Phân tích mối quan hệ giữa vật chất và ý thức vận dụng vào việc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta

Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 1 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 A.PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ xưa tới nay, Triết học là một môn khoa học vĩ đại mà con người luôn nghiên cứu tiềm tòi và khám phá. Và triết học Mác-Lênin được xem là tinh hoa nhất của nhân loại, là vĩ đại nhất trong ngành triết học, là tư duy sáng tạo nhất của con người. Thế giới xung quanh chúng ta có muôn vàn sự vật và hiện tượng phong phú và đa dạng nhưng đều quy về hai lĩnh vực: vật chất và ý thức. Có rất nhiều quan điểm triết học xoay quanh vấn đề về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức nhưng chỉ có quan điểm triết học Mác-Lênin là đúng và đầy đủ đó là: vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau. Vật chất quyết định ý thức, đồng thời ý thức tác động trở lại vật chất. Trước năm 1986, đất nước ta đã gặp rất nhiều khó khăn bởi một nền kinh tế trì trệ, một hệ thống quản lý yếu kém cũng là do một phần không nhận thức đúng và đầy đủ về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức. Vấn đề này đã được nhận thức đúng sau đổi mới ở đại hội VI, và quả nhiên đã giành được nhiều thắng lợi sau khi đã chuyển nền kinh tế từ cơ chế quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý cử nhà nước theo định hướng xã hộ chủ nghĩa. Với mong muốn tìm hiểu thêm về vấn đề này, em đã chọn đề tài: “Phân tích mối quan hệ giữa vật chất và ý thức vận dụng vào việc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta”. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Định nghĩa vật chất và ý thức của Lênin đã trang bị thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho các nhà khoa học nghiên cứu thế giới vật chất trên lập trường duy vật triệt để và nghiên cứu những quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy, đặc biệt động viên, cổ vũ họ tin ở khả năng nhận thức của con người tiếp tục đi sâu, khám phá những thuộc tính mới của vật chất. Từ mối quan hệ này giúp thúc đẩy sự phát triển của khoa Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 2 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 học tự nhiên và thoát khỏi khủng hoảng của nền kinh tế trì trệ, tình trạng quản lý yếu kém vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX để tiếp tục tiến lên xã hội chủ nghĩa. Đề tài làm rõ nội dung của nguyên lý vật chất quyết định ý thức thông qua hoạt động thực tiển của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là khoa học để định hướng cho mọi hoạt động xã hội tốt đẹp hơn để tiến tới xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Hiểu rõ sự tất yếu của nguyên lý vật chất quyết định ý thức, vận dụng vào thực tiễn góp phần vào sự phát triển của xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam đáp ứng nhu cầu nhiệm vụ cách mạng của nước ta. 3. Giới hạn của đề tài Đề tài nghiên cứu, làm rõ định nghĩa vật chất và ý thức của chủ nghĩa Mác-Lênin và mối liên hệ giữa vật chất và ý thức trong thế giới khách quan. Vận dụng nguyên lý vật chất quyết định ý thức vào việc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Chúng ta thấy, muốn đổi mới tư duy, lý luận, đề ra nhiệm vụ, phương hướng trong công cuộc khắc phục những khó khăn, yếu kém, và sự chậm trể của khoa học – xã hội bao gồm cả triết học. Vấn đề này mang chiều sâu và tầm cỡ khó khăn, phức tạp của thực tiển thế giới đòi hỏi chúng ta phải cố gắng nổ lực hết mình trong công cuộc đổi mới tư duy lý luận, đổi mới nghiên cứu và giảng dạy triết học đáp ứng được nhu cầu của khoa học xã hội để tiếp tục xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. 4. Phương pháp nghiên cứu Hiểu và nhận thứ đúng đắn những nội dung cơ bản của nguyên lý vật chất quyết định ý thức và tác động của nó trong thực tiễn xã hội chủ nghĩa, cách mạng Việt Nam. Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 3 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 Để đạt được những kết quả tốt trong đề tài này em đã dùng phương pháp luận khoa học của chủ nghĩa Mac - Lênin, đưa ra những dẫn chứng trong hoạt động của xã hội để cụ thể hóa vấn đề của nội dung đó. Sử dụng phương pháp nghiên cứu lịch sử, phân tích tổng hợp để tư duy, suy luận cho bài viết. 5. Đóng góp của đề tài. Đề tài giúp em hiểu biết cơ bản về nguyên lý vật chất quyết định ý thức của chủ nghĩa Mác – Lênin và vận dụng vào việc xây dựng xã hội chủ nghĩa đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - khoa hoc xã hội. Bồi dưỡng tư duy và tinh thần niềm tin của sinh viên vào sự đúng đắn của nhà nước. Góp phần trang bị cho em và các bạn sinh viên vào sự nỗ lực, phấn đấu vì mục tiêu, lý tưởng, nâng cao ý thức, trách nhiệm của công dân trước nhiệm vụ xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 4 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 B. NỘI DUNG I. Lý luận chung về mối liên hệ giữa vật chất và ý thức. Quan điểm triết học Mac – Lênin là những quan điểm lý luận chung nhất khẳng định trong mối quan hệ giữa vật chất và ý thức thì vật chất quyết định ý thức và ý thức tác động trở lại vật chất. 1. Vật chất quyết định sự ra đời của ý thức Tổng kết toàn bộ lịch sử triết học thì vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, đặc biệt là của triết học hiện đại là mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại, giữa ý thức và vật chất, giữa tinh thần và giới tự nhiên. Vấn đề cơ bản của triết học có hai mặt. Thứ nhất, giữa ý thức và vật chất: cái nào có trước, cái nào có sau? Thứ hai, con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không? Sự xuất hiện của hai vấn đề đó đã tạo nên nhiều trường phái triết học khác nhau ngưng nỗi trội hơn là chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩ duy vật mang mối quan hệ giữa vật chất và ý thức. Trước tiên, vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác. Từ định nghĩa trên của Lênin đã khẳng định vật chất là thực tại của khách quan vào bộ não của con người thông qua tri giác và cảm giác. Thật vậy, vật chất là nguồn gốc của ý thức và quyết định nội dung của ý thức. Thứ nhất, phải có bộ óc của con người phát triển ở trình độ cao thì mới có sự ra đời của ý thức. Phải có thế giới xung quanh tự nhiên và xã hội bên ngoài con người tạo ra được ý thức, hay nói cách khác ý thức là sự tương tác giữa bộ não con người và thế giới khách quan. Đi vào thực tế, nếu một người nào đó sinh ra mà bộ não không hoạt động được hay không có bộ não thì không thể có ý thức được. Cũng như câu chuyện hai bé gái được phát hiện sống trong rừng cùng bầy sói, bị tách khỏi xã hội loài người thì hành động của hai bé sau khi trở về xã hội cũng chỉ giống như những Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 5 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 con sói. Tức là hoàn toàn không có được ý thức khi không được tiếp xúc với xã hội. Thứ hai, là phải có lao động và ngôn ngữ đây chính là nguồn gốc xã hội của ý thức. Nhờ có lao động mà các giác quan của con người phát triển, phản ánh tinh tế hơn đối với hiện thực. Ngôn ngữ là cầu nối để trao đổi kinh nghiệm, tình cảm, là phương tiện để thể hiện ý thức. Ở đây ta cũng nhận thấy rằng nguồn gốc của xã hội có ý nghĩa quyết định hơn cho sự ra đời của ý thức. Vật chất là tiền đề cho sự tồn tại và phát triển của ý thức nên khi vật chất thay đổi theo. Ví dụ 1: Hoạt động của ý thức diễn ra bình thường trên cơ sở hoạt động sinh lí thần kinh của bộ não người. Nhưng khi bộ não người bị tổn thương thì mọi hoạt động của ý thức cũng bị rối loạn. Ví dụ 2: Ở Việt Nam, nhận thức của các học sinh về công nghệ thông tin còn yếu kém sở dĩ như vậy là do về máy móc cũng như đội ngũ giáo viên giảng dạy còn thiếu. Nếu như nền cơ sở vật chất được đáp ứng trong giảng dạy thì trình độ công nghệ thông tin của học sinh nhất định sẽ tốt hơn và phát triển rất nhiều. Qua ví dụ đã khẳng định điều kiện vật chất như thế nào thì ý thức như thế đó, và cảm giác tư duy, ý thức chỉ là sự phản ánh của vật chất. Vận động là phương thức tồn tại của vật chất còn không gian và thời gian là hình thức tồn tại của vật chất. Qua khái niệm về vậy chất đã khắc phục được những quan điển siêu hình máy móc trước đó, định hướng đối với khoa học cụ thể, giúp cho các nhà khoa học có sơ sở lý luận giải thích những nguyên nhân của các biến cố xã hội và tìm các phương án tối ưu để thúc đẩy xã hội chủ nghĩa phát triển. Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 6 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 2. Ý thức tác động trở lại vật chất Trước hết, ý thức là sự phản ánh sáng tạo thế giới khách quan vào bộ não con người thông qua lao động và ngôn ngữ. Nó là toàn bộ hoạt động tinh thần của con người như: Tình cảm yêu thương, tâm trạng, cảm xúc, ý chí, tập quán, truyền thống, thói quen quan điểm, tư tưởng, lý luận, đường lối, chính sách, kế hoạch, mục đích, biện pháp, phương hướng. Các yếu tố tinh thần này đều tác động trở lại vật chất một cách mạnh mẽ. Ví dụ: Nếu tinh thần của học sinh không tốt thì thành tích học tập sẽ rất kém. Nếu tâm trạng người công nhân mà không tốt thì làm giảm năng suất của một dây chuyền sản xuất trong nhà máy. Nếu không có đường lối cách mạng đúng đắn của Đảng thì dân tộc ta cũng không thể giành thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Nếu không có lý luận chính trị thì cũng không có phong trào cách mạng. Vật chất góp phần cải biến thế giới khách quan thông qua hoạt động thực tiễn của con người và ý thức không phụ thuộc hoàn toàn vào vật chất mà ý thức có tính độc lập tương đối vì nó có tính năng động cao nên ý thức có thể tác động trở lại vật chất. Ý thức phản ánh đúng hiện thực khách quan có tác dụng thúc đẩy hoạt động thực tiễn của con người trong quá trình cải tạo vật chất. Khi phản ánh đúng hiện thực khách quan thì chúng ta hiểu bản chất quy luật vận động của các sự vật hiện tượng trong thế giới quan. Ví dụ 1: Hiểu được tính chất hóa học của hiđrocacbon, cấu trúc phân tử của chúng để tạo nên các vật chất Polime, từ đó con người tạo ra các nhà máy sản xuất các loại nhựa tổng hợp, tơ sợi nhân tạo…đủ các kích cở, chủng loại theo dây chuyền một cách nhanh chóng chứ không phải bằng phương pháp thủ công như xa xưa. Ví dụ 2: Từ nhận thức đúng về thực tại nền kinh tế của đất nước. Tư sản đại hội VI, Đảng ta chuyển nền kinh tế từ tự cung, tự cấp quan liêu Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 7 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 sang nền kinh tế thị trường, nhờ đó mà sau gần 20 năm đất nước mới mang bộ mặt đã thay đổi hẳn. Ý thức phản ánh không đúng hiện thực khách quan có thể kìm hãm hoạt động thực tiễn của con người trong quá trình cải tạo thế giới quan. Ví dụ: Nhà máy thủy điện Sông Tranh II huyện Bắc Trà My – Quảng nam là một ví dụ điển hình, từ việc không khảo sát thực tế khách quan hay đúng hơn là nhận thức về tính chất chưa đầy đủ vì vậy khi hoạt động chưa được bao lâu đã gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho người dân địa phương. 3. Mối liên hệ giữa vật chất và ý thức Trong mối quan hệ này vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức, vật chất quyết định ý thức, ý thức là sự phản ánh đối với vật chất. Ý thức là sản phẩm của một dạng vật chất có tổ chức cao, là bộ óc người nên chỉ khi có con người mới có ý thức. Ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất, là hình ảnh chủ quan về thế giới vật chất nên nội dung của ý thức được quyết định bởi vật chất. Sự vận động và phát triển của ý thức, hình thức biểu hiện của ý thức bị các quy luật sinh học, các quy luật xã hội và sự tác động của môi trường sống quyết định những yếu tố này thuộc lĩnh vực vật chất nên không chỉ quyết định nội dung mà cả hình thức biểu hiện cũng như mọi sự biến đổi của ý thức. Ý thức là một hiện tượng xã hội chỉ có ở con người. Sự ra đời, tồn tại của ý thức gắn liền với hoạt động thực tiễn lịch sử, chịu sự chi phối của quy luật xã hội, do nhu cầu giao tiếp xã hội và các điều kiện sinh hoạt hiện thực của con người quy định. Thông qua hoạt động thực tiễn mà ý thức con người phát triển ở những trình độ khác nhau, giúp con người hoàn thiện chính bản thân mình bởi sự sống là một sự hoàn thiện cho nhau. Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 8 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 II. Vận dụng mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức đối với con đường đi lên xã hội chủ nghĩa ở nước ta. 1. Để xây dựng xã hội chủ nghĩa phải nhận thấy nguyên lý vật chất quyết định ý thức là phải xuất phát từ thực tế khách quan và hành động theo nó. Trước thời kì đổi mới, khi cơ sở vật chất còn chưa có chúng ta nôn nóng muốn đốt cháy giai đoạn nên đã phải trả giá. Ở thời kì này chúng ta phát triển quan hệ sản xuất đi trước lực lượng sản xất mà không nhìn thấy vai trò của lực lượng sản xuất. Sau chiến tranh, vẫn còn một số bộ phận được coi là sâu mọt của đất nước thì tỏ ra lo ngại, và lợi dụng nhà nước gặp lúc khó khăn để kích động, lôi kéo quần chúng, móc nối với các thế lực phản động bên ngoài gây rối loạn trong nước. Những tệ nạn như ma túy, lưu manh, mại dâm vẫn còn măm me trong từng ngóc ngách của xã hội làm nhiều người thất nghiệp, đình trệ sự phát triển của xã hội. Trong lúc đó, trước tình hình được giải phóng, quần chúng nhân dân rất phấn khởi nhanh chóng bắt tay xây dựng chế độ mới thành một đát nước nông nghiệp với số dân tham gia vào ngành tới hơn 90%. Nhưng chúng ta vẫn xây dựng các nhà máy công nghiệp trong khi lực lượng sản suất chưa phát triển, thêm vào đó là sự phân công không hợp lí về quản lý nhà nước của xã hội, quyền lực quá tập trung vào Đảng và nhà nước, quản lý quá nhiều các mặt của đời sống xã hội, thực hiện quá cứng nhắc làm cho toàn xã hội thiếu sức sống, thiếu năng động và sáng tạo. Các giám đốc thời kì này chỉ đến ngồi chơi xơi nước và cuối tháng lĩnh lương, các công nhân, nông dân làm đúng giờ quy định nhưng hiệu quả không cao. Ở đây, chúng ta đã xem nhẹ thực tế phức tạp khách quan của thời kì quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội, là quá trình lịch sử lâu dài và trải qua nhiều chặng đường. Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 9 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 Từ đây chúng ta phải có cơ sở hạ tầng của xã hội chủ nghĩa và cơ sở vật chất phát triển. Chúng ta phải xây dựng lực lượng sản suất phù hợp với quan hệ sản xuất. Chúng ta có thể bỏ qua TBCN nhưng không thể bỏ qua những tính quy luật chung của quá trình từ sản suất nhỏ đến sản xuất lớn. Chúng ta phải biết kế thừa và phát triển tích cực những kết quả của công nghiệp tư bản như thành tựu khoa học – kĩ thuật và công nghệ - môi trường, là cơ chế thị trường với nhiều hình thức cụ thể tác động vào quá trình phát triển. Để vực nền kinh tế lạc hậu của nước nhà, Đảng xác định là phải phát triển nền kinh tế đa thành phần để tăng sức sống và năng động cho nền kinh tế, phát triển lực lượng sản xuất, phát triển các quan hệ hàng hóa và tiền tệ, tự do buôn bán, các thành phần kinh tế tự do kinh doanh và phát triển theo khuôn khổ của pháp luật, được bình đẳng trước pháp luật song song với quá trình phát triển của nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Hiện nay nền kinh tế thị trường ở nước ta còn nhiều yếu kém và gặp nhiều khó khăn, biểu hiện ở số lượng và chủng loại hàng hóa quá nghèo nàn, khối lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường và kim ngạch xuất nhập khẩu còn quá nhỏ,chi phí sản xuất lại quá cao dẫn đến giá thành cao, nhưng chất lượng mặt hàng lại kém. Nhiều loại thị trường quan trọng còn ở trình độ sơ khai hoặc mới đang trong quá trình hình thành như: Thị trường vốn. thị trường chứng khoán, thị trường sức lao động. Đường lối đổi mới năm 1986 được đưa ra lần đầu vào đại hội VI của Đảng cộng sản Việt Nam (tháng 12 năm 1986) là đường lối đổi mới tư duy lý luận về xã hội chủ nghĩa nhằm làm cán bộ và nhân dân nhận thức đúng xã hội chủ nghĩa, nhận ra được nguyên nhân của những lạc hậu, sai lầm về lý luận và thực tiễn trong xây dựng xã hôi chủ nghĩa. Đổi mới tư duy là sự đổi mới toàn diện nhận thức. Đặc biệt là về kinh tế, coi đổi mới kinh tế là trọng tâm, coi việc đưa ra những giải pháp đúng đắn là quan trọng nhất. Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 10 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 Dưới áp lực của thực tiễn khách quan, nhằm thoát khỏi khủng hoảng kinh tế xã hội, chúng ta cũng cần mở rộng giao lưu kinh tế nước ngoài, nhanh chóng hội nhập vào tổ chức thương mại thế giới WTO, AFTA và các hiệp định song phương đồng thời phải xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ. Muốn vậy, ta phải đa phương hóa và đa dạng hóa hình thức và đối tác, phải quán triệt trên nguyên tắc đôi bên cùng có lợi, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau và không phân biệt chế độ chính trị - xã hội, phải triệt để khai thác lợi thế so sánh của đất nước trong quan hệ kinh tế quốc dân nhằm khai thác tìm năng lao động, tài nguyên thiên nhiên đất nước, tăng xuất nhập khẩu, thu hút vốn kĩ thuật, công nghệ hiện đại và kinh nghiệm quản lý. Thu hút vốn đầu tư nước ngoài và phát triển cơ sở hạ tầng cũng là một trong chủ trương quan trọng của Đảng. Để làm để làm điều này thì chúng ta cần giữ vững ổn định chính trị, hoàn thiện hệ thống pháp luật, đổi mới các chính sách tài chính và tiền tệ, giá cả, phát triển các thị trường quan trọng như thị trường chứng khoán và lao động…Nhà nước cần hạn chế việc can thiệp trực tiếp vào sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp mà nên tập trung tốt các chức năng tạo môi trường, hướng dẫn, hỗ trợ cần thiết cho các doanh nghiệp nước ngoài. Tránh tình trạng giấy tờ phức tạp rắc rối, trên bảo dưới không nghe làm cho quá trình giải tỏa mặt bằng gặp nhiều khó khăn. Với các chủ trương trên ta nhận thấy vai trò quyết định của vật chất với ý thức, đó cũng là bài học quan trọng của Đảng “mọi đường lối chủ trương phải xuất phát từ thực tế, tôn trọng quy luật khách quan”. 2. Để xây dựng xã hội chủ nghĩa cần phải hiểu ssau sắc vai trò của ý thức tác động trở lại vật chất. Một trong những chủ trương quan trọng là phải lấy chủ nghĩa Mac – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho hành động. Tư tưởng Hồ Chí Minh nằm trong hệ tư tưởng Mac – Lênin là thự thống nhất giưa Những NLCB của triết học Mac - Lênin Trường ĐH Quảng Nam 11 Nguyễn Hoài Thương – CT12SNV01 chủ nghĩa Mac – Lênin và thực tiễn của đất nước Việt Nam. Tư tưởng Hồ Chí Minh đã bảo vệ và quán triệt chủ nghĩa Mac – Lênin đúng đắn và hiệu quả nhất. Muốn hiểu sâu sắc và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh cần nắm vững chủ nghĩa Mac – Lênin, nhất là phép biện chứng duy vật và phải nghiên cứu, nắm vững thực tiễn. Chúng ta phải tập trung suy nghĩ về hai mặt: Một là, về mục tiêu, lý tưởng, đạo đức lối sống. Đây là yếu tố cơ bản nhất chi phối mọi suy nghĩ, hành động của chúng ta quyết định phẩm chất của người cán bộ, đảng viên trong điều kiện chuyển biến của thế giới và tình hình trong nước. Tư tưởng của Bác khẳng định mỗi người chúng ta phải nâng cao đạo đức cách mạng, đạo đức công dân và đạo đức của người cộng sản. Cụ thể, chúng ta phải “cần kiệm liêm chính, chí công vô tư”, luôn vì sự nghiệp dân giàu nước mạnh vì lợi ích của cá nhân và cộng đồng. Kiên quyết và nghiêm khắc chống chủ nghĩa thực dụng với các biểu hiện tính đa dạng trong nền kinh tế thị trường mở cửa, thật sự góp phần đẩy lùi nạn tham nhũng và tệ nạn xã hội, ngăn chặn sự thoái hóa biens chất trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Hai là, về yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc, mỗi người trên cương vị trách nhiệm của mình, phải hoàn thành nhiệm vụ với hiệu quả, chất lượng cao, vì vậy, chúng ta phải đề cao ý chí phấn đấu, phấn đấu không mệt mỏi, không sợ hy sinh, gian khổ, đồng thời phải ra sức trau dồi tri thức. Nâng cao tri thức khoa học xã hội và nhân văn, đặc biệt là nâng cao trình độ lý luận về chủ nghĩa Mac – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, nâng cao tri thức về khoa học tự nhiên, đặc biệt là mũi nhọn về khoa học công nghệ hiện đại. Phải nắm vững phương pháp nhận thức và hành động của Bác, bám sát cơ sở,