1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay công nghệ thông tin (CNTT) đang xâm nhập vào hầu hết các
lĩnh vực của đời sống con người. Việc đưa CNTT với tư cách là phương tiện
dạy học (PTDH) hiện đại đã trở thành một trào lưu mạnh mẽ với quy mô quốc
tế và đó là một xu thế của giáo dục thế giới.
Do đó việc đưa những thành tựu nổi bật của CNTT vào nhằm đổi mới
phương pháp dạy học (PPDH) ở trường phổ thông là một chủ trương lớn của
Bộ Giáo dục và Đào tạo. Cũng trong Chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT đã
nêu: “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong giáo dục và đào tạo ở tất cả các cấp
học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng công nghệ thông tin như là một
công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập ở
tất cả các môn học”. Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2000 - 2010
cũng nhấn mạnh: Các ứng dụng CNTT sẽ trở thành thiết bị dạy học chủ đạo
trong giảng dạy. Trong thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, việc
đổi mới quá trình đào tạo nhằm nâng cao chất lượng của quá trình này đòi hỏi
ứng dụng những tiến bộ khoa học công nghệ vào lĩnh vực giáo dục. Vì vậy
một trong những xu hướng đổi mới PPDH hiện nay ở nước ta và trên toàn thế
giới là ứng dụng và phát triển CNTT vào dạy học. Và thực tế trong những
năm gần đây đã cho thấy, việc ứng dụng CNTT vào dạy học đã mang lại hiệu
quả cao hơn so với PPDH truyền thống. Một trong những hướng ứng dụng
CNTT vào dạy học là xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học. Các ứng
dụng của website hỗ trợ dạy học với sự trợ giúp của máy vi tính (MVT) và
Internet tỏ ra có nhiều thế mạnh trong việc hỗ trợ giảng dạy của giáo viên
(GV) đồng thời góp phần rèn luyện khả năng tự học của học sinh (HS). Đây
đã thực sự trở thành cầu nối giữa GV và HS, giữa GV và GV, giữa HS và HS.
Công tác quản lý giáo dục cũng thay đổi, các tài liệu tham khảo, các giáo án,
sáng kiến kinh nghiệm, các bài tập tham khảo, các đề thi, các hình thức luyện
thi đại học liên tục được đưa lên mạng intermet để GV và HS có thể tham
khảo, nghiên cứu mọi nơi mọi lúc.
Phần kiến thức “Phương pháp tọa độ trong không gian” là chương cuối
cùng trong chương trình hình học nâng cao lớp 12 trung học phổ thông
(THPT). Nội dung chương này đề cập đến các kiến thức quan trọng như cách
xác định tọa độ của véctơ, tọa độ của điểm, biểu thức tọa độ của các phép
toán véctơ, phương trình đường thẳng, phương trình mặt phẳng, phương trình
mặt cầu, các công thức tính góc, khoảng cách. Thực chất là nghiên cứu hìn h
học không gian bằng công cụ đại số.
Khi giảng dạy và học tập chương này HS gặp phải một số khó khăn
như: các đối tượng hình học trong không gian trước kia đã được nghiên cứu
bằng phương pháp tổng hợp, tuy trừu tượng nhưng vẫn có chỗ tựa trực quan,
khi phát triển từ phương pháp tổng hợp sang PPTĐ thì các đối tượng đã được
hình thức hóa ở mức trừu tượng cao hơn vì vậy HS khó thấy được ý nghĩa
hình học của PPTĐ bởi một lí do quan trọng là thiếu những dụng cụ trực
quan, sinh động.
Do đó việc tiếp thu, lĩnh hội các kiến thức của phần này gặp những hạn
chế, đôi khi HS phải chấp nhận một số tính chất, tiếp thu một cách thụ động.
Để nâng cao chất lượng tri thức của HS, giúp HS lĩnh hội kiến thức một cách
có căn cứ khoa học thì việc trực quan hóa các tính chất hình học là một nhu
cầu cần thiết khi giảng dạy.
Với những lí do trên chúng tôi đã chọn đề tài nghiên cứu là “Xây dựng
và sử dụng website hỗ trợ dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ
trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao lớp 12 THPT”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu việc thiết kế website hỗ trợ dạy học phần kiến thức
“Phương pháp tọa độ trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao
lớp 12 THPT, nhằm thúc đẩy khả năng tự học của HS và góp phần đa dạng
hóa PTDH.
3. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được Website hỗ trợ dạy học phần kiến thức “Phương
pháp tọa độ trong không gian” đảm bảo tính chính xác khoa học và được sử
dụng phù hợp với yêu cầu đổi mới PPDH môn Toán thì sẽ phát huy tính tích
cực, năng lực tự học của HS trong hoạt động học tập, góp phần nâng cao chất
lượng dạy học môn toán lớp 12 ở trường THPT.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng
website hỗ trợ đạy học.
- Nghiên cứu thực trạng dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ
trong không gian” ở lớp 12 THPT.
- Thiết kế website hỗ trợ dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ
trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao lớp 12 THPT.
- Nghiên cứu các hình thức sử dụng Website đã xây dựng được trong
dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ trong không gian” trong chương
trình hình học nâng cao lớp 12 THPT.
- Áp dụng các kết quả nghiên cứu của đề tài vào dạy học một số bài
trong phần “Phương pháp tọa độ trong không gian”, tiến hành thực nghiệm sư
phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học đã đặt ra.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu các văn kiện của Đảng,
Nhà nước về định hướng đổi mới PPDH. Nghiên cứu tài liệu lý luận về việc
sử dụng MVT và những ứng dụng của nó trong việc đổi mới PPDH và nâng
cao chất lượng dạy học môn Toán ở trường THPT. Nghiên cứu nội dung,
chương trình SGK, SGV và các tài liệu tham khảo liên quan đến nội dung
phần PPTĐ trong không gian.
- Phương pháp điều tra, quan sát: Lập phiếu điều tra, quan sát kết quả
mục đích thăm dò ý kiến của HS để nắm bắt được những thuận lợi và khó
khăn của các em, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp về việc dạy học phần
nội dung này để làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm giảng dạy một số
giáo án đã đề xuất trong luận văn “Xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học
phần kiến thức Phương pháp tọa độ trong không gian trong chương trình hình
học nâng cao lớp 12 THPT” nhằm đánh giá khả thi và hiệu quả của đề tài.
- Phương pháp phân tích, đánh giá: Sử dụng phương pháp phân tích
định tính, phân tích định lượng nhằm rút ra các kết luận liên quan. Đánh giá
kết quả bằng phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục.
6. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, phần nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương 2. Xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học phần kiến thức
“Phương pháp tọa độ trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao
lớp 12 THPT
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm
Luận văn có sử dụng 48 tài liệu tham khảo, trong đó có 42 tài liệu Tiếng
Việt, 2 tài liệu Tiếng Anh, một số website. Phụ lục của luận văn có 12 trang.
108 trang |
Chia sẻ: tuandn | Lượt xem: 2362 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học phần kiến thức "phương pháp tọa độ trong không gian" trong chương trình hình học nâng cao lớp 12 trường trung học phổ thông, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN THỊ THANH TUYÊN
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE HỖ TRỢ DẠY HỌC
PHẦN KIẾN THỨC “PHƯƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG
KHÔNG GIAN” TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÌNH HỌC
NÂNG CAO LỚP 12 TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2009
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NGUYỄN THỊ THANH TUYÊN
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE HỖ TRỢ DẠY HỌC
PHẦN KIẾN THỨC “PHƯƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG
KHÔNG GIAN” TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÌNH HỌC
NÂNG CAO LỚP 12 TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Toán
Mã số: 60.14.10
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Đào Thái Lai
THÁI NGUYÊN - 2009
MỤC LỤC
Trang
Mở đầu ........................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................ 3
3. Giả thuyết khoa học.................................................................................. 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 3
5. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 4
6. Cấu trúc của để tài .................................................................................... 4
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn ....................................................... 5
1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học môn Toán ........................... 5
1.2. Tác động của công nghệ thông tin và truyền thông tới đổi mới phương
pháp dạy học ................................................................................................ 6
1.3. Mạng máy tính, Internet và website – triển vọng ứng dụng trong dạy
học ............................................................................................................. 13
1.4. Tổng quan về website dạy học ............................................................. 17
1.4.1 Khái niệm website dạy học ................................................................ 17
1.4.2 Đặc trưng của website dạy học .......................................................... 19
1.4.3 Khả năng hỗ trợ của website với hoạt động dạy và học ..................... 20
1.4.4 Một số nguyên tắc cơ bản trong việc xây dựng website dạy học ........ 22
1.4.5 Các yêu cầu sư phạm và quy trình thiết kế website dạy học ............... 28
1.4.6 Những hạn chế và chú ý khi sử dụng website dạy học ....................... 30
1.5. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học
ở trường Trung học phổ thông .................................................................... 33
Kết luận chương 1 .................................................................................... 38
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Chương 2: Xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học phần kiến thức
Phương pháp tọa độ trong không gian trong chương trình hình học
nâng cao lớp 12 trường Trung học phổ thông ........................................ 39
2.1. Tổng quan về dạy học chương Phương pháp tọa độ trong không gian . 39
2.1.1 Phương pháp tọa độ trong trường phổ thông ...................................... 39
2.1.2 Những trở ngại khi dạy học chương “Phương pháp tọa độ trong
không gian” có thể khắc phục được với website dạy học ............................ 43
2.2. Xây dựng website hỗ trợ dạy học phần “Phương pháp tọa độ trong
không gian” ................................................................................................ 46
2.2.1 Những căn cứ của việc thiết kế website dạy học phương pháp toạ độ
không gian.................................................................................................. 46
2.2.2 Ý đồ sư phạm của việc sử dụng website dạy học ............................... 48
2.2.3 Định hướng xây dựng website dạy học phương pháp toạ độ không gian .. 50
2.2.4 Cấu trúc website hỗ trợ dạy học phần “Phương pháp tọa độ trong
không gian” ................................................................................................ 51
2.3. Tổ chức dạy học chương “Phương pháp tọa độ trong không gian” có
khai thác website dạy học .......................................................................... 61
2.3.1 Các hình thức tổ chức dạy học có thể khai thác khả năng hỗ trợ của
website dạy học phương pháp toạ độ trong không gian .............................. 61
2.3.1.1 Hình thức 1: Tích hợp Website dạy học Phương pháp toạ độ trong
không gian vào các giờ dạy truyền thống ................................................... 61
2.3.1.2 Hình thức 2: giúp học sinh tự học ................................................... 65
2.3.1.3 Hình thức 3: Sử dụng Website dạy học trong kiểm tra, đánh giá học sinh..... 70
2.3.2 Thiết kế tiến trình dạy học một số kiến thức phần “Phương pháp tọa
độ trong không gian” có khai thác Website dạy học .................................. 71
2.3.2.1 Quy trình thiết kế tiến trình dạy học .............................................. 71
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2.3.2.2 Minh hoạ dạy học một tiết học cụ thể có khai thác website dạy học
phương pháp toạ độ không gian.................................................................. 73
2.4. Điều kiện sử dụng website có hiệu quả ................................................ 85
2.4.1 Điều kiện về cơ sở vật chất ................................................................ 85
2.4.2 Điều kiện phần mềm ......................................................................... 85
2.4.3 Yêu cầu về kĩ năng cơ bản ................................................................. 85
Kết luận chương 2 .................................................................................... 87
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm ........................................................... 88
3.1. Mục đích của thực nghiệm .................................................................. 88
3.2. Đối tượng thực nghiệm ....................................................................... 88
3.3. Nhiệm vụ thực nghiệm ....................................................................... 89
3.4. Phương pháp thực nghiệm .................................................................. 89
3.5. Kết quả thực nghiệm .......................................................................... 90
3.5.1 Nhận xét về tiến trình dạy học ........................................................... 90
3.5.2 Đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................................... 91
Kết luận chương 3 .................................................................................... 96
Kết luận..................................................................................................... 97
Danh mục các công trình của tác giả đã công bố có liên quan đến đề tài
luận văn...................................................................................................... 99
Tài liệu tham khảo .................................................................................... 100
Phụ lục .......................................................................................................... i
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Công nghệ thông tin
Công nghệ thông tin và truyền thông
Giáo viên
Hình học không gian
Học sinh
Máy vi tính
Phần mềm dạy học
Phương pháp dạy học
Phương pháp tọa độ
Phương tiện dạy học
Quá trình dạy học
Sách giáo khoa
Sách giáo viên
Thực nghiệm sư phạm
Trung học phổ thông
Trắc nghiệm khách quan
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
CNTT
CNTT&TT
GV
HHKG
HS
MVT
PMDH
PPDH
PPTĐ
PTDH
QTDH
SGK
SGV
TNSP
THPT
TNKQ
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay công nghệ thông tin (CNTT) đang xâm nhập vào hầu hết các
lĩnh vực của đời sống con người. Việc đưa CNTT với tư cách là phương tiện
dạy học (PTDH) hiện đại đã trở thành một trào lưu mạnh mẽ với quy mô quốc
tế và đó là một xu thế của giáo dục thế giới.
Do đó việc đưa những thành tựu nổi bật của CNTT vào nhằm đổi mới
phương pháp dạy học (PPDH) ở trường phổ thông là một chủ trương lớn của
Bộ Giáo dục và Đào tạo. Cũng trong Chỉ thị số 29/2001/CT-BGD&ĐT đã
nêu: “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong giáo dục và đào tạo ở tất cả các cấp
học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng công nghệ thông tin như là một
công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập ở
tất cả các môn học”. Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2000 - 2010
cũng nhấn mạnh: Các ứng dụng CNTT sẽ trở thành thiết bị dạy học chủ đạo
trong giảng dạy. Trong thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, việc
đổi mới quá trình đào tạo nhằm nâng cao chất lượng của quá trình này đòi hỏi
ứng dụng những tiến bộ khoa học công nghệ vào lĩnh vực giáo dục. Vì vậy
một trong những xu hướng đổi mới PPDH hiện nay ở nước ta và trên toàn thế
giới là ứng dụng và phát triển CNTT vào dạy học. Và thực tế trong những
năm gần đây đã cho thấy, việc ứng dụng CNTT vào dạy học đã mang lại hiệu
quả cao hơn so với PPDH truyền thống. Một trong những hướng ứng dụng
CNTT vào dạy học là xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học. Các ứng
dụng của website hỗ trợ dạy học với sự trợ giúp của máy vi tính (MVT) và
Internet tỏ ra có nhiều thế mạnh trong việc hỗ trợ giảng dạy của giáo viên
(GV) đồng thời góp phần rèn luyện khả năng tự học của học sinh (HS). Đây
đã thực sự trở thành cầu nối giữa GV và HS, giữa GV và GV, giữa HS và HS.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
Công tác quản lý giáo dục cũng thay đổi, các tài liệu tham khảo, các giáo án,
sáng kiến kinh nghiệm, các bài tập tham khảo, các đề thi, các hình thức luyện
thi đại học liên tục được đưa lên mạng intermet để GV và HS có thể tham
khảo, nghiên cứu mọi nơi mọi lúc.
Phần kiến thức “Phương pháp tọa độ trong không gian” là chương cuối
cùng trong chương trình hình học nâng cao lớp 12 trung học phổ thông
(THPT). Nội dung chương này đề cập đến các kiến thức quan trọng như cách
xác định tọa độ của véctơ, tọa độ của điểm, biểu thức tọa độ của các phép
toán véctơ, phương trình đường thẳng, phương trình mặt phẳng, phương trình
mặt cầu, các công thức tính góc, khoảng cách. Thực chất là nghiên cứu hìn h
học không gian bằng công cụ đại số.
Khi giảng dạy và học tập chương này HS gặp phải một số khó khăn
như: các đối tượng hình học trong không gian trước kia đã được nghiên cứu
bằng phương pháp tổng hợp, tuy trừu tượng nhưng vẫn có chỗ tựa trực quan,
khi phát triển từ phương pháp tổng hợp sang PPTĐ thì các đối tượng đã được
hình thức hóa ở mức trừu tượng cao hơn vì vậy HS khó thấy được ý nghĩa
hình học của PPTĐ bởi một lí do quan trọng là thiếu những dụng cụ trực
quan, sinh động.
Do đó việc tiếp thu, lĩnh hội các kiến thức của phần này gặp những hạn
chế, đôi khi HS phải chấp nhận một số tính chất, tiếp thu một cách thụ động.
Để nâng cao chất lượng tri thức của HS, giúp HS lĩnh hội kiến thức một cách
có căn cứ khoa học thì việc trực quan hóa các tính chất hình học là một nhu
cầu cần thiết khi giảng dạy.
Với những lí do trên chúng tôi đã chọn đề tài nghiên cứu là “Xây dựng
và sử dụng website hỗ trợ dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ
trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao lớp 12 THPT”.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu việc thiết kế website hỗ trợ dạy học phần kiến thức
“Phương pháp tọa độ trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao
lớp 12 THPT, nhằm thúc đẩy khả năng tự học của HS và góp phần đa dạng
hóa PTDH.
3. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được Website hỗ trợ dạy học phần kiến thức “Phương
pháp tọa độ trong không gian” đảm bảo tính chính xác khoa học và được sử
dụng phù hợp với yêu cầu đổi mới PPDH môn Toán thì sẽ phát huy tính tích
cực, năng lực tự học của HS trong hoạt động học tập, góp phần nâng cao chất
lượng dạy học môn toán lớp 12 ở trường THPT.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng
website hỗ trợ đạy học.
- Nghiên cứu thực trạng dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ
trong không gian” ở lớp 12 THPT.
- Thiết kế website hỗ trợ dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ
trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao lớp 12 THPT.
- Nghiên cứu các hình thức sử dụng Website đã xây dựng được trong
dạy học phần kiến thức “Phương pháp tọa độ trong không gian” trong chương
trình hình học nâng cao lớp 12 THPT.
- Áp dụng các kết quả nghiên cứu của đề tài vào dạy học một số bài
trong phần “Phương pháp tọa độ trong không gian”, tiến hành thực nghiệm sư
phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học đã đặt ra.
5. Phương pháp nghiên cứu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
- Phương pháp nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu các văn kiện của Đảng,
Nhà nước về định hướng đổi mới PPDH. Nghiên cứu tài liệu lý luận về việc
sử dụng MVT và những ứng dụng của nó trong việc đổi mới PPDH và nâng
cao chất lượng dạy học môn Toán ở trường THPT. Nghiên cứu nội dung,
chương trình SGK, SGV và các tài liệu tham khảo liên quan đến nội dung
phần PPTĐ trong không gian.
- Phương pháp điều tra, quan sát: Lập phiếu điều tra, quan sát kết quả
mục đích thăm dò ý kiến của HS để nắm bắt được những thuận lợi và khó
khăn của các em, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp về việc dạy học phần
nội dung này để làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm giảng dạy một số
giáo án đã đề xuất trong luận văn “Xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học
phần kiến thức Phương pháp tọa độ trong không gian trong chương trình hình
học nâng cao lớp 12 THPT” nhằm đánh giá khả thi và hiệu quả của đề tài.
- Phương pháp phân tích, đánh giá: Sử dụng phương pháp phân tích
định tính, phân tích định lượng nhằm rút ra các kết luận liên quan. Đánh giá
kết quả bằng phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục.
6. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, phần nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương 2. Xây dựng và sử dụng website hỗ trợ dạy học phần kiến thức
“Phương pháp tọa độ trong không gian” trong chương trình hình học nâng cao
lớp 12 THPT
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm
Luận văn có sử dụng 48 tài liệu tham khảo, trong đó có 42 tài liệu Tiếng
Việt, 2 tài liệu Tiếng Anh, một số website. Phụ lục của luận văn có 12 trang.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1 Định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học môn Toán
Sự phát triển xã hội và đổi mới đất nước trong thời kỳ hội nhập đang
đòi hỏi cấp bách nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Mục tiêu giáo dục
trong thời đại mới là không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ những kiến thức, kỹ
năng có sẵn cho HS mà điều đặc biệt quan trọng là phải bồi dưỡng cho HS
năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề. Trong quá trình dạy học, cùng
với những thay đổi về mục tiêu, nội dung, cần có những thay đổi căn bản về
phương pháp dạy học (PPDH) (hiểu theo nghĩa rộng gồm cả hình thức,
phương tiện và kiểm tra, đánh giá). Tồn tại của PPDH hiện nay là việc GV
thường cung cấp cho HS những tri thức dưới dạng có sẵn, thiếu yếu tố tìm tòi,
phát hiện; việc GV dạy chay, áp đặt kiến thức khiến HS thụ động trong quá
trình chiếm lĩnh tri thức. Đây là những lý do dẫn tới nhu cầu đổi mới PPDH
nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo con người lao động sáng tạo phục vụ sự nghiệp
công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước.
Từ nhu cầu đổi mới PPDH, các nhà khoa học giáo dục nước ta đã khẳng
định hướng đổi mới PPDH trong giai đoạn hiện nay là: "Phương pháp dạy học cần
hướng vào việc tổ chức cho HS học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tự giác,
tích cực và sáng tạo, được thực hiện độc lập hoặc trong giao lưu" [28].
Theo Nguyễn Bá Kim [28] định hướng trên có những hàm ý sau đây:
- Xác lập vị trí chủ thể của HS, đảm bảo tính tự giác, tích cực và sáng
tạo của HS.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
- Quá trình dạy học là xây dựng những tình huống có dụng ý sư phạ m
cho HS học tập trong hoạt động và bằng hoạt động, được thực hiện độc lập
hoặc trong giao lưu.
- Dạy việc học, dạy tự học thông qua toàn bộ quá trình dạy học.
- Chế tạo và khai thác những phương tiện phục vụ quá trình dạy học.
- Tạo niềm lạc quan học tập dựa trên lao động và thành quả của HS.
- Xác định vai trò mới của GV với tư cách người thiết kế, uỷ thác, điều
khiển và thể chế hoá.
1.2 Tác động của công nghệ thông tin và truyền thông tới đổi mới
phƣơng pháp dạy học môn Toán
Theo Nguyễn Bá Kim [28], môi trường dạy học truyền thống được mô
tả như Hình 1.1:
Hình 1.1: Môi trường dạy học truyền thống
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
Trong Hình 1.2 ta nhấn mạnh vị trí trung tâm của cá nhân HS, trong đó
có làm rõ hơn các yếu tố mới trong môi trường dạy học có sự hỗ trợ của
CNTT&TT
Hình 1.2 Môi trường dạy học mới
Theo Đào Thái Lai [36], với sự tham gia của công nghệ thông tin và
truyền thông, môi trường dạy học thay đổi, nó có tác động mạnh mẽ tới mọi
thành tố của quá trình dạy học gồm: Mục tiêu dạy học; nội dung dạy học;
phương pháp dạy học, hình thức dạy học, phương tiện dạy học và kiểm tra,
đánh giá.
- Xét về mục đích và nội dung dạy học:
Khi sử dụng máy vi tính (MVT) như một phương tiện dạy học (PTDH),
vấn đề đặt ra là điều chỉnh lại những yêu cầu về kỹ năng trong khi dạy một
loạt chủ đề toán học ở các bậc học, cụ thể như:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
Trong hoạt động toán học, có những việc đòi hỏi phải tư duy, nhưng
cũng có những việc trung gian chỉ đòi hỏi một loại công việc đơn điệu nào đó
như tính toán, vẽ hình... Những việc này lại cần thời gian, sức lực và kết quả
có thể không chính xác. Có thể lược bỏ yêu cầu rèn luyện thuần tuý các kỹ
năng làm việc có tính đơn điệu, không đòi hỏi tư duy đó. Khi HS được giải
phóng khỏi các công việc này thì khả năng tập trung tư duy vào chủ đề chính
tốt hơn. Như vậy, CNTT&TT đã tác động trực tiếp dẫn đến xu hướng tăng
cường các hoạt động để HS có điều kiện hiểu sâu hơn hoặc mở rộng hơn về
nội dung kiến thức Toán học.
Tuy nhiên, những yêu cầu gắn với việc rèn luyện các thao tác trí óc thì
không thể giảm nhẹ được, dù cho có thể dùng máy tính thay thế chúng. Chẳng
hạn việc tính nhẩm, việc dạy HS thuộc các bảng cộng và nhân trong dạy học
toán vẫn hết sức quan trọng.
Cùng với việc giảm bớt một số yêu cầu, nội dung, do thời gian được tiết
kiệm, ta lại cần xem xét việc đưa thêm các nội dung mới. Các nội dung mới