Luận văn Thực trạng công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty Cổ phần Xây dựng và Phát triển cơ sở hạ tầng số 9

Lêi më ®Çu Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp ®ang lµ mét xu thÕ kh¸ch quan vµ diÔn ra nhanh chãng. Sù kiÖn ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp WTO ®¸nh dÊu thêi kú thuËn lîi mµ còng nhiÒu th¸ch thøc cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ héi nhËp nµy, c¸c doanh nghiÖp buéc ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ dÞch vô còng nh­ Nhµ n­íc ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ®Ó c¬ chÕ thÞ tr­êng vÉn n»m trong vßng kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc. N¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ l¹i phô thuéc vµo c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Theo ®ã, doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ph¶i dùa trªn c¬ së lµ hµnh lang ph¸p luËt æn ®Þnh, chÆt chÏ, linh ho¹t vµ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý cã hiÖu qu¶ cña nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Ngµnh c«ng nghiÖp x©y l¾p lµ mét ngµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, ngµnh vÉn cßn ch­a ph¸t triÓn hÕt n¨ng lùc vèn cã. §Ó ph¸t huy vai trß quan träng còng nh­ n¨ng lùc cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p cÇn ph¶i sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc, lu«n n¾m b¾t kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ mäi th«ng tin chi tiÕt vÒ chi phÝ, gi¸ thµnh, chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh kinh tÕ ®óng ®¾n. C«ng ty Cæ phÇn X©y dùng vµ Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sè 9 lµ mét doanh nghiÖp x©y l¾p ®iÓn h×nh víi s¶n phÈm chñ yÕu lµ ®­êng bé, cÇu, cèng…Trong nhiÒu n¨m ho¹t ®éng, còng nh­ nhiÒu doanh nghiÖp x©y l¾p kh¸c, bµi to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh lu«n ®Æt ra cho C«ng ty nhiÒu th¸ch thøc. V× thÕ, em chän ®Ò tµi “Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p t¹i C«ng ty Cæ phÇn X©y dùng vµ Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sè 9 ”®Ó t×m hiÓu thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n phÇn hµnh nµy t¹i C«ng ty. Qua qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty Cæ phÇn X©y dùng vµ Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sè 9, ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c chÞ phßng Tµi chÝnh KÕ to¸n C«ng ty vµ sù chØ b¶o cña gi¸o viªn h­íng dÉn, em ®· hiÓu ®­îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p cña c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p nãi chung, cña C«ng ty nãi riªng. Kh«ng nh÷ng vËy, em cßn ®­îc biÕt chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông trong thùc tÕ t¹i C«ng ty nh­ thÕ nµo. Qua ®©y, em xin ®­îc tr×nh bµy mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña C«ng ty. §Ó lµm râ nh÷ng néi dung trªn, LuËn v¨n tèt nghiÖp cña em bao gåm 3 phÇn chÝnh: PhÇn 1: Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. PhÇn 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn X©y dùng vµ Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sè 9 PhÇn 3: Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p t¹i C«ng ty Cæ phÇn X©y dùng vµ Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sè 9 Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o NguyÔn ThÞ Thu Liªn ®· h­íng dÉn em trong qu¸ tr×nh viÕt bµi vµ c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty Cæ phÇn X©y dùng vµ Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sè 9. Do cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong cã ®­îc sù gãp ý cña c« gi¸o vµ c¸c anh chÞ trong C«ng ty em cã ®iÒu kiÖn bæ sung, n©ng cao kiÕn thøc cña m×nh vµ phôc vô tèt cho c«ng t¸c thùc tÕ sau nµy. PhÇn 1 Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng x©y l¾p, vai trß vµ nhiÖm vô cña kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. 1.1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng x©y l¾p ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. X©y l¾p lµ mét ngµnh s¶n xuÊt ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Víi chøc n¨ng t¹o c¬ së vËt chÊt, ngµnh x©y l¾p lu«n lu«n ph¶i ®i tr­íc t¹o tiÒn ®Ò ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c. So víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, ngµnh x©y l¾p cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh­ s¶n phÈm hoµn thµnh. Nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nµy ®· chi phèi c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung, c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p. §ã lµ: S¶n phÈm x©y l¾p lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, vËt kiÕn tróc… cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p, mang tÝnh ®¬n chiÕc, thêi gian s¶n xuÊt l©u dµi…V× vËy ho¹t ®éng nµy ®ßi hái c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n s¶n phÈm b¾t buéc ph¶i lËp dù to¸n (dù to¸n thiÕt kÕ, dù to¸n thi c«ng). Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i so s¸nh víi dù to¸n, lÊy dù to¸n lµm th­íc ®o. S¶n phÈm x©y l¾p th­êng cè ®Þnh t¹i n¬i s¶n xuÊt cßn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (xe, m¸y, thiÕt bÞ thi c«ng, ng­êi lao ®éng,…) ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm ®Æt s¶n phÈm. C«ng t¸c qu¶n lý, c«ng t¸c kÕ to¸n vËt t­, tµi s¶n v× thÕ mµ phøc t¹p do ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, dÔ mÊt m¸t, h­ háng… S¶n phÈm x©y l¾p tõ khi khëi c«ng cho ®Õn khi hoµn thµnh c«ng tr×nh bµn giao ®­a vµo sö dông th­êng kÐo dµi, phô thuéc vµo quy m«, tÝnh phøc t¹p vÒ kü thuËt cña tõng c«ng tr×nh. Qu¸ tr×nh thi c«ng ®­îc chia thµnh nhiÒu giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n l¹i chia thµnh nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. C¸c c«ng viÖc th­êng diÔn ra ngoµi trêi nªn chÞu t¸c ®éng rÊt lín cña c¸c nh©n tè m«i tr­êng nh­ n¾ng, m­a, b·o lò… Do ®ã, c¸c nhµ thÇu ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o hµnh c«ng tr×nh (chñ ®Çu t­ gi÷ l¹i mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn gi¸ trÞ c«ng tr×nh, khi hÕt thêi h¹n b¶o hµnh c«ng tr×nh míi tr¶ l¹i cho ®¬n vÞ x©y l¾p…) S¶n phÈm x©y l¾p ®­îc tiªu thô theo gi¸ dù to¸n hoÆc gi¸ tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t­ (gi¸ ®Êu thÇu), do ®ã tÝnh chÊt hµng ho¸ cña s¶n phÈm x©y l¾p kh«ng thÓ hiÖn râ (v× ®· quy ®Þnh gi¸ c¶, ng­êi mua, ng­êi b¸n cã tr­íc khi x©y dùng th«ng qua hîp ®ång giao nhËn thÇu…). Nh­ vËy, vÒ b¶n chÊt ®©y lµ h×nh thøc s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ®Æc ®iÓm cña c«ng t¸c kÕ to¸n trong doanh nghiÖp x©y l¾p. §ã lµ: §èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ cã thÓ lµ h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc cña h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc nhãm c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh… tõ ®ã c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ thÝch hîp. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh ®· hoµn thµnh, c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc ®· hoµn thµnh, khèi l­îng x©y l¾p cã dù to¸n riªng ®· hoµn thµnh… Tõ ®ã x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p lËp dù to¸n trong XDCB, dù to¸n ®­îc lËp theo tõng h¹ng môc chi phÝ. §Ó cã thÓ so s¸nh, kiÓm tra chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p thùc tÕ ph¸t sinh víi dù to¸n, chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ®­îc ph©n lo¹i theo chi phÝ NVL trùc tiÕp, chi phÝ NC trùc tiÕp, chi phÝ sö dông MTC, chi phÝ s¶n xuÊt chung. 1.2. Vai trß, nhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý CPSX vµ tÝnh GT s¶n phÈm x©y l¾p cña doanh nghiÖp, kÕ to¸n cÇn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chñ yÕu sau: Thùc hiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n ban ®Çu, hÖ thèng tµi kho¶n, sæ s¸ch kÕ to¸n ph¶i phï hîp víi quy ®Þnh cña c¸c ngµnh liªn quan, c¸c chuÈn mùc, chÕ ®é kÕ to¸n. X¸c ®Þnh ®­îc ®èi t­îng, ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p sao cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, kÞp thêi toµn bé CPSX ph¸t sinh. KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ, ph¸t hiÖn kÞp thêi chªnh lÖch ngoµi kÕ ho¹ch, t×m hiÓu nguyªn nh©n vµ cã h­íng kh¾c phôc. TÝnh to¸n kÞp thêi, chÝnh x¸c gi¸ thµnh thùc tÕ cña ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. KiÓm tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, t×m hiÓu vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Þnh kú ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. LËp c¸c b¸o c¸o cÇn thiÕt vÒ CPSX vµ gi¸ thµnh ®Ó cung cÊp th«ng tin cho ban l·nh ®¹o, gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh kÞp thêi, hîp lý. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 2.1. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kinh doanh x©y l¾p. 2.1.1. Kh¸i niÖm. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp cña 3 yÕu tè: t­ liÖu lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña chÝnh b¶n th©n 3 yÕu tè trªn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, ng­êi s¶n xuÊt ph¶i bá ra chi phÝ vÒ thï lao lao ®éng, vÒ t­ liÖu lao ®éng vµ ®èi t­îng lao ®éng. Nh­ vËy, CPSX chÝnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tiªu dïng trong mét kú ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Còng nh­ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y l¾p lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸c yÕu tè ®Çu vµo ®Ó t¹o ra s¶n phÈm x©y l¾p. Chi phÝ s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ x©y l¾p lµ toµn bé chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh cña s¶n phÈm x©y l¾p. Trong ®ã, chi phÝ NC chÝnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña lao ®éng sèng, chi phÝ NVL, chi phÝ sö dông MTC,…lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña lao ®éng vËt ho¸. 2.1.2. Ph©n lo¹i. Chi phÝ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh x©y l¾p nãi riªng cã rÊt lo¹i, nhiÒu kho¶n kh¸c nhau c¶ vÒ néi dung, tÝnh chÊt, c«ng dông,…§Ó thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ c«ng t¸c kÕ to¸n, c¸c doanh nghiÖp cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, môc ®Ých vµ yªu cÇu qu¶n lý ë mçi doanh nghiÖp còng kh¸c nhau. Do ®ã mµ chi phÝ s¶n xuÊt còng ®­îc ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau ®Ó phï hîp víi nh÷ng môc ®Ých vµ yªu cÇu kh¸c nhau ®ã. D­íi ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i chñ yÕu: Ph©n theo yÕu tè chi phÝ. §Ó phôc vô cho viÖc tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu thèng nhÊt cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh cña chi phÝ, chi phÝ s¶n xuÊt ®­îc ph©n lo¹i theo c¸c yÕu tè sau: YÕu tè chi phÝ NVL: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu chÝnh, phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô…sö dông vµo s¶n xuÊt thi c«ng x©y l¾p (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu ®­îc dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). YÕu tè chi phÝ nhiªn liÖu, ®éng lùc: sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x©y l¾p trong kú (trõ sè kh«ng dïng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). YÕu tè chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l­¬ng: ph¶n ¸nh tæng tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l­¬ng ph¶i tr¶ cho toµn bé c«ng nh©n trùc tiÕp, gi¸n tiÕp thi c«ng x©y l¾p. YÕu tè chi phÝ BHXB, BHYT, KPC§: ph¶n ¸nh phÇn BHXH, BHYT, KPC§ trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn. YÕu tè chi phÝ khÊu hao xe, m¸y thi c«ng vµ c¸c TSC§ kh¸c: ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao xe, m¸y thi c«ng vµ tÊt c¶ c¸c TSC§ ph¶i trÝch trong kú sö dông cho ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p trong kú. YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi dïng cho ho¹t ®éng x©y l¾p. YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ch­a ph¶n ¸nh ë c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt x©y l¾p trong kú. C¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ nµy cã t¸c dông lín trong c«ng t¸c kÕ to¸n vµ c«ng t¸c qu¶n lý chi phi cña doanh nghiÖp. §èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n, ®©y lµ c¬ së ®Ó tËp hîp CPSX theo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ vµ gi¸m s¸t t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n CPSX, ®¸nh gi¸ c«ng t¸c tiÕt kiÖm chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm,…§èi víi c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ, c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ ra ®©u lµ yÕu tè chi phÝ cÇn tiÕt kiÖm, ®©u lµ yÕu tè chi phÝ cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý ®Ó nhµ qu¶n lý cã thÓ ®­a ra quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ hîp lý. Ph©n theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p vµ ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé, chi phÝ s¶n xuÊt ®­îc ph©n chia thµnh nh÷ng kho¶n môc chi phÝ sau: Chi phÝ NVL trùc tiÕp: lµ chi phÝ cña c¸c vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, vËt kÕt cÊu, gi¸ trÞ thiÕt bÞ kÌm theo vËt kiÕn tróc… cÇn thiÕt ®Ó tham gia cÊu thµnh nªn s¶n phÈm x©y l¾p. Chi phÝ NC trùc tiÕp: lµ c¸c chi phÝ tiÒn l­¬ng chÝnh, l­¬ng phô, phô cÊp l­¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp tham gia x©y l¾p c«ng tr×nh. Kho¶n môc nµy kh«ng bao gåm c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng nh­ KPC§, BHXH, BHYT cña c«ng nh©n trùc tiÕp x©y l¾p. Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng: lµ chi phÝ cho c¸c m¸y thi c«ng nh»m thùc hiÖn khèi l­îng c«ng t¸c x©y, l¾p b»ng m¸y. Chi phÝ sö dông MTC bao gåm chi phÝ th­êng xuyªn vµ chi phÝ t¹m thêi: + Chi phÝ th­êng xuyªn sö dông MTC gåm: l­¬ng chÝnh, l­¬ng phô cña c«ng nh©n ®iÒu khiÓn m¸y, phôc vô m¸y…; chi phÝ vËt liÖu; chi phÝ CCDC; chi phÝ khÊu hao MTC; chi phÝ dÞch vô mua ngoµi; chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn. + Chi phÝ t¹m thêi sö dông MTC gåm: chi phÝ söa ch÷a lín MTC (®¹i tu, trung tu…); chi phÝ c«ng tr×nh t¹m thêi cho MTC (lÒu, l¸n, bÖ, ®­êng ray ch¹y m¸y…). Chi phÝ t¹m thêi cã thÓ ph¸t sinh tr­íc (®­îc h¹ch to¸n vµo TK 142) sau ®ã ®­îc ph©n bæ dÇn vµo bªn Nî TK 623. HoÆc ph¸t sinh sau nh­ng ph¶i trÝch tr­íc vµo chi phÝ x©y, l¾p trong kú (do liªn quan tíi viÖc sö dông thùc tÕ MTC trong kú), tr­êng hîp nµy ph¶i tiÕn hµnh trÝch tr­íc chi phÝ sö dông TK 335 (ghi Nî TK 623, Cã TK 335). Chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt cña ®éi, c«ng tr­êng x©y dùng gåm: l­¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý ®éi x©y dùng, c¸c kho¶n trÝch theo tiÒn l­¬ng theo tû lÖ quy ®Þnh (19%) cña nh©n viªn qu¶n lý ®éi vµ c«ng nh©n trong biªn chÕ trùc tiÕp tham gia thi c«ng x©y l¾p, chi phÝ khÊu hao TSC§ dïng chung cho ho¹t ®éng cña ®éi, chi phÝ vËt liÖu, chi phÝ CCDC vµ c¸c chi phÝ kh¸c ph¸t sinh trong kú liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña ®éi… C¸ch ph©n lo¹i nµy võa lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh c«ng tr×nh, võa ®­îc sö dông ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. Do vËy, ®©y cßn lµ c¨n cø ®Ó kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chi phÝ. Ph©n theo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt. C¸ch ph©n chia nµy lµ xem xÐt sù biÕn ®éng cña chi phÝ khi møc ®é ho¹t ®éng thay ®æi hay cßn gäi lµ ph©n lo¹i theo c¸ch øng xö cña chi phÝ. Theo ®ã, CPSX ®­îc ph©n chia thµnh: BiÕn phÝ: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh, bao gåm: chi phÝ NVL trùc tiÕp, chi phÝ NC trùc tiÕp,… BiÕn phÝ trªn mét s¶n phÈm lu«n lµ mét gi¸ trÞ æn ®Þnh. §Þnh phÝ: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cè ®Þnh khi khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh thay ®æi. Tuy nhiªn, nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× ®©y l¹i lµ mét gi¸ trÞ biÕn ®æi. §Þnh phÝ gåm: chi phÝ khÊu hao TSC§ sö dông chung, tiÒn l­¬ng nh©n viªn, c¸n bé qu¶n lý… Hçn hîp phÝ: lµ lo¹i chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm c¶ yÕu tè ®Þnh phÝ vµ biÕn phÝ. Hçn hîp phÝ bao gåm: chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ QLDN… C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp doanh nghiÖp cã c¬ së lËp kÕ ho¹ch, kiÓm tra chi phÝ, x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu hoµ vèn, ph©n tÝch vµ lËp kÕ ho¹ch tiÕt kiÖm chi phÝ, cã kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, gi¸ c¶,… Ph©n theo ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ víi ®èi t­îng chÞu chi phÝ. Chi phÝ trùc tiÕp: lµ chi phÝ liªn quan trùc tiÕp liªn quan ®Õn tõng ®èi t­îng chÞu chi phÝ. Nh÷ng chi phÝ nµy ®­îc kÕ to¸n c¨n cø vµo chøng tõ gèc ®Ó tËp hîp cho tõng ®èi t­îng chÞu chi phÝ. Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ chi phÝ liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng chÞu chi phÝ. VÒ ph­¬ng diÖn kÕ to¸n, chi phÝ gi¸n tiÕp kh«ng thÓ c¨n cø vµo chøng tõ gèc ®Ó tËp hîp cho tõng ®èi t­îng chÞu chi phÝ mµ ph¶i tËp hîp l¹i sau ®ã ph©n bæ cho c¸c ®èi t­îng theo tiªu thøc thÝch hîp. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t­îng mét c¸ch thÝch hîp. 2.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. 2.2.1. Kh¸i niÖm. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm 2 mÆt: mÆt hao phÝ vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ (ph¸t sinh trong kú, kú tr­íc chuyÓn sang)vµ c¸c chi phÝ trÝch tr­íc cã liªn quan tíi khèi l­îng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p chÝnh lµ toµn bé chi phÝ tÝnh b»ng tiÒn ®Ó hoµn thµnh khèi l­îng x©y l¾p theo quy ®Þnh. 2.2.2. Ph©n lo¹i. Còng nh­ CPSX, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch gi¸ thµnh còng nh­ yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau Ph©n theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh, cã c¸c lo¹i gi¸ thµnh: - Gi¸ thµnh dù to¸n: lµ tæng sè chi phÝ dù to¸n ®Ó hoµn thµnh khèi l­îng x©y l¾p c«ng tr×nh. Gi¸ thµnh dù to¸n ®­îc x¸c ®Þnh theo ®Þnh møc vµ khung gi¸ quy ®Þnh ¸p dông cho tõng vïng l·nh thæ. Gi¸ thµnh dù to¸n = Gi¸ trÞ dù to¸n – Thu nhËp chÞu thuÕ tÝnh tr­íc Trong ®ã: + Gi¸ trÞ dù to¸n: ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo ®Þnh møc, khung gi¸ quy ®Þnh ¸p dông cho tõng vïng l·nh thæ cña Nhµ n­íc vµ dùa trªn mÆt b»ng gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng. + Thu nhËp chÞu thuÕ tÝnh tr­íc: ®­îc Nhµ n­íc quy ®Þnh trong tõng thêi kú - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch:®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b­íc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr­íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch. ChØ tiªu nµy ®­îc x¸c lËp trªn c¬ së gi¸ thµnh dù to¸n: Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch = Gi¸ thµnh dù to¸n – Møc h¹ gi¸ thµnh dù to¸n - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cho phÐp tÝnh to¸n c¸c chi phÝ ph¸t sinh sao cho chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ kh«ng v­ît qu¸ tæng CPSX dù kiÕn trong kÕ ho¹ch. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ph¶n ¸nh tr×nh ®é qu¶n lý gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ ®Ó hoµn thµnh bµn giao khèi l­îng x©y l¾p mµ ®¬n vÞ ®· nhËn thÇu. §©y lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh thi c«ng vµ tÝnh trªn c¬ së sè liÖu kÕ to¸n vÒ CPSX cña khèi l­îng x©y l¾p thùc hiÖn trong kú. Gi÷a 3 lo¹i gi¸ thµnh trªn cã mèi quan hÖ víi nhau vÒ l­îng nh­ sau: Gi¸ thµnh dù to¸n > Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch > Gi¸ thµnh thùc tÕ Ph©n theo ph¹m vi ph¸t sinh cña chi phÝ - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt: ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn c«ng t¸c s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p trong ph¹m vi ®¬n vÞ thi c«ng (c«ng tr­êng): chi phÝ NVL trùc tiÕp, chi phÝ NC trùc tiÕp, chi phÝ sö dông MTC, chi phÝ s¶n xuÊt chung. - Gi¸ thµnh toµn bé: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn c«ng t¸c thi c«ng, nghiÖm thu, bµn giao c«ng tr×nh x©y l¾p,… Gi¸ thµnh toµn bé = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt + Chi phÝ b¸n hµng + Chi phÝ QLDN C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho nhµ qu¶n lý biÕt ®­îc kÕt qu¶ kinh doanh cña tõng s¶n phÈm. Tuy vËy nh­ng do c¸ch thøc chän tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ QLDN cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nªn kh«ng tr¸nh khái viÖc tÝnh gi¸ trÞ c«ng tr×nh kh«ng chÝnh x¸c. 2.3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. §øng trªn gãc ®é lý luËn, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. §ã lµ 2 mÆt thèng nhÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: mét mÆt lµ hao phÝ bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, mét mÆt lµ kÕt qu¶ thu ®­îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®ã. C¶ hai ®Òu lµ toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn. Nh­ng vÒ mÆt gi¸ trÞ l¹i cã sù kh¸c nhau, do: CPSX lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña mét thêi kú nhÊt ®Þnh, kh«ng tÝnh ®Õn viÖc s¶n phÈm ®· hoµn thµnh ch­a. Trong khi ®ã, gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i lµ tæng hîp c¸c hao phÝ ®ã g¾n liÒn víi mét khèi l­îng x©y l¾p hoµn thµnh bµn giao. Do ®ã, tæng CPSX = tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh khi CPSX dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau. Mèi quan hÖ cña CPSX vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn biÓu hiÖn ë: TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ph¶i dùa vµo c«ng t¸c h¹ch to¸n CPSX Sù tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ CPSX sÏ ¶nh h­íng ®Õn viÖc tÝnh gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Qu¶n lý tèt CPSX lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ®Ó qu¶n lý tèt gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh dùa trªn c¸c chØ tiªu cña CPSX: Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p hoµn thµnh = Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú + Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú ViÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang phô thuéc vµo ph­¬ng thøc thanh to¸n khèi l­îng x©y l¾p hoµn thµnh bµn giao gi÷a bªn thi c«ng vµ bªn chñ ®Çu t­. 3. KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. 3.1. KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. 3.1.1. §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n