Luận văn Lựa chọn thị trường niêm yết chứng khoán ra nước ngoài cho các doanh nghiệp Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------- NGUYỄN THỊ TÁM LỰA CHỌN THỊ TRƯỜNG NIÊM YẾT CHỨNG KHOÁN RA NƯỚC NGOÀI CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2010 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------- NGUYỄN THỊ TÁM LỰA CHỌN THỊ TRƯỜNG NIÊM YẾT CHỨNG KHOÁN RA NƯỚC NGOÀI CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM Chuyên ngành : Kinh Tế Tài Chính – Ngân Hàng Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THỊ LANH TP. Hồ Chí Minh – Năm 2010 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hỗ trợ từ người hướng dẫn khoa học là TS. Lê Thị Lanh và những bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong quá trình làm nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Thành Phố Hồ Chí Minh, năm 2010 Tác giả Nguyễn Thị Tám DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 : So sánh phí niêm yết giữa các thị trường chứng khoán ..................... trang 22 Bảng 1.2: Số lượng công ty nước ngoài niêm yết trên các sàn ............................ trang 23 Bảng 1.3: Qui mô các thị trường chứng khoán ................................................ trang 27 Bảng 2.1: Biến động chỉ số VN-Index 6/2006-2/2010 ........................................ trang 33 Bảng 2.2: So sánh vốn hoá thị trường giữa các sàn giao dịch ............................. trang 34 Bảng 2.3: Lợi nhuận trước thuế của Vinamilk 2006-2008 .................................. trang 38 Bảng 2.4: Lợi nhuận trước thuế PV Drilling 2005-2008 ..................................... trang 40 Bảng 2.5: Chỉ số bảo vệ nhà đầu tư và minh bạch thông tin các quốc gia Đông Nam Á năm 2010.............................................................................................................. trang 48 Bảng 2.6: Nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn thị trường niêm yết nước ngoài..................................................................................................................... trang 55 Bảng 2.7: Nhân tố quyết định trong hoạt động niêm yết nước ngoài .................. trang 56 Bảng 2.8: Mức độ am hiểu về niêm yết ra nước ngoài của doanh nghiệp Việt Nam......... ............................................................................................................................. trang 57 Bảng 2.9: Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn thị trường niêm yết ra nước ngoài..................................................................................................................... trang 58 Bảng 2.10: Mục đích niêm yết ra thị trường nước ngoài ..................................... trang 58 Bảng 2.11: Ảnh hưởng của quy định pháp luật đến hoạt động niêm yết ngoại ... trang 59 Bảng 2.12: Chi phí ảnh hưởng đến quyết định niêm yết ra nước ngoài .............. trang 59 Bảng 2.13: Nhân tố nội lực doanh nghiệp ảnh hưởng tiến trình niêm yết ngoại .................................................................................................................... trang 60 Bảng 2.14: Lợi nhuận luỹ kế 3 năm của công ty được khảo sát ......................... trang 60 Bảng 2.15: Tốc độ tăng trưởng doanh thu trung bình hàng năm của các công ty ............. .............................................................................................................................. trang 61 Bảng 2.16: Số lượng cổ đông hiện hành của công ty được khảo sát ................... trang 61 Bảng 2.17: Bất lợi rào cản ngôn ngữ đến niêm yết ra nước ngoài ...................... trang 62 Bảng 2.18: Thời gian chuẩn bị niêm yết .............................................................. trang 62 Bảng 2.19: Trị giá niêm yết của các công ty ........................................................ trang 63 Các từ viết tắt ADR : American Deposit Receipts AIM : Alternative Investment Market CSRC : China’s Securities Regulatory Commission DN : Doanh nghiệp HĐQT : Hội đồng quản trị HKMA : HongKong Monetary Authority HKSE : HongKong Stock Exchange HOSE : Hochiminh Stock Exchange IAS : International Accounting System IPO : Initial Public Offering LSE : London Stock Exchange MAS : Monetary Authority of Singapore NYSE : New York Stock Exchange NASDAQ : National Association of Securities Dealers Automated Quotation PSM : Professional Securities Market PWC : PricewaterhouseCoopers SEC : Securities and Exchange Commission SGX : Singapore Stock Exchange SPAC : Special Purpose Acquisition Company TSE : Tokyo Stock Exchange R&D : Research & Development VAS : Vietnamese Accounting System MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 Chương 1: TỔNG QUAN VỀ LỰA CHỌN THỊ TRƯỜNG NIÊM YẾT CHỨNG KHOÁN RA NƯỚC NGOÀI ...................................................................4 1.1 Lý luận chung về niêm yết chứng khoán và niêm yết chứng khoán ra nước ngoài .....................................................................................................................................4 1.1.1 Niêm yết chứng khoán ............................................................................... 4 1.1.2 Niêm yết chứng khoán ra nước ngoài ........................................................ 4 1.1.3 Những lợi ích cho doanh nghiệp Việt Nam niêm yết ra nước ngoài.......... 4 1.1.4 Những thuận lợi và khó khăn khi doanh nghiệp niêm yết ra nước ngoài .. 6 1.1.4.1 Thuận lợi.......................................................................................... 6 1.1.4.2 Khó khăn.......................................................................................... 7 1.2 Tiêu chuẩn niêm yết trên thị trường chứng khoán các nước ................................8 1.2.1 Thị trường lớn nhất thế giới NYSE............................................................ 8 1.2.1.1 Lịch sử hình thành ........................................................................... 8 1.2.1.2 Các điều kiện qui định cơ bản về niêm yết trên sàn NYSE........... 10 1.2.2 Thị trường điện tử hiện đại nhất thế giới NASDAQ................................ 10 1.2.2.1 Lịch sử hình thành ......................................................................... 11 1.2.2.2 Tiêu chuẩn niêm yết ...................................................................... 12 1.2.3 Thị trường LSE London – thị trường đặc trưng Châu Âu....................... 13 1.2.3.1 Lịch sử hình thành ......................................................................... 13 1.2.3.2 Tiêu chuẩn niêm yết ...................................................................... 13 1.2.4. Thị trường HKEX Hong Kong – trung tâm tài chính khu vực Đông Nam Á ........................................................................................................................ 14 1.2.4.1 Lịch sử hình thành ......................................................................... 14 1.2.4.2 Tiêu chuẩn niêm yết ...................................................................... 15 1.2.5 Thị trường SGX Singapore – thị trường cạnh tranh với HKEX HongKong ........................................................................................................................... 15 1.2.5.1 Lịch sử hình thành ......................................................................... 16 1.2.5.2 Tiêu chuẩn niêm yết ...................................................................... 17 1.2.6 So sánh tiêu chuẩn niêm yết của các sàn giao dịch chứng khoán ............ 18 1.2.7 Sự lựa chọn thị trường niêm yết ra nước ngoài cho các doanh nghiệp Việt Nam ................................................................................................................... 20 1.2.7.1 Đối với thị trường Mỹ và London ................................................. 20 1.2.7.2 Đối với thị trường Hong Kong và Singapore ................................ 24 1.3 Một số quan điểm và kinh nghiệm lựa chọn thị trường niêm yết ra nước ngoài trên thế giới ...............................................................................................................27 1.3.1 Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn thị trường niêm yết ra nước ngoài .. 27 1.3.2 Kinh nghiệm niêm yết ra nước ngoài trên thế giới .................................. 29 Kết luận chương 1 .....................................................................................................31 Chương 2: THỰC TRẠNG NIÊM YẾT CHỨNG KHOÁN RA NƯỚC NGOÀI CỦA DOANH NGHIỆP VIỆT NAM ....................................................................33 2.1 Tình hình thị trường chứng khoán trong nước khơi nguồn cho hoạt động niêm yết ra nước ngoài.......................................................................................................33 2.2 Cơ sở pháp l ý cho hoạt động niêm yết chứng khoán ở thị trường trong nước và nước ngoài.................................................................................................................34 2.3 Thực trạng doanh nghiệp Việt Nam niêm yết ra nước ngoài..............................35 2.3.1 Hành trình Cavico lên Sàn Nasdaq .......................................................... 35 2.3.1.1 Sơ lược về Cavico.......................................................................... 35 2.3.1.2 Cavico trên chặn đường dài từ thị trường cổ phiếu tự do Mỹ Pink sheets lên thị trường OTC Bulletin Board và đích đến Nasdaq ............... 36 2.3.2 Vinamilk gặt hái thành quả sau hai năm chuẩn bị cho quá trình niêm yết trên sàn SGX Singapore .................................................................................... 37 2.3.2.1 Tóm tắt lịch sử Vinamilk............................................................... 37 2.3.2.2 Con đường Vinamilk lên sàn SGX Singapore............................... 38 2.3.3 Kế hoạch chuẩn bị lên sàn SGX của PV Drilling ................................... 40 2.3.3.1 Khái quát về PV Drilling .............................................................. 40 2.3.3.2 Kế hoạch chuẩn bị lên sàn SGX .................................................... 40 2.4 Một số thành quả đạt được từ hoạt động niêm yết ra nước ngoài của doanh nghiệp Việt Nam .......................................................................................................44 2.5 Hạn chế và nguyên nhân hạn chế khi doanh nghiệp Việt Nam lựa chọn thị trường niêm yết ra nước ngoài ..................................................................................46 2.5.1 Hạn chế..................................................................................................... 46 2.5.1.1 Mức độ minh bạch thông tin cao ở thị trường nước ngoài ............ 47 2.5.1.2 Quản trị công ty ở sàn nước ngoài có tính bảo vệ nhà đầu tư rất cao ................................................................................................................... 49 2.5.1.3 Đối thủ cạnh tranh lớn và nhà đầu tư tinh vi ở các sàn ngoại ....... 51 2.5.1.4 Hàng lang pháp lý cho hoạt động niêm yết ra nước ngoài chưa đầy đủ, rõ ràng.................................................................................................. 51 2.5.1.5 Tiêu chuẩn kế toán Việt Nam còn nhiều hạn chế so với thông lệ quốc tế........................................................................................................ 52 2.5.1.6 Nguồn nhân lực cho hoạt động niêm yết ra nước ngoài ................ 53 2.5.2 Nguyên nhân các hạn chế ......................................................................... 54 2.6 Khảo sát về sự am hiểu hoạt động niêm yết ra nước ngoài của các doanh nghiệp tại TPHCM................................................................................................................54 Kết luận chương 2 .....................................................................................................64 Chương 3: GIẢI PHÁP LỰA CHỌN THỊ TRƯỜNG NIÊM YẾT CHỨNG KHOÁN RA NƯỚC NGOÀI CHO CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM .......65 3.1 Định hướng và dự báo nhu cầu niêm yết ra nước ngoài ....................................65 3.2 Cơ sở đề xuất giải pháp.......................................................................................66 3.3 Giải pháp để doanh nghiệp lựa chọn thị trường phù hợp cho hoạt động niêm yết ra nước ngoài.............................................................................................................67 3.3.1 Các giải pháp vĩ mô.................................................................................. 68 3.3.1.1 Hoàn thiện hành lang pháp l ý liên quan hoạt động niêm yết ra nước ngoài .......................................................................................................... 68 3.3.1.2 Qui định về công bố thông tin ở mức độ bảo vệ nhà đầu tư cao ... 68 3.3.1.3 Đưa hoạt động niêm yết ra nước ngoài vào định hướng ............... 69 3.3.1.4 Điều chỉnh chuẩn mực kế toán phù hợp thông lệ quốc tế ............. 70 3.3.1.5 Cổ phần hoá sở giao dịch chứng khoán – con đường giúp doanh nghiệp quen dần với tiêu chuẩn quốc tế .................................................... 70 3.3.2 Các giải pháp vi mô.................................................................................. 71 3.3.2.1 Nâng cao mức độ am hiểu của doanh nghiệp về hoạt động niêm yết ra nước ngoài ............................................................................................. 71 3.3.2.2 Lựa chọn nhà tư vấn phù hợp ........................................................ 73 3.3.2.3 Nâng cấp và cải thiện quản trị công ty trước khi niêm yết ra nước ngoài .......................................................................................................... 73 3.3.2.4 Ứng dụng công nghệ thông tin vào quản l ý................................... 77 3.3.3 Giải pháp hổ trợ........................................................................................ 78 3.3.3.1 Tạo ra nhiều kênh thông tin liên quan hoạt động niêm yết ra nước ngoài .......................................................................................................... 78 3.3.3.2 Đào tạo đội ngũ phục vụ công tác niêm yết ra nước ngoài ........... 78 Kết luận chương 3 .....................................................................................................79 KẾT LUẬN ..............................................................................................................81 Tài liệu tham khảo ..................................................................................................82 Phụ lục 1: Số lượng công ty niêm yết trên các sàn giao dịch thế giới_WFE 2009...88 Phụ lục 2: Vốn hoá thị trường của các sàn giao dịch trên thế giới_WFE 2009........89 Phụ lục 3: Vốn hoá thị trường/GDP của các sàn giao dịch trên thế giới ..................90 Phụ lục 4: So sánh tiêu chuẩn niêm yết trên các thị trường......................................91 Phụ lục 6: Bảng câu hỏi khảo sát ..............................................................................96 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Là nhà quản trị tài chính, đi tìm nguồn tài trợ cho doanh nghiệp là mục tiêu tối quan trọng. Tìm ở đâu và tìm như thế nào để phù hợp với điều kiện hiện tại của doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp đang tăng trưởng nhanh, đã niêm yết ở sàn HOSE, muốn có nhiều nhà đầu tư chiến lược nhận diện mình và tìm nguồn tài trợ cho những dự án mới trong hoàn cảnh thị trường chứng khoán trong nước kém tính thanh khoản. Niêm yết chứng khoán ra nước ngoài phải chăng là giải pháp tốt. Trên thế giới có nhiều thị trường chứng khoán đã khẳng định tên tuổi trong nhiều thập kỷ qua, đáng kể nhất phải nói đến NYSE, NASDAQ, LSE, TSE và thị trường khu vực Châu Á, nơi mà các nước có tốc độ tăng trưởng nhanh như Hong Kong, Singapore, Hàn quốc, Thái Lan, Malaysia…Vậy thị trường nào phù hợp với Công ty Việt Nam trong thời điểm hiện nay? Tiêu chí nào thường được dùng làm căn cứ cho việc lựa chọn thị trường chứng khoán nước ngoài ở những nước phát triển trên thế giới. Những tiêu chí nào được doanh nghiệp Việt Nam quan tâm nhiều nhất và tác động mạnh nhất vào quyết định lựa chọn thị trường niêm yết ra nước ngoài. Hoạt động này chỉ mới xuất hiện tại Việt Nam nên chưa có nhiều công trình nghiên cứu liên quan lĩnh vực này. Doanh nghiệp có nhu cầu thật sự về niêm yết ngoại có ít thông tin và phụ thuộc vào các công ty tư vấn. Vì lẽ đó, tác giả đã chọn đề tài “Lựa chọn thị trường niêm yết chứng khoán ra nước ngoài cho các doanh nghiệp Việt Nam ” để giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan về lựa chọn thị trường như thế nào và góp phần tiết kiệm chi phí không cần thiết cho doanh nghiệp. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2 Luận văn tập trung làm rõ những vấn đề sau: Tổng quan về niêm yết chứng khoán ra nước ngoài tại một số sàn giao dịch trên thế giới. Đưa ra một số quan điểm về lựa chọn thị trường niêm yết. Phân tích thực trạng niêm yết chứng khoán ra nước ngoài của doanh nghiệp Việt Nam. Tìm ra những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn thị trường và những hạn chế liên quan hoạt động này. Trên cơ sở những l ý luận và thực trạng, đề xuất một số giải pháp giúp doanh nghiệp lựa chọn thị trường phù hợp nhằm góp phần thành công cho doanh nghiệp muốn đưa cổ phiếu xuất ngoại. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Công ty Vinamilk, Cavico, PV Drilling, các doanh nghiệp thuộc khối ngân hàng và chứng khoán. Trên thế giới có rất nhiều thị trường chứng khoán phát triển. Vì mỗi sàn giao dịch có đặc trưng, qui định pháp luật, điều kiện niêm yết khác nhau mà việc tìm hiểu những qui định này mất nhiều thời gian và công sức nên trong phạm vi đề tài này chỉ chọn năm thị trường lớn, đặc trưng cho mỗi Châu lục làm đối tượng nghiên cứu, đó là Nyse, Nasdaq, London, HongKong, và Singapore. 4. Phương pháp nghiên cứu: Lập bảng câu hỏi để khảo sát những vấn đề chính sau:
Sự am hiểu của doanh nghiệp về niêm yết ngoại.
Những nhân tố quyết định dẫn đến lựa chọn thị trường niêm yết.
Mục đích niêm yết
Nội lực doanh nghiệp ảnh hưởng đến tiến trình niêm yết.
Qui định pháp luật tác động đến hoạt động niêm yết.
Thời gian chuẩn bị cần thiết . Dùng chương trình phân tích dữ liệu SPSS, phương pháp thống kê mô tả để xử lý dữ liệu thu thập được từ bảng câu hỏi. 3 Luận văn còn sử dụng thông tin, số liệu, tham khảo các luật, qui định từ các sở giao dịch chứng khoán, thông tin trên báo cáo thường niên của các công ty niêm yết liên quan đến đề tài, các tạp chí, công trình nghiên cứu, và các trang web khác. 5. Kết cấu luận văn : Ngoài phần mở đầu và kết luận, kết cấu luận văn chia làm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về lựa chọn thị trường niêm yết chứng khoán ra nước ngoài Chương 2: Thực trạng niêm yết chứng khoán ra nước ngoài của doanh nghiệp Việt Nam Chương 3: Giải pháp lựa chọn thị trường niêm yết chứng khoán ra nước ngoài cho các doanh nghiệp Việt Nam 4 Chương 1: TỔNG QUAN VỀ LỰA CHỌN THỊ TRƯỜNG NIÊM YẾT CHỨNG KHOÁN RA NƯỚC NGOÀI 1.1 Lý luận chung về niêm yết chứng khoán và niêm yết chứng khoán ra nước ngoài Niêm yết có tên thông dụng Tiếng Anh là listing. Chào bán chứng khoán là IPO và niêm yết ra nước ngoài là overseas listing hay cross-listing. Phạm vi bài này làm rõ hai khái niệm sau: 1.1.1 Niêm yết chứng khoán Theo luật chứng khoán năm 2006 “ Niêm yết chứng khoán là việc đưa các chứng khoán có đủ điều kiện vào giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán hoặc Trung tâm giao dịch chứng khoán”. 1.1.2 Niêm yết chứng khoán ra nước ngoài Là việc đưa các chứng khoán niêm yết trên sở g