Luận văn Phong cách văn xuôi nghệ thuật Kim Lân

1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ NHA TRANG PHONG CÁCH VĂN XUÔI NGHỆ THUẬT KIM LÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ NGỮ VĂN Chuyên ngành : Văn học Việt Nam Mã số : 60 22 34 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THÀNH THI 2 MỞ ĐẦU 1. Mục đích và ý nghĩa của luận văn 1.1 Mục đích của luận văn Trong lịch sử văn học Việt Nam hiện đại, Kim Lân thuộc số những nhà văn viết không nhiều. Hơn năm mươi năm cầm bút, ông chỉ viết vẻn vẹn có trên ba mươi tác phẩm. Thế nhưng, ông vẫn được xem là một tác giả văn xuôi có tầm vóc. Tác phẩm của ông đã gây ấn tượng với người đọc bởi cách viết độc đáo. Khi viết ông thường suy nghĩ thật sâu sắc, thận trọng chứ không ngẫu hứng cao giọng, ông luôn có cái nhìn nhân hậu với đời với người cũng như trong sáng tạo văn chương, đặc biệt là trong thể tài truyện - truyện ngắn. Nhiều tác phẩm của ông đã vượt qua được thử thách thời gian, sự sàng lọc của công chúng, góp phần làm nên thành tựu rực rỡ cho nền văn học Việt nam hiện đại ở cả hai thời kỳ trước và sau Cách mạng tháng Tám. Có được như thế, chính vì Kim Lân bằng thực tiễn sáng tác đã đóng góp một tiếng nói riêng, một phong cách riêng. Cho nên để hiểu sâu sắc hơn, toàn diện hơn về Kim Lân và văn xuôi nghệ thuật (VXNT) Việt Nam hiện đại, chúng ta không thể không nghiên cứu những đóng góp đặc sắc của VXNT Kim Lân từ góc độ phong cách. Mục đích của luận văn là nghiên cứu khảo sát toàn bộ sáng tác của Kim Lân dưới góc độ phong cách nghệ thuật. Có thể nói đây là một việc làm cần thiết và có ý nghĩa vì nó đề cập đến một trong những phương diện cơ bản nhất nhằm đánh giá những thành tựu đầy sáng tạo của nhà văn để qua đó có thể nhìn thấy nhiều vấn đề đặt ra trong sự phát triển văn học của cả một giai đoạn. Mặt khác, trên cơ sở đó mà chỉ ra những đóng góp về phong cách VXNT của Kim Lân trong tiến trình hiện đại hóa VXNT tiếng Việt. 1.2. Ý nghĩa của luận văn Tìm hiểu phong cách văn chương của Kim Lân, trong quan niệm của chúng tôi, là tìm hiểu quan niệm nghệ thuật và cách triển khai quan niệm ấy của ông 3 vào văn bản tác phẩm. Nhiệm vụ chủ yếu của luận văn là cung cấp cái nhìn tổng quát về đặc trưng VXNT Kim Lân. Nghĩa là luận văn chủ yếu trình bày hệ thống những nét độc đáo tiêu biểu, có ý nghĩa thẩm mỹ cao trong phong cách VXNT Kim Lân, từ đó góp phần khẳng định những cống hiến và vị trí của nhà văn trong lịch sử phát triển văn học Việt Nam hiện đại. Bên cạnh đó luận văn còn cung cấp những dữ liệu, tư liệu để nghiên cứu thi pháp VXNT, đặc biệt là truyện - truyện ngắn văn học Việt Nam trong một giai đoạn có nhiều thành tựu và nhiều phong cách nghệ thuật độc đáo. Đồng thời, luận văn có thể sử dụng bổ sung kiến thức cho việc giảng dạy ở các trường trung học phổ thông. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Kim Lân là nhà văn gần gũi, quen thuộc với công chúng trong mấy chục năm qua. Ngay từ những tác phẩm đầu tay của mình, ông đã được nhiều người giới thiệu, phê bình. Nhìn chung, ông được xem xét khá kỹ lưỡng ở từng giai đoạn sáng tác, ở chân dung con người và cả khu vực phê bình, tiểu luận. Nhưng việc nghiên cứu phong cách nghệ thuật của tác giả như một đối tượng chuyên biệt thì chưa có một bài viết công phu hoặc một công trình khoa học nào và tính đến nay đã hơn nửa thế kỷ, việc nghiên cứu về ông không phải là không có ý kiến khác nhau, nhưng cơ bản là thống nhất. Có thể chia quá trình nghiên cứu về Kim Lân thành hai giai đoạn chính như sau: 2.1 Trước năm 1975 Nhà văn Nguyên Hồng, trong “Những nhân vật ấy đã sống với tôi” đã kể lại rằng: “Từ giữa những năm 1943 - 1944 ấy, tôi được đọc mấy truyện của Kim Lân Thoạt tiên tôi chẳng những không để ý mà còn thấy cái tên Kim Lân chương chướng thế nào ấy, hình như định chọi, định đả chữ nhau với một số tên như Mộng Ngọc, Mộng Dương, hay Hoài Trạch, Hoài Tâm lúc bấy giờ vậy. Nhưng rồi chỉ bập vào mấy truyện của anh mà tôi thấy không phải loại ướt át một cách bợm bãi, trái lại có một cái gì đó chân chất của đời sống con người 4 nghèo hèn, khổ đau, giọng văn nhiều rung cảm thắm thiết, đặc biệt là lại gần gũi với mình” [38] Đây có thể xem là một ý kiến rất đáng chú ý khi tìm hiểu phong cách nghệ thuật của Kim Lân về nội dung tư tưởng và giọng điệu tác phẩm. Ở những tác phẩm đầu tay, Kim Lân dường như chưa ý thức phản ánh một vấn đề gì có ý nghĩa hiện thực sâu sắc cả nhưng chất hiện thực cứ toát ra một cách tự nhiên từ những hình tượng nhân vật của ông, vì đó thường là những con người của quê hương ông, ruột thịt với ông, từ cuộc sống lam lũ bần cùng, họ đã trực tiếp bước vào văn học. Và cũng gần với quan điểm của Nguyên Hồng, Lại Nguyên Ân cũng đưa ra nhận xét “Đọc văn xuôi Kim Lân, ta bắt gặp cái thế giới của những người dân nghèo vốn là hạng “hạ lưu” ở xã hội cũ: Những người dân miền xuôi mất nhà, mất đất, xiêu dạt lên miền ngược, táp vào một xóm chợ, bến sông, một góc phố hay ven một đồn điền, một xóm trại, tiếp tục vật lộn với miếng sống sơ đẳng hàng ngày. Đã có lúc nhà văn gọi những nhân vật thân vật thân thuộc ấy của ngòi bút mình là “những đầu thừa đuôi thẹo ở khắp xó xỉnh cuộc sống”. Cách gọi giống như là sự tự mệnh danh đầy đau xót của chính các nhân vật ấy () mạch kể chuyện của Kim Lân dường như bắt rất nhạy vào những cảnh thương tâm: cảnh bỏ nhà xiêu dạt vì công nợ, thuế khoá, cảnh ăn xin, cảnh chết đường chết chợ, cảnh bị áp bức đọa đày ”[4] Nhà nghiên cứu Trần Hữu Tá đã đưa ra một nhận định thật khái quát, xác đáng về quan niệm viết văn của Kim Lân “Kim Lân quan niệm viết văn như cách đòi cho mình một thân phận, một nhân phẩm, một chỗ đứng trong cuộc sống nhỏ bé quẩn quanh của quê hương” [95]. Tuy nhiên do khuôn khổ hạn chế của những mục từ trong “Từ điển văn học” nên tác giả đã không có điều kiện trình bày lí giải nhận định của mình một cách cặn kẽ. Đáng lưu ý nhất là nhà nghiên cứu Nguyễn Đăng Mạnh trong “Tổng tập văn học Việt Nam” đã tỏ ra khá tinh tế vá sắc sảo khi nhận xét về đề tài phong tục và thú chơi đồng quê của Kim Lân, ông cho rằng “Văn Kim Lân tỏ ra độc đáo, hấp dẫn hơn khi ông viết về những cái gọi là “thú đồng quê” hay “phong lưu đồng 5 ruộng”. Rồi ông lại tiếp tục lí giải “Sở dĩ có sự hấp dẫn, không phải vì ở đấy những tập quán ngộ nghĩnh, kỳ lạ, những thú chơi phiền phức, cầu kỳ được trình bày cặn kẽ, mà chính là nhờ nhà văn đã thể hiện lên được những con người ở làng quê Việt Nam độc đáo kia, tuy nghèo khổ thiếu thốn mà vẫn yêu đời” [72]. Tiếp sau đó tác giả lại nhận xét một cách tổng quát hơn về toàn bộ nội dung truyện ngắn Kim Lân trước Cách mạng tháng Tám 1945: “Đó là những trang số phận của các đầu thừa, đuôi thẹo, được đưa từ các xó xỉnh tối khuất lên mặt trang giấy trắng chứa nhân thế, nhân tình hoặc những trang tuy nghiêng về phía phong tục, trình bày cặn kẽ những thú chơi lành mạnh , nhưng vẫn biểu hiện một phần vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân trước Cách mạng tháng Tám những người sống vất vả, nghèo khổ nhưng vẫn yêu đời, trong sáng thông minh, tài hoa” [72]. Sau đó trong “Tuyển tập Kim Lân” - 1996 nhà nghiên cứu Lữ Huy Nguyên lại đưa ra nhận xét rất chính xác về toàn bộ truyện ngắn Kim Lân “Nếu có dịp đọc toàn bộ tác phẩm của Kim Lân mà chủ yếu là truyên ngắn ta sẽ thấy, ông không chỉ là đại diện văn học của loại nhân vật đầu thừa đuôi thẹo; ông còn là đại diện văn học sáng giá của những người tài hoa, bặt thiệp, phong lưu riêng thú chọi gà, thả chim, đấu võ, đánh vật ” [4] . Tương tự, các nhà nghiên cứu Trần Hữu Tá, Hoài Việt vẫn viết về Kim Lân nhưng phần lớn các ý kiến chủ yếu chỉ dừng lại đánh giá quan điểm lập trường tư tưởng của nhà văn, nghiên cứu nhận xét về nội dung cảm hứng truyện ngắn của Kim Lân. Đọc truyện ngắn Kim Lân, người đọc dễ dàng bị cuốn hút bởi những tố chất và vẻ đẹp dung dị, kín đáo của con người làng quê Bắc bộ - những con người lịch lãm, hào hoa và đầy tinh thần thượng võ. Đặc biệt là cái thú “phong lưu đồng ruộng” trong văn ông vừa có nét tinh tế, lại vừa thật thà, cởi mở qua đôi mắt nhìn rất kỹ, quan sát cuộc sống nông thôn một cách say sưa, tỉ mỉ, cụ thể rồi ghi lại với ý thức thể hiện những mảnh đời, những số phận bằng lối diễn đạt của chính mình - lối diễn đạt đậm “chất quê” của một con người “vốn là con đẻ của đồng 6 ruộng” (chữ của Nguyên Hồng ). Có lẽ vì thế mà nhà nghiên cứu Lữ Quốc Văn đã khẳng định thật xác đáng “Kim Lân là nhà tiểu thuyết phong tục hạng nhất của Việt Nam”. Và để bổ sung nhấn mạnh điều này nhà nghiên cứu Lữ Huy Nguyên đã đưa ra nhận xét như sau: “Con người ấy có cái gì đặc biệt lắm từ ngoại hình, lề lối, ăn mặc, ứng xử đến văn phong, nhân vật, cốt truyện, chữ nghĩa, vận nhịp Con người ấy đáng kính, đáng trọng; chỉ có điều là hơi khác biệt, cái khác biệt của loại nghệ sĩ đã vượt qua được cái ngưỡng của thói thường đời sống” [85]. Và khi bàn về nghệ thuật truyện ngắn Kim Lân, nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân đã chia truyện ngắn Kim Lân ra thành ba loại: truyện ngắn tính cách, truyện ngắn tình huống và truyện ngắn ngụ ý. Ông đã nói cụ thể như sau “Có lẽ do số lượng tác phẩm không nhiều nên truyện ngắn Kim Lân cũng không thật đa dạng về các kiểu cấu tứ. Bằng hai tập “Vợ nhặt” và “Nên vợ nên chồng”, có thể kể được khoảng ba kiểu truyện chính. Kiểu phổ biến hơn cả, có thể gọi là những truyện ngắn tính cách. Nhiệm vụ nghệ thuật mà nhà văn vẽ ra ở đó là vẽ ra một con người (). Hơi khác chút ít với kiểu truyện tính cách này, “Vợ nhặt” là truyện ngắn không chú tâm hẳn vào nhân vật nào (). Diễn biến của truyện không nhằm khám phá một nét tính cách nào của một trong số các nhân vật. Cái được chủ yếu ở đây là miêu tả tình huống. Đây có thể gọi là ước lệ, là truyện ngắn tình huống (). Có một kiểu truyện nữa mà Kim Lân viết rất ít. Tôi muốn nói truyện ngắn “Con chó xấu xí” từng được đặt làm cái tên chung cho tập truyện “Vợ nhặt” hồi in lần đầu thành sách. Đây là truyện có hơi hướng ngụ ý”.[4]. Tác giả còn là người nhận ra ngôn ngữ và chất giọng trong văn xuôi Kim Lân “Chất giọng thường xuyên trong truyện ngắn cùa Kim Lân là chất giọng thật sự văn xuôi. Nó không thích hướng vào chất trữ tình, không thích rống lên thống thiết. Nó thích phô bày cái nôm na thật thà, đáng yêu nhưng cũng đáng tức cười của những sự thật xung quanh chứ không thích phủ lên các sự thật ấy một sự cảm động đến rưng rưng. 7 Chính là do thích phô bày nôm na thật thà của những con người và sự vật xung quanh nên văn xuôi này đã chú trọng khai thác các khả năng miêu tả của các ngôn ngữ (). Nhà văn rất chú ý miêu tả lời ăn tiếng nói của họ và đã biến thứ ngôn ngữ sống của những cư dân sống thực đó thành một đối tượng nghệ thuật rất đáng lắng nghe, nếu ta biết nghiệm ra cái vẻ đẹp đích thực của lời ăn tiếng nói ấy” [2] Và càng sắc sảo khi Lại Nguyên Ân đã khẳng định nét đặc sắc trong văn xuôi Kim Lân chính là ngôn ngữ “Ngôn ngữ nhân vật có vai trò quyết định trong việc thể hiện những tâm lý cổ truyền của người nông dân” [4]. Có thể xem đây là những phát hiện có ý nghĩa mở đường cho những người đến sau như Nguyên An, Vũ Dương Quỹ chẳng hạn. Và nói như nhà văn Nguyên Hồng, bạn tri kỉ gần gũi với Kim Lân về nhiều mặt “Ông là nhà văn một lòng đi về với đất, với người, với thuần hậu nguyên thủy của cuộc sống nông thôn ” [115]. Dường như Nguyên Hồng muốn coi cuộc sống nông thôn, làng quê như là một đặc điểm phong cách nghệ thuật của Kim Lân. Đọc Kim Lân ta thấy rất rõ với bất kỳ một tác phẩm nào, người đọc cũng thấy mở ra trước mắt cảnh vật, con người và không khí của làng quê Bắc bộ. Cho nên có thể nói Kim Lân là nhà văn của nông thôn làng quê Việt Nam. Bước tiến đáng kể nhất của việc nghiên cứu nghệ thuật truyện ngắn Kim Lân qua bài viết “Sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật đặc sắc của truyện Kim Lân” tác giả Bảo Nguyên đã cho rằng “Kim Lân lựa chọn những từ ngữ còn mang hơi thở của cuộc sống hằng ngày, để diễn đạt chúng với cuộc sống miền quê với những con người giản dị mà đáng yêu” [84]. Điều đó có lẽ đã làm cho tác phẩm của Kim Lân mang giá trị hiện thực và tạo cho ông một phong cách rất riêng về bố cục, kết cấu giọng điệu, ngôn ngữ, cách tả người tả việc Tác giả Bảo Nguyên còn rất tinh tế khi bổ sung thêm: 8 “Giọng văn chủ đạo của ông thường trầm sáng như giọng ca dao cổ tích. Nhịp văn của ông chậm gọn đó là một thứ giọng đệm phù hợp với quang cảnh nông thôn, với văn minh nông nghiệp () Yêu thương ca ngợi là nét giọng chủ đạo trong các truyện ngắn Kim Lân. Song ở mỗi truyện, ở mỗi hoàn cảnh, ở mỗi nhân vật trong từng điều kiện Kim Lân sử dụng các giọng khác nhau để miêu tả. Giọng phẫn uất lẫn mỉa mai trong “Con chó xấu xí”, giọng cảm thông lẫn kính phục trong “Thượng tướng Trần Quang Khải - Trạng Vật” [84] () Trong các truyện tâm lý xã hội của Kim Lân ta thường bắt gặp một giọng kể giản dị độc đáo, giọng tả tác giả Bảo Nguyên đã đưa ra kết luận khái quát: “Ngữ âm từ vựng, giọng điệu được bàn tay nhà nghệ sĩ tài ba Kim Lân đã sắp đặt tạo ra một thứ ngôn từ mang đậm chất “văn xuôi”. Đó là một đóa hoa tạo nên sức hút ban đầu cho các độc giả. Đó là phong cách giản dị độc đáo của Kim Lân” [84]. Trong số những bài nghiên cứu, phê bình về Kim Lân vào những năm tháng này, đáng ghi nhận nhất là hướng đi thẳng vào văn bản để tìm kiếm những nét đặc sắc, độc đáo của tác phẩm Kim Lân. Nhờ vậy, không ít nhận xét, kết luận tỏ ra có sức thuyết phục, có đóng góp. Bên cạnh đó loạt bài của Nguyên Hồng, của Nguyên An, của Vũ Dương Quỹ, Nguyễn Đăng Điệp cũng giúp người đọc hiểu thêm về thân thế, con người Kim Lân và phần nào, giúp soi sáng phong cách nghệ thuật của ông. Tuy vậy, có thể nói rằng hơn 60 năm đọc văn Kim Lân giới nghiên cứu, phê bình vẫn chưa có bài viết thật sự đi sâu vào xem xét một cách đầy đủ về hệ thống VXNT Kim Lân với tầm vóc một chuyên luận hay một công trình. 2.2. Từ sau năm 1975 Từ sau 1975, việc nghiên cứu về Kim Lân có phát triển và mở rộng thêm. Nhưng phần lớn các ý kiến chủ yếu dừng lại ở đánh giá quan điểm lập trường tư tưởng của nhà văn mà ít khi chú ý trực diện vấn đề phong cách qua văn bản nghệ thuật. Tuy vậy, nhìn chung sáng tác của Kim Lân được xem xét với một thái độ 9 trân trọng. Ông được nhìn nhận như một hiện tượng khá đặc biệt trong số những nhà văn viết về đề tài nông thôn. Điều này cũng giúp soi sáng phong cách nghệ thuật của ông. Khi bàn về nội dung truyện ngắn Kim Lân ở giai đoạn sau Cách mạng tháng Tám, Lại Nguyên Ân là một trong những người viết nhiều về Kim Lân, đã cho rằng: “Do chỗ tập trung miêu tả người nông dân trong cách mạng dân tộc dân chủ, cho nên ở hầu hết truyện ngắn của ông, Kim Lân chưa chú trọng khám phá óc tư hữu của họ. Nét tâm lý căn bản này, chỉ cần bước vào thời kỳ đầu của cách mạng xã hội chủ nghĩa là lập tức bộc lộ rõ rệt. Nhà văn đã thấy ngay nét đó: ở ông cả Luốn gốc me trong truyện ngắn cùng tên, nhà văn đã khá tinh tế nhận thấy có một tương quan nào đó giữa gia trưởng và óc tư hữu trong tâm lý người nông dân này () Đáng tiếc là những tâm lý ứng xử như vậy của người nông dân trong cách mạng xã hội chủ nghĩa đã không được Kim Lân tiếp tục phân tích và thể hiện nữa trong văn xuôi của ông: giữa những năm sáu mươi về sau, hầu như ông đã thôi không sáng tác nữa” [4]. Nhà nghiên cứu Nguyễn Đăng Mạnh đã nhận xét về truyện ngắn Kim Lân bằng cái nhìn biện chứng sắc sảo và quan điểm lịch sử như sau: “Sau Cách mạng tháng Tám, ngòi bút Kim Lân tập trung vào phương diện xã hội chính trị, của đời sống nông dân gắn liền với vận mệnh của đất nước. Về đề tài này “Làng” và “Vợ nhặt” xứng đáng được xem là những truyện ngắn xuất sắc nhất của văn học Việt Nam hiện đại” [70]. “Từ điển văn học” - 2003, trong những dòng cô đúc đã cố gắng khái quát về truyện ngắn sau cách mạng của Kim Lân “Kim Lân vẫn tiếp tục viết về làng quê Việt Nam. Ông thường viết về những cảnh tội nghiệp, cuộc sống khốn khó đến cùng cực của người nông dân dưới chế độ cũ và sự đổi đời của họ nhờ cách mạng” [94]. Nhà thơ Trần Ninh Hồ, trên báo văn nghệ số 34, (1991) đã đưa ra nhận xét với tư cách của người rất hiểu truyện ngắn Kim Lân như sau: “Tuy tầm vóc, vị trí của mỗi nhà văn một khác, nhưng Kim Lân cũng là một nhà văn thường đến với 10 ta trong những khoảng chợt nhớ của đời người khó mà diễn đạt thành lời () Năm mươi năm, một nửa thế kỷ cầm bút mà chỉ vẻn vẹn có ngót chục truyện ngắn thì quả là quá ít ỏi. Nhưng cũng kỳ lạ thay, mỗi khi lần mở những trang văn ít ỏi ấy, ta lại cảm thấy không có một bước ngoặt, một chặng đường nào của con người Việt Nam trong gần nửa tế kỷ mà Kim Lân không đá động tới dẫu chỉ bằng sự chạm trổ hết sức khiêm tốn: truyện ngắn () Tất cả, tất cả dường như đã được ghi lại bằng những thân phận, những tâm trạng sắc sảo đến cốt, đến lõi. Nếu cho rằng văn chương chính là “lịch sử tâm trạng của con người” thì Kim Lân quả là một nhà văn đích thực trên cái nghĩa ấy” [36]. Khi bàn về nghệ thuật của Kim Lân ở giai đoạn này thì năm 1994 trong “Tiếng nói tri âm”, tác giả Trần Đồng Minh với bài viết “Bóng tối và ánh sáng trong câu chuyện nhặt vợ” đã khẳng định tác phẩm của Kim Lân cùng với một số nhà văn gần gũi về phong cách với ông là “Cái nghèo của Ngô Tất Tố, cái đói ở Nam Cao khiến ta thương cảm muốn rơi nước mắt. Cái đói và cái chết ở Kim Lân khiến ta khiếp sợ đến rụng rời” [79]. Đến với Nguyễn Khải, một nhà văn nổi tiếng của văn học Việt Nam hiện đại trong “Nghề văn cũng lắm công phu” đã tâm sự: “Về văn xuôi là nghề của tôi, trước sau tôi thần phục có ba người là ông Nguyễn Tuân, Nam Cao và Kim Lân. Sau này viết lách được cái gì thường cũng lấy văn của ba ông làm chuẩn” và khi đọc “Làng” của Kim Lân, tác giả đã ngạc nhiên và thốt lên rằng “Đó là thần viết , thần mượn tay người để viết nên những trang sách bất hủ”[85]. Và ông cũng đã khái quát lại toàn bộ truyện ngắn Kim Lân như sau “Nếu nhìn một cách hệ thống từ những nhân vật xuất hiện trong tác phẩm Kim Lân viết trước Cách mạng đến các tác phẩm sau này, người đọc dễ dàng nhận ra nét riêng của Kim Lân là: Một ngòi bút sâu lắng, cẩn trọng, tỉ mẩn, luôn luôn cố gắng để đi tới tận cùng những nỗi niềm, tâm trạng từng con người, từng số phận riêng, để từ đó góp một tiếng nói riêng vào trang sử chung về tâm tư tình cảm con người Việt Nam của văn học Việt Nam hiện đại” [98]. 11 Để khẳng định tài năng viết truyện ngắn của Kim Lân, Hà Minh Đức đã nhận xét “Kim Lân là một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại, Kim Lân đã tạo được cách viết độc đáo. Phải nói rằng Kim Lân viết không nhiều nhưng những sáng tác của ông đã gây ấn tượng với bạn đọc” [18]. Mặc dù vậy, nhưng có thể nói rằng hơn năm mươi năm đọc văn của Kim Lân, giới nghiên cứu phê bình vẫn chưa có bài viết hay tiểu luận nào thực sự đi sâu vào xem xét một cách đầy đủ, có hệ thống về phong cách VXNT Kim Lân với tầm vóc một chuyên luận hay một công trình. VXNT Kim Lân đã đến lúc xem như một đối tượng nghiên cứu đầy đủ, nghiêm túc khoa học. Năm 2005, tác giả Đặng Thị Huy Lam trong luận văn “Đặc điểm truyện ngắn Kim Lân” đã dành hai chương để khảo sát về nghệ thuật dựng truyện và xây dựng nhân vật; về ngôn ngữ và giọng điệu trong truyện ngắn Kim Lân. Năm 2006, tác giả Nguyễn Quốc Thanh trong luận văn “Cảm hứng chủ đạo và nghệ thuật trần thuật trong truyện ngắn Kim Lân” thì đã đề cập đến “cảm hứng chủ đạo, phương thức trần thuật và cấu trúc trần thuật trong truyện ngắn Kim Lân”. Cả hai tác giả đã cố gắng chỉ ra một số nét đặc trưng trong truyện - truyện ngắn của Kim Lân qua hệ thống hình tượng (người nông dân, người dân nghèo, người phụ nữ và nghệ thuật viết truyện của Kim Lân). Điều đáng nói là các bài viết và các công trình vừa kể trên tùy mức độ, phạm vi đều đã gợi mở được nhiều khía cạnh, luận điểm có ý nghĩa khoa học trong việc nghiên cứu Kim Lân và phong cách nghệ thuật của ông . Và đến đây có thể