Luận văn Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng thương mại Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế

1.1 Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu : Trong vòng hai thập kỷtrở lại đây, hội nhập kinh tế quốc tế trởthành một xu thế tất yếu của thời đại, diễn ra mạnh mẽ trong tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế – xã hội. Trong xu thế đó, Việt Nam đã có những chủ động và đang từng bước tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế. Năm 1987 được đánh dấu là năm đầu tiên nước ta bắt đầu mở cửa kinh tế với việc ra đờicủa Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Có thể xem đó là những bước chập chững đầu tiên của nước ta trên đường tiến ra thế giới. Đến nay, sau gần20 năm mở cửa tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế, nước ta đã đạt được những thành tựu nhất định với GDP năm 2004 tính theo giá thực tế đạt 713.071 tỷ đồng, tương đương 45,4 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu người đạt 552,9 USD/ người/ năm. Từ một nước thiếu đói, thường xuyên nhận viện trợ, Việt Nam đã trở thành một nước xuất khẩu gạo đứng hàng thứ hai trên thế giới, cơ cấu kinh tế đang chuyển dịch theo hướng công nghiệp – dịchvụ – nông nghiệp. Từ tháng 07/1995, Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của khối ASEAN, tham gia vào khu vực mậu dịch tự do AFTA. Tháng 07/2000 ký hiệp định thương mại song phương với Hoa Kỳ, và hiện đang trong quá trình đàm phán gia nhập WTO, tham gia vào các quan hệ thương mại song phương và đa phương khác. Có thể nói rằng “thế nước và vận nước đang lên”, song cũng đặt chúng ta trong bối cảnh mới, điều kiện mới với những cơ hội nhưng chứa đầy những thách thức và khó khăn. Xét trên bình diện vĩ mô, việc hội nhập kinh tế quốc tế có thể mang lại nhiều lợi ích như phát triển và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực, thu hút được các nguồn đầu tư nước ngoài, có điều kiện tiếp cận, ứng dụng và phát triển được công nghệ tiên tiến, xây dựng được hệ thống tài chính – ngân hàng đủ mạnh để phục vụ hiệu quả cho sự nghiệp CNH-HĐH đất nước, tích lũy được các kinh nghiệm về quản lý và điều hành vĩ mô. Bên cạnh đó, yêu cầu tất yếu của quá trình hội nhập và cạnh tranh là chúng ta phải không ngừng nâng cao trình độ quản lý nhà nước, nhằm giảm thiểu và hạn chế rủi ro, tránh được những bất ổn và khủng hoảng kinh tế, đảm bảo phát triển bền vững và tối đa hoá lợi ích cho quốc gia trong quá trình hội nhập. Với những thành tựu đạtđược trong gần hai thập kỷ qua, với những cơ hội và thách thức đặt ra cho nền kinh tế nước ta trong thời giantới, hệ thống các NHTMVN với vai trò huyết mạch, là kênh huy động và cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế, đã có đóng góp to lớn cho những thành tựu trong quá khứ và sẽ phải tiếp tục thực hiện vai trò ấy trong tiến trình hội nhập của tương lai. Trong tiến trình đó, các NHTM nước ta chắc chắn có nhiều cơ hội hơn trong việc tiếp cận các nguồn lực, công nghệ, thị trường, khả năng pháttriển mở rộng, song sẽ đối mặt với những thách thức, rủi ro trong quá trình cạnh tranh đó. Với quy mô nguồn vốn tương đối thấp so với hệ thống NHTM các nước trong khu vực và thế giới, trình độ quản lý quốc tế còn nhiềuhạn chế, hệ thống mạng lưới các chi nhánh ở nước ngoài còn ít ỏi, công nghệ áp dụng còn chưa theo kịp xu thế chung, dịch vụ cung ứng còn nghèo nàn, các tiêu chuẩn về kế toán kiểm toán chưa phù hợp với thông lệ quốc tế thì những thách thức cho hệ thống NHTMnước ta trong thời gian tới là rất lớn, khi mà nước tađẩy nhanh quá trình hội nhập quốc tế, từng bước thực hiện mở cửa thị trường tài chính – ngân hàng. Trên cơ sở đó, tác giả mạnh dạn nghiên cứu đề tài : “Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các NHTMVN trong tiến trình hội nhập quốc tế”.Qua đó nhằm phân tích, nhận định đúng năng lực thực sự của các NHTMVN so với đối thủ cạnh tranh trong tiến trình hội nhập, nhìn ra những điểm yếu để có hướng khắc phục, xác định những điểm mạnh để phát huy lợi thế so sánh, giúp các NHTMVN xây dựng cho mình chiến lược phát triển đồng bộ, nâng cao sức cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của ngành ngân hàng, tiếp tục có những đóng góp tích cực trong công cuộc phát triển kinh tế đất nước. 1.2 Mục tiêu và phương pháp nghiên cứu : Nhằm khẳng định lại vai trò của hệ thống NHTMVN đối với tiến trình phát triển kinh tế đất nước, đánh giá đúng các cơ hội, thách thức đối với hoạt động ngân hàng, phântích một cách toàn diện và có chú trọng đến các tiêu điểm về thực trạng hiện tại củahệ thống NHTMVN. Việc phân tích dựa trên cơ sở các số liệu thông kê, báo cáo hàng năm của NHNN Việt Nam, NHNN Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM. Ngoài ra, việc phân tích, đánh giá còn được thực hiện bằng cách thu thập ý kiến thông qua các cuộc hội thảo, các bài phỏng vấn và thực hiện phỏng vấn một số chuyên gia trong lĩnh vực ngân hàng. Trên cơ sở đó, đề ra các định hướng và kiến nghị có tính khả thi, nhằm củng cố và nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTMVN trong tiếntrình hội nhập quốc tế, đảm bảo cho hệ thống NHTMVN duy trì được sức cạnh tranh, tạo ra những khả năng cho việc phát triển mở rộng, tiếp tục có được những đóng góphiệu quả cho công cuộc phát triển đất nước. Để mục tiêu đó trở thành hiện thực, đòi hỏi các NHTMVN phải chủ động, nhận thức đúng đắn về các cơ hội, thách thức, tích cực chuẩn bị những điều kiện cần thiếtđể sẵn sàng tham gia vàoquá trình hội nhập đó, và hơn hết là quá trình tự hoàn thiện để nâng cao hiệu quả hoạt động, giữ vững vai trò huyết mạch và động lực cho khả năng cạnh tranh,phát triển và hội nhập trên mọi mặt của đất nước. 1.3 Nội dung và ý nghĩa của đề tài nghiên cứu : Với vấn đề và mục tiêu nghiên cứuđược xác định ở trên thì nội dung nghiên cứu của luận văn gồm bốn phần, được chia thành bốn chương : Chương 1 : Giới thiệu. Mục đích của chương nàylà giới thiệu chung về đề tài nghiên cứu, sự cần thiết của đề tài nghiên cứu, mục tiêu và phương pháp nghiên cứu, nội dung và ý nghĩa của đề tài nghiên cứu, thể hiện những suy nghĩ, nhận định của tác giả trong việc xem xét, đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTMVN khi tham gia hội nhập. Chương 2 : Quá trình hình thành và vai trò của NHTM trong phát triển kinh tế. Chương này chủ yếu tập trung vào một số vấn đề có tính chất lý luận như quá trình hình thành NHTM, chức năng của NHTM, vai trò của NHTM trong phát triển kinh tế, đồng thời nhìn lạibối cảnh chung củangành ngân hàng nước ta trong giai đoạn hiện nay, lấy đó làm cơ sở để phân tích chi tiết các khía cạnh, yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NHTMVN ở chương tiếp theo. Chương 3 : Năng lực cạnh tranh củahệ thống NHTMVN trong giai đoạn hiện nay. Chương này tập trung vào một số vấn đề chính như các khuynh hướng ảnh hưởng đến hoạt động ngân hàng, xu hướng cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng ở Việt Nam, các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các NHTMVN. Việc phân tích, đánh giá dựa trên các dự báo kinh tế, trên cơ sở các số liệu, báo cáo của NHNN, của các NHTM, các số liệu báo cáo của các tổ chức tài chính quốc tế. Nội dung phân tích tập trung vào các vấn đề có tính chất nền tảng như năng lực quản lý và chất lượngnguồn nhân lực, trình độ và khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, sức mạnh và năng lực tài chính, khả năng phát triển mạng lưới chi nhánh Qua đó, giúp chúng ta có nhận thức đúng về thực lực của hệ thống NHTMVN.