Luận văn Mô hình giao dịch thương mại điện tử của Hoa Kỳ và một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐẠI HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------------- NGUYỄN THỊ PHƯƠNG HIỀN MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA HOA KỲ VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM 0BChuyªn ngµnh: 1BKinh tÕ thÕ giíi vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Thanh Cường Hà nội 2004 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU……………………………………………………………….. 01 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 1.1.KHÁI NIỆM GIAO DỊCH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ………………… 04 1.1.1. Khái niệm thƣơng mại điện tử……………………………………. 04 1.1.1.1. Khái niệm thương mại điện tử……………………………… 04 1.1.1.2. Lợi ích của thương mại điện tử đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng………………………………………………… 06 1.1.2. Khái niệm giao dịch thƣơng mại điện tử………………………... 11 1.1.2.1. Khái niệm giao dịch thương mại điện tử……………………. 11 1.1.2.2. Các đặc trưng của giao dịch thương mại điện tử……….…. 12 1.2. Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử…………………… 15 1.2.1. Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử giữa doanh nghiệp và ngƣời tiêu dùng (B2C)…………………………………………. 16 1.2.1.1. Khái niệm mô hình giao dịch thương mại điện tử giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng (B2C)…………………….. 16 1.2.1.2. Các giao dịch cơ bản trong mô hình giao dịch thương mại điện tử B2C…………………………………………………….. 18 1.2.2. Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử giữa các doanh nghiệp (B2B)…………………………………………………………… 24 1.2.2.1. Khái niệm mô hình giao dịch thương mại điện tử giữa các doanh nghiệp (B2B)……………………………………………. 24 1.2.2.2. Các giao dịch cơ bản trong mô hình thương mại B2B……. 25 1.2.2.3. Sàn giao dịch B2B……………………………………………… 30 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA HOA KỲ 2.1.đánh giá thực trạng thƣơng mại điện tử của hoa kỳ.. 32 2.1.1.Lịch sử hình thành và phát triển thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ…... 32 2.1.2. Thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ qua các thời kỳ phát triển……….. 35 2.1.2.1. Tình hình phát triển giao dịch TMĐT của Hoa Kỳ trong thờigian qua……………………………………………………... 35 2.1.2.2. Những trở ngại đối với hoạt động giao dịch TMĐT của Mỹ. 37 2.1.2.3. Vai trò của Chính phủ Hoa Kỳ trong việc phát triển giao dịch TMĐT……………………………………………………….. 40 2.2. đánh giá thực trạng mô hình giao dịch tmđt ở hoa kỳ.. 41 2.2.1. Thực trạng mô hình giao dịch TMĐT B2C……………………… 41 2.2.1.1. Tình hình phát triển mô hình giao dịch TMĐT B2C của Mỹ 41 2.2.1.2. Những tồn tại đối với các công ty bán lẻ trên mạng………… 46 2.2.1.3. Tương lai của các giao dịch TMĐT B2C tại Hoa Kỳ……….. 50 2.2.1.4. Mô hình giao dịch TMĐT B2C điển hình của Amazon.com... 53 2.2.2. Thực trạng phát triển mô hình giao dịch TMĐT B2B của Hoa Kỳ 59 2.2.2.1. Thực trạng phát triển mô hình giao dịch TMĐT B2C……. 59 2.2.2.2. Những thách thức đặt ra đối với sự phát triển của mô hình giao dịch TMĐT B2B của Mỹ…………………………………. 60 2.2.2.3. Tương lai của hoạt động TMĐT B2B…………………………. 63 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CHO VIỆT NAM 3.1. Thực trạng phát triển mô hình giao dịch tmđt việt nam……………… 66 3.1.1. Thực trạng ứng dụng mô hình giao dịch TMĐT ở Việt Nam…….. 66 3.1.2. Những thách thức và khó khăn trong quá trình phát triển mô hình giao dịch TMĐT tại Việt Nam……………………….…………... 72 3.1.2.1. Hạ tầng cơ sở công nghệ thông tin………………………… 73 3.1.2.2. Hạ tầng cơ sở pháp lý…………………………………………. 75 3.1.2.3. Hạ tầng cơ sở nhân lực……………………………………… 76 3.1.2.4. Hạn chế về hệ thống thanh toán của các ngân hàng………. 77 3.1.2.5. Hạ tầng cơ sở bảo mật thông tin…………………………… 77 3.1.2.6. Quyền sở hữu trí tuệ và bảo vệ người tiêu dùng…………… 78 3.1.2.7. Thay đổi thói quen mua bán…………………………………... 79 3.1.2.8. Các doanh nghiệp chưa chủ động và tích cực tham gia TMĐT 79 3.2. Bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao dịch TMĐT ở việt nam……………….………… 80 3.2.1. Bài học kinh nghiệm đối với mô hình giao dịch TMĐT B2C……. 81 3.2.1.1. Mô hình ứng dụng TMĐT theo cấp độ………………………. 81 3.2.1.2. Mô hình song song…………………………………………… 84 3.2.1.3. Mô hình chợ điện tử……………………………………………. 86 3.2.2. Bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao dịch TMĐT B2B của Việt Nam……………………………….……………….. 90 3.2.2.1. Cộng tác với doanh nghiệp lớn………………………………. 90 3.2.2.2. Cộng tác với doanh nghiệp vừa và nhỏ……………………… 92 3.2.3. Bài học về xây dựng, quản lý Website của doanh nghiệp……… 94 3.2.4. Một số giải pháp nhằm phát triển giao dịch TMĐT của Việt nam.. 97 3.2.4.1. Về phía Chính phủ……………………………………………… 97 3.2.4.2. Về phía doanh nghiệp………………………………….………. 99 KẾT LUẬN………………………………………………………………….. 101 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO TIẾNG VIỆT 1. Bộ Thƣơng mại (1999). Thương mại điện tử. Nxb Thống Kê, Hà nội, tr.38-39. 2. Lộc Cầm (2003), Gian lận trực tuyến: Một vấn đề cần quan tâm trong TMĐT, 3. Lê Thanh Cƣờng (2003), “Một số vấn đề về hạ tầng cơ sở nhân lực cho thƣơng mại điện tử ở Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 3, tr.71-74. 4. Ngô Văn Giang (2003), Phát triển thƣơng mại điện tử ở Việt Nam – Thực trạng và một số gợi ý giải pháp, Tạp chí Ngân hàng, số 12 (9/2003), tr.51-54. 5. Phạm Song Hạnh (2002), “Các mô hình kinh doanh trực tuyến và khả năng áp dụng ở Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 2, tr.63-67. 6. Phạm Song Hạnh (2003), “Quy trình thƣơng mại điện tử B2C và khả năng áp dụng ở Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế đối ngoại, số 4, tr.71-76. 7. Trần Xuân Hiền (2001), “Những thách thức nào đặt ra cho các công ty thƣơng mại điện tử”, Internet và Thương mại điện tử, số 9 (12-19/12/01), tr.20-21, theo webtomorrow, 8. Trần Xuân Hiền (2002), Các hình mẫu kinh doanh của bán lẻ trong thƣơng mại điện tử, Internet và Thương mại điện tử, số 13 (09-15/01/02), tr.14-20, số 14 (16-22/01/02), tr.16-20, số 16 (01-07/02/02), tr.13-17, số 17 (21-27/02/02), tr.15-18, theo Infomit.com, 9. Trần Xuân Hiền (2003), Năm sai lầm phổ biến của các site thương mại điện tử, theo bcentral.com, 10. Học viện hành chính quốc gia (2003). Thương mại điện tử. Nxb Lao Động, Hà nội. 11. Nguyễn Việt Hồng (2003), Sự toàn cầu hoá của các dịch vụ trên Internet: Trường hợp của Amazon.com, 12. Nguyễn Việt Hồng (2004), Vấn đề lớn của những cửa hàng trực tuyến nhỏ, 13. Trần Việt Hùng, Đặng Thị Lan, Bùi Liên Hà, Nguyễn Lệ Hằng (2003). Giải pháp phát triển thương mại điện tử tại Việt Nam. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ. Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng, Hà nội. 14. Phan Mỹ Linh (2001), Tổng quan về thƣơng mại điện tử B2B, Internet và Thương mại điện tử, số 05 (16-21/11/2001), tr. 14-17, theo cio.com, 15. Phan Mỹ Linh (2002), Mật khẩu – Vấn đề cản trở thƣơng mại điện tử, Internet và Thương mại điện tử, số 15 924-31/01/02), tr.21-22, theo Ecommercetimes.com, 16. Phan Mỹ Linh (2003), Ngành công nghiệp ôtô dẫn đầu trong thương mại điện tử B2B, theo internet.com, 17. TS. Nguyễn Văn Minh, Trần Hoài Nam (2002). Giao dịch thương mại điện tử – Một số vấn đề cơ bản. Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, tr. 85-92, tr.97-105. 18. Nhà xuất bản Thống kê (2001), Thương mại điện tử với phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ, Hà nội. 19. Thạc Phƣơng (2004), Nỗ lực thu hút khách hàng của các nhà bán lẻ trên mạng, theo businessweek.com, 20. Nguyễn Trƣờng Sơn (2003), Mô hình thương mại điện tử B2B đang được xem xét lại, 21. Hà Anh Tuấn (2004), Tương tác với khách hàng trong thương mại điện tử, 22. Viện Nghiên cứu Khoa học pháp lý (2000), Bàn về cơ sở pháp lý của Thương mại điện tử ở Việt Nam, Bộ Tƣ pháp, Hà nội. TIẾNG ANH. 23. Jeffrey F.Rayport, Bernard J.Jaworski (2001), E-commerce, McGraw-Hill 24. United Nations Conference on Trade and Development (2002), E-Commerce and Development Report 2002, 25. US Department of Commerce (2003), Retail E-commerce sales in forth quarter 2003, Census Bureau Reports, Ngoài ra, luận văn còn tham khảo các website sau: (Website của Bộ Thƣơng mại Hoa Kỳ) DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT. B2B Business to Business Giao dịch giữa doanh nghiệp và doanh nghiệp B2C Business to Customer Giao dịch giữa doanh nghiệp và ngƣời tiêu dùng CNTT Công nghệ thông tin EDI Electronic Data Interchange Trao đổi dữ liệu điện tử TMĐT Thƣơng mại điện tử DANH MỤC BẢNG BIỂU. Hình 1.1. Mô hình tiến trình tham gia giao dịch TMĐT……………… ……… tr.12 Hình 1.2. Mô hình giao dịch TMĐT…………………………………….. …… tr.15 Hình 1.3. Mô hình giao dịch TMĐT B2C………………………………. ……. tr. 17 Hình 1.4. Mô hình giao dịch TMĐT B2B……………………………………… tr.25 Hình 2.1. Doanh thu giao dịch TMĐT thế giới năm 2002 – 2004…………….. tr.35 Bảng 2.1. Doanh thu bán lẻ trực tuyến của Mỹ……………………… ………. tr.42 Hình 3.1. Mô hình ứng dụng TMĐT theo cấp độ……………………. ……….. tr.82 LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy PGS.TS.Lê Thanh Cường đã tận tình hướng dẫn tôi hoàn thành bản luận văn thạc sỹ này. Nhân đây, tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô trong và ngoài Trường Đại học Ngoại Thương đã đem đến những kiến thức quý báu làm nền tảng để tôi có thể nghiên cứu đề tài của mình. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Khoa Sau đại học Trường Đại học Ngoại Thương, các cán bộ Công ty vật tư thiết bị giao thông I, gia đình và bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện để luận văn được hoàn thành. Tôi xin trân trọng cảm ơn! BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG HÀ NỘI -----***----- NGUYỄN THỊ PHƯƠNG HIỀN MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA HOA KỲ VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH : KINH TẾ THẾ GIỚI & QHKTQT Mà SỐ : 60.31.07 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ THANH CƯỜNG HÀ NỘI, 2004 - 1 - LỜI NÓI ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI. Những thành tựu của công nghệ thông tin đã và đang mang lại nhiều thay đổi lớn trong giao dịch thƣơng mại. Nhiều quốc gia đang chuyển dần từ phƣơng thức thƣơng mại truyền thống sang phƣơng thức kinh doanh mới - thƣơng mại điện tử. Tuy mới chỉ hình thành và phát triển mạnh trong thƣơng mại quốc tế những năm gần đây, nhƣng thƣơng mại điện tử đã xâm nhập sâu vào hầu hết các lĩnh vực kinh tế – xã hội, ảnh hƣởng tới các hoạt động của con ngƣời. Nhiều nhà nghiên cứu dự báo sự lên ngôi của thƣơng mại điện tử sẽ đem lại những thay đổi lớn trong phát triển kinh doanh quốc tế, tập quán kinh doanh quốc tế cũng nhƣ tƣ duy thƣơng mại. Do vậy, thƣơng mại điện tử đang là sự lựa chọn của nhiều quốc gia với mức độ ứng dụng khác nhau. Việt Nam đang trong quá trình mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế vào khu vực và thế giới không thể tránh khỏi tham gia vào thƣơng mại điện tử toàn cầu. Trong xu thế mới, phƣơng thức thƣơng mại đóng vai trò nhƣ một thứ ngôn ngữ giao dịch chung. Thƣơng mại điện tử giúp chúng ta thêm một khả năng để hội nhập kinh tế quốc tế. Hơn nữa, đa số các bạn hàng có tiềm năng lớn của Việt Nam đã và đang triển khai nền thƣơng mại điện tử. Lợi ích của quốc gia và của thƣơng mại Việt Nam đòi hỏi chúng ta cần hƣớng tới phƣơng thức mới mẻ và nhiều hứa hẹn này. Trong mấy năm trở lại đây, thƣơng mại điện tử tại Hoa Kỳ đã phát triển mạnh đem lại lợi nhuận khổng lồ cho Mỹ, một đất nƣớc sớm khai thác và có hiệu quả cao đối với loại hình thƣơng mại quốc tế này. Vì vậy, luận văn này lựa chọn thƣơng mại điện tử Hoa Kỳ - một trong những nền thƣơng mại điện tử phát triển mạnh nhất hiện nay - để nghiên cứu nhằm tìm kiếm những bài học kinh nghiệm cho giao dịch thƣơng mại điện tử ở Việt nam. Trên cơ sở nhận thức nhƣ vậy, đề tài “ Mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ và một số bài học kinh nghiệm cho Việt nam” đƣợc lựa chọn làm đề tài cho luận văn thạc sỹ kinh tế này. - 2 - 2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU. Từ trƣớc đến nay, lĩnh vực thƣơng mại điện tử đã đƣợc nghiên cứu trong một số luận văn cao học, luận án tiến sĩ và một số đề tài nghiên cứu ở trong và ngoài trƣờng. Tuy nhiên, các đề tài này hầu hết chỉ tập trung vào từng mặt, từng lĩnh vực của thƣơng mại điện tử. Có thể nói chƣa có một nghiên cứu nào đề cập một cách toàn diện về các mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ nhằm rút ra các bài học kinh nghiệm để phát triển mô hình giao dịch TMĐT của Việt nam, nhất là trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế đang trở thành một yêu cầu cấp thiết nhƣ hiện nay. 3. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI. Luận văn này đƣợc thực hiện với mục đích nghiên cứu cơ bản về thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ đặc biệt trong lĩnh vực giao dịch thƣơng mại điện tử, những khó khăn hay thất bại và xu hƣớng phát triển của các mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử tại Hoa Kỳ; từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam nhằm thúc đẩy sự phát triển và hội nhập với thƣơng mại điện tử trên thế giới. 4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU. Nội dung của luận văn bao gồm ba mục tiêu sau đây: - Nghiên cứu những vấn đề chung về giao dịch thƣơng mại điện tử và các mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử đối với doanh nghiệp (B2B & B2C). - Đánh giá thực trạng phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ và xu hƣớng phát triển của các mô hình giao dịch. - Nghiên cứu hiện trạng giao dịch thƣơng mại điện tử của Việt Nam và rút ra một số bài học nhằm phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử cho Việt Nam. 5. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU. - 3 - Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn là các mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ (B2B & B2C); hiện trạng thƣơng mại điện tử của Việt Nam và các bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử cho Việt Nam. 6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: Để thực hiện đƣợc mục đích và nhiệm vụ trên, trong luận văn sử dụng phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử của Chủ nghĩa Mác – Lênin, phƣơng pháp phân tích hệ thống, phƣơng pháp thống kê, so sánh, tổng hợp, khái quát hoá và hệ thống hoá tài liệu. 7. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN: Mục lục Lời nói đầu Chƣơng 1 : Tổng quan về mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử Chƣơng 2 : Thực trạng phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử của Hoa Kỳ Chƣơng 3 : Một số bài học kinh nghiệm nhằm phát triển mô hình giao dịch thƣơng mại điện tử cho Việt nam Kết luận Danh mục tài liệu tham khảo - 4 - CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ MÔ HÌNH GIAO DỊCH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 1.1. KHÁI NIỆM GIAO DỊCH THƢƠNG MẠI ĐIỆN TỬ. 1.1.1. Kh¸i niÖm th•¬ng m¹i ®iÖn tö. 1.1.1.1. Kh¸i niÖm th•¬ng m¹i ®iÖn tö Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña th•¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cu¶ Internet. Nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 cña thÕ kû XX, khi m¸y tÝnh c¸ nh©n ®•îc sö dông réng r·i kh«ng nh÷ng ë c«ng së mµ c¶ ë gia ®×nh, nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh ®· më réng c¸c c«ng nghÖ vµ mang ®Õn cho kh¸ch hµng ngµy cµng nhiÒu dÞch vô trªn c¬ së sö dông m¸y tÝnh c¸ nh©n. §Ó t¨ng nguån thu nhËp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh lu«n nghiªn cøu vµ ¸p dông nhiÒu ph•¬ng tiÖn giao dÞch thuËn lîi, ®ång thêi h¹ thÊp chi phÝ dÞch vô, rót ng¾n thêi gian giao dÞch cña kh¸ch hµng. ChÝnh sù c¹nh tranh trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ th•¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c c«ng nghÖ trong dÞch vô ®èi víi kh¸ch hµng lµ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng th•¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng ph¸t triÓn. Trªn thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu c¸ch gäi kh¸c nhau nh• th•¬ng m¹i ®iÖn tö (e-commerce), mËu dÞch trùc tuyÕn (online trade) hay kinh doanh ®iÖn tö (e-business)…ChÝnh v× vËy, víi mçi gãc ®é vµ quy m« tiÕp cËn l¹i cã nh÷ng ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ th•¬ng m¹i ®iÖn tö.  Tõ gãc ®é th«ng tin liªn l¹c: th•¬ng m¹i ®iÖn tö lµ qu¸ tr×nh truyÒn dÉn th«ng tin, s¶n phÈm /dÞch vô hay thanh to¸n qua ®•êng ®iÖn tho¹i, m¹ng m¸y tÝnh hay bÊt kú ph•¬ng tiÖn ®iÖn tö nµo kh¸c  Víi ho¹t ®éng kinh doanh, th•¬ng m¹i ®iÖn tö lµ viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin nh»m tù ®éng ho ¸c¸c giao dÞch kinh doanh vµ qu ¸tr×nh s¶n xuÊt. - 5 -  Víi t• c¸ch lµ mét dÞch vô, th•¬ng m¹i ®iÖn tö lµ c«ng cô nh»m gióp doanh nghiÖp, ng•êi tiªu dïng vµ c¸c chñ thÓ kh¸c c¾t gi¶m chi phÝ, n©ng cao chÊt l•îng hµng ho¸ vµ t¨ng tèc ®é thùc hiÖn c¸c dÞch vô th•¬ng m¹i.  Tõ khÝa c¹nh trùc tuyÕn (online), th•¬ng m¹i ®iÖn tö bao hµm kh¶ n¨ng mua b¸n hµng ho¸/dÞch vô vµ th«ng tin trªn m¹ng Internet vµ c¸c dÞch vô trùc tuyÕn kh¸c. Nh• thÕ, hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n nhÊt th× th•¬ng m¹i ®iÖn tö lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c giao dÞch th•¬ng m¹i th«ng qua c¸c ph•¬ng tiÖn ®iÖn tö. Theo nghÜa hÑp, néi dung th•¬ng m¹i ®iÖn tö bao gåm c¸c ho¹t ®éng th•¬ng m¹i thùc hiÖn qua c¸c m¹ng m¸y tÝnh, ®Æc biÖt lµ m¹ng Internet. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn ch•a cã mét ®Þnh nghÜa hay kh¸i niÖm chung thèng nhÊt vÒ th•¬ng m¹i ®iÖn tö, song tùu trung l¹i cã hai quan ®iÓm lín trªn thÕ giíi ®· kh¸i qu¸t ®•îc ®Çy ®ñ nhÊt ph¹m vi ho¹t ®éng cña TM§T nh• sau: LuËt mÉu vÒ Th•¬ng m¹i ®iÖn tö cña Uû ban Liªn Hîp Quèc vÒ LuËt Th•¬ng m¹i Quèc tÕ (UNCITRAL) ®· ®Þnh nghÜa: “ThuËt ng÷ Th•¬ng m¹i [commerce] cÇn ®•îc diÔn gi¶i theo nghÜa réng ®Ó bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ mäi quan hÖ mang tÝnh chÊt th•¬ng m¹i dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c quan hÖ mang tÝnh th•¬ng m¹i [commercial] bao gåm, nh•ng kh«ng chØ bao gåm, c¸c giao dÞch sau ®©y: bÊt cø giao dÞch nµo vÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng ho¸ hoÆc dÞch vô; tho¶ thuËn ph©n phèi; ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th•¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång (factoring), cho thuª dµi h¹n (leasing); x©y dùng c¸c c«ng tr×nh; t• vÊn; kü thuËt c«ng tr×nh (engineering); ®Çu t•; cÊp vèn; ng©n hµng; b¶o hiÓm; tho¶ thuËn khai th¸c hoÆc t« nh•îng, liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆc kinh doanh; chuyªn chë hµng ho¸ hay hµnh kh¸ch b»ng ®•êng biÓn, ®•êng kh«ng,®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé”. Nh• vËy, cã thÓ thÊy r»ng ph¹m vi ho¹t ®éng cña th•¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt réng, bao qu¸t hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ trong ®ã ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô chØ lµ mét trong ph¹m vi rÊt nhá trong TM§T. [1] - 6 - Ngoµi ra, Uû ban Ch©u ¢u còng ®· ®•a ra ®Þnh nghÜa vÒ Th•¬ng m¹i ®iÖn tö nh• sau: “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®•îc hiÓu lµ viÖc thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh doanh qua c¸c ph•¬ng tiÖn ®iÖn tö. Nã dùa trªn viÖc xö lý vµ truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö d•íi d¹ng text, ©m thanh vµ h×nh ¶nh. TM§T gåm nhiÒu hµnh vi trong ®ã ho¹t ®éng mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô qua ph•¬ng tiÖn ®iÖn tö, giao nhËn c¸c néi dung kü thuËt sè trªn m¹ng, chuyÓn tiÒn ®iÖn tö, mua b¸n cæ phiÕu ®iÖn tö, vËn ®¬n ®iÖn tö, ®Êu gi¸ th•¬ng m¹i, hîp t¸c thiÕt kÕ, tµi nguyªn m¹ng, mua s¾m c«ng céng, tiÕp thÞ trùc tiÕp tíi ng•êi tiªu dïng vµ c¸c dÞch vô sau b¸n hµng. Th•¬ng m¹i ®iÖn tö ®•îc thùc hiÖn ®èi víi c¶ th•¬ng m¹i hµng ho¸ (vÝ dô nh• hµng tiªu dïng, c¸c thiÕt bÞ y tÕ chuyªn dông) vµ th•¬ng m¹i dÞch vô (vÝ dô nh• dÞch vô cung cÊp th«ng tin, dÞch vô ph¸p lý, tµi chÝnh); c¸c ho¹t ®éng truyÒn thèng (nh• ch¨m sãc søc kháe, gi¸o dôc) vµ c¸c ho¹t ®éng míi (vÝ dô nh• siªu thÞ ¶o)".[18] Tãm l¹i, th•¬ng m¹i ®iÖn tö ®·, ®ang vµ sÏ lµm thay ®æi h×nh th¸i cña hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c¸c c«ng nghÖ vµ gi¶i ph¸p, th•¬ng m¹i ®iÖn tö còng më ra c¬ héi tham gia cho tÊt c¶ mäi ®èi t•îng, tõ doanh nghiÖp ®Õn ng•êi tiªu dïng mµ kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo quy m« vµ vÞ trÝ ®Þa lý. 1.1.1.2. Lîi Ých cña th•¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng•êi tiªu dïng. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ th•¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng kinh doanh c¶ vÒ mÆt néi dung vµ ph•¬ng thøc qu¶n lý kinh doanh. Th•¬ng m¹i ®iÖn tö ®em l¹i lîi Ých to lín cho c¸c ®èi t•îng tham gia ®Æc biÖt lµ ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng•êi tiªu dïng. a. §èi víi doanh nghiÖp. - TM§T ®em l¹i cho doanh nghiÖp c¬ héi tiÕp cËn vµ hiÖn diÖn trªn thÞ tr•êng toµn cÇu. Internet lµ m¹ng m¸y tÝnh toµn cÇu dùa trªn c«ng nghÖ chuÈn vµ më. Khi ®· kÕt nèi vµo Internet, c¸c doanh nghiÖp cã cïng mét c¬ héi ®Ó t×m kiÕm th«ng tin, liªn l¹c vµ giao dÞch víi ®èi t¸c trªn toµn cÇu mµ kh«ng bÞ ph©n biÖt kho¶ng c¸ch vÒ kh«ng gian vµ thêi