Bảo hiểm xã hội đã hình thành một cách khách quan, do nhu cầu, nguyện
vọng chính đáng của người lao động và người chủ sử dụng lao động. Từ thế kỷ
XV đến thế kỷ XVII, một số nghiệp đoàn thợ thủ công ra đời để bảo vệ nhau
trong hoạt động nghề nghiệp và họ đã thành lập nên các quỹ tương trợ ( như ở
Anh năm 1473 đã thành lập hội “ Bằng hữu” ) nhằm giúp đỡ các hội viên khi bị
ốm đau, tai nạn Đến năm 1883, Đức cũng đã ban hành luật bảo hiểm ốm đau
đầu tiên trên thế giới, sau đó tiếp tục ban hành luật bảo hiểm tai nạn lao động và
luật bảo hiểm người già- người tàn tật do lao động vào năm 1884 và 1889. Sau
đó một số nước ở Châu Âu, Bắc Mỹ tiếp tục đưa ra luật bảo hiểm xã hội vào cuối
năm 1920. Sự ra đời các bộ luật chính thức đầu tiên đó phản ánh một yêu cầu tất
yếu khách quan của BHXH.
Qua thời gian thực hiện và tiếp tục hoàn thiện các chế độ bảo hiểm chúng ta
có thể hiểu được bản chất BHXH:
“ BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với
người lao động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng
lao động, mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập
trung nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động và gia đình họ, góp phần
đảm bảo an toàn xã hội”.
Nguyên tắc chung trong hoạt động bảo hiểm này là gắn liền quyền lợi được
hưởng với nghĩa vụ đóng góp. Tuy vậy BHXH chỉ thực sự trở thành một lĩnh
vực hoạt động mang tính chất và ý nghĩa xã hội sâu sắc từ đầu thế kỷ XIX. Quá
trình đó gắn liền với sự phát triển sản xuất công nghiệp, của nền kinh tế thị
trường và thị trường sức lao động mà trong đó có quan hệ chủ thợ trong lao động
được trở nên phổ biến.
75 trang |
Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 6756 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Chế độ bảo hiểm hưu trí, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
LUẬN VĂN
CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM HƯU TRÍ
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
2
PHẦN I. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM HƯU TRÍ
I. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CỦA CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM
HƯU TRÍ
1. Quá trình hình thành và phát triển của bảo hiểm xã hội trên thế giới
Bảo hiểm xã hội đã hình thành một cách khách quan, do nhu cầu, nguyện
vọng chính đáng của người lao động và người chủ sử dụng lao động. Từ thế kỷ
XV đến thế kỷ XVII, một số nghiệp đoàn thợ thủ công ra đời để bảo vệ nhau
trong hoạt động nghề nghiệp và họ đã thành lập nên các quỹ tương trợ ( như ở
Anh năm 1473 đã thành lập hội “ Bằng hữu” ) nhằm giúp đỡ các hội viên khi bị
ốm đau, tai nạn…Đến năm 1883, Đức cũng đã ban hành luật bảo hiểm ốm đau
đầu tiên trên thế giới, sau đó tiếp tục ban hành luật bảo hiểm tai nạn lao động và
luật bảo hiểm người già- người tàn tật do lao động vào năm 1884 và 1889. Sau
đó một số nước ở Châu Âu, Bắc Mỹ tiếp tục đưa ra luật bảo hiểm xã hội vào cuối
năm 1920. Sự ra đời các bộ luật chính thức đầu tiên đó phản ánh một yêu cầu tất
yếu khách quan của BHXH.
Qua thời gian thực hiện và tiếp tục hoàn thiện các chế độ bảo hiểm chúng ta
có thể hiểu được bản chất BHXH:
“ BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với
người lao động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng
lao động, mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập
trung nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động và gia đình họ, góp phần
đảm bảo an toàn xã hội”.
Nguyên tắc chung trong hoạt động bảo hiểm này là gắn liền quyền lợi được
hưởng với nghĩa vụ đóng góp. Tuy vậy BHXH chỉ thực sự trở thành một lĩnh
vực hoạt động mang tính chất và ý nghĩa xã hội sâu sắc từ đầu thế kỷ XIX. Quá
trình đó gắn liền với sự phát triển sản xuất công nghiệp, của nền kinh tế thị
trường và thị trường sức lao động mà trong đó có quan hệ chủ thợ trong lao động
được trở nên phổ biến.
Sang thế kỷ XX, hầu hết các nước trên thế giới mà trước hết là các nước công
nghiệp phát triển đều ban hành và thực hiện điều luật về BHXH đối với người
lao động. Đặc biệt vào tháng 6 năm 1952 tại Giơnevơ, Tổ chức Lao động Quốc
tế (ILO) thông qua công ước số 102 với những quy phạm tối thiểu về BHXH,
trong đó có quy định hệ thống gồm 9 chế độ đó là: chăm sóc y tế, trợ cấp ốm
đau, trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp tuổi già, trợ cấp tai nạn lao động- bệnh nghề
nghiệp, trợ cấp gia đình, trợ cấp sinh đẻ, trợ cấp khi tàn phế, trợ cấp cho người
còn sống. Chín chế độ trên hình thành một hệ thống các chế độ BHXH. Với sự
phát triển như vậy, BHXH đã trở thành một lĩnh vực mang tính quốc tế rộng lớn.
Hiện nay có hơn 160 quốc gia trên thế giới thực hiện BHXH.
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
3
2. Cơ sở hình thành chế độ bảo hiểm hưu trí trong hệ thống các chế độ
BHXH
Trong qúa trình lao động tạo ra của cải vật chất để đáp ứng nhu cầu của bản
thân. Nhưng cùng với thời gian tuổi tác và sức khỏe của họ bị giảm sút và đến
một lúc nào đó họ sẽ không còn khả năng lao động. Lúc đó khoản thu nhập mà
họ có thể sinh sống hoặc là do tích góp trong quá trình lao động hoặc do con
cháu nuôi dưỡng... Những nguồn thu nhập này không thường xuyên và phụ
thuộc vào điều kiện của từng người. Để đảm bảo lợi ích cho người lao động khi
họ hết tuổi lao động và giúp họ có nguồn thu nhập thường xuyên, ổn định, nhà
nước đã thực hiện chế độ BHXH hưu trí.
Vậy Bảo hiểm hưu trí là hình thức bảo đảm thu nhập cho người lao động
khi hết tuổi lao động. Người lao động tạo ra thu nhập để nuôi sống chính họ
trong quá trình lao động. Quá trình này diễn ra ngay trong các nhà máy, xí
nghiệp, đơn vị kinh tế, hành chính sư nghiệp trong lĩnh vực quốc doanh và ngoài
quốc doanh. Trong quá trình đó, họ cống hiến sức lao động để xây dựng đất nước
bằng cách tạo ra thu nhập cho xã hội và cho cả chính họ nữa. Do đó đến khi họ
không còn khả năng lao động nữa thì họ phải được sự quan tâm ngược lại từ phía
xã hội. Đó chính là khoản tiền trợ cấp hưu trí hàng tháng phù hợp với số phí
BHXH mà họ đã đóng góp trong suốt quá trình lao động. Nguồn trợ cấp này tuy
ít hơn so với lúc đang làm việc nhưng nó rất quan trọng và cần thiết giúp cho
người về hưu ổn định về mặt vật chất cũng như tinh thần trong cuộc sống, tạo
cho họ có thêm điều kiện để cống hiến cho xã hội những kinh nghiệm quý báu
trong quá trình lao động sản xuất mà họ đã tích luỹ được nhằm xây dựng đất
nước ngày càng phồn vinh hơn.
Bảo hiểm hưu trí bảo đảm quyền lợi cho người lao động giúp họ tự bảo vệ
mình khi hết tuổi lao động, tự lo cho chính mình một cách hợp lý nhất nhờ vào
việc họ đã cống hiến sức lao động của mình để tạo ra của cải vật chất cho xã hội
trước đó. Người lao động chỉ cần trích ra một tỷ lệ % tiền lương tương đối nhỏ
khi còn đang làm việc trong một thời gian nhất định. Đến khi hết tuổi lao động
phải nghỉ việc họ sẽ có được sự bảo đảm của xã hội làm giảm bớt phần nào khó
khăn về mặt tài chính do không còn lao động được nữa.
Như vậy bảo hiểm hưu trí là một chế độ mang tính xã hội hóa cao được thực
hiện một cách thường xuyên và đều đặn, kế tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Nói cách khác, chế độ bảo hiểm hưu trí lấy đóng góp của thế hệ sau chi trả cho
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
4
các thế hệ trước. Vì vậy, nó tạo ra sự ràng buộc và đoàn kết giữa các thế hệ, làm
cho mọi người trong xã hội quan tâm và gắn bó với nhau hơn thể hiện mối quan
tâm sâu sắc giữa người với người trong xã hội .
3. Vai trò của chế độ Bảo hiểm hưu trí trong hệ thống các chế độ BHXH
Trong hệ thống các chế độ BHXH thường bao gồm nhiều chế độ khác nhau (
chế độ ốm đau, chế độ thai sản, chế độ tai nạn lao động-bệnh nghề nghiệp, chế
độ hưu trí …). Tuy nhiên các chế độ BHXH được xây dựng và thực hiện phụ
thuộc vào trình độ phát triển và mục tiêu cụ thể của hệ thống BHXH trong từng
thời kỳ của mỗi nước. Và đặc biệt trong bất cứ hệ thống BHXH nào cũng có
những chế độ chính thể hiện đặc trưng những mục tiêu chủ yếu của hệ thống bảo
hiểm xã hội. Một trong những chế độ đó là chế độ hưu trí hay chế độ bảo hiểm
tuổi già cho người lao động.
Theo quy định của ILO thì chế độ này là một trong những chế độ bắt buộc, là
chế độ chính sách khi mỗi quốc gia muốn xây dựng cho mình một hệ thống bảo
hiểm xã hội. Theo thống kê của ILO, trong tổng số 163 nước trên thế giới có hệ
thống BHXH (1993) thì có tới 155 nước có thực hiện chế độ hưu trí chiếm tỷ lệ
95,1%. Điều đó chứng tỏ chế độ hưu trí rất được các nước cũng như người lao
động quan tâm.
Trên thực tế, tất cả những người tham gia vào BHXH đều có mong muốn
tham gia vào chế độ hưu trí. Trong phần đóng góp phí BHXH nói chung thì phần
chủ yếu là đóng cho chế độ này. Đối với hệ thống BHXH thì hoạt động của
ngành này tập trung chủ yếu vào chế độ hưu trí cho người lao động. Điều này
được thể hiện cụ thể trong các hoạt động nghiệp vụ của bảo hiểm xã hội. Chẳng
hạn ở Việt Nam, chế độ hưu trí có vị trí đặc biệt quan trọng với người tham gia
bảo hiểm xã hội. Chế độ này được quy định và đưa vào thực hiện ngay từ khi hệ
thống BHXH mới được thành lập ( 1947). Theo các quy định hiện hành thì tỷ lệ
giành cho bảo hiểm hưu trí và các chế độ khác có liên quan tới người về hưu là
75% ( phí bảo hiểm là 20% tổng quỹ tiền lương thì giành tới 15% đóng cho hưu
trí ). Do đó thu cho chế độ hưu trí cũng chiếm tỷ trọng chủ yếu trong tổng thu
của bảo hiểm xã hội, khoảng từ 60-80%. Tương tự như vậy trong tổng chi của
BHXH thì việc chi cho chế độ này cũng rất lớn. Trong những năm gần đây tiền
chi cho chế độ hưu trí chiếm khoảng trên 70% tổng chi cho BHXH . Như vậy,
hoạt động thu chi của chế độ hưu trí có ảnh hưởng sống còn tới toàn bộ hoạt
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
5
động của hệ thống bảo hiểm xã hội, ảnh hưởng đến sự ổn định của BHXH nói
riêng cũng như cả xã hội nói chung.
Một vấn đề nữa đặt ra là xu hướng già hoá của dân số thế giới dẫn đến số
lượng người nghỉ hưu ngày càng tăng. Điều đó cho thấy rõ vai trò ngày càng
quan trọng của chế độ hưu trí trong đời sống kinh tế xã hội của mỗi quốc gia.
Hơn nữa, chế độ bảo hiểm hưu trí còn thể hiện được sự quan tâm chăm sóc của
Nhà nước, người sử dụng lao động đối với người lao động, và nó còn thể hiện
đạo lý của dân tộc đồng thời còn phản ánh trình độ văn minh của một chế độ xã
hội .
4. Tác dụng và đặc trưng của Bảo hiểm hưu trí
4.1 Tác dụng của Bảo hiểm hưu trí
Bảo hiểm hưu trí giúp đảm bảo đời sống cho người lao động khi họ về hưu do
đó giúp cho xã hội ổn định và gắn bó. Ngày nay, tỷ lệ người già trong dân số
càng tăng do đó ổn định đời sống cho bộ phận này là rất quan trọng. Mặt khác,
khi nghỉ hưu người lao động được sống thoải mái hơn và an nhàn hơn. Đối với
người có trình độ có khả năng họ lại tiếp tục cống hiến, truyền đạt kinh nghiệm
cho thế hệ sau.
Người lao động trong quá trình lao động họ có được sự bảo đảm chắc chắn về
phần thu nhập khi họ nghỉ hưu, làm cho họ yên tâm chú ý, không lo nghĩ về điều
kiện sống khi nghỉ hưu do đó có thể làm việc với năng suất và chất lượng cao
hơn.
Giúp người lao động tiết kiệm cho bản thân mình ngay trong quá trình lao
động để bảo đảm đời sống khi nghỉ hưu, giảm bớt phần nào gánh nặng cho người
thân, gia đình và xã hội .
4.2 Đặc trưng của chế độ Bảo hiểm hưu trí
Bảo hiểm hưu trí là một chế độ BHXH dài hạn nằm ngoài qúa trình lao động.
Đặc trưng này thể hiện cả trong quá trình đóng và hưởng bảo hiểm hưu trí.
Người lao động tham gia đóng phí BHXH trong một thời gian khá dài. Thời gian
đó liên tục đủ lớn theo quy định thì sẽ đủ một trong những điều kiện để được
hưởng bảo hiểm hưu trí. Khi đã đủ các điều kiện thì người lao động sẽ được
hưởng trợ cấp hưu trí trong khoảng thời gian tính từ lúc về hưu cho đến khi
người lao động chết. Quá trình hưởng này dài, ngắn bao nhiêu tuỳ thuộc vào tuổi
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
6
thọ của từng người và những người hưởng bảo hiểm hưu trí là những người đã
kết thúc quá trình làm việc của mình mà theo quy định được nghỉ ở nhà và
hưởng lương hưu.
Trong chế độ hưu trí có sự tách biệt giữa đóng và hưởng. Vì đây là một chế
độ nằm ngoài quá trình lao động, cho nên để được hưởng chế độ hưu trí khi về
hưu thì người lao động phải tham gia đóng phí trong quá trình lao động. Trong
suốt quá trình lao động, số tiền người lao động đóng góp vào quỹ bảo hiểm hưu
trí dùng để chi trả lương hưu ( trợ cấp tuổi già ) cho thế hệ trước. Như vậy có sự
kế thừa giữa các thế hệ lao động trong việc hình thành quỹ bảo hiểm hưu trí, qua
đó thể hiện nguyên tắc lấy số đông bù số ít của bảo hiểm.
Ngoài ra còn có sự phụ thuộc chặt chẽ giữa người lao động và người sử dụng
lao động. Người sử dụng lao động muốn ổn định và phát triển sản xuất kinh
doanh thì ngoài việc đầu tư cho thiết bị máy móc hiện đại, còn phải chăm lo tới
đời sống người lao động mà mình đang sử dụng, tạo cho họ việc làm, đảm bảo
cuộc sống cho họ khi hết tuổi lao động bằng việc đóng BHXH cho người lao
động. Từ những tác dụng và đặc trưng trên, quỹ bảo hiểm hưu trí chiếm tỷ trọng
tương đối lớn trong quỹ bảo hiểm xã hội. Do đó bộ phận quản lý quỹ có thể sử
dụng phần quỹ bảo hiểm hưu trí nhàn rỗi để đầu tư sinh lời nhằm ổn định, bảo
đảm cân bằng và tăng trưởng quỹ. Từ đó góp phần thúc đẩy đầu tư tăng trưởng
vào nền kinh tế quốc dân, tạo ra nhiều việc làm cho người lao động, góp phần
hạn chế nạn thất nghiệp hiện nay.
II. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM HƯU TRÍ
Đối với mỗi người lao động niềm mong mỏi lớn nhất của họ sau khi kết thúc
quá trình làm việc là có một cuộc sống ổn định, vui vẻ. Với mong muốn đó chế
độ bảo hiểm hưu trí có ý nghĩa lớn lao là đã mang lại cho người lao động một
niềm tin trong lao động và trong cuộc sống.
Như vậy, chế độ hưu trí là một chế độ có liên quan đến rất nhiều mặt trong
quá trình tổ chức thực hiện. Do vậy, có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình
nghiên cứu để đi đến xác lập một chế độ bảo hiểm hưu trí. Sau đây là một số nội
dung cơ bản:
1. Điều kiện để hưởng bảo hiểm hưu trí
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
7
Độ tuổi hưởng chế độ BHXH dài hạn nói chung và chế độ hưu trí nói riêng
đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định chi phí của hệ thống chế độ.
Tuổi hưởng chế độ hưu trí có thể được ấn định theo một loạt các cân nhắc như :
- Khả năng làm việc tổng thể của người cao tuổi
- Vị thế của người cao tuổi trong thị trường lao động
- Khả năng kinh tế của chế độ hưu trí
Điều quan trọng là phải cân đối từ giác độ mức hưởng thoả mãn đóng và chi
phí liên quan đến tuổi thọ bình quân của người cao tuổi. Mặc khác, khi quy định
tuổi về hưu còn phải dựa vào quy luật sinh - lão- bệnh - tử và điều kiện kinh tế
xã hội của mỗi nước.
Ngoài ra, tuổi nghỉ hưu còn được quy định hạ thấp so với độ tuổi bình quân đối
với những người làm những công việc trong điều kiện lao động và môi trường
nặng nhọc, nguy hiểm đã có ảnh hưởng nhất định làm suy giảm một phần khả
năng lao động so với bình thường hay những người có thể chất yếu không đủ sức
đảm đương công việc.
2. Thời gian đóng bảo hiểm
Thời gian đóng bảo hiểm hưu trí là tổng số đơn vị thời gian có đóng phí bảo
hiểm để được hưởng chế độ này. Việc quy định thời gian đóng phí BHXH nhằm
xác định sự cống hiến về mặt lao động của mỗi người với xã hội nói chung và
phần đóng góp vào BHXH nói riêng. Thời gian đóng BHXH là một trong những
căn cứ để đãi ngộ ( chi trả ) đối với người lao động như theo luật định nhằm bảo
đảm sự công bằng, bình đẳng giữa những người tham gia bảo hiểm xã hội, thực
hiện một trong những nguyên tắc cơ bản của BHXH .
Việc xác định thời gian đóng phí BHXH được dựa trên căn cứ: độ tuổi về
hưu, tỷ lệ đóng góp , tuổi thọ của những người về hưu, mức được hưởng... tóm
lại tuỳ thuộc vào khả năng tài chính về chế độ hưu trí nói riêng và BHXH nói
chung... Về nguyên tắc nếu xuất phát từ việc đóng BHXH để hình thành quỹ sử
dụng cho chế độ hưu trí thì phải tính đến tổng số thời gian đóng phí BHXH thực
tế. Còn trong trường hợp người lao động làm việc trong những trường hợp đặc
biệt như người lao động làm việc ở nơi độc hại, vùng sâu, vùng xa... được điều lệ
BHXH quy định số thời gian này được làm căn cứ để giảm tuổi đời khi nghỉ hưu.
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
8
Trong các chế độ BHXH bắt buộc, đối với chế độ hưu trí hầu hết các nước
đều quy định điều kiện để được hưởng chế độ phụ thuộc hai yếu tố đó là độ tuổi
xác định và số năm đóng BHXH .
3. Mức phí
Cũng như tất cả các chế độ bảo hiểm khác, chế độ hưu trí liên quan đến mức
phí thu cho chế độ này. Trong thực tế mức thu cho chế độ này được xác định
riêng theo một tỷ lệ nào đó so với thu nhập hay tiền lương dùng để tính BHXH
và bảo hiểm hưu trí. Đối với người lao động làm công ăn lương thì thu nhập này
thường là tiền lương. Trong một số trường hợp mức thu cho chế độ hưu trí không
xác định riêng mà được gộp chung vào một mức thu gọi là thu BHXH nói chung.
Ở Việt Nam hiện nay thực hiện thu chung một mức phí BHXH cho tất cả các chế
độ BHXH đang được thực hiện mặc dù trong đó có định lượng phần giành cho
các chế độ bảo hiểm dài hạn như bảo hiểm hưu trí.
Trong trường hợp như vậy phí hưu trí được xác lập riêng và được xác định
theo công thức sau đây:
P = T * TBH * L
Trong đó : P : Mức phí đóng cho chế độ hưu trí
TBH : Tỷ lệ thu BHXH tính theo thu nhập hay tiền lương
L : Tiền lương hay thu nhập dùng để tính phí BHXH và chế
độ hưu trí
T : Tỷ lệ % đóng BHXH hưu trí nói chung
Việc xác định phí nộp cho chế độ hưu trí riêng ra hay gộp chung như nói ở
trên tuỳ thuộc điều kiện và mô hình hay phương thức tổ chức hoạt động ở từng
nước. Nếu phí cho chế độ hưu trí được xác định riêng thì sẽ tạo thuận lợi cho
việc tính toán và quản lý cho chế độ này, nhất là khi nó được mở rộng ra những
khu vực khác nhau mà người lao động ở đó có hình thức thu nhập không đồng
nhất như thu nhập bằng tiền. Tách riêng như vậy cũng tạo ra sự linh hoạt hơn cho
người tham gia chế độ này.
Tuy nhiên, nếu tách riêng như vậy cũng có nghĩa là các chế độ khác cũng
được tách riêng ra điều này làm cho hoạt động quản lý BHXH nói chung phải
phức tạp hơn. Còn trong trường hợp không xác định riêng mức thu phí cho từng
chế độ thì có thể công việc quản lý ít phức tạp hơn nhưng lại phức tạp khi phải
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
9
xác định phí đóng cho bảo hiểm khi áp dụng cho người lao động có các hình
thức thu nhập khác nhau.
4. Mức hưởng
Mức hưởng là số tiền mà một người về hưu nhận được hàng tháng kể từ khi
nghỉ hưu. Hiện nay đang có những quan điểm khác nhau về mức hưởng. Về cơ
bản có hai quan điểm chính. Quan điểm thứ nhất cho rằng tiền lương hưu là để
bảo đảm mức sống tối thiểu của người nghỉ hưu theo tiêu chuẩn sống của quốc
gia. Còn theo quan điểm thứ hai thì cho rằng tiền lương hưu phải có giá trị bảo
đảm cho người về hưu có mức sống cao, thậm chí trên mức trung bình của xã
hội. Sự khác nhau này tất nhiên sẽ dẫn đến mức đóng tương ứng trước khi được
hưởng cũng khác nhau.
Trong thực tế, khuynh hướng nào cũng có lý khi giải thích nhưng nếu xét về
mức sống của người về hưu và đặt trong quan hệ với sự phát triển và ý nghĩa về
sự hấp dẫn của BHXH đối với người lao động thì khuynh hướng thứ hai có sức
thuyết phục hơn. Những dù là mức hưởng được xác định theo quan điểm nào thì
vẫn phải đảm bảo yêu cầu có tính nguyên tắc là tiền lương hưu phải thấp hơn tiền
lương khi làm việc.
Tiền lương được tính theo công thức sau: LH = T * L
Trong đó: LH : Tiền lương hưu được hưởng
T : Tỷ lệ % dùng để tính lương hưu
L : Tiền lương hay thu nhập dùng để tính lương hưu
Ngoài ra, tuỳ theo luật pháp của từng nước về chế độ này mà người nghỉ hưu
được hưởng thêm các quyền lợi như trợ cấp một lần khi nghỉ hưu, hay đối với
những người lao động nghỉ việc chưa đủ tuổi để hưởng chế độ hưu hàng tháng
cũng nhận được trợ cấp một lần và ngoài lương hưu hàng tháng, người nghỉ hưu
còn được bảo hiểm y tế do quỹ BHXH đài thọ , khi chết gia đình được hưởng
chế độ tử tuất.
5. Thời gian hưởng chế độ hưu trí
Thời gian hưởng chế độ hưu trí được hiểu là thời gian kể từ khi nghỉ hưu cho
đến khi qua đời. Với mỗi người thì thời gian hưởng lương hưu thông thường là
có khác nhau vì tuổi nghỉ hưu và tuổi thọ không giống nhau. Và do một trong
những vấn đề có tính xã hội, tính bù trừ ... trong BHXH nên trong quản lý
chuyên đề thực tập tốt nghệp ĐHKTQD
Nguyễn Tiến Linh Lớp Bảo Hiểm 41B
10
thường lấy số bình quân chung thời gian hưởng tiền lương hưu của người nghỉ
hưu trong cùng một hệ thống BHXH để tính toán cho các chỉ tiêu khác.
Thời gian hưởng tiền hưu phải ngắn hơn thời gian đóng BHXH cho chế độ
hưu trí. Tuy vậy, thời gian nghỉ hưu để hưởng tiền lương hưu có thể khác nhau
trong khi thực hiện chế độ bảo hiểm này. Điều đó phụ thuộc vào các yếu tố như
tuổi đời khi nghỉ hưu theo quy định của pháp luật, tuổi thọ bình quân của người
nghỉ hưu. Những yếu tố này lại phụ thuộc vào chính sách lao động và BHXH
trong từng giai đoạn, vào mức sống và điều kiện sống của dân cư.
Trong thực tế, tuổi nghỉ hưu theo quy định của pháp luật thường ổn định
trong một thời gian dài và nếu có thay đổi thì cũng ở trong khoảng từ 55 đến 60
tuổi đối với người lao động bình thường trong xã hội. Trong trường hợp đặc biệt
có thể có những điều chỉnh nhưng cũng dựa trên những độ tuổi đó. Khi tuổi thọ
bình quân ngày càng tăng lên thì thời gian hưởng chế độ hưu trí cũng có xu
hướng tăng lên. Vấn đề có tính quy luật này buộc các nhà nghiên cứu các chế độ
chính sách về lao động và BHXH phải tính đến để điều chỉnh tuổi về hưu cho
phù hợp.