri n công nghi p. Quan ni m này có nhi u m t không h p
lý: nó không cho th y m c tiêu c n ñ t c a quá trình công nghi p hoá; nó g n
7
như ñ ng nh t quá trình công nghi p hoá v i phát tri n công nghi p; và nó
không th hi n ñư c tính l ch s c a quá trình công nghi p hoá.
Khi n n công nghi p chuy n bi n nhanh chóng t k thu t cơ khí gi n
ñơn v i máy hơi nư c làm ñ ng l c sang cơ khí ph c t p v i ñ ng cơ ñ t trong,
ñi n năng làm ñ ng l c thì quan ni m công nghi p hoá ñã ñư c m r ng, không
ch ñơn thu n là phát tri n n n công nghi p thành lĩnh v c ñóng vai trò ch ñ o
trong n n kinh t , mà còn là bi n t t c các ho t ñ ng s n xu t khác thành lo i
hình ho t ñ ng công nghi p.
T 1926, Liên Xô b t ñ u th c hi n công nghi p hoá theo mô hình kinh
t k ho ch hoá t p trung. M c dù trư c ñó ch nghĩa tư b n ñã phát tri n m c
ñ nh t ñ nh nhưng n u so v i phương Tây lúc ñó thì Liên Xô v n thi u m t h
th ng công nghi p n ng hoàn ch nh và kinh t ti u nông v n còn t n t i khá ph
bi n. Bên c nh ñó, Liên Xô còn b phương Tây bao vây phong to v kinh t .
Trong b i c nh y, m c tiêu c a công nghi p hoá là t p trung cao ñ cho phát
tri n công nghi p n ng. ði u này bao hàm c ý nghĩa kinh t và qu c phòng. Do
v y, công nghi p hoá ñư c quan ni m là “Quá trình xây d ng n n ñ i công
nghi p cơ khí có kh năng c i t o c nông nghi p. ðó là s phát tri n công
nghi p n ng v i ngành trung tâm là ch t o máy…” [40, tr. 49 ]. Quan ni m này
phù h p v i ñi u ki n c a Liên Xô th i kỳ ñó. Trong quá trình th c hi n, m c dù
có s chú tr ng nh t ñ nh ñ n công nghi p nh và nông nghi p nhưng bao gi
công nghi p n ng cũng ñư c coi như m t ti n ñ có ý nghĩa quy t ñ nh ñ n s
toàn th ng c a công nghi p hoá cũng như s s ng còn c a ñ t nư c.
Năm 1963, UNIDO ñưa ra khái ni m: "Công nghi p hoá là m t quá trình
phát tri n kinh t , trong quá trình này m t b ph n ngày càng tăng các ngu n c a
c i qu c dân ñư c ñ ng viên ñ phát tri n cơ c u kinh t nhi u ngành trong
nư c v i k thu t hi n ñ i. ð c ñi m c a cơ c u kinh t này là có m t b ph n
ch bi n luôn thay ñ i ñ s n xu t ra nh ng tư li u s n xu t và hàng tiêu dùng,
có kh năng ñ m b o cho toàn b n n kinh t phát tri n v i nh p ñ cao, ñ m b o
8
ñ t t i s ti n b v kinh t xã h i". Quan ni m này ch a ñ ng s dung hoà các
ý ki n cho r ng quá trình công nghi p hoá bao trùm toàn b quá trình phát tri n
kinh t xã h i nh m ñ t t i không ch s phát tri n kinh t mà còn c s ti n b
v m t xã h i [40, tr. 51].
Nhìn chung, m i cách quan ni m v công nghi p hoá trên ñây ñ u có
nhân t h p lý, nó tuỳ thu c vào hoàn c nh c th và g n v i nh ng yêu c u ñ t
ra trong phát tri n. Tuy nhiên, nh ng quan ni m này m i ch ñ c p ñ n khía
c nh v t ch t k thu t mà chưa ñ c p ñ n m t v n ñ cũng r t quan tr ng là
khía c nh cơ ch , th ch . B i ngoài m c tiêu, nh ng n i dung ch y u thì
phương th c th c hi n hay cách th c, cơ ch phân b s d ng các ngu n l c
cũng là m t v n ñ h t s c quan tr ng, nh hư ng tr c ti p ñ n s thành b i
trong công nghi p hoá.
T th c t y, tác gi c a lu n án cho r ng: Công nghi p hoá là quá trình
chuy n bi n m t n n kinh t nông nghi p mang tính t c p, t túc khép kín v i
lao ñ ng th công là ch y u sang m t n n kinh t công nghi p, v n hành theo
cơ ch th trư ng d a trên s phân công lao ñ ng xã h i phát tri n trình ñ
cao, v i lao ñ ng b ng máy móc, k thu t và công ngh hi n ñ i trong t t c các
lĩnh v c kinh t nh m tăng năng su t lao ñ ng xã h i và thúc ñ y s phát tri n
kinh t xã h i.
V i quan ni m như v y, công nghi p hoá là quá trình c i bi n toàn di n
n n kinh t . khía c nh v t ch t k thu t, công nghi p hoá là quá trình chuy n
bi n căn b n trình ñ k thu t c a n n kinh t , t tình tr ng l c h u, d a vào
phương pháp th công là ch y u sang n n kinh t s n xu t d a vào ti n b khoa
h c công ngh m i nh t ñem l i năng su t, ch t lư ng và hi u su t cao. Còn
khía c nh cơ ch , th ch thì công nghi p hoá là quá trình c i bi n th ch và c u
trúc c a n n kinh t theo hư ng hi u qu hơn, t n n kinh t hi n v t t c p, t
túc, khép kín sang n n kinh t d a trên nguyên t c th trư ng. C lý thuy t và
th c ti n ñ u ñã ch ng minh, cơ ch th trư ng thư ng là m t phương th c t t ñ
9
t ch c ho t ñ ng kinh t , nó cho phép phân b các ngu n l c xã h i m t cách
hi u qu . Phát tri n kinh t th trư ng không ch là ñi u ki n ti n ñ mà là ñi u
ki n không th thi u cho c quá trình công nghi p hoá không ch các nư c phát
tri n ñi trư c mà c các nư c ñang phát tri n ngày nay.
ð n nay, các nhà nghiên c u v n chưa th ng nh t v i nhau trong vi c xác
ñ nh h th ng các tiêu chí ñánh giá v công nghi p hoá b i các quan ñi m ñư c
ñưa ra bao quát m t di n r ng nhưng l i thi u s phân lo i và xác ñ nh rõ chu n
m c v i t ng lĩnh v c, t ng y u t . M c dù v y, tác gi lu n án cho r ng, có th
d a vào 3 nhóm tiêu chí ch y u là tăng trư ng kinh t , chuy n d ch cơ c u kinh
t và phát tri n b n v ng ñ ñánh giá v trình ñ công nghi p hoá. ðây là nh ng
y u t cơ b n ph n ánh tính ch t và n i dung c a quá trình công nghi p hoá,
chúng v a ph n ánh t m khái quát, v a ph n ánh giác ñ c th , ño lư ng
ñư c c nh ng thay ñ i v lư ng và nh ng bi n ñ i v ch t.
Nh ng tiêu chí c a t ng nhóm này bao g m: i) Nhóm tiêu chí v tăng
trư ng: tăng trư ng GDP (%), tăng trư ng GDP theo ñ u ngư i (%), GDP bình
quân ñ u ngư i; ii) Nhóm tiêu chí v chuy n d ch cơ c u: cơ c u ngành kinh t ,
cơ c u công nghi p (hàng ch t o và hàng phi ch t o), cơ c u xu t kh u (hàng
ch t o và hàng phi ch t o), cơ c u lao ñ ng và dân cư, cơ c u vùng (m c ñ ñô
th hoá)…; iii) Nhóm tiêu chí v phát tri n b n v ng: công b ng xã h i, xoá ñói
gi m nghèo, t l vi c làm hay th t nghi p, giáo d c, ch t lư ng s ng, môi
trư ng chính tr xã h i kinh t , năng l c th ch , môi trư ng t nhiên (m c ñ
hu ho i, ph c h i). Ngoài ra có th có các tiêu chí tham kh o khác: Ch s TFP;
Ch s phát tri n ngư i (HDI); V trí trong b ng x p h ng năng l c c nh tranh.
1.1.1.2. Công nghi p hoá, hi n ñ i hoá
Hi n ñ i hoá ñư c hi u là toàn b các quá trình, các d ng c i bi n, các
bư c quá ñ t các trình ñ kinh t k thu t khác nhau ñang t n t i lên trình ñ
m i cao hơn d a trên nh ng thành t u c a khoa h c công ngh . Ngày nay, hi n
10
ñ i hoá ñư c th a nh n r ng rãi và ñư c hi u theo nghĩa r ng không ch ñơn
thu n là hi n ñ i hoá công nghi p mà còn là hi n ñ i hoá n n kinh t . Do v y,
khi xét v b n ch t, khái ni m hi n ñ i hoá thư ng ñư c các nhà lý lu n cho là
hình th c ñ c bi t c a s phát tri n xã h i.
Th c t cho th y, công nghi p hoá luôn g n ch t v i hi n ñ i hoá và chính
hi n ñ i hoá là ti n ñ quy t ñ nh s thành công c a công nghi p hoá. Các nhà
kinh t h c hi n ñ i thư ng dùng ph m trù công nghi p hoá như m t tiêu chu n
phân ñ nh xã h i truy n th ng và xã h i hi n ñ i cũng như ñ phân ñ nh các th i
kỳ, các d ng hi n ñ i hoá ñã và ñang di n ra trong l ch s xã h i loài ngư i.
Th k XX ñã ch ng minh, cu c cách m ng khoa h c – công ngh ñã ñưa
ñ n nh ng bư c nh y kỳ di u trong s phát tri n c a l c lư ng s n xu t và ñưa
xã h i loài ngư i lên trình ñ phát tri n m i. Khoa h c ñã tr thành l c lư ng
s n xu t tr c ti p, nó th m sâu vào t ng y u t c a l c lư ng s n xu t và thư ng
xuyên t o ra nh ng bi n ñ i v ch t trong phát tri n. Chính s phát tri n c a
khoa h c và công ngh ñã ñánh d u và m ra nh ng bư c ngo t m i trong công
nghi p hoá. Cách m ng khoa h c – công ngh là hình th c ph bi n trong s
phát tri n c a l c lư ng s n xu t và ñ i s ng xã h i. Do ñó, khoa h c – công
ngh là m t trong nh ng phương ti n quan tr ng nh t ñ gi i quy t các v n ñ
xã h i, là con ñư ng hi n ñ i hoá c a các qu c gia trên th gi i.
Kinh nghi m phát tri n c a các n n kinh t cho th y, b n thân công
nghi p hoá ñã bao hàm yêu c u ñ t t i trình ñ phát tri n kinh t hi n ñ i nh t
hi n có vào th i ñi m ti n hành. Quá trình y thúc ñ y vi c gi i quy t nhanh
chóng nh ng nhi m v mà th c ti n ñ t ra, ñ ng th i ñ y nhanh s ng d ng
nh ng thành t u c a nó vào s n xu t. Trình ñ c a các ho t ñ ng s n xu t không
c ñ nh theo m t chu n m c k thu t – công ngh c ng mà nó luôn ñư c nâng
cao, ñư c hi n ñ i hoá theo s ti n tri n c a th i ñ i. Như v y, công nghi p hoá
luôn ph i ñi ñôi v i hi n ñ i hoá.
11
Ngư i ðài Loan quan ni m CNH, HðH là quá trình chuy n bi n t m t
xã h i trong ñó n n kinh t ch y u d a vào nông nghi p sang m t xã h i hi n
ñ i, ñó các ngành kinh t , ñ c bi t là ngành công nghi p và d ch v liên t c
ñư c nâng c p v trình ñ k thu t – công ngh theo s ti n tri n c a th i ñ i,
mang l i giá tr gia tăng cao, cơ c u kinh t hi n ñ i, nh m m c ñích cao nh t là
ñ t t i trình ñ c a m t n n kinh t phát tri n.
Theo quan ñi m c a ð ng ta, “CNH, HðH là quá trình chuy n ñ i căn
b n toàn di n các ho t ñ ng s n xu t, kinh doanh, d ch v và qu n lý kinh t , xã
h i t s d ng lao ñ ng th công là chính, sang s d ng m t cách ph bi n s c
lao ñ ng cùng v i công ngh , phương ti n và phương pháp tiên ti n, hi n ñ i, d a
trên s phát tri n c a công nghi p và ti n b khoa h c và công ngh , t o ra năng
su t lao ñ ng xã h i cao” [25, tr. 43].
1.1.2. Công nghi p hoá, hi n ñ i hoá trong h i nh p kinh t qu c t
1.1.2.1. H i nh p kinh t qu c t
hai th p k cu i c a th k XX, làn sóng toàn c u hoá di n ra m nh m
và tác ñ ng ñ n m i m t c a ñ i s ng kinh t – chính tr – xã h i trên toàn th
gi i. Trong ñó, toàn c u hoá kinh t v a là trung tâm, v a là cơ s và là ñ ng l c
thúc ñ y các lĩnh v c khác c a xu th toàn c u hoá nói chung và cũng là xu th
th hi n rõ nh t. ði u này bi u hi n s m r ng m c ñ và quy mô thương m i
