Luận văn Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh và một số giải pháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH _______________ Đỗ Thị Kim Niết LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2008 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH _______________ Đỗ Thị Kim Niết Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. PHAN THỊ TỐ OANH Thành phố Hồ Chí Minh - 2008 LỜI CẢM ƠN Qua một khóa học và quá trình hoàn thành luận văn, tôi đã lĩnh hội được nhiều kiến thức, nhận được nhiều sự quan tâm giúp đỡ các Cấp lãnh đạo, của quý Thầy Cô cùng bạn bè thân hữu. Xin chân thành cám ơn Ban lãnh đạo nhà trường, Phòng Khoa học Công nghệ & Sau Đại học, Khoa Tâm lý - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm TP.Hồ Chí Minh và quý Thầy Cô đã tham gia giảng dạy lớp Cao học Quản lý Giáo dục khóa 16. Xin cám ơn Ban lãnh đạo và các anh chị đồng nghiệp trường Đại học Công nghiệp TP.Hồ Chí Minh giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong thời gian học tập, nghiên cứu. Đặc biệt, xin gởi lời cám ơn sâu sắc đến Cô giáo TS. Phan Thị Tố Oanh đã tận tình hướng dẫn, hỗ trợ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã cố gắng hết sức nhưng chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhũng ý kiến đóng góp xây dựng của quý Thầy Cô, các anh chị và các bạn. TP.Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2008 Tác giả Đỗ Thị Kim Niết MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI............................................. 11 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................... 11 1.2. Vai trò công nghệ thông tin với sự nghiệp đổi mới giáo dục ....... 14 1.3. Các chủ trương, chính sách của Đảng về phát triển nguồn nhân lực công nghệ thông tin và vai trò của các cơ sở đào tạo tin học phi chính qui ....................................................................... 15 1.4. Một số khái niệm liên quan đến đề tài nghiên cứu ......................... 17 1.5. Nội dung quản lý hoạt động giảng dạy tin học............................... 22 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở TRUNG TÂM TIN HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH .......................... 33 2.1. Vài nét về trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh............ 33 2.2. Vài nét về Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh............................................................................. 35 2.3. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên, học viên Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh ................................................................................................ 37 2.4. Thực trạng cơ sở vật chất của Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh ................................................ 39 2.5. Thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy ở Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh ......... 40 2.6. Đánh giá chung thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy................................................................................................... 68 2.7. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng .................................................... 69 Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY Ở TRUNG TÂM TIN HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH................................................................................. 71 3.1. Giải pháp xây dựng, tăng cường đội ngũ cán bộ quản lý , giảng viên, nhân viên ...................................................................... 71 3.2. Giải pháp tăng cường quản lý có hiệu quả vào hoạt động giảng dạy ........................................................................................ 76 3.3. Giải pháp về cơ sở vật chất ............................................................. 82 3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp ...................................................... 86 3.5. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các giải pháp....................... 87 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................... 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 93 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ Quản lý CNTT : Công nghệ thông tin CSVC : Cơ sở vật chất ĐHCN TP.HCM : Đại học Công nghiệp TP.Hồ Chí Minh GD – ĐT : Giáo dục – Đào tạo GV : Giảng viên HV : Học viên PPGD : Phương pháp giảng dạy TTTH : Trung tâm Tin học DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 : Đội ngũ giảng viên TTTH từng cơ sở ................................... 38 Bảng 2.2 : Lưu lượng học viên trung bình mỗi khóa học....................... 39 Bảng 2.3 : Số lượng phòng máy tại các cơ sở ........................................ 39 Bảng 2.4a : Đánh giá của CBQL về nội dung chương trình đào tạo........ 41 Bảng 2.4b : Đánh giá của GV về nội dung chương trình đào tạo............. 41 Bảng 2.4c : Đánh giá của HV về nội dung chương trình đào tạo............. 42 Bảng 2.5a : Đánh giá của CBQL về giáo trình......................................... 44 Bảng 2.5b : Đánh giá của GV về giáo trình.............................................. 44 Bảng 2.5c : Đánh giá của HV về giáo trình.............................................. 44 Bảng 2.6 : Đánh giá của CBQL và GV về việc tuyển chọn GV ............ 46 Bảng 2.7a : Đánh giá của CBQL về việc phân công giảng dạy ............... 48 Bảng 2.7b : Đánh giá của GV về việc phân công giảng dạy .................... 48 Bảng 2.8 : Đánh giá của CBQL và GV về thực trạng quản lý trình độ chuyên môn giảng viên............................................ 49 Bảng 2.9 : Đánh giá của CBQL, GV và HV về mức độ sử dụng các phương pháp giảng dạy.................................................. 51 Bảng 2.10 : Đánh giá của CBQL, GV và HV về hiệu quả các phương pháp giảng dạy ......................................................... 52 Bảng 2.11a : Đánh giá của CBQL về việc thực hiện nội quy TTTH của GV................................................................................... 55 Bảng 2.11b : GV tự đánh giá về việc thực hiện nội quy TTTH ................ 56 Bảng 2.11c : Ý kiến của HV về GV ........................................................... 56 Bảng 2.12a : Đánh giá của CBQL và GV về HV....................................... 58 Bảng 2.12b : HV tự đánh giá về mình ........................................................ 59 Bang 2.13 : CBQL, GV và HV chọn hình thức kiểm tra đánh giá tốt nhất ................................................................................... 61 Bảng 2.14 : Mức độ kiểm tra đánh giá tại TTTH ..................................... 63 Bảng 2.15a : Ý kiến của CBQL về trang thiết bị dạy học .......................... 64 Bảng 2.15b : Ý kiến của GV về trang thiết bị dạy học............................... 64 Bảng 2.15c : Ý kiến của HV về trang thiết bị dạy học............................... 65 Bảng 3.1 : Khảo sát về tính cần thiết và khả thi của các giải pháp ........ 87 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 : Đánh giá của CBQL, GV, HV và đánh giá chung của 3 đối tượng ở mức độ phù hợp và rất phù hợp về nội dung chương trình đào tạo..................................................... 42 Biểu đồ 2.2 : Đánh giá của CBQL, GV, HV và đánh giá chung của 3 đối tượng ở mức độ phù hợp và rất phù hợp về giáo trình........................................................................................ 45 Biêu đồ 2.3 : Đánh giá của CBQL, GV, HV và đánh giá chung của 3 đối tượng ở mức độ phổ biến và rất phổ biến về việc tuyển chọn GV....................................................................... 46 Biểu đồ 2.4 : Đánh giá của GV và HV ở mức độ tốt và rất tốt về HV ....... 59 Biểu đồ 2.5 : CBQL, GV và HV chọn hình thức kiểm tra đánh giá tốt nhất ................................................................................... 61 Biểu đồ 2.6 : Đánh giá của CBQL, GV, HV về thiết bị dạy học ở mức độ từ tốt trở lên .............................................................. 65 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay, thời đại của nền kinh tế tri thức và toàn cầu hoá, các ứng dụng công nghệ thông tin cùng với sự phát triển như vũ bão của Internet đã đem lại cho con người những công cụ mới, những tiện ích đa năng trong mọi ngành, mọi miền, từ những đô thị văn minh cho đến những vùng quê xa xôi hẻo lánh. Công nghệ thông tin thực sự là phương tiện của con người trong xã hội hiện đại, những tiến bộ của công nghệ thông tin được áp dụng trong tất cả các lĩnh vực kinh tế, khoa học, xã hội, y tế...Công nghệ thông tin làm cho thế giới ngày càng trở nên nhỏ bé. Công nghệ thông tin đã đưa hoạt động kinh tế các nước vượt ra khỏi phạm vi quốc gia và trở thành hoạt động mang tính toàn cầu. Mối quan hệ kinh tế thương mại, công nghệ và hợp tác giữa các nước, các doanh nghiệp ngày càng được tăng cường. Không có cuộc cách mạng kỹ thuật nào có tốc độ phát triển nhanh như cách mạng công nghệ thông tin. Không có thời đại nào những người làm giàu nhanh và nhiều nhất thế giới tập trung ở công nghệ thông tin như ngày nay. Đảng và nhà nước ta rất chú trọng vai trò của công nghệ thông tin. Trong Chỉ thị số 58-CT/TW ngày 17-10-2000 của Bộ Chính trị (khoá VIII) về đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đã nêu rõ: “Công nghệ thông tin là một trong các động lực quan trọng nhất của sự phát triển, cùng với một số ngành công nghệ cao khác đang làm biến đổi sâu sắc đời sống kinh tế, văn hoá, xã hội của thế giới hiện đại. Ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin ở nước ta nhằm góp phần giải phóng sức mạnh vật chất, trí tuệ và tinh thần của toàn dân tộc, thúc đẩy công cuộc đổi mới, phát triển nhanh và hiện đại hóa các ngành kinh tế, tăng cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, hỗ trợ có hiệu quả cho quá trình chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, đảm bảo an ninh quốc phòng và tạo khả năng đi tắt đón đầu để thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá.” [2, tr.1] “Phát triển nguồn nhân lực cho công nghệ thông tin là yếu tố then chốt có ý nghĩa quyết định đối với việc ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin”. [2, tr.2] Quyết định số 51/2007/QĐ-TTg ngày 12 tháng 4 năm 2007 về Phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp phần mềm Việt Nam đến năm 2010 của Thủ tướng Chính phủ, đã chỉ đạo: “Tăng cường số lượng, nâng cao chất lượng đào tạo công nghệ thông tin trong hệ thống các trường đại học, cao đẳng” [20, tr.3] “Đẩy mạnh các chương trình đào tạo phi chính quy và ngắn hạn về công nghệ thông tin” [20, tr. 4] Trong những năm qua, để phát triển nguồn nhân lực công nghệ thông tin, việc đào tạo tin học được mở ra rất đa dạng phong phú, từ các khoa, ngành trong các trường Đại học , Cao đẳng , Trung cấp công lập, tư thục và hợp tác quốc tế, còn phải kể đến các Trung tâm Tin học trong các trường và các cơ sở tư nhân thành lập nhằm đáp ứng nhu cầu học tin học của mọi tầng lớp xã hội. Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM (ĐHCN TP.HCM), là một trong những trường đại học công lập của nhà nước đã tổ chức đào tạo tin học với nhiều hình thức và cấp độ khác nhau. Một trong các đơn vị đảm trách việc đào tạo tin học là Trung tâm Tin học (TTTH) của trường. TTTH được thành lập để đáp ứng nhu cầu học hỏi tin học từ căn bản đến nâng cao, và những chuyên đề từ đơn giản đến phức tạp của các sinh viên trong nhà trường cũng như mọi người dân có nhu cầu. Qua thực tế cho thấy chất lượng giảng dạy ở TTTH còn có mặt hạn chế, công tác quản lý hoạt động giảng dạy tin học ở trung tâm chưa thật sự được quan tâm đúng mức, dẫn đến TTTH phát triển còn chậm so với tốc độ phát triển chung của toàn trường ĐHCN TP.HCM và chưa đáp ứng nhu cầu của xã hội. Xuất phát từ những lý do trên, người nghiên cứu chọn đề tài: “Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh và một số giải pháp “ 2. Mục đích nghiên cứu Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở Trung tâm Tin học trường ĐHCN TP.HCM và đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy tại Trung tâm góp phần đáp ứng nhu cầu của xã hội. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu  Khách thể: Công tác quản lý giảng dạy ở TTTH trường ĐHCN TP.HCM.  Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy ở TTTH trường ĐHCN TP.HCM . 4. Giả thuyết nghiên cứu Hoạt động quản lý TTTH trường ĐHCN TP.HCM nói chung đã thực hiện tương đối tốt ở một số mặt, tuy nhiên vẫn còn một số mặt tồn tại. Nếu nghiên cứu đúng thực trạng và có những giải pháp thích hợp thì chất lượng giảng dạy được nâng cao hơn, TTTH sẽ phát triển mạnh, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng tăng của sinh viên nhà trường nói riêng và toàn xã hội nói chung. 5. Nhiêm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giảng dạy. 5.2. Khảo sát đánh giá thực trạng quản lý TTTH trường ĐHCN TP.HCM 5.3. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy ở TTTH trường ĐHCN TP.HCM. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: thu thập, tham khảo các tài liệu, các công trình nghiên cứu, các Quyết định, Thông tư, Chỉ thị của Đảng và nhà nước có liên quan đến đề tài. 6.2. Phương pháp quan sát và trao đổi: -Quan sát giờ học tại các phòng máy vi tính tại từng Cơ sở , ghi lại các nhận xét thực tế về phòng máy, giảng viên, học viên. -Trao đổi với một số cán bộ quản lý (CBQL), giảng viên (GV), học viên (HV), về cơ sở vật chất (CSVC), chương trình môn học, phương pháp giảng dạy 6.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu thăm dò ý kiến: nhằm làm rõ thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại TTTH trường ĐHCN TP.HCM với đối tượng điều tra: - 12 CBQL (Bsn Giám đốc Trung tâm, Trưởng Cơ sở, Tổ trưởng,) - 80 GV - 500 HV 6.4. Phương pháp thống kê toán học. xử lý số liệu điều tra nhằm định lượng kết quả nghiên cứu bằng phần mềm SPSS để đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động giảng dạy tại TTTH trường ĐHCN TP.HCM. 7. Giới hạn của đề tài Đề tài chỉ giới hạn nghiên cứu công tác quản lý hoạt động giảng dạy tin học của TTTH trường ĐHCN TP.HCM từ ngày thành lập Trung tâm (2003) đến nay ở các cơ sở 1, 2, 3, 4 của trường ĐHCN TP.HCM 8. Kết cấu của luận văn MỞ ĐẦU Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy ở Trung tâm Tin học trường Đại học Công nghiệp TP.Hồ Chí Minh. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề Quản lý là vấn đề then chốt trong mọi hoạt động. Xã hội càng phát triển việc quản lý càng trở nên phức tạp và tinh vi. Trong hoạt động giáo dục nói chung và hoạt động giảng dạy nói riêng vấn đề quản lý cũng là một vấn đề quan trọng hàng đầu, đã được rất nhiều nhà lãnh đạo, nhà giáo dục, nhà giáo và rất nhiều người quan tâm đề cập đến. Tất cả các trường từ cấp tiểu học cho đến đại học và cao hơn nữa, từ những trường công lập đến dân lập, từ những trường trong nước cho đến ngoài nước, tất cả đều quan tâm đến hoạt động giảng dạy của đơn vị mình và có những nội quy, tiêu chí riêng để quản lý . Ngày nay với sự bùng nổ của CNTT và sự phát triển của internet, có rất nhiều phần mềm ra đời hỗ trợ cho việc quản lý hoạt động giảng dạy của các đơn vị: -Phần mềm Quản lý Học tập Nhà trường của công ty School@net -Phần mềm quản lý đào tạo của công ty PSC -Phần mềm eSchool - Quản lý trường học của VNNETSOFT Các phần mềm trên đưa ra các giải pháp hỗ trợ các nhà trường qua sự trợ giúp của máy tính. Phần mềm cho phép quản lý việc học và dạy của học sinh, sinh viên và giảng viên nhà trường, toàn bộ các công việc quản lý đào tạo nhà trường bao gồm : Cập nhật, tra cứu, kết quả tuyển sinh, cơ chế tuyển sinh. Lập kế hoạch đào tạo: thời khoá biểu, lịch giảng dạy, phân công giảng dạy Xây dựng chương trình khung đào tạo: lựa chọn tín chỉ, nhóm môn học cho các khoa ngành, cho phép sinh viên tự chọn các môn học thuộc diện tự chọn, phương pháp tổng kết điểm, quy chế về xét duyệt điểm thi, xét lên lớp và danh hiệu... Quản lý theo dõi kết quả đào tạo: thống kê giờ học, giờ dạy, giảng viên dạy, lập phòng thi, phân phòng thi, kết quả thi... Quản lý theo dõi quá trình đào tạo: quản lý các thông tin về sinh viên từ khi tuyển sinh cho đến lúc ra trường... Các báo cáo: báo cáo tuyển sinh, tổng kết môn học, khoá học, bảng điểm, học bạ... -Phần mềm Quản lý đào tạo niên chế của Trung tâm Phần mềm Đại học Đà nẵng là phần mềm ứng dụng trong công tác quản lý đào tạo của các trường Đại học, Cao đẳng, Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề, các trung tâm đào tạo thường xuyên, áp dụng cho loại hình đào tạo niên chế Ngoài ra còn có rất nhiều công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động giảng dạy trình độ Thạc sĩ như: -Thực trạng việc quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường trung học cơ sở tỉnh Cà Mau, Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Giáo dục, tác giả Nguyễn Quốc Thể (2007). Ở luận văn này tác giả đã khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở một số trường trung học cơ sở tỉnh Cà mau, tìm ra nguyên nhân của thực trạng, từ đó đưa ra những giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy ở bậc trung học cơ sở. - Thực trạng công tác quản lý hoạt động giảng dạy của hiệu trưởng các trường Trung học phổ thông tỉnh Đăklăk, Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Giáo dục tác giả Phạm Đăng Khoa (2007). Ở luận văn này tác giả đã khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy ở các trường Trung học phổ thông tỉnh Đăklăk, đánh giá ưu khuyết điểm và đưa ra những giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy ở bậc trung học phổ thông. Về quản lý hoạt động giảng dạy tin học có các công trình nghiên cứu sau: -Thực trạng công tác quản lý giảng dạy tin học ở các khoa không chuyên trường Cao đẳng Sư phạm Bình dương của tác giả Trương văn Ân - trường Cao đẳng Sư phạm Bình dương (2004) nghiên cứu về thực trạng giảng dạy Tin học ở các khoa không chuyên của trường Cao đẳng Sư phạm Bình dương và đưa ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy tin học ở các khoa không chuyên tại trường Cao đẳng Sư phạm Bình dương. -Thực trạng công tác quản lý việc giảng dạy Tin học tại các trường Trung học Phổ thông tỉnh Khánh Hoà của tác giả Lê văn Hoà - Sở Giáo dục và Đào tạo Khánh hoà (2006), nghiên cứu về thực trạng giảng dạy Tin học tại các trường Trung học Phổ thông tỉnh Khánh hòa và đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy tin học tại các trường trung học phổ thông tỉnh Khánh hoà. -Một số giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy Tin học ở trường Cao đẳng Sư phạm Quảng nam tác giả Trần Hưởng - trường Cao đẳng Sư phạm Quảng nam (2006), nghiên cứu về thực trạng giảng dạy Tin học ở trường Cao đẳng Sư phạm Quảng nam và đưa ra các giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy tin học ở trường Cao đẳng Sư phạm Quảng nam. Nói chung, có rất nhiều đề tài, bài viết, cũng như các phần mềm nghiên cứu và đưa ra các giải pháp hỗ trợ công tác quản lý giáo dục, và có một số luận văn Thạc sĩ của tác giả là học viên Cao học Quản lý các khoá trước nghiên cứu về thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy Tin