Những nghiên cứu và việc sử dụng xăng pha cồn trên thế giới

MễÛ ẹAÀU Ngaứy nay, cuứng vụựi sự taờng trửụỷng kinh teỏ, taờng daõn soỏ thỡ nhu caàu veà nhieõn lieọu cho caực ngaứnh coõng nghieọp vaứ daõn duùng ngaứy caứng cao. Do ủoự, trong tửụng lai khoõng xa neỏu moói quoỏc gia khoõng coự keỏ hoaùch phaựt trieồn ngaứnh coõng nghieọp daàu khớ cuỷa mỡnh thỡ seừ daón ủeỏn thieỏu huùt nhieõn lieọu traàm troùng, aỷnh hửụỷng ủeỏn sửù phaựt trieồn cuỷa neàn kinh teỏ quoỏc daõn. Hieọn nay, trong ngaứnh coõng nghieọp daàu khớ treõn theỏ giụựi, beõn caùnh vieọc ủoồi mụựi coõng ngheọ loùc- hoaự daàu ủeồ khoõng ngửứng gia taờng lửụùng “saỷn phaồm traộng” (xaờng, kerosel, diezel); nhieàu quoỏc gia ủaừ coự chửụng trỡnh Quoỏc gia phaựt trieồn nhieõn lieọu sinh hoùc. Beõn caùnh ủoự, vaỏn ủeà veà moõi trửụứng do khoựi thaỷi ủoọng cụ ủang ủửụùc theỏ giụựi quan taõm vỡ trong khoựi thaỷi coự caực chaỏt gaõy oõ nhieóm moõi trửụứng soỏng, gaõy ủoọc haùi cho con ngửụứi. Vỡ vaọy ngoaứi bieọn phaựp haùn cheỏ sửỷ duùng caực nhieõn lieọu hoaự thaùch, saỷn xuaỏt ủoọng cụ coự sửỷ duùng hoọp xuực taực chuyeồn ủoồi thỡ vieọc nghieõn cửựu vaứ sửỷ duùng nhieõn lieọu saùch laứ phửụng aựn hieọu quaỷ hụn caỷ. Caực loaùi nhieõn lieọu saùch duứng cho ủoọng cụ xaờng hieọn nay chuỷ yeỏu laứ xaờng khoõng chỡ coự pha theõm caực hụùp chaỏt laứm taờng trũ soỏ octan nhử MTBE, ETBE, TBA, TAME, metanol, etanol,… Caựchụùp chaỏt naứy caỷi thieọn toỏt chaỏt lửụùng khoựi thaỷi, trong ủoự phuù gia etanol ủửụùc sửỷ duùng phoồ bieỏn do coự nhieàu ửu ủieồm nhử: Trũ soỏ octan cao, deó saỷn xuaỏt, khoõng ủoọc haùi, chaựy saùch hụn, ớt coự aỷnh hửụỷng xaỏu ủeỏn moõi trửụứng. Hieọn nay ủaừ coự moọt soỏ nghieõn cửựu sửỷ duùng coàn tuyeọt ủoỏi pha vaứo xaờng nhửng khi sửỷ duùng coàn tuyeọt ủoỏi thỡ deó huựt aồm trong quaự trỡnh baỷo quaỷn, gaõy ra hieọn tửụùng taựch pha gaõy nhieàu khoự khaờn trong quaự trỡnh sửỷ duùng vaứ baỷo quaỷn. Xuaỏt phaựt tửứ nhửừng yeõu caàu treõn, muùc ủớch cuỷa baứi luaọn vaờn naứy laứ: Nghieõn cửựu vaứ saỷn xuaỏt xaờng pha coàn coõng nghieọp. Khaỷo saựt caực chổ tieõu cuỷa xaờng pha coàn. Nghieõn cửựu caực phuù gia choỏng hieọn tửụùng taựch pha. Khaỷo saựt khoựi thaỷi vaứ tieõu toỏn xaờng pha coàn sửỷ duùng trong ủoọng cụ ủoỏt trong. Phaàn I: TỔNG QUAN LYÙ THUYEÁT I. Tỡnh hỡnh sửỷ duùng nhieõn lieọu hieọn nay Naờng lửụùng vaứ nhieõn lieọu (NL) coự vai troứ quan troùng haứng ủaàu cho sửù phaựt trieồn kinh teỏ - xaừ hoọi. Vụựi vai troứ quan troùng nhử vaọy, nhieõn lieọu caàn phaỷi phaựt trieồn trửụực moọt bửụực so vụựi caực ngaứnh kinh teỏ khaực. Vụựi sửù taờng trửụỷng kinh teỏ, taờng daõn soỏ (nhaỏt laứ caực nửụực ủang phaựt trieồn) daón ủeỏn tieõu thuù NL ngaứy caứng taờng. Theo baựo caựo nhu caàu tieõu thuù NL trong voứng 50 naờm tụựi so vụựi naờm 1995 seừ taờng 50% ủoỏi vụựi phửụng aựn taờng trửụỷng kinh teỏ thaỏp vaứ seừ taờng 250% vụựi taờng trửụỷng kinh teỏ cao. Trong khi nguoàn NL hoaự thaùch (than, daàu khớ voỏn ủửụùc coi laứ nguoàn NL chuỷ yeỏu ụỷ hieọn taùi vaứ trong tửụng lai 4 á 5 thaọp kyỷ nửừa) giụứ ủaõy ủang caùn kieọt vaứ trụỷ neõn ủaột ủoỷ. Vieọc khai thaực, sửỷ duùng NL hoaự thaùch coứn gaõy oõ nhieóm moõi trửụứng, laứm taờng nguy cụ cuỷa hieọu ửựng nhaứ kớnh, laứm cho traựi ủaỏt noựng daàn leõn; lửụùng khớ gaõy hieọu ửựng nhaứ kớnh maứ chuỷ yeỏu laứ CO2 ủaừ taờng treõn 30% so vụựi thụứi kyứ tieàn coõng nghieọp (taờng tửứ 280 ppmV leõn 360 ppmV vaứ coự nguy cụ taờng leõn 500 ppmV trửụực naờm 2100) gaõy ra haọu quaỷ xaỏu cho neàn kinh teỏ vaứ xaừ hoọi toaứn caàu. ẹeồ ủaỷm baỷo ủửụùc an ninh NL, taờng trửụỷng kinh teỏ vaứ giaỷm thieồu oõ nhieóm moõi trửụứng, chuựng ta, bao goàm caỷ nhửừng nửụực phaựt trieồn vaứ ủang phaựt trieồn phaỷi coự chieỏn lửụùc keỏt hụùp sửỷ duùng hụùp lyự caực nguoàn NL daứi haùn vụựi chieỏn lửụùc phaựt trieồn sửỷ duùng caực nguoàn NL ớt gaõy oõ nhieóm moõi trửụứng nhử NL saùch (NL sinh hoùc) caứng sụựm caứng toỏt. Giụựi thieọu veà xaờng ủoọng cụ Khaựi nieọm veà xaờng ủoọng cụ. Xaờng ủoọng cụ laứ moọt trong nhửừng saỷn phaồm quan troùng cuỷa caực quaự trỡnh cheỏ bieỏn daàu moỷ. Xaờng ủoọng cụ khoõng phaỷi ủụn thuaàn chổ laứ saỷn phaồm cuỷa moọt quaự trỡnh chửng caỏt tửứ moọt phaõn ủoaùn naứo ủoự hay tửứ moọt quaự trỡnh chửng caỏt ủaởc bieọt khaực. Noự laứ saỷn phaồm hoón hụùp ủửụùc pha troọn caồn thaọn tửứ caực quaự trỡnh loùc hoaự daàu khaực nhau nhử chửng caỏt, Cracking xuực taực, Reforming xuực taực, Alkyl hoaự, Isome hoaự,... keỏt hụùp vụựi caực phuù gia nhaốm baỷo ủaỷm caực yeõu caàu hoaùt ủoọng cuỷa ủoọng cụ trong nhửừng ủieàu kieọn vaọn haứnh thửùc teỏ khaực nhau vaứ caỷ trong caực ủieàu kieọn toàn chửựa, dửù trửừ khaực nhau [1]. Thaứnh phaàn cuỷa xaờng ủoọng cụ Baỷng 1. Baỷng toồng hụùp caực thaứnh phaàn duứng ủeồ pha cheỏ xaờng ủoọng cụ. Thaứnh phaàn Caực tớnh chaỏt ủaởc trửng Phaàn caỏt, 0C T0 soõi 50%,0C Octane, RON Octane, MON RVP, bar Tyỷ troùng kg/ m3 0,00 chỡ +1,5% nửụựcchỡ 0,00 chỡ +1,5% nửụựcchỡ Refomate (Aromate) 30/180 110 95 á102 95 á104 90 á 97 92 á 98 0,5 780 á 800 Butane (n-parafin) 0 - 94 96 90 93 4,5 580 Alkylate (i-parafin) 25/200 80 95 98 94 97 1 700 Phaàn nheù xaờng Cracking 40/110 83 93 96 80 83 0,7 690 Phaàn naởng xaờng Craking 110/210 155 91 94 79 82 0,1 800 Isomerate (i-parafin) 40 á 70 60 80 á 90 83 á 93 80 á 90 83 á 93 0,7 690 Naphta trửùc tieỏp 25 á 90 66 68 71 58 61 0,8 680 Caực chổ tieõu kyừ thuaọt cuỷa xaờng ủoọng cụ 3.1. Yeõu caàu chung veà chaỏt lửụùng xaờng ủoọng cụ Nhửừng yeõu caàu chung veà chaỏt lửụùng ủoỏi vụựi xaờng thửụng phaồm phaỷi xuaỏt phaựt tửứ quan ủieồm cuỷa ủoọng cụ, theo khớa caùnh thieỏt keỏ vaứ khớa caùnh ngửụứi sửỷ duùng. Nhửừng yeõu caàu chuỷ yeỏu ủoự coự theồ ủửụùc toựm taột nhử sau: Chaựy khoõng kớch noồ Coự ủoọ bay hụi phuứ hụùp Khoõng taùo nuựt hụi trong heọ thoỏng nhieõn lieọu Coự tớnh oồn ủũnh cao Ít aờn moứn vaứ laứm trửụng nụỷ caực gioaờng ủeọm baống cao su Ít taùo caởn, ớt ủoọc haùi ủoỏi vụựi con ngửụứi vaứ moõi trửụứng 3.2. ẹaởc ủieồm cuỷa ủoọng cụ xaờng Trửụực khi noựi ủeỏn caực chổ tieõu kyừ thuaọt cuỷa xaờng ủoọng cụ thỡ caàn naộm roừ ủaởc ủieồm cụ baỷn cuỷa ủoọng cụ xaờng. Xaờng laứ nhieõn lieọu cho ủoọng cụ ủoỏt trong coự sửỷ duùng boọ cheỏ hoaứ khớ (coứn goùi laứ ủoọng cụ xaờng) ủửụùc laộp ủaởt cho oõtoõ vaứ xe maựy. ẹoọng cụ xaờng coự hai ủaởc ủieồm quan troùng, khaực haỳn vụựi ủoọng cụ Diezel; tửứ ủoự ủoứi hoỷi xaờng phaỷi coự hai ủaởc tớnh quan troùng sau: * ẹoọng cụ xaờng luoõn coự boọ cheỏ hoaứ khớ, coứn goùi laứ bỡnh xaờng con, laứ boọ phaọn chuaồn bũ xaờng trửụực khi ủửa vaứo xylanh. ễÛ ủaõy, xaờng ủửụùc ủửa vaứo vụựi moọt lửụùng xaực ủũnh, sau ủoự hoón hụùp hụi xaờng vaứ khoõng khớ seừ phaõn phoỏi naùp vaứo xylanh cuỷa ủoọng cụ. Do ủoự, nhieõn lieọu cho ủoọng cụ xaờng ủoứi hoỷi phaỷi coự ủoọ bay hụi toỏt, theồ hieọn ụỷ thaứnh phaàn phaõn ủoaùn cuỷa chuựng, ủaởc trửng ụỷ nhieọt ủoọ baột ủaàu boỏc hụi, nhieọt ủoọ soõi cuoỏi vaứ nhieọt ủoọ soõi ửựng vụựi 10%, 50%, 90% theồ tớch xaờng [1]. Xaờng coự quaự nhieàu phaàn nheù thỡ ủoọng cụ caứng deó khụỷi ủoọng, nhửng deó taùo nuựt hụi trong oỏng daón xaờng khi maựy noựng, laứm giaựn ủoaùn quaự trỡnh cung caỏp xaờng, gaõy neõn tieỏng keõu luùp buùp vaứ coự theồ laứm cheỏt maựy. Xaờng quaự nhieàu phaàn naởng thỡ xaờng khoõng chaựy heỏt trong xylanh, vửứa tieõu hao xaờng moọt caựch voõ ớch, vửứa nhanh choựng laứm hoỷng ủoọng cụ do xaờng ủoùng laùi chaỷy qua khe xecmaờng laứm loaừng daàu nhụứn, gaõy maứi moứn caực chi tieỏt ủoọng cụ. ** Quaự trỡnh chaựy cuỷa xaờng trong ủoọng cụ xaờng laứ quaự trỡnh chaựy cửụừng bửực, thửùc hieọn nhụứ tia lửỷa ủieọn cuỷa bugi; trong khi ủoự, quaự trỡnh chaựy cuỷa nhieõn lieọu trong ủoọng cụ Diezel laứ quaự trỡnh tửù boỏc chaựy. Quaự trỡnh chaựy cuỷa xaờng trong xylanh dieón ra raỏt nhanh, nhửng khoõng phaỷi xaỷy ra tửực khaộc trong toaứn boọ xylanh, maứ baột ủaàu tửứ bugi, sau ủoự lan truyeàn ủeàu trong toaứn boọ theồ tớch cuỷa xylanh, tửứ lụựp noù sang lụựp kia. Toỏc ủoọ lan truyeàn bỡnh thửụứng laứ tửứ 15 á 40 m/s. ẹeồ quaự trỡnh chaựy oồn ủũnh, taùo ra aựp suaỏt hụi trong xylanh ủửụùc taờng leõn ủeàu ủaởn, phaàn hụi xaờng beõn ngoaứi maởt lửỷa yeõu caàu chổ ủửụùc baột chaựy khi maởt lửỷa lan truyeàn tụựi. Neỏu maởt lửỷa lan truyeàn vụựi toỏc ủoọ quaự lụựn (nghúa laứ sửù chaựy xaỷy ra cuứng moọt luực trong xylanh) thỡ xem nhử laứ chaựy khoõng bỡnh thửụứng vaứ ủửụùc goùi laứ chaựy kớch noồ. Khi nhieõn lieọu trong ủoọng cụ bũ chaựy kớch noồ, maởt lửỷa lan truyeàn vụựi toỏc ủoọ raỏt nhanh (coự khi ủeỏn 300 m/s), nhieọt ủoọ taờng laứm aựp suaỏt taờng ủoọt ngoọt, keứm theo hieọn tửụùng noồ, taùo neõn soựng xung kớch ủaọp vaứo xylanh, piston, gaõy neõn tieỏng goừ kim loaùi, tieỏng va ủaọp trong ủoọng cụ, laứm maựy bũ hao toồn coõng suaỏt, ủoọng cụ quaự noựng vaứ laứm tuoồi thoù cuỷa maựy giaỷm nhanh. Do ủoự, yeõu caàu xaờng duứng cho ủoọng cụ xaờng laứ phaỷi coự tớnh choỏng kớch noồ cao; vaứ ủaõy laứ yeõu caàu chuỷ yeỏu nhaỏt, quan troùng nhaỏt ủoỏi vụựi xaờng ủoọng cụ. Ngoaứi hai yeõu caàu cụ baỷn treõn, ủoứi hoỷi xaờng duứng cho ủoọng cụ phaỷi coự ủoọ oồn ủũnh hoaự hoùc cao, ủaờc trửng ụỷ khaỷ naờng choỏng laùi sửù bieỏn ủoồi hoaự hoùc khi baỷo quaỷn, vaọn chuyeồn vaứ sửỷ duùng. Ngoaứi ra, yeõu caàu xaờng ủoọng cụ phaỷi chửựa haứm lửụùng lửu huyứnh thaỏp, khoõng ủửụùc quaự 0,1 á 0,155%, nhaốm haùn cheỏ sửù maứi moứn cuỷa ủoọng cụ, haùn cheỏ sửù oõ nhieóm moõi trửụứng do khớ thaỷi coự maởt SOX vaứ yeõu caàu haứm lửụùng SOX < 1%. 3.3. Caực chổ tieõu kyừ thuaọt cuỷa xaờng ủoọng cụ 3.3.1. Trũ soỏ Octan (Octane Number: ON) Moọt trong nhửừng tớnh chaỏt quan troùng cuỷa xaờng ủoọng cụ laứ phaỷi coự khaỷ naờng choỏng laùi sửù chaựy kớch noồ. ẹaởc trửng ủoự goùi laứ Trũ soỏ Octan. Trũ soỏ Octan laứ moọt ủụn vũ ủo quy ửụực duứng ủeồ ủaởc trửng cho khaỷ naờng choỏng kớch noồ cuỷa nhieõn lieọu, ủửụùc ủo baống phaàn traờm theồ tớch cuỷa iso-octan (2,2,4- trimetyl pentan) trong hoón hụùp chuaồn vụựi n-heptan, tửụng ủửụng vụựi khaỷ naờng choỏng kớch noồ cuỷa nhieõn lieọu ụỷ ủieàu kieọn tieõu chuaồn (quy ửụực trũ soỏ octan cuỷa iso-octan baống 100, cuỷa n-heptan baống 0)[1,3]. Tyỷ soỏ neựn cuỷa ủoọng cụ laứ moọt trong nhửừng yeỏu toỏ quan troùng nhaỏt maứ coự lieõn quan ủeỏn trũ soỏ Octan. Tyỷ soỏ neựn laứ tyỷ leọ giửừa theồ tớch toaứn boọ xylanh so vụựi phaàn coứn laùi cuỷa xylanh khi pittoõng neựn toỏi ủa. Veà nguyeõn taộc, ON caứng cao caứng toỏt, tuy nhieõn phaỷi phuứ hụùp vụựi tyỷ soỏ neựn cuỷa ủoọng cụ. Xaờng coự ON tửứ 80 RON á 83 RON (hoaởc tửứ 72 MON á 76 MON) thửụứng ủửụùc duứng cho caực loaùi xe coự tyỷ soỏ neựn nhoỷ hụn 7:1. Xaờng coự RON tửứ 90 á 92 thửụứng ủửụùc sửỷ duùng cho caực loaùi xe coự tyỷ soỏ neựn ủeỏn 8:1. Xaờng coự RON lụựn hụn 92 laứ caực loaùi xaờng ủaởc bieọt, cao caỏp vaứ thửụứng ủửụùc sửỷ duùng cho caực loaùi xe coự tyỷ soỏ neựn ủeỏn 9:1. Xaờng coự RON > 96 ủửụùc sửỷ duùng cho caực loaùi xe ủua, xe hụi cao caỏp, xe ủaởc nhieọm,... coự tyỷ soỏ neựn tửứ 10:1 trụỷ leõn. Moỏi tửụng quan giửừa tyỷ soỏ neựn, ON vaứ hieọu suaỏt cuỷa ủoọng cụ dửụựi taực ủoọng cuỷa nhieọt ủoọ ủửụùc theồ hieọn trong baỷng 2. Baỷng 2. Tửụng quan giửừa tyỷ soỏ neựn cuỷa ủoọng cụ vaứ trũ soỏ Octan Tyỷ soỏ neựn cuỷa ủoọng cụ Yeõu caàu veà ON HIEÄU SUAÁT NHIEÄT (Khi van tieỏt lửu mụỷ toỏi ủa) 5:1 72 - 6:1 81 25% 7:1 87 28% 8:1 92 30% 9:1 96 32% 10:1 100 33% 11:1 104 34% 12:1 108 35% Xu hửụựng chaựy kớch noồ cuỷa xaờng seừ gia taờng khi loaùi ủoọng cụ ủang sửỷ duùng coự tyỷ soỏ neựn cao hụn, taỷi troùng, nhieọt ủoọ hoón hụùp, aựp suaỏt vaứ nhieọt ủoọ moõi trửụứng cuừng cao hụn vaứ thụứi gian ủieồm hoaỷ sụựm hụn. Vỡ vaọy yeõu caàu xaờng phaỷi coự ON cao hụn mụựi khoõng xaỷy ra chaựy kớch noồ. Xu hửụựng chaựy kớch noồ seừ ủửụùc giaỷm bụựt khi gia taờng toỏc ủoọ ủoọng cụ, cheỏ ủoọ chaỷy roỏi cuỷa hoón hụùp (NL + KK) vaứ ủoọ aồm. Trong baỏt kyứ loaùi ủoọng cụ naứo, vụựi caực ủieàu kieọn hoaùt ủoọng khaực nhau thỡ ủoọng cụ chổ coự theồ ủaùt ủửụùc hieọu suaỏt cao nhaỏt khi sửỷ duùng loaùi xaờng khoõng gaõy neõn sửù chaựy kớch noồ. ẹeồ giaỷm sửù chaựy kớch noồ cuỷa nhieõn lieọu, thửụứng phaỷi: Cheỏ bieỏn hoaự hoùc nhaốm taùo ra xaờng maứ baỷn thaõn noự ủaừ coự ON cao. Taờng ON baống caựch pha theõm caực loaùi phuù gia choỏng kớch noồ vaứ moọt soỏ thaứnh phaàn khaực nhử Isomerat, Alkylat,... * Coự hai phửụng phaựp cụ baỷn ủeồ xaực ủũnh ON, ủoự laứ phửụng phaựp nghieõn cửựu (tieỏng Anh vieỏt taột laứ RON) vaứ phửụng phaựp moõtụ (tieỏn Anh vieỏt taột laứ MON). ẹieồm chung cuỷa hai phửụng phaựp naứy laứ ủeàu ủo trũ soỏ octan trong ủoọng cụ 1 xylanh. Baỷn chaỏt cuỷa caực phửụng phaựp naứy laứ so saựnh ủoọ beàn choỏng kớch noồ cuỷa nhieõn lieọu thớ nghieọm vaứ nhieõn lieọu tieõu chuaồn, bieồu thũ baống ON. Caực ủieàu kieọn tieỏn haứnh ủo trũ soỏ Octan theo phửụng phaựp nghieõn cửựu vaứ phửụng phaựp moõtụ ủửụùc ghi trong baỷng 3. Baỷng 3. Caực ủieàu kieọn ủeồ ủo trũ soỏ Octan Caực thoõng soỏ thớ nghieọm Phửụng phaựp nghieõn cửựu (RON) Phửụng phaựp moõtụ (MON) - Soỏ voứng quay cuỷa ủoọng cụ thửỷ nghieọm (vg/ph) 600 ± 6 900 ± 9 - Nhieọt ủoọ saỏy noựng khoõng khớ, 0C 52 ± 1 50 ± 5 - Nhieọt ủoọ hoón hụùp nhieõn lieọu- khoõng khớ, 0C - 149 ± 1 - Goực ủaựnh lửỷa sụựm (goực ủaựnh lửỷa trửụực khi ủeỏn ủieồm cheỏt treõn), ủoọ 13 ẹieàu chổnh tửù ủoọng tửứ 15 ± 26 - Nhieọt ủoọ laứm maựt xylanh, 0C 100 ± 2 100 ± 2 - ẹoọ aồm tuyeọt ủoỏi cuỷa khoõng khớ daón vaứo ủoọng cụ, gH2O/1Kg Khớ khoõ 3,5 ± 7,0 3,5 ± 7,0 Thoõng thửụứng, trũ soỏ Octan theo RON thửụứng cao hụn MON. Chớnh vỡ vaọy khi noựi ủeỏn trũ soỏ Octan cuỷa moọt loaùi xaờng naứo ủoự, phaỷi phaõn bieọt ủoự laứ RON hay MON. Trũ soỏ RON theồ hieọn ủuựng khaỷ naờng choỏng chaựy kớch noồ cuỷa xaờng ủoọng cụ chaùy trong ủửụứng phoỏ, toỏc ủoọ chaọm nhửng laùi hay thay ủoồi, taờng toỏc ủoọt ngoọt. Trũ soỏ MON theồ hieọn khaỷ naờng choỏng chaựy kớch noồ cuỷa xaờng cuỷa ủoọng cụ khi chaùy treõn xa loọ coự toỏc nhanh ủeàu ủaởn, hoaởc ủoọng cụ khi chụỷ naởng. Mửực cheõnh leọch giửừa RON vaứ MON goùi laứ ủoọ nhaùy cuỷa nhieõn lieọu. Mửực cheõnh leọch naứy caứng thaỏp caứng toỏt vaứ phuù thuoọc vaứo caỏu taùo hoaự hoùc vaứ thaứnh phaàn pha troọn cuỷa xaờng. Caực hydrocacbon thụm coự ủoọ nhaùy cao. Vớ duù trong phaõn ủoaùn Reformate chửựa nhieàu chaỏt thụm: RON laứ 100, coứn MON laứ 97; trong khi ủoự ủoỏi vụựi thaứnh phaàn Isomate chửựa chuỷ yeỏu laứ i_parafin coự ủoọ nhaùy thaỏp: RON laứ 89, coứn MON laứ 88. Hieọn nay, nhieàu nửụực treõn theỏ giụựi coự xu hửụựng sửỷ duùng trũ soỏ Octan (RON + MON)/2 ủeồ ủaởc trửng cho tớnh choỏng kớch noồ cuỷa xaờng, thay vỡ duứng RON hay MON rieõng reừ [3]. * Tuy nhieõn caỷ hai phửụng phaựp treõn chửa phaỷn aựnh trung thửùc laộm veà quaự trỡnh chaựy cuỷa xaờng. Do ủoự, hieọn nay coứn sửỷ duùng caực phửụng phaựp mụựi: Trũ soỏ Octan treõn ủửụứng (Road ON) Road ON laứ trũ soỏ Octan ủửụùc xaực ủũnh trong ủoọng cụ xe maựy ủang vaọn haứnh thửùc teỏ treõn ủửụứng hoaởc treõn maựy ủoọng lửùc keỏ daùng satxi. Road ON treõn thửùc teỏ laứ trũ soỏ Octan cụ baỷn cuỷa xaờng. Neỏu Road ON cuỷa xaờng trong baỏt kyứ ủoọng cụ naứo ủoự maứ cao hụn yeõu caàu Octan cuỷa noự thỡ seừ khoõng xaỷy ra sửù chaựy kớch noồ trong ủoọng cụ khi sửỷ duùng loaùi xaờng naứy. Khi ủoự khoõng caàn phaỷi xem xeựt RON hay MON. Vỡ vaọy Road ON laứ toaứn boọ daỏu hieọu ủeồ xem xeựt moọt loaùi xaờng naứo ủoự coự ủaựp ửựng ủửụùc tớnh naờng choỏng kớch noồ trong moọt ủoọng cụ naứo ủoự hay khoõng. Tuy nhieõn Road ON ủửụùc xaực ủũnh trong moọt ủoọng cụ vaứ chổ coự hieọu lửùc ủoỏi vụựi ủoọng cụ ủoự; trong ủoọng cụ khaực thỡ Road ON coự theồ lụựn hay beự hụn tuyứ thuoọc vaứo thieỏt keỏ ủoọng cụ [1,17]]. Taàm quan troùng cuỷa Road ON trửụực heỏt laứ ngửụứi ta coự theồ so saựnh tớnh naờng choỏng kớch noồ cuỷa moọt soỏ loaùi xaờng vụựi loaùi xaờng coự tớnh naờng ủaừ ủửụùc bieỏt trửụực. ẹieàu ủoự coự taàm quan troùng khi phaựt trieồn coõng thửực pha cheỏ caực loaùi xaờng mụựi hoaởc laứ ủeồ so saựnh saỷn phaồm cuỷa haừng mỡnh vụựi caực haừng caùnh tranh khaực. Phửụng phaựp doứng: chuỷ yeỏu laứ duứng trong nghieõn cửựu. Baỷn chaỏt cuỷa phửụng phaựp naứy laứ ủửa doứng Oxy vaứo bỡnh nhieõn lieọu ủeồ oxi hoaự lieõn tuùc, xaực ủũnh thaứnh phaàn oxi hoaự vaứ tửứ ủoự xaực ủũnh ủửụùc ON. 3.3.2. ẹoọ bay hụi Xaờng ủoọng cụ laứ hoón hụùp cuỷa nhieàu loaùi hydrocacbon khaực nhau, chửa keồ ủeỏn moọt lửụùng phuù gia ủửụùc pha cheỏ vaứo xaờng. Moói loaùi hydrocacbon ủeàu coự ủaởc tớnh hoaự lyự rieõng vaứ nhieọt ủoọ soõi laứ moọt trong nhửừng ủaởc tớnh hoaự lyự ủoự. Caực phaõn tửỷ hydrocacbon khaực nhau thỡ nhieọt ủoọ soõi cuừng khaực nhau. Khi tieỏn haứnh gia nhieọt cho moọt maóu xaờng chửng caỏt naứo ủoự (treõn thieỏt bũ chửng caỏt tieõu chuaồn), caực phaõn tửỷ hydrocacbon khaực nhau seừ chuyeồn rieõng reừ tửứ daùng loỷng sang daùng hụi ụỷ nhửừng nhieọt ủoọ khaực nhau goùi laứ nhieọt ủoọ soõi. Vỡ vaọy tớnh chaỏt soõi vaứ bay hụi cuỷa xaờng thửụứng ủửụùc ủaựnh giaự baống nhieọt ủoọ soõi ủaàu, nhieọt ủoọ soõi cuoỏi vaứ nhieọt ủoọ soõi tửụng ửựng vụựi % theồ tớch chửng caỏt ủửụùc cuỷa xaờng ngửng tuù vaứ ủửụùc goùi laứ thaứnh phaàn chửng caỏt [1]. + Nhieọt ủoọ soõi ủaàu (IBP): khi tieỏn haứnh gia nhieọt 100 ml maóu xaờng trong thieỏt bũ chửng tieõu chuaồn, nhieọt ủoọ taùi ủoự gioùt chaỏt loỷng ủaàu tieõn rụi xuoỏng bỡnh hửựng goùi laứ nhieọt ủoọ soõi ủaàu. + Nhieọt ủoọ soõi cuoỏi (FBP): laứ nhieọt ủoọ cao nhaỏt khi coọt chaỏt thuyỷ ngaõn trong nhieọt keỏ tửứ cửùc ủaùi tuùt xuoỏng ủoọt ngoọt. Tửứ ủieồm soõi ủaàu ủeỏn ủieồm soõi cuoỏi, ửựng vụựi 10 ml maóu ngửng tuù (10% theồ tớch thu hoài ) seừ xaực ủũnh ủửụùc moọt giaự trũ nhieọt ủoọ goùi laứ ủieồm caỏt. Baống caựch keỏt noỏi caực ủieồm caỏt, ngửụứi ta xaõy dửùng ủửụùc moọt bieồu ủoà chửng caỏt laứ caực ủửụứng cong. Trong thửùc teỏ, khi chửng caỏt hoaứn toaứn chổ coự khoaỷng 98% theồ tớch ủửụùc thu hoài ụỷ daùng ngửng tuù, phaàn coứn laùi laứ hao huùt vaứ caởn soựt laùi trong bỡnh ngửng. Caực chổ tieõu chửng caỏt cuỷa xaờng ủoọng cụ ủửụùc quaỷn lyự baống caựch quy ủũnh moọt giụựi haùn cho nhieọt ủoọ caỏt tửụng ửựng vụựi % theồ tớch chửng caỏt coỏ ủũnh, hoaởc giụựi haùn % theồ tớch chửng caỏt ủửụùc ụỷ nhieọt ủoọ xaực ủũnh (xem baỷng 4) Baỷng 4. Phửụng phaựp quy ủũnh ủoọ bay hụi cuỷa xaờng Nhieọt ủoọ caỏt cuỷa xaờng Phửụng phaựp thửỷ Muứa heứ Muứa ủoõng 10% 50% 90% FBP, 0C ASTM. D86 70 0C max 110 0C max 180 0C max 215 0C max 54 0C max 85 ± 105 180 0C max 210 0C max Chổ tieõu chửng caỏt cuỷa xaờng thửụứng ủửụùc quyeỏt ủũnh bụỷi ủoọ bay hụi. Caực chổ tieõu ủoự coự aỷnh hửụỷng quan troùng ủeỏn caực tớnh naờng trong baỏt kyứ loaùi ủoọng cụ naứo, chuỷ yeỏu laứ tớnh naờng khụỷi ủoọng vaứ tớnh naờng laứm aỏm maựy, taùo nuựt hụi, tớnh kinh teỏ cuỷa haứnh trỡnh daứi hay ngaộn, khaỷ naờng ủoựng baờng vaứ khaỷ naờng laứm loaừng daàu nhụứn trong cacte (xaỷy ra ụỷ phaàn caỏt coự nhieọt ủoọ cao). Nhieõn lieọu phaỷi coự ủuỷ khaỷ naờng hoaự hụi ủeồ deó khụỷi ủoọng, nhanh choựng sửụỷi aỏm ủoọng cụ vaứ phaỷi coự ủoọ bay hụi thớch hụùp ủeồ phaõn boỏ ủeàu giửừa caực xylanh. Maởt khaực, nhieõn lieọu laùi khoõng ủửụùc quaự deó hoaự hụi vỡ seừ gaõy hao huùt quaự mửực vaứ taùo nuựt hụi trong caực oỏng daón nhieõn lieọu ủeỏn ủoọng cụ, ngaờn caỷn nhieõn lieọu chaỷy vaứo boọ cheỏ hoaứ khớ hoaởc voứi phun nhieõn lieọu,... 3.3.3. AÙp suaỏt hụi baừo hoaứ AÙp suaỏt hụi baừo hoứa laứ moọt trong caực tớnh chaỏt vaọt lyự quan troùng cuỷa caực chaỏt loỷng deó bay hụi noựi chung vaứ cuỷa xaờng ủoọng cụ noựi chung. ẹaõy chớnh laứ aựp suaỏt hụi maứ taùi ủoự theồ hụi caõn baống vụựi theồ loỷng [1]. AÙp suaỏt hụi baừo hoứa (Pbh) ủaởc trửng cho khaỷ naờng bay hụi cuỷa xaờng oõtoõ. AÙp suaỏt hụi baừo hoứa laứ aựp suaỏt hụi cuỷa xaờng ủo ủửụùc trong ủieàu kieọn cuỷa bỡnh chũu aựp tieõu chuaồn cuỷa bom Reid ụỷ nhieọt ủoọ 37,80C (hay 1000F) vaứ thửụứng ủửụùc ủo baống caực ủụn vũ nhử KPa, Psi, mmHg,... AÙp suaỏt hụi baừo hoứa caứng lụựn, ủoọ bay hụi caứng cao, deó taùo nuựt hụi trong ủoọng cụ, gaõy ra hao huùt trong boàn chửựa vaứ oõ nhieóm moõi trửụứng. Vỡ vaọy trong chổ tieõu kyừ thuaọt, ngửụứi ta th