Luận văn Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh bình phước thời kỳ công nghiệp hóa - Hiện đại hóa, định hướng đến năm 2020

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP.HOÀ CHÍ MINH Vieân Ñình Tieán CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ TÆNH BÌNH PHÖÔÙC THÔØI KYØ COÂNG NGHIEÄP HOÙA-HIEÄN ÑAÏI HOÙA, ÑÒNH HÖÔÙNG ÑEÁN NAÊM 2020 Chuyeân ngaønh: Ñòa lyù hoïc Maõ soá: 60 31 95 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ ÑÒA LYÙ HOÏC Thaønh phoá Hoà Chí Minh-2011 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP.HOÀ CHÍ MINH Vieân Ñình Tieán CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ TÆNH BÌNH PHÖÔÙC THÔØI KYØ COÂNG NHIEÄP HOÙA-HIEÄN ÑAÏI HOÙA, ÑÒNH HÖÔÙNG ÑEÁN NAÊM 2020 Chuyeân ngaønh: Ñòa lyù hoïc Maõ soá: 60 31 95 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ ÑÒA LYÙ HOÏC NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC TS.TRÖÔNG PHÖÔÙC MINH Thaønh phoá Hoà Chí Minh-2011 LỜI CẢM ƠN ! Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS.Trương Phước Minh-Người đã tận tình hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình tìm hiểu, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám Hiệu, phòng Sau Đại Học cùng quý Thầy (Cô) giảng viên khoa Địa lý trường đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập và thực hiện nghiên cứu đề tài. Tác giả cũng trân trọng cảm ơn các cơ quan, ban ngành, đoàn thể tỉnh Bình Phước như: UBND Tỉnh, cục Thống kê, sở Kế hoạch và Đầu tư, sở Nội vụ, sở Công thương, sở Lao động-Thương binh xã hội, UBND các huyện, thị trong tỉnh,đã giúp đỡ tác giả trong quá trình thu thập số liệu và những thông tin có liên quan đến nội dung nghiên cứu. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cám ơn đến quý đồng nghiệp, bạn bè, người thân và gia đình đã giúp đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn. Tác giả Viên Đình Tiến MỤC LỤC 2TMỤC LỤC2T ...................................................................................................................................... 4 2TDANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT2T ............................................................... 8 2TA. PHẦN MỞ ĐẦU2T ........................................................................................................................ 9 2T1. Lý do chọn đề tài2T .................................................................................................................... 9 2T . Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu2T ......................................................................................... 9 2T3. Giới hạn nghiên cứu2T ............................................................................................................. 10 2T4. Lịch sử nghiên cứu2T ............................................................................................................... 10 2T5. Các quan điểm và phương pháp nghiên cứu2T ...................................................................... 11 2T6. Cấu trúc luận văn2T ................................................................................................................. 13 2TCHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CƠ CẤU KINH TẾ VÀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ2T .................................................................................................................................................. 14 2T1.1. CƠ CẤU KINH TẾ2T ............................................................................................................. 14 2T1.1.1. Khái niệm cơ cấu, cơ cấu kinh tế2T .................................................................................. 14 2T1.1.2. Phân loại cơ cấu kinh tế2T................................................................................................ 15 2T1.1.2.1. Cơ cấu ngành kinh tế2T .............................................................................................. 15 2T1.1.2.2. Cơ cấu thành phần kinh tế2T ..................................................................................... 16 2T1.1.2.3. Cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ2T .................................................................................. 16 2T1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc hình thành cơ cấu kinh tế2T ........................................... 16 2T1.1.4. Một số chỉ tiêu cơ bản để xem xét và đánh giá cơ cấu kinh tế 2T ....................................... 17 2T1.2. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ2T ................................................................................. 18 2T1.2.1. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T .......................................................................... 18 2T1.2.2. Tính tất yếu khách quan của chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T ............................................... 18 2T1.2.3. Xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T ........................................................................... 18 2T1.2.4. Các nguyên tắc chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T .................................................................. 19 2T1.2.5. Các nhân tố chủ yếu tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T ...................................... 19 2T1.2.5.1. Nhu cầu của con người thay đổi và tăng lên không ngừng2T ..................................... 19 2T1.2.5.2. Tiến bộ khoa học thay đổi như vũ bão2T .................................................................. 20 2T1.2.5.3. Xu hướng toàn cầu hoá, khu vực hoá, liên kết, liên minh trở thành hiện tượng phổ biến. Tự do hoá thương mại trở thành điều kiện quan trọng cho phát triển2T ......................... 20 2T1.2.5.4. Doanh nghiệp và sự phát triển không ngừng của doanh nghiệp 2T ............................. 20 2T1.2.5.5. Đường lối phát triển cùng với cơ chế, chính sách có ý nghĩa động lực đối với sự hình thành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T ........................................................................... 20 2T1.3. CÁC MÔ HÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TRÊN THẾ GIỚI2T .......................... 20 2T1.3.1. Mô hình chuyển dịch hướng nội2T ................................................................................... 20 2T1.3.2. Mô hình chuyển dịch hướng ngoại2T ............................................................................... 21 2T1.3.3. Mô hình dịch chuyển theo hướng kết hợp nội lực với ngoại lực2T ................................... 21 2T1.4. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ Ở VIỆT NAM THỜI KỲ CÔNG NGHIỆP HÓA– HIỆN ĐẠI HÓA2T ........................................................................................................................ 21 2T1.4.1. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế2T ................................................................................ 22 2T1.4.2. Chuyển dịch cơ cấu thành phần kinh tế2T ........................................................................ 23 2T1.4.3. Chuyển dịch cơ cấu vùng kinh tế2T .................................................................................. 23 2T1.4.4. Chuyển dịch cơ cấu lao động2T ........................................................................................ 24 2T1.5. Lựa chọn bộ chỉ tiêu CNH xét về cơ cấu ngành của H.Chenery 2T ........................................... 25 2TCHƯƠNG 2: CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH BÌNH PHƯỚC THỜI KỲ CÔNG NGHIỆP HOÁ–HIỆN ĐẠI HOÁ2T ................................................................................................ 26 2T .1. CÁC NGUỒN LỰC ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH BÌNH PHƯỚC2T ........................................................................................................................... 26 2T .1.1. Vị trí địa lý2T ................................................................................................................... 26 2T .1.2. Nguồn lực tự nhiên2T ....................................................................................................... 28 2T .1.2.1. Địa chất2T ................................................................................................................. 28 2T .1.2.2. Địa hình2T ................................................................................................................ 29 2T .1.2.3. Khoáng sản2T ........................................................................................................... 30 2T .1.2.4. Khí hậu2T ................................................................................................................. 30 2T .1.2.5. Thuỷ văn2T ............................................................................................................... 31 2T .1.2.6. Đất đai2T .................................................................................................................. 33 2T .1.2.7. Sinh vật2T ................................................................................................................. 34 2T .1.3.2. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật2T ........................................................................................... 37 2T .1.3.3. Vốn đầu tư2T ............................................................................................................ 39 2T .1.3.4. Đường lối, chính sách phát triển kinh tế2T ................................................................ 40 2T .1.4. Đánh giá chung2T ............................................................................................................ 41 2T .1.4.1. Những thuận lợi2T .................................................................................................... 42 2T .1.4.2. Những hạn chế2T ...................................................................................................... 43 2T .2. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH BÌNH PHƯỚC THỜI KỲ CÔNG NGHIỆP HOÁ–HIỆN ĐẠI HOÁ2T .............................................................................................................. 45 2T .2.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành2T ........................................................................ 45 2T .2.1.1. Chuyển dịch cơ cấu GDP, cơ cấu lao động và năng suất lao động theo ngành 2T ....... 45 2T .2.1.2. Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất, cơ cấu lao động và năng suất lao động khu vực I2T ......................................................................................................................................... 53 2T .2.1.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế khu vực II2T .................................................................. 57 2T .2.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần2T ................................................................. 62 2T .2.2.1. Chuyển dịch cơ cấu theo thành phần kinh tế2T .......................................................... 62 2T .2.2.2 Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất khu vực I theo thành phần kinh tế2T ................... 65 2T .2.2.3. Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất khu vực II theo thành phần kinh tế2T ................. 65 2T .2.2.4. Chuyển dịch cơ cấu giá trị sản xuất khu vực III theo thành phần kinh tế. 2T .............. 67 2T .2.2.5. Chuyển dịch cơ cấu lao động, năng suất lao động theo loại hình doanh nghiệp. 2T .... 68 2T .2.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo lãnh thổ2T ..................................................................... 70 2T .3. ĐÁNH GIÁ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH BÌNH PHƯỚC THỜI KỲ CÔNG NGHIỆP HÓA-HIỆN ĐẠI HÓA2T ............................................................................................... 76 2T .3.1. Những thành tựu2T .......................................................................................................... 76 2T .3.2. Những khó khăn và thách thức2T ..................................................................................... 78 2TCHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ TỈNH BÌNH PHƯỚC ĐẾN NĂM 20202T .................................................................................................. 80 2T3.1. CĂN CỨ ĐỀ XUẤT QUAN ĐIỂM, CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ2T ........................ 80 2T3.1.1. Dựa vào vị trí chức năng của tỉnh Bình Phước trong vùng Kinh tế Trọng điểm phía Nam và vùng Đông Nam Bộ2T........................................................................................................... 80 2T3.1.2. Dựa vào phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của Bình Phước đến năm 20202T ....................................................................................................................................... 81 2T3.1.2.1. Mục tiêu tổng quát2T ................................................................................................ 81 2T3.1.2.2. Mục tiêu cụ thể2T ..................................................................................................... 82 2T3.1.3. Dựa vào sự thay đổi địa giới hành chính cấp huyện và những biến động trong phát triển kinh tế từ năm 20082T ............................................................................................................... 83 2T3.1.3.1. Hình thành và đầu tư xây dựng các huyện, thị mới2T ................................................ 83 2T3.1.4. Dựa vào nhận diện cơ hội và thách thức đem đến từ sự hội nhập khu vực và quốc tế 2T ... 83 2T3.1.4.1. Cơ hội2T ................................................................................................................... 83 2T3.1.4.2. Thách thức2T ............................................................................................................ 84 2T3.1.5. Các bài học kinh nghiệm về khủng hoảng và suy thoái cũng như yêu cầu phát triển bền vững2T ...................................................................................................................................... 84 2T3.2. Quan điểm định hướng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T............................................................. 85 2T3.2.1. Quan điểm chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T ......................................................................... 85 2T3.2.2. Luận chứng khoa học các phương án chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T ................................. 85 2T3.2.3. Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế2T ........................................................................ 89 2T3.2.3.1. Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành2T .............................................. 89 2T3.2.3.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo thành phần2T .......................................................... 93 2T3.2.3.3. Chuyển dịch cơ cấu theo lãnh thổ2T .......................................................................... 93 2T3.2.3.4. Định hướng chuyển dịch các ngành cụ thể2T ............................................................ 95 2T3.3. Giải pháp chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Bình Phước đến năm 20202T ............................... 104 2T3.3.1. Nhóm giải pháp chung2T ............................................................................................... 104 2T3.3.1.1. Đa dạng hoá các nguồn huy động vốn2T ................................................................. 104 2T3.3.1.2. Tăng cường đầu tư cho giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thu hút nhân tài2T ................................................................................................................ 105 2T3.3.1.3. Tập trung mọi nguồn lực phát triển kinh tế vùng động lực2T .................................. 106 2T3.3.1.4. Các giải pháp về thị trường và nâng cao khả năng hội nhập kinh tế quốc tế 2T ......... 106 2T3.3.1.5. Đầu tư phát triển khoa học và công nghệ2T ............................................................ 107 2T3.3.1.6. Các giải pháp về bảo vệ môi trường2T .................................................................... 108 2T3.3.2. Nhóm giải pháp riêng cho từng ngành2T ........................................................................ 108 2T3.3.2.1. Đối với ngành trồng trọt2T ...................................................................................... 108 2T3.3.2.2. Đối với ngành chăn nuôi2T ..................................................................................... 109 2T3.3.2.3. Đối với ngành lâm nghiệp2T .................................................................................. 109 2T3.3.2.4. Đối với ngành công nghiệp2T ................................................................................. 109 2T3.3.2.5. Đối với ngành xây dựng2T ...................................................................................... 110 2T3.3.2.6. Đối với ngành thương mại2T ................................................................................... 110 2T3.3.2.7. Đối với ngành du lịch2T .......................................................................................... 111 2T3.3.2.8. Đối với ngành dịch vụ hỗ trợ:2T .............................................................................. 111 2TPHẦN C: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ2T ................................................................................... 114 2TKẾT LUẬN2T ............................................................................................................................. 114 2TKIẾN NGHỊ2T ............................................................................................................................. 117 2T ÀI LIỆU THAM KHẢO2T .......................................................................................................... 119 2TPHỤ LỤC2T.................................................................................................................................... 122 DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT CNH-HÑH : Coâng nghieäp hoùa- hieän ñaïi hoùa GDP : Thu nhaäp toång saûn phaåm quoác daân FDI : Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ODA : Voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc IPM : Moâ hình phoøng tröø dòch haïi toång hôïp TP : Thaønh phoá KV : Khu vöïc A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chuyển dịch cơ cấu kinh tế được xem như là bước đi tất yếu của các quốc gia có nền kinh tế đang phát triển muốn trở thành các quốc gia phát triển. Kể từ sau Đại hội Đảng lần thứ I (1986), Đảng ta đ đề ra đường lối đổi mới với mục tiêu xây dựng và phát triển kinh tế theo hướng CNH– HĐH. Đổi mới kinh tế phải bắt đầu từ việc đổi mới cơ cấu kinh tế chuyển dần từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp, dịch vụ và nền kinh tế tri thức. Thực tiễn lịch sử phát triển kinh tế của các nước nói chung và Việt Nam nói riêng trong thời gian qua đ chỉ ra rằng những thnh cơng hay thất bại trong việc pht triển kinh tế đều bắt nguồn từ việc xác định cơ cấu kinh tế cĩ hợp lý hay khơng , để thúc đẩy kinh tế phát triển đạt hiệu quả cao và bền vững. Việc xác định và hoàn thiện một cơ cấu kinh tế hợp lý, ph hợp với xu hướng phát triển chung của nền kinh tế không chỉ là yêu cầu có tính khách quan, mà cịn l một trong những nội dung chủ yếu của qu trình cơng nghiệp hĩa–hiện đại hóa đất nước. Bình Phước là một tỉnh nằm trong vùng Đông Nam Bộ, có nền kinh tế phát triển năng động nhất cả nước, tuy nhiên đến hiện nay kinh tế của Bình Phước vẫn nặng về sản xuất nông nghiệp. Trong những năm qua, cùng với cả nước, Bình Phước đang trong tiến trình xy dựng v pht triển. Cơ cấu kinh tế của tỉnh từng bước được chuyển dịch theo hướng CNH–HĐH. Tuy nhin, do nhiều nguyn nhn khc nhau, sự chuyển dịch vẫn cịn chậm v chưa thật vững chắc. Từ khi Bình Phước gia nhập vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, đ tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy tốc độ phát triển kinh tế của tỉnh. Với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa–hiện đại hóa và nhất là đứng trước những địi hỏi của qu trình hội nhập quốc tế su rộng như hiện nay, địi hỏi cơ cấu kinh tế phải được chuyển dịch nhanh và hiệu quả hơn trong thời gian tới. Xuất phát từ cơ sở lý luận, từ thực tiễn chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh Bình Phước và tính cấp thiết của vấn đề, tác giả luận văn lựa chọn đề tài “ Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Bình Phước thời kỳ CNH–HĐH và định hướng đến 2020