Luận văn Giải pháp phòng chống tình trạng trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại công ty bảo hiểm PVI Thăng Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI LÊ THỊ HỒNG NHUNG GIẢI PHÁP PHÒNG CHỐNG TÌNH TRẠNG TRỤC LỢI BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PVI- THĂNG LONG LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ NỘI - 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI LÊ THỊ HỒNG NHUNG GIẢI PHÁP PHÒNG CHỐNG TÌNH TRẠNG TRỤC LỢI BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PVI – THĂNG LONG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐỖ TIẾN MINH HÀ NỘI - 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS Đỗ Tiến Minh. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Tôi chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn LÊ THỊ HỒNG NHUNG ii LỜI CẢM ƠN Trước hết tác giả luận văn xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo TS. Đỗ Tiến Minh, người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy, các cô giáo trong Viện Kinh tế và quản lý, trường Đại học Bách khoa Hà Nội, các thầy cô trong trường Đại học Kinh tế Quốc dân, các nhà quản lý cùng các bạn đồng nghiệp về những ý kiến đóng góp hết sức quý báu để tác giả hoàn thiện luận văn. Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn đến Viện Kinh tế và quản lý – Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội và Công ty bảo hiểm PVI Thăng Long đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong thời gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành chương trình đào tạo thạc sĩ. Tác giả xin gửi lời cám ơn sâu sắc tới gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên tác giả vượt qua khó khăn để hoàn thành khóa học. Cuối cùng, tác giả xin gửi lời kính chúc sức khỏe, hạnh phúc, thành đạt tới các thầy cô cùng toàn thể quý vị và các bạn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, Ngày tháng năm 2016 Tác giả Lê Thị Hồng Nhung iii MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẲNG, SƠ ĐỒ PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI VÀ TRỤC LỢI BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI. ................................................................................................ 3 1.1. Sự cần thiết khách quan và vai trò của Bảo hiểm xe cơ giới ..................................... 3 1.1.1. Sự cần thiết khách quan của bảo hiểm xe cơ giới ...................................................... 3 1.1.2 Vai trò của bảo hiểm xe cơ giới................................................................................... 4 1.2. Các nghiệp vụ bảo hiểm liên quan đến xe cơ giới ..................................................... 7 1.2.1 Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ 3 ........................ 7 1.2.1.1 Đối tượng và phạm vi bảo hiểm ............................................................................... 8 1.2.1.2 Mức trách nhiệm bảo hiểm ..................................................................................... 10 1.2.1.3 Phí bảo hiểm ........................................................................................................... 10 1.2.2. Bảo hiểm TNDS của chủ xe đối với thiệt hại về thân thể và tính mạng của hành khách ................................................................................................................................... 11 1.2.2.1. Đối tượng bảo hiểm ............................................................................................... 11 1.2.2.2. Phạm vi bảo hiểm .................................................................................................. 11 1.2.2.3. Số tiền bảo hiểm .................................................................................................... 12 1.2.2.4. Trả tiền bảo hiểm ................................................................................................... 14 1.2.3 Bảo hiểm vật chất xe cơ giới ..................................................................................... 15 1.2.3.1. Đối tượng và phạm vi bảo hiểm ........................................................................ 15 1.2.3.2 Số tiền bảo hiểm ..................................................................................................... 18 1.2.3.3 Phí bảo hiểm ........................................................................................................... 18 1.2.3.4 Các điểm loại trừ .................................................................................................... 20 1.2.3.5 Giám định và bồi thường tổn thất ........................................................................... 22 1.2.4. Bảo hiểm tai nạn lái xe, phụ xe và người ngồi trên xe ............................................. 26 1.2.4.1. Đối tượng bảo hiểm ............................................................................................... 26 1.2.4.2. Phạm vi bảo hiểm .................................................................................................. 26 1.2.4.3. Số tiền bảo hiểm .................................................................................................... 26 1.2.4.4. Phí bảo hiểm .......................................................................................................... 26 1.2.5. Bảo hiểm TNDS của chủ xe đối với hàng hoá chuyên chở trên xe .......................... 26 1.2.5.1. Đối tượng bảo hiểm ............................................................................................... 26 iv 1.2.5.2. Phạm vi bảo hiểm .................................................................................................. 27 1.2.5.3. Số tiền bảo hiểm .................................................................................................... 28 1.2.5.4. Phí bảo hiểm .......................................................................................................... 28 1.3. Vấn đề trục lợi bảo hiểm xe cơ giới ............................................................................ 28 1.3.1. Khái niệm trục lợi bảo hiểm ..................................................................................... 28 1.3.2. Sự cần thiết phải phòng chống trục lợi bảo hiểm xe cơ giới .................................... 29 1.3.3. Một số tiêu chí nhận diện trục lợi bảo hiểm xe cơ giới ............................................ 30 1.3.4. Một số chỉ tiêu đánh giá tình hình trục lợi nghiệp vụ bảo hiểm xe cơ giới .............. 30 1.3.5. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả phòng chống trục lợi bảo hiểm xe cơ giới .............. 31 1.3.6. Các hình thức trục lợi bảo hiểm xe cơ giới ở Việt Nam .......................................... 31 1.3.6.1. Hợp lý hóa ngày tai nạn và hiệu lực bảo hiểm ...................................................... 31 1.3.6.2. Thay đổi tình tiết vụ tai nạn ................................................................................... 32 1.3.6.3. Tạo hiện trường giả ............................................................................................... 32 1.3.6.4. Lập hồ sơ giả ......................................................................................................... 32 1.3.6.5. Khai tăng số tiền tổn thất ....................................................................................... 33 1.3.6.6. Lập hồ sơ khiếu nại nhiều lần, bảo hiểm trùng ..................................................... 33 1.3.6.7. Cố ý gây tai nạn ..................................................................................................... 33 1.3.7. Hậu quả của trục lợi bảo hiểm xe cơ giới ................................................................. 34 1.3.7.1. Đối với các công ty bảo hiểm ................................................................................ 34 1.3.7.2. Đối với nhà nước và xã hội ................................................................................... 34 1.3.7.3. Đối với khách hàng ................................................................................................ 35 CHƢƠNG 2 : THỰC TRẠNG TRỤC LỢI BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PVI – THĂNG LONG GIAI ĐOẠN 2011-2015 ................................ 37 2.1. Giới thiệu về Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long ................................................... 37 2.1.1.Sơ lược lịch sử hình thành và phát triển của Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long 37 2.1.2. Những lĩnh vực kinh doanh chính ............................................................................ 38 2.1.3. Hệ thống tổ chức bộ máy của công ty ...................................................................... 39 2.1.4 Tình hình hoạt động kinh doanh chung của Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long giai đoạn 2011 -2015 .......................................................................................................... 41 2.2.Tình hình triển khai nghiệp vụ bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long giai đoạn 2011 – 2015 ......................................................................... 43 2.2.1. Công tác khai thác .................................................................................................... 43 v 2.2.2. Công tác đề phòng và hạn chế tổn thất ..................................................................... 45 2.2.3. Công tác giám định, bồi thường ............................................................................... 47 2.2.3.1. Công tác giám định ................................................................................................ 47 2.2.3.2.Công tác bồi thường ............................................................................................... 49 2.3. Tình hình trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long giai đoạn từ 2011 - 2015 ..................................................................................................... 53 2.3.1. Thực trạng trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long . 53 2.3.2. Dấu hiệu nghi vấn và một số hình thức trục lợi BHXCG tại công ty bảo hiểm PVI Thăng Long ................................................................................................................. 58 2.3.2.1. Dấu hiệu nghi vấn có gian lận bảo hiểm ............................................................... 58 2.3.2.2. Một số hình thức trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long......................................................................................................................... 58 2.4. Nguyên nhân của trục lợi bảo hiểm ............................................................................. 63 2.4.1. Nguyên nhân khách quan ......................................................................................... 63 2.4.2. Nguyên nhân chủ quan ............................................................................................. 64 2.5. Đánh giá về tình hình trục lợi nghiệp vụ bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long .............................................................................................................. 67 2.5.1. Những thuận lợi trong công tác phòng chống trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long ................................................................................ 67 2.5.2. Những khó khăn trong công tác phòng chống trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long ................................................................................ 68 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÒNG CHỐNG TÌNH TRẠNG TRỤC LỢI BẢO HIỂM XE CƠ GIỚI TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PVI – THĂNG LONG ................ 71 3.1. Mục tiêu và phương hướng phát triển nghiệp vụ bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long trong giai đoạn tới ................................................................ 71 3.2. Giải pháp phòng chống tình trạng tục lợi bảo hiểm vật chất xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long .............................................................................................. 73 3.2.1. Xây dựng quan hệ tốt với cơ quan chức năng có liên quan ..................................... 73 3.2.2. Nâng cao hiệu quả công tác quản lý ấn chỉ .............................................................. 74 3.2.3. Nâng cao chất lượng đại lý ...................................................................................... 76 3.2.4. Nâng cao hiệu quả công tác giám định tổn thất ....................................................... 77 3.2.5. Nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ .............................. 79 3.2.6. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ................................................................ 81 3.2.7. Một số giải pháp khác ............................................................................................... 82 vi 3.3. Một số khuyến nghị đối với cơ quan Nhà nước để phòng chống tình trạng trục lợi bảo hiểm xe cơ giới ............................................................................................................ 86 3.3.1. Đối với Chính phủ, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ............. 86 3.3.2. Đối với Bộ Tài chính ................................................................................................ 87 3.3.3. Đối với Bộ Công an .................................................................................................. 87 3.4. Khuyến nghị đối với Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam ..................................................... 88 KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 92 vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BH Bảo hiểm BHTNDS Bảo hiểm trách nhiệm dân sự BHXCG Bảo hiểm xe cơ giới BHDK Bảo hiểm dầu khí DNBH Doanh nghiệp bảo hiểm GTBH Giá trị bảo hiểm GĐBT Giám định bồi thường HĐBH Hợp đồng bảo hiểm KDBH Kinh doanh bảo hiểm PNT Phi nhân thọ RRĐB Rủi ro đặc biệt STBH Số tiền bảo hiểm TNDS Trách nhiệm dân sự XCG Xe cơ giới WTO Tổ chức thương mại thế giới viii DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ STT BẢNG, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ TRANG 1 Bảng 1.1: Sự gia tăng phương tiện giao thông xe máy ở Việt Nam (2011 – 2015) 5 2 Bảng 2.1: Doanh thu từ các nghiệp vụ bảo hiểm của PVI Thăng Long giai đoạn 2011 – 2015 48 3 Bảng 2.2. Doanh thu từ các nghiệp vụ BHXCG của công ty bảo hiểm PVI Thăng Long giai đoạn 2011 – 2015 50 4 Bảng 2.3: Tình hình chi đề phòng, hạn chế tổn thất nghiệp vụ BHXCG tại PVI Thăng Long giai đoạn 2011 – 2015 53 5 Bảng 2.4: Tình hình thực hiện công tác giám định nghiệp vụ BHXCG tại PVI Thăng Long giai đoạn 2011- 2015 55 6 Bảng 2.5 : Tình hình thực hiện công tác bồi thường BHXCG tại PVI Thăng Long giai đoạn 2011 – 2015 58 7 Bảng 2.6 : Tình hình trục lợi bảo hiểm XCG tại PVI Thăng Long giai đoạn 2011-2015 60 8 Bảng 2.7: Các hình thức trục lợi BHXCG tại PVI Thăng Long giai đoạn 2011-2015 64 9 Bảng 2.8: Số vụ trục lợi BHXCG do đại lý cấu kết với khách hàng tại Công ty PVI Thăng Long giai đoạn 2011 – 2015 74 10 Bảng 2.9: Số vụ trục lợi BHXCG do cán bộ giám định tại Công ty PVI Thăng Long giai đoạn 2011 – 2015 75 11 Sơ đồ 1: Cơ cấu tổ chức của PVI Thăng Long năm 2015 45 12 Sơ đồ 2: Quy trình giám định nghiệp vụ BHXCG tại công ty bảo hiểm PVI Thăng Long 54 13 Sơ đồ 3: Quy trình giải quyết bồi thường nghiệp vụ BHXCG tại PVI Thăng Long 57 14 Biểu đồ 1.1: Số lượng phương tiện giao thông xe máy ở Việt Nam (2011 - 2015) 5 15 Biểu đồ 2.1: Doanh thu từ các nghiệp vụ bảo hiểm của PVI Thăng Long giai đoạn 2011 - 2015 48 16 Biểu đồ 2.2: Doanh thu nghiệp vụ bảo hiểm XCG của công ty bảo hiểm PVI Thăng Long giai đoạn 2011-2015 51 17 Biểu đồ 2.3: Tình hình chi đề phòng hạn chế tổn thất nghiêp vụ BHXCG tại Công ty giai đoạn 2012 - 2015 53 18 Biểu đồ 2.4: Tình hình thực hiện công tác giám định nghiệp vụ 56 ix BHXCG tại Công ty giai đoạn 2011- 2015 19 Biểu đồ 2.5 : Tình hình thực hiện công tác bồi thường BHXCG theo hồ sơ tại Công ty giai đoạn 2011 - 2015 60 20 Biểu đồ 2.6 : Tình hình trục lợi bảo hiểm XCG tại Công ty theo số vụ giai đoạn 2011-2015 63 21 Biểu đồ 2.7: Các hình thức trục lợi BHXCG tại PVI Thăng Long giai đoạn 2011-2015 64 22 Biểu đồ 2.8: Số vụ trục lợi BHXCG do đại lý cấu kết với khách hàng tại Công ty giai đoạn 2011 – 2015 74 23 Biểu đồ 2.9: Số vụ trục lợi BHXCG do cán bộ giám định tại Công ty giai đoạn 2011 – 2015 76 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động kinh doanh bảo hiểm tại Việt Nam đã đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh sau hơn 20 năm mở cửa thị trường, góp phần đáng kể vào việc giảm thiểu các rủi ro trong sản xuất kinh doanh và đời sống xã hội; cải thiện môi trường đầu tư; giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.... Bên cạnh đó, nhu cầu bảo hiểm cũng ngày càng đa dạng, phong phú để từng bước đáp ứng sự phát triển của nền kinh tế - xã hội nói chung cũng như của ngành bảo hiểm nói riêng, theo đó, cũng xuất hiện tình trạng một số đối tượng lợi dụng các khe hở của pháp luật và thực tiễn kinh doanh của các doanh nghiệp bảo hiểm trong xét nhận, bồi thường bảo hiểm và giải quyết các khiếu nại bảo hiểm nhằm thu lợi bất chính, gây thiệt hại về vật chất, uy tín cho các doanh nghiệp bảo hiểm, xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của người tham gia bảo hiểm, đồng thời ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thị trường bảo hiểm nước ta. Tại những nước có thị trường bảo hiểm phát triển, tình trạng trục lợi bảo hiểm diễn ra ở quy mô lớn, thủ đoạn tinh vi, nghiêm trọng về mức độ thiệt hại...Tại Việt Nam, bảo hiểm là một lĩnh vực kinh doanh còn khá mới mẻ, song đã xuất hiện những dấu hiệu trục lợi và lừa đảo. Điều này thể hiện rất rõ trong lĩnh vực bảo hiểm xe cơ giới. Theo thống kê sơ bộ của các doanh nghiệp bảo hiểm, trong giai đoạn 2007-2014, tổng số vụ trục lợi bảo hiểm đã phát hiện và có bằng chứng cụ thể để từ chối chi trả bảo hiểm là gần 64.000 vụ, tăng trung bình 31,3%/năm. Tổng số tiền trục lợi khoảng 850 tỷ đồng, trung bình gần 110 tỷ đồng/năm. Chưa kể đến số hồ sơ bồi thường có dấu hiệu trục lợi nhưng DNBH không có bằng chứng rõ ràng để từ chối chi trả bảo hiểm nên vẫn thực hiện chi trả bảo hiểm.Tình trạng trục lợi bảo hiểm ở Việt Nam đã bắt đầu có dấu hiệu gia tăng và rất cần thiết phải được kiểm soát và ngăn chặn. Dưới góc độ lý thuyết và thực tế, trục lợi bảo hiểm là một vấn đề còn mới ở Việt Nam. Có thể nói, cùng với sự phát triển của hoạt động kinh doanh bảo hiểm, trục lợi bảo hiểm có chiều hướng gia tăng cả về số lượng, tính chất và mức độ. Nếu không có biện pháp ngăn chặn kịp thời, chắc chắn trong thời gian tới, số vụ trục lợi và thiệt hại do trục lợi bảo hiểm gây ra sẽ không dừng ở mức như hiện nay. 2 Xuất phát từ thực tế đó, nhằm đảm bảo cho thị trường bảo hiểm Việt Nam phát triển lành mạnh, an toàn và hiệu quả, việc lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Giải pháp phòng chống tình trạng trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại Công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long” là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài Đề tài tập trung tìm hiểu về biểu hiện và thực trạng trục lợi bảo hiểm xe cơ giới tại công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long từ đó nhằm đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng chống trục lợi bảo hiểm xe cơ giới đối với công ty bảo hiểm PVI – Thăng Long. 3. Đối tư