Luận văn Hệ thống hóa lí thuyết và xây dựng bài tập hóa học hữu cơ lớp 11 nhằm nâng cao kết quả học tập cho học sinh tỉnh Bạc Liêu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH __________________ Huỳnh Huyền Sử LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành Phố Hồ Chí Minh – 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH __________________ Huỳnh Huyền Sử Chuyên ngành : Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn hóa học Mã số : 60 14 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN THỊ HOÀNG OANH Thành Phố Hồ Chí Minh – 2011 MỤC LỤC 5TMỤC LỤC5T .................................................................................................................................................... 3 5TMỞ ĐẦU5T...................................................................................................................................................... 8 5T1. Lí do chọn đề tài5T................................................................................................................................... 8 5T2. Mục đích nghiên cứu5T ............................................................................................................................ 8 5T3. Nhiệm vụ của đề tài5T .............................................................................................................................. 8 5T4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu5T ...................................................................................................... 9 5T . Phạm vi nghiên cứu5T .............................................................................................................................. 9 5T6. Giả thuyết khoa học5T.............................................................................................................................. 9 5T7. Phương pháp và các phương tiện nghiên cứu5T ........................................................................................ 9 5T8. Những đóng góp của đề tài5T ................................................................................................................... 9 5TCHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI5T ................................................................ 10 5T1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU5T ......................................................................................... 10 5T1.1.1. Các sách viết về bài tập hóa học5T ............................................................................................... 10 5T1.1.2. Các luận án, luận văn, khóa luận tốt nghiệp5T .............................................................................. 12 5T1.2. MỘT SỐ NÉT VỀ TÌNH HÌNH GIÁO DỤC THPT TỈNH BẠC LIÊU5T ........................................... 13 5T1.2.1. Sơ lược về điều kiện tự nhiên, xã hội tỉnh Bạc Liêu5T .................................................................. 13 5T1.2.1.1. Điều kiện tự nhiên tỉnh Bạc Liêu [57, tr 1]5T ........................................................................ 13 5T1.2.1.2. Điều kiện xã hội tỉnh Bạc Liêu [57, tr 9]5T ........................................................................... 14 5T1.2.2 Thuận lợi và khó khăn trong việc dạy học môn hóa ở tỉnh Bạc Liêu [27, tr 6]5T ........................... 15 5T1.2.2.1. Thuận lợi5T .......................................................................................................................... 15 5T1.2.2.2. Khó khăn5T .......................................................................................................................... 15 5T1.2.3. Những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn hóa học cho học sinh5T .................. 16 5T1.3. BÀI TẬP HÓA HỌC5T....................................................................................................................... 16 5T1.3.1 Khái niệm [28]5T .......................................................................................................................... 17 5T1.3.2. Phân loại bài tập hóa học [28]5T .................................................................................................. 18 5T1.3.2.1. Dựa vào nội dung toán học của bài tập hóa học5T................................................................. 18 5T1.3.2.2. Dựa vào nội dung chủ đạo của bài tập hóa học5T .................................................................. 18 5T1.3.2.3. Dựa vào hoạt động học tập của học sinh5T ........................................................................... 18 5T1.3.2.4. Dựa vào chức năng của bài tập5T ......................................................................................... 18 5T1.3.2.5. Dựa vào kiểu hay dạng bài tập5T .......................................................................................... 18 5T1.3.2.6 Dựa vào khối lượng kiến thức cần giải quyết5T ..................................................................... 18 5T1.3.2.7. Dựa vào cách thức kiểm tra5T .............................................................................................. 18 5T1.3.2.8. Dựa vào phương pháp giải bài tập5T..................................................................................... 19 5T1.3.2.9. Dựa vào mục đích sử dụng 5T ............................................................................................... 19 5T1.3.2.10. Dựa theo các bước của quá trình dạy học 5T ........................................................................ 19 5T1.4. NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN HÓA HỌC CỦA HỌC SINH THPT [27]5T .......................................................................................................................... 19 5T1.4.1. Yếu tố chủ quan5T ....................................................................................................................... 19 5T1.4.1.1. Yếu tố tâm lí5T ..................................................................................................................... 19 5T1.4.1.2. Yếu tố tư duy5T .................................................................................................................... 20 5T1.4.1.3. Phương pháp học tập5T ........................................................................................................ 20 5T1.4.2. Yếu tố khách quan5T ................................................................................................................... 20 5T1.4.2.1. Đặc thù bộ môn hóa học5T ................................................................................................... 20 5T1.4.2.2. Phương tiện học tập5T .......................................................................................................... 20 5T1.4.2.3. Ảnh hưởng của giáo viên đứng lớp5T ................................................................................... 21 5T ÓM TẮT CHƯƠNG 15T.............................................................................................................................. 22 5TCHƯƠNG 2. HỆ THỐNG HOÁ LÍ THUYẾT VÀ XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HOÁ HỌC HỮU CƠ LỚP 11 NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP CHO HỌC SINH TỈNH BẠC LIÊU5T ................... 23 5T2.1. HỆ THỐNG HÓA LÍ THUYẾT HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 11 NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP CHO HỌC SINH THPT TỈNH BẠC LIÊU5T ........................................................................... 23 5T2.1.1. Nguyên tắc hệ thống hóa lí thuyết5T ............................................................................................ 23 5T2.1.1.1. Đảm bảo tính chính xác, khoa học5T .................................................................................... 23 5T2.1.1.2. Đảm bảo tính hệ thống5T ...................................................................................................... 23 5T2.1.1.3. Chú ý các kiến thức trọng tâm5T .......................................................................................... 24 5T2.1.1.4. Trình bày ngắn gọn, súc tích5T ............................................................................................. 25 5T2.1.1.5. Giúp học sinh dễ tra cứu5T ................................................................................................... 25 5T2.1.1.6. Giúp học sinh củng cố và khắc sâu kiến thức5T .................................................................... 26 5T2.1.1.7. Giúp học sinh rèn luyện các thao tác tư duy5T ...................................................................... 26 5T2.1.2. Quy trình hệ thống hóa lí thuyết hóa học hữu cơ lớp 115T ............................................................ 26 5T2.1.2.1. Bước 1: Xác định mục đích của hệ thống lí thuyết5T ............................................................ 26 5T2.1.2.2. Bước 2: Xác định phạm vi kiến thức cần hệ thống5T ............................................................ 26 5T2.1.2.3. Bước 3: Xác định trọng tâm của mỗi chương và mỗi bài5T ................................................... 27 5T2.1.2.4. Bước 4: Thu thập thông tin để hệ thống lí thuyết 5T .............................................................. 27 5T2.1.2.5. Bước 5: Tiến hành hệ thống hóa lí thuyết 5T .......................................................................... 27 5T2.1.2.6. Bước 6: Tham khảo ý kiến đồng nghiệp 5T ............................................................................ 27 5T2.1.2.7. Bước 7: Chỉnh sửa và bổ sung 5T .......................................................................................... 28 5T2.1.3. Hệ thống lí thuyết phần hóa học hữu cơ lớp 11 THPT5T .............................................................. 28 5T2.1.3.1. Hệ thống lí thuyết phần “Sơ lược về hóa học hữu cơ”5T ....................................................... 28 5T2.1.3.2. Hệ thống lí thuyết phần “Phân tích nguyên tố và lập công thức phân tử”5T ........................... 29 5T2.1.3.3. Hệ thống lí thuyết bài “Ankan”5T ......................................................................................... 30 5T2.1.3.4. Hệ thống lí thuyết bài “Xiclo Ankan” (Lưu trong CD)5T ...................................................... 33 5T2.1.3.5. Hệ thống lí thuyết bài “Anken”5T ......................................................................................... 33 5T2.1.3.6. Hệ thống lí thuyết bài “Ankađien” (Lưu trong CD)5T ........................................................... 36 5T2.1.3.7. Hệ thống lí thuyết bài “Ankin”5T ......................................................................................... 36 5T2.1.3.8. Hệ thống lí thuyết bài “Ankyl benzen” (Lưu trong CD)5T .................................................... 38 5T2.1.3.9. Hệ thống lí thuyết bài “Dẫn xuất halogen của hiđrocacbon”5T .............................................. 38 5T(Lưu trong CD)5T ............................................................................................................................. 38 5T2.1.3.10. Hệ thống lí thuyết bài “Ancol”5T ........................................................................................ 38 5T2.1.3.11. Hệ thống lí thuyết bài “Phenol” (Lưu trong CD)5T ............................................................. 42 5T2.1.3.12. Hệ thống lí thuyết bài “Anđehit – Xeton”5T ....................................................................... 42 5T2.1.3.13. Hệ thống lí thuyết bài “Axit cacboxylic”5T ......................................................................... 45 5T2.2. XÂY DỰNG HỆ THỐNG BÀI TẬP HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 11 NHẰM NÂNG CAO KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THPT TỈNH BẠC LIÊU5T ........................................................................... 46 5T2.2.1. Nguyên tắc xây dựng hệ thống bài tập hóa học hữu cơ lớp 11 5T ................................................. 46 5T2.2.1.1. Đảm bảo tính chính xác, tính khoa học5T ............................................................................. 46 5T2.2.1.2. Đảm bảo tính hệ thống 5T ...................................................................................................... 47 5T2.2.1.3. Đảm bảo tính đa dạng5T ....................................................................................................... 47 5T2.2.1.4. Đảm bảo tính vừa sức 5T ....................................................................................................... 48 5T2.2.1.5. Có các bài tập điển hình cho các dạng bài tập5T ................................................................... 48 5T2.2.1.6. Giúp học sinh củng cố và khắc sâu kiến thức5T .................................................................... 49 5T2.2.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập hóa học hữu cơ lớp 11.5T .................................................... 50 5T2.2.2.1. Bước 1: Xác định mục đích của hệ thống bài tập5T .............................................................. 50 5T2.2.2.2. Bước 2: Xác định nội dung hệ thống bài tập5T ..................................................................... 50 5T2.2.2.3. Bước 3: Xác định loại bài tập, các kiểu bài tập5T.................................................................. 51 5T2.2.2.4. Bước 4: Thu thập thông tin để soạn hệ thống bài tập5T ......................................................... 51 5T2.2.2.5. Bước 5: Tiến hành soạn thảo bài tập5T ................................................................................. 52 5T2.2.2.6. Bước 6: Tham khảo, trao đổi ý kiến với đồng nghiệp 5T ........................................................ 52 5T2.2.2.7. Bước 7: Chỉnh sửa và bổ sung 5T .......................................................................................... 52 5T2.2.3. Hệ thống bài tập hóa học hữu cơ lớp 115T ................................................................................... 52 5T2.2.3.1. Hệ thống bài tập lập công thức phân tử (Lưu trong CD)5T .................................................... 55 5T2.2.3.2. Hệ thống bài tập Ankan5T .................................................................................................... 55 5T2.2.3.3. Hệ thống bài tập Anken5T .................................................................................................... 61 5T2.2.3.4. Hệ thống bài tập Ankađien (Lưu trong CD)5T ...................................................................... 69 5T2.2.3.5. Hệ thống bài tập Ankin (Lưu trong CD)5T............................................................................ 69 5T2.2.3.6. Hệ thống bài tập Ankyl benzen (Lưu trong CD)5T ................................................................ 69 5T2.2.3.7. Hệ thống bài tập tổng hợp phần hiđrocacbon ( Lưu trong CD)5T .......................................... 69 5T2.2.3.8. Hệ thống bài tập Dẫn xuất halogen (Lưu trong CD)5T .......................................................... 69 5T2.2.3.9. Hệ thống bài tập Ancol – Phenol5T ...................................................................................... 69 5T2.2.3.10. Hệ thống bài tập Anđehit – Xeton (Lưu trong CD)5T.......................................................... 76 5T2.2.3.11. Hệ thống bài tập Axit cacboxylic (Lưu trong CD)5T ........................................................... 76 5T2.2.3.12. Hệ thống bài tập phần Dẫn xuất hiđrocacbon (Lưu trong CD)5T ......................................... 76 5T2.3. SỬ DỤNG HỆ THỐNG LÍ THUYẾT VÀ BÀI TẬP HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 115T ........................ 77 5T2.3.1. Sử dụng hệ thống lí thuyết 5T ....................................................................................................... 77 5T2.3.1.1. Xác định và nhấn mạnh trọng tâm kiến thức cần truyền đạt 5T .............................................. 77 5T2.3.1.2. Xác định đúng năng lực đối tượng cần truyền đạt 5T ............................................................. 77 5T2.3.1.3. Kết hợp lí thuyết với bài tập để khắc sâu kiến thức 5T ........................................................... 78 5T2.3.1.4. Giúp học sinh một số phương pháp ghi nhớ hiệu quả 5T ........................................................ 78 5T2.3.1.5. Thường xuyên kiểm tra bài cũ5T .......................................................................................... 80 5T2.3.1.6. Cho điểm thưởng và điểm phạt hợp lí5T ............................................................................... 80 5T2.3.2. Sử dụng hệ thống bài tập 5T .......................................................................................................... 80 5T2.3.2.1. Xác định các dạng bài tập điển hình 5T .................................................................................. 81 5T2.3.2.2. Giải bài tập mẫu và hướng dẫn học sinh giải bài tập tương tự5T ........................................... 81 5T2.3.2.3. Khuyến khích học sinh sử dụng nhiều phương pháp giải bài tập5T ....................................... 82 5T2.3.2.4. Sử dụng bài tập “chạy” kích thích tính tích cực của học sinh5T............................................. 83 5T2.3.2.5. Chốt lại phương pháp giải các dạng bài tập cuối tiết học5T ................................................... 83 5T2.4. MỘT SỐ GIÁO ÁN SỬ DỤNG HỆ THỐNG LÍ THUYẾT VÀ BÀI TẬP MỚI XÂY DỰNG5T ........ 85 5T2.4.1. Giáo án bài Ankan5T ................................................................................................................... 85 5T2.4.2. Giáo án bài Anken5T ................................................................................................................... 91 5T2.4.3. Giáo án bài Ancol5T .................................................................................................................... 97 5T ÓM TẮT CHƯƠNG 25T............................................................................................................................ 103 5TCHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM5T .............................................................................................. 104 5T3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM5T ....................................................................................................... 104 5T3.2. NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM5T ....................................................................................................... 104 5T3.3. ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM5T .................................................................................................... 104 5T3.4. TIẾN TRÌNH THỰC NGHIỆM5T .................................................................................................... 105 5T3.4.1. Chuẩn bị thực nghiệm5T ............................................................................................................ 105 5T3.4.2. Tiến hành thực nghiệm5T ........................................................................................................... 105 5T3.4.3. Tiến hành kiểm tra5T ................................................................................................................. 105 5T3.4.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm5T ................................................................................................ 105 5T3.5. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM5T ......................................................................................................... 106 5T3.5.1. Kết quả của bài kiểm tra Ankan, Anken và bài kiểm tra học kì II5T ........................................... 106 5T3.5.2. Thống kê ý kiến đánh giá của giáo viên về hệ thống lý thuyết và hệ thống bài tập5T .................. 107 5T3.5.2.1. Tiêu chí đánh giá hệ thống lý thuyết 5T ............................................................................... 107 5T3.5.2.2. Tiêu chí đánh giá hệ thống bài tập5T .................................................................................. 107 5T3.5.2.3. Kết quả thống kê ý kiến đánh giá của giáo viên5T .............................................................. 108 5T3.6. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM5T ....................