Những giải pháp phát triển du lịch sinh thái Việt Nam trong xu thế hội nhập

Bé gi¸o dôc ®μo t¹o Tr−êng §¹i Häc Th−¬ng M¹i ----------0----------- NguyÔn ThÞ Tó Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ, qu¶n lý vµ kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ quèc d©n M∙ sè: 5. 02. 05 Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ Hμ Néi – 2006 C«ng tr×nh ®ù¬c hoµn thµnh t¹i tr−¬ng ®¹i häc Th−¬ng m¹i Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1.GS.TS NguyÔn ThÞ Doan 2.PGS.TS NguyÔn Do·n ThÞ LiÔu Ph¶n biÖn1 Ph¶n biÖn 2 Ph¶n biÖn 3 LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ t¹i Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Nhµ n−íc, häp t¹i tr−êng §¹i häc Th−¬ng M¹i. Vµo håi giê , ngµy th¸ng n¨m 2006 Cã thÓ t×m hiÓu kuËn ¸n t¹i Th− viÖn Quèc gia vµ th− viÖn tr−êng §¹i häc Th−¬ng M¹i Nh÷ng c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ cã liªn quan ®Õn luËn ¸ n 1. NguyÔn ThÞ Tó (1998), Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i biÓn ë ViÖt Nam, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp tr−êng (chñ tr×), tr−êng §¹i häc Th−¬ng m¹i, Hµ Néi. 2. NguyÔn ThÞ Tó (2000), Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i biÓn ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé (chñ tr×), tr−êng §¹i häc Th−¬ng m¹i, Hµ Néi. 3. NguyÔn ThÞ Tó (2001), Gi¸o tr×nh: VÖ sinh m«i tr−êng kh¸ch s¹n- du lÞch (tham gia), Nxb §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi. 4. NguyÔn ThÞ Tó (2002), VËn dông lý thuyÕt hÖ qu¶n trÞ d÷ liÖu cña c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó thiÕt lËp hÖ thèng s¬ ®å biÓu mÉu qu¶n lý l−u tró trong kinh doanh kh¸ch s¹n, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé (tham gia), tr−êng §¹i häc Th−¬ng m¹i, Hµ Néi. 5. NguyÔn ThÞ Tó (2002), “Søc chøa t¹i ®iÓm du lÞch – mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m”, Chuyªn san khoa häc, Tr−êng §¹i häc Th−¬ng m¹i, Sè 32/2002 6. NguyÔn ThÞ Tó (2003), Tõ vµ thuËt ng÷ du lÞch, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Ngµnh (tham gia), Tæng côc Du lÞch, Hµ Néi. 7. NguyÔn ThÞ Tó (2004), “Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt Nam nh»m thu hót kh¸ch”, Kû yÕu héi th¶o khoa häc, Tr−êng §¹i häc Th−¬ng m¹i, Hµ Néi. 8. NguyÔn ThÞ Tó (2004), “Bµn vÒ nh÷ng nguyªn t¾c ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Khoa häc Th−¬ng m¹i, Sè 6/2004 9. NguyÔn ThÞ Tó (2005), Gi¸o tr×nh NghiÖp vô phôc vô kh¸ch s¹n (chñ biªn), Nxb Thèng kª, Hµ Néi. 10. NguyÔn ThÞ Tó (2005), “Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay”, T¹p chÝ Khoa häc Th−¬ng m¹i, Sè 11/2005. 1 PhÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña luËn ¸n Du lÞch sinh th¸i (DLST) lµ lo¹i h×nh du lÞch ph¸t triÓn nhanh nhÊt hiÖn nay bëi xu h−íng kh¸ch ngµy cµng quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Trong nh÷ng n¨m qua, mÆc dï cã tiÒm n¨ng vµ ®−îc −u tiªn ph¸t triÓn, song do thiÕu kinh nghiÖm vµ cßn h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nªn DLST ViÖt Nam ch−a ph¸t triÓn t−¬ng xøng víi vÞ trÝ vµ tiÒm n¨ng, ch−a thùc sù ®em l¹i hiÖu qu¶ nh− mong muèn. ChÝnh v× vËy, ®¸nh gi¸ ®óng sù ph¸t triÓn DLST hiÖn nay, thÊy râ nh÷ng −u ®iÓm, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n ®Ó t×m ra gi¶i ph¸p ph¸t triÓn trong giai ®o¹n tíi lµ ®ßi hái bøc xóc. Trong nh÷ng n¨m qua, ®· cã mét sè c«ng tr×nh vµ ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ DLST cña c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi n−íc, song ch−a cã ®Ò tµi nµo ®Ò cËp c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn DLST ViÖt Nam mét c¸ch hÖ thèng trªn b×nh diÖn quèc gia. Do ®ã luËn ¸n: “Nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp” cña nghiªn cøu sinh ®−îc lùa chän cã ý nghÜa cÊp thiÕt vµ hy väng sÏ gãp phÇn ph¸t triÓn DLST cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé gãp phÇn ph¸t triÓn DLST ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ c¸c vÊn ®Ò lý luËn vÒ DLST, kinh nghiÖm ph¸t triÓn DLST ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh DLST ë ViÖt Nam, nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ n−íc ®èi víi sù ph¸t triÓn DLST ViÖt Nam. 2 Ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n bao hµm ho¹t ®éng DLST trªn ph¹m vi c¶ n−íc. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn, luËn ¸n tËp trung kh¶o s¸t ë mét sè ®iÓm DLST ®iÓn h×nh nh− v−ên quèc gia (VQG) Ba BÓ, VQG Cóc Ph−¬ng, VQG C¸t Bµ, vÞnh H¹ Long; ®ång thêi sö dông nh÷ng sè liÖu vÒ ho¹t ®éng DLST ë mét sè ®iÓm DLST kh¸c qua c¸c b¸o c¸o cña ngµnh Du lÞch còng nh− cña c¸c c¬ quan qu¶n lý du lÞch ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c trong c¶ n−íc, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ®−îc ®¨ng t¶i trong c¸c t¹p chÝ, héi th¶o khoa häc giai ®o¹n 2000 - 2005. 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Dùa trªn ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, luËn ¸n ®· sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ nh− thèng kª, ph©n tÝch vµ so s¸nh, tæng hîp, ®iÒu tra thùc ®Þa, ph−¬ng ph¸p chuyªn gia. 5. T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc cã liªn quan ®Õn luËn ¸n Trªn thÕ giíi, viÖc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ DLST chñ yÕu tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 80 cña thÕ kû XX. Mét sè tæ chøc vµ c¸ nh©n nh− Tæ chøc b¶o tån thiªn nhiªn thÕ giíi (IUCN); Quü ®éng vËt hoang d· (WWF), Ceballos - Lascurain; Boo; Lindberg & Hawkins.v.v. ®· cã nghiªn cøu, ®−a ra nh÷ng h−íng dÉn vÒ quy ho¹ch, qu¶n lý, tæ chøc ho¹t ®éng DLST cã gi¸ trÞ vµ ®−îc vËn dông ®Ó ph¸t triÓn DLST ë nhiÒu quèc gia. ë ViÖt Nam, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ DLST chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn tµi nguyªn DLST; nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh, c¸c yÕu tè ph¸t triÓn DLST vµ ®−a ra mét sè h−íng ph¸t triÓn DLST. ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò nghiªn cøu trong ®Ò tµi luËn ¸n ®· kÕ thõa mét phÇn kÕt qu¶ cña c¸c nghiªn cøu trªn, ®ång thêi ph¸t triÓn vµ bæ sung nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®ãng gãp cô thÓ cho ph¸t triÓn DLST ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi nªn kh«ng trïng víi c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®· c«ng bè. 3 6. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi ý nghÜa khoa häc: LuËn ¸n ®· tæng quan mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ DLST. §Æc biÖt, luËn ¸n ®· chØ ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc chñ yÕu ®èi víi ph¸t triÓn DLST trong xu thÕ héi nhËp; ph©n tÝch néi dung, yªu cÇu vµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng chÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn DLST ®ång thêi kh¸i qu¸t ®−îc mét sè bµi häc kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn ph¸t triÓn DLST ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi. LuËn ¸n ®· ph©n tÝch mét c¸ch hÖ thèng, toµn diÖn thùc tr¹ng ph¸t triÓn DLST ë ViÖt Nam, tõ ®ã rót ra mét sè kÕt luËn x¸c ®¸ng vÒ nh÷ng thµnh c«ng, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng ph¸t triÓn DLST trong thêi gian qua. §Ò xuÊt ®−îc mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu vµ kiÕn nghÞ cã c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn nh»m ph¸t triÓn DLST ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi. ý nghÜa thùc tiÔn: §Ò tµi cã ý nghÜa thùc tiÔn, ®¸p øng yªu cÇu cã tÝnh cÊp thiÕt vÒ ph¸t triÓn DLST ë n−íc ta trong xu thÕ héi nhËp. Víi nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ cô thÓ, luËn ¸n gãp phÇn vµo thùc hiÖn ChiÕn l−îc ph¸t triÓn du lÞch ViÖt Nam vµ Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù 21 vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë n−íc ta. LuËn ¸n cã thÓ lµm tµi liÖu bæ Ých cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y, nghiªn cøu t¹i c¸c c¬ quan nghiªn cøu, c¸c tr−êng ®¹i häc, ®ång thêi lµ tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp du lÞch ë n−íc ta. 7. KÕt cÊu luËn ¸n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o, phô lôc, néi dung chÝnh cña luËn ¸n ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng: - Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vµ mét sè kinh nghiÖm vÒ ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i trong xu thÕ héi nhËp - Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua - Ch−¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. 4 Ch−¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vμ mét sè kinh nghiÖm vÒ ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i trong xu thÕ héi nhËp 1.1. §Æc ®iÓm vµ vai trß cña du lÞch sinh th¸i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña du lÞch sinh th¸i Trªn c¬ së nh÷ng kh¸i niÖm vÒ DLST tõ nh÷ng gãc ®é kh¸c nhau, luËn ¸n ®· lµm râ h¬n kh¸i niÖm DLST, ®ã lµ lo¹i h×nh du lÞch dùa vµo viÖc khai th¸c c¸c gi¸ trÞ tù nhiªn g¾n víi b¶n s¾c v¨n ho¸ ®Þa ph−¬ng, cã gi¸o dôc m«i tr−êng, cã sù tham gia vµ hç trî ph¸t triÓn céng ®ång, ®ãng gãp cho nç lùc b¶o tån vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. DLST mang ®Æc ®iÓm: tÝnh ®a ngµnh; tÝnh x· héi ho¸; tÝnh ®a môc tiªu; tÝnh thêi vô; tÝnh gi¸o dôc vÒ m«i tr−êng. 1.1.2. Vai trß cña ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x∙ héi Trªn c¬ së xem xÐt tÝnh hai mÆt cña ph¸t triÓn DLST, luËn ¸n ®· kh¼ng ®Þnh: DLST gãp phÇn lµm t¨ng GDP cña quèc gia; b¶o vÖ m«i tr−êng, b¶o tån c¸c gi¸ trÞ thiªn nhiªn; gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸, x· héi. 1.2. Yªu cÇu vµ néi dung ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i trong xu thÕ héi nhËp 1.2.1. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i trong xu thÕ héi nhËp Héi nhËp t¹o ra nh÷ng c¬ héi cho mçi quèc gia cã thÓ tËn dông ®Ó ph¸t triÓn DLST tèt h¬n nh−: héi nhËp thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao nhËn thøc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng, tõ ®ã lµm t¨ng nhu cÇu 5 DLST; thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®Çu t− cho DLST; gióp c¸c quèc gia tiÕp thu kinh nghiÖm vµ t¹o ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn DLST; lµm t¨ng sù hç trî cña céng ®ång quèc tÕ cho ph¸t triÓn DLST. ChÝnh héi nhËp còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i v−ît qua nh−: nguy c¬ suy gi¶m ®a d¹ng sinh häc; ¸p lùc c¹nh tr¹nh s¶n phÈm DLST; sù thay ®æi lèi sèng céng ®ång; héi nhËp nhÊn m¹nh yªu cÇu ph¸t triÓn DLST ph¶i g¾n víi gi¸o dôc m«i tr−êng vµ t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm vµ lîi Ých cho céng ®ång. 1.2.2. Yªu cÇu c¬ b¶n cña ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i trong xu thÕ héi nhËp LuËn ¸n ®· tËp trung lµm râ yªu cÇu ®ã lµ ph¸t triÓn DLST ph¶i gãp phÇn tÝch cùc vµo b¶o vÖ m«i tr−êng vµ duy tr× hÖ sinh th¸i; ph¶i g¾n víi ho¹t ®éng gi¸o dôc m«i tr−êng, t¹o ý thøc nç lùc b¶o tån; ph¶i mang l¹i lîi Ých cho céng ®ång; ph¶i dùa trªn quy ho¹ch hîp lý, khoa häc vµ ®¶m b¶o søc chøa; ph¶i b¶o vÖ, ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa vµ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng d©n téc. 1.2.3. Néi dung ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i LuËn ¸n tËp trung lµm râ mét sè néi dung chñ yÕu sau: - T¨ng c−êng ho¹t ®éng b¶o tån ®a d¹ng sinh häc nh»m ®¶m b¶o nguån tµi nguyªn sinh th¸i bÒn v÷ng lµm nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn DLST. - Ph¸t triÓn sè l−îng vµ quy m« c¸c ®iÓm DLST; ph¸t triÓn vÒ sè l−îng, quy m« c¸c tuyÕn du lÞch trong mçi ®iÓm DLST vµ c¸c tuyÕn liªn kÕt gi÷a c¸c ®iÓm DLST hoÆc gi÷a c¸c ®iÓm DLST víi c¸c ®iÓm du lÞch kh¸c. - §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm DLST, ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ¨n, nghØ, vui ch¬i gi¶i trÝ t¹i c¸c ®iÓm DLST. - N©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm DLST. - Ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c¬ së h¹ tÇng du lÞch 6 - Ph¸t triÓn nguån lùc lao ®éng DLST. - Hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n−íc vµ ®Þa ph−¬ng vÒ DLST. - T¨ng c−êng ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr−êng vµ qu¶ng b¸, xóc tiÕn DLST. 1.3. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i Ph¸t triÓn DLST chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè, trong ®ã luËn ¸n tËp trung ph©n tÝch mét sè yÕu tè chñ yÕu nh−: tµi nguyªn DLST; hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng; sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ; yÕu tè chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi; chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc; yÕu tè c¬ së vËt chÊt kü thuËt; yÕu tè nguån nh©n lùc; yÕu tè c«ng nghÖ vµ yÕu tè c¹nh tranh trong n−íc còng nh− quèc tÕ. 1.4. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë mét sè n−íc vµ bµi häc cã thÓ vËn dông ®èi víi ViÖt Nam 1.4.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi Trªn thÕ giíi cã nhiÒu quèc gia rÊt thµnh c«ng trong ph¸t triÓn DLST, trong ®ã Australia thµnh c«ng bëi cã ChiÕn l−îc ph¸t triÓn DLST quèc gia rÊt khoa häc vµ c¸c ch−¬ng tr×nh DLST, chó träng c«ng nghÖ “s¹ch” vµ qu¶n lý tµi nguyªn sinh th¸i; Tanzania quy ho¹ch ph¸t triÓn DLST ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng vµ theo h−íng céng ®ång; Australia vµ Malaysia chó träng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc DLST vµ tæ chøc nhiÒu ch−¬ng tr×nh DLST kÕt hîp; Australia vµ Nepal, Nam Phi, Costa Rica, Tanzania t¨ng c−êng phèi hîp chÆt chÏ gi÷a ngµnh du lÞch víi c¸c ngµnh kh¸c vµ céng ®ång, sö dông h−íng dÉn viªn ®Þa ph−¬ng vµ khuyÕn khÝch céng ®ång ®Þa ph−¬ng tham gia ho¹t ®éng DLST, t¨ng c−êng qu¶ng b¸ DLST. 7 1.4.2. Nh÷ng bµi häc cã thÓ vËn dông ®èi víi ViÖt Nam Tõ nghiªn cøu kinh nghiÖm mét sè n−íc trªn, luËn ¸n ®· rót ra mét sè bµi häc cã thÓ vËn dông ®èi víi ViÖt Nam nh− n©ng cao nhËn thøc vÒ ph¸t triÓn DLST; quy ho¹ch ph¸t triÓn DLST bÒn v÷ng theo h−íng céng ®ång; t¨ng c−êng ®Çu t− ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng; ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm DLST; x©y dùng m« h×nh qu¶n lý hiÖu qu¶ c¸c VQG, khu b¶o tån thiªn nhiªn (KBTTN), cã c¬ chÕ phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé, ngµnh, doanh nghiÖp, chÝnh quyÒn vµ céng ®ång ®Þa ph−¬ng; chó träng ®µo t¹o c¸c h−íng dÉn viªn vµ thuyÕt minh viªn DLST; t¨ng c−êng qu¶ng b¸ DLST. Tãm l¹i, trªn c¬ së tæng hîp c¸c kh¸i niÖm cã liªn quan, ch−¬ng 1 luËn ¸n ®· lµm râ h¬n néi hµm cña kh¸i niÖm DLST, ph©n tÝch nh÷ng c¬ héi, th¸ch thøc, yªu cÇu, néi dung vµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn DLST trong xu thÕ héi nhËp, ®ång thêi nªu ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn cña c¸c n−íc ph¸t triÓn DLST rÊt thµnh c«ng trªn thÕ giíi. Ch−¬ng 2 Thùc tr¹ng ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i cña n−íc ta DLST ViÖt Nam ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi t−¬ng ®èi thuËn lîi, cô thÓ: - ViÖt Nam lµ kho b¸u tiÒm tµng cña c¸c d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn vÒ ®Þa h×nh, khÝ hËu, nguån n−íc, sinh vËt cã gi¸ trÞ cho ph¸t triÓn nhiÒu h×nh thøc DLST trªn ph¹m vi c¶ n−íc. TÝnh ®Õn nay, n−íc ta ®· cã 123 khu rõng ®Æc dông bao gåm 29 VQG, 94 KBTTN. C¸c 8 VQG, KBTTN cã tÝnh §DSH cao víi c¸c hÖ sinh th¸i ®Æc tr−ng vµ tËp trung kho¶ng 58% sè loµi thùc vËt, 73% sè loµi ®éng vËt quý hiÕm, ®Æc h÷u cña ViÖt Nam. ChÝnh v× thÕ, c¸c VQG, KBTTN ViÖt Nam ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng DLST. - HÖ thèng viÔn th«ng, ®iÖn, n−íc, giao th«ng vËn t¶i cña ViÖt Nam ®· ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ trong thêi gian tõ sau ®æi míi 1986. Tuy nhiªn, so víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi th× hÖ thèng CSHT cña ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n vÉn cßn l¹c hËu, ch−a ®ång bé. §iÒu ®ã, g©y trë ng¹i lín cho viÖc khai th¸c c¸c ®iÓm DLST nãi chung vµ c¸c ®iÓm DLST ë vïng s©u, vïng xa nãi riªng. - Sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi tèc ®é cao, thu nhËp cña d©n c− t¨ng nhanh ®· thóc ®Èy viÖc gia t¨ng nhu cÇu du lÞch, tõ ®ã t¹o thuËn lîi cho du lÞch nãi chung vµ DLST nãi riªng ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m qua. Tuy nhiªn, tû lÖ hé nghÌo cßn cao cña d©n c− khu vùc gÇn c¸c VQG, KBTTN g©y søc Ðp lín ®Õn tµi nguyªn vµ m«i tr−êng, t¹o trë ng¹i cho ph¸t triÓn DLST. - M«i tr−êng chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi æn ®Þnh, ViÖt Nam ®−îc coi lµ ®iÓm ®Õn an toµn, th©n thiÖn trªn thÕ giíi. §iÒu ®ã ®· t¹o thuËn lîi nhiÒu mÆt ®Ó thu hót kh¸ch quèc tÕ vµ t¹o ®µ cho DLST ViÖt Nam ph¸t triÓn. - Nhµ n−íc ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Çu t− cho DLST, ®ång thêi c¸c cÊp qu¶n lý tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng ®· chó träng ph¸t triÓn du lÞch nãi chung, DLST nãi riªng. §iÒu ®ã, cho phÐp DLST ph¸t triÓn nh»m h−íng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn ®· t¹o nªn c¬ së quan träng ®Ó ph¸t triÓn DLST trong thêi gian qua vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo. 9 2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua Qua kh¶o s¸t t¹i mét sè ®iÓm DLST kÕt hîp víi sè liÖu thu thËp ®−îc tõ c¸c së du lÞch, luËn ¸n ®−a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ c¬ b¶n vÒ thùc tr¹ng ph¸t triÓn DLST ViÖt Nam trong thêi gian qua nh− sau: 2.2.1. Sù ph¸t triÓn vÒ kh¸ch du lÞch sinh th¸i DLST ViÖt Nam ®· thu hót mét l−îng ®¸ng kÓ du kh¸ch quèc tÕ tõ c¸c n−íc T©y ¢u, B¾c Mü, §«ng ¸ vµ ch©u óc. Kh¸ch DLST th−êng ®i theo nhãm nhá, ®i theo ch−¬ng tr×nh hoÆc tù tæ chøc. MÆc dï sè l−ît kh¸ch quèc tÕ cßn h¹n chÕ vµ chiÕm tû lÖ thÊp trong tæng sè kh¸ch t¹i c¸c ®iÓm DLST song l¹i cã tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh cao (18,1%/n¨m - 68,0%/n¨m). Kh¸ch tËp trung ®Õn c¸c ®iÓm DLST tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 hµng n¨m, cao ®iÓm vµo c¸c th¸ng 10 vµ 12; thêi gian l−u tró b×nh qu©n ng¾n, ®a sè kh¸ch tham quan trong ngµy. Kh¸ch DLST néi ®Þa chñ yÕu lµ c«ng chøc tõ c¸c thµnh phè lín vµ häc sinh c¸c tr−êng phæ th«ng. Tèc ®é t¨ng tr−ëng kh¸ch trung b×nh t−¬ng ®èi cao (24,8%/n¨m - 31,2%/n¨m). Thêi gian l−u tró b×nh qu©n cña kh¸ch cã xu h−íng t¨ng nh−ng vÉn ë møc thÊp 1,2 - 1,5 ngµy/kh¸ch; phÇn lín kh¸ch tham quan trong ngµy (th−êng tõ 10 giê ®Õn 15 giê). Ho¹t ®éng DLST mang tÝnh thêi vô râ nÐt, ®Æc biÖt víi c¸c ®iÓm DLST biÓn (ho¹t ®éng du lÞch chñ yÕu tõ th¸ng 5 – 8). T¹i c¸c ®iÓm DLST, kh¸ch chi tiªu chñ yÕu cho dÞch vô ¨n, ngñ vµ vÐ th¾ng c¶nh nªn møc chi tiªu b×nh qu©n thÊp, l−îng kh¸ch ®Õn lÇn hai rÊt h¹n chÕ. 10 2.2.2. Sù ph¸t triÓn vÒ sè l−îng tuyÕn, ®iÓm du lÞch sinh th¸i Cã sù gia t¨ng ®¸ng kÓ vÒ sè l−îng vµ quy m« c¸c ®iÓm DLST ë c¸c vïng ®Þa h×nh kh¸c nhau cña ViÖt Nam. HÇu hÕt c¸c ®iÓm DLST ph¸t triÓn t¹i c¸c VQG, KBTTN, c¸c miÖt v−ên. Tuy nhiªn, tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña mét sè ®iÓm DLST ch−a thùc sù theo ®óng ý nghÜa cña DLST. T¹i mçi ®iÓm DLST ®· chó träng ®Çu t− khai th¸c më réng nhiÒu tuyÕn tham quan, nghiªn cøu. C¸c ®Þa ph−¬ng vµ c¸c tæ chøc du lÞch t¨ng c−êng liªn kÕt më thªm nhiÒu tuyÕn DLST. Cã tíi 77% ch−¬ng tr×nh du lÞch vÒ víi thiªn nhiªn cña c¸c c«ng ty l÷ hµnh ®Õn c¸c ®iÓm DLST. Song ®iÓm nhÊn "Du lÞch sinh th¸i" trong c¸c tour ch−a ®−îc thÓ hiÖn râ. 2.2.3. Sù ph¸t triÓn s¶n phÈm du lÞch sinh th¸i Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c h×nh thøc DLST ViÖt Nam cµng trë nªn ®a d¹ng vµ thu hót ngµy cµng nhiÒu kh¸ch trong n−íc vµ quèc tÕ. S¶n phÈm t¹i c¸c ®iÓm DLST t−¬ng ®èi phong phó, chÊt l−îng s¶n phÈm DLST ngµy cµng ®−îc n©ng cao, ®· xuÊt hiÖn mét sè s¶n phÈm mang ®Æc tr−ng ®Þa ph−¬ng. Tuy vËy, nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy: c¸c dÞch vô l−u tró, ¨n uèng t¹i c¸c ®iÓm DLST Ýt cã sù kh¸c biÖt so víi c¸c ®iÓm du lÞch kh¸c; ch−a cã nhiÒu hµng ho¸ mang ®Æc tr−ng truyÒn thèng ®Þa ph−¬ng giíi thiÖu vµ b¸n cho kh¸ch; chÊt l−îng c¸c s¶n phÈm DLST ë møc trung b×nh, t−¬ng øng 3,01 ®iÓm. HÇu hÕt c¸c dÞch vô ®Òu cã tû lÖ 15 - 20% ý kiÕn ®¸nh gi¸ ë møc chÊt l−îng kÐm. 11 2.2.4. C«ng t¸c b¶o tån ®a d¹ng sinh häc Nhµ n−íc vµ c¸c doanh nghiÖp ®· quan t©m ®Õn viÖc tiÕp thu kinh nghiÖm thÕ giíi, ¸p dông khoa häc kü thuËt vÒ gen, vÒ duy tr× b¶o tån ®éng vËt quý hiÕm nh»m t¹o s¬ së quan träng cho ph¸t triÓn DLST. Tuy nhiªn, xu h−íng suy gi¶m ®a d¹ng sinh häc x¶y ra ë hÇu kh¾p c¸c VQG vµ KBTTN do nhiÒu ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô th−¬ng m¹i vi ph¹m quy chÕ b¶o vÖ m«i tr−êng. 2.2.5. C¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch sinh th¸i C¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch sinh th¸i ®· ®−îc n©ng cÊp. Tuy nhiªn, viÖc ®Çu t− ph¸t triÓn CSVCKT cßn mang tÝnh nhá lÎ, thiÕu ®ång bé, ch−a thùc sù hoµ nhËp víi thiªn nhiªn, ch−a t¹o nÐt ®éc ®¸o cho ®iÓm DLST. 2.2.6. §éi ngò lao ®éng du lÞch sinh th¸i DLST ®· thu hót nhiÒu lao ®éng tham gia vµo cung øng c¸c dÞch vô tõ c¸c doanh nghiÖp vµ mét sè d©n c− ®Þa ph−¬ng. ChÊt l−îng ®éi ngò ngµy cµng ®−îc n©ng cao c¶ vÒ nhËn thøc vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp. Tuy nhiªn, kÕt qua ®iÒu tra t¹i mét sè ®iÓm DLST, cho thÊy: ®éi ngò lao ®éng cßn h¹n chÕ vÒ tÝnh chuyªn nghiÖp, vÒ kiÕn thøc DLST, vÒ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý, vÒ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ vµ v¨n ho¸ øng xö. 2.2.7. VÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý du lÞch sinh th¸i Cïng víi sù hoµn thiÖn cña hÖ thèng ph¸p luËt, sù ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n−íc t¹o thuËn lîi cho du lÞch ph¸t triÓn, c¸c ®Þa ph−¬ng ®· quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng c¬ chÕ phèi hîp trong chØ ®¹o ho¹t ®éng du lÞch. 12 Tuy vËy, c¬ chÕ qu¶n lý ë c¸c VQG, KBTTN cßn thiÕu tËp trung, ch−a x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ lîi Ých gi÷a c¸c thµnh viªn tham gia khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn; thiÕu chÝnh s¸ch −u ®·i ®Æc biÖt cho ®Çu t− ph¸t tri