Phương hướng và biện pháp mở rộng thị trường tiêu thụ ô tô của Công ty Mercedes - Benz Việt Nam

Kể từ khi Chính phủ Việt Nam ban hành Luật Đầu tư nước ngoài, đồng thời thực hiện các chính sách mở cửa nền kinh tế khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vốn, công nghệ, thiết bị vào Việt Nam, các dự án đầu tư nước ngoài đã hình thành và đi vào hoạt động tại Việt Nam. Trong số đó, một lượng đáng kể các nhà đầu tư nước ngoài có tên tuổi trong lĩnh vực sản xuất thương mại và dịch vụ về ô tô đã được cấp phép đầu tư và đi vào hoạt động dưới dạng liên doanh như: Mercedes-Benz Việt Nam, VMC, Mekong, Toyota Việt Nam, Ford Việt Nam.với tổng số vốn đầu tư hàng chục đến hàng trăm triệu đô la. Một vấn đề mà các liên doanh hiện đang tập trung giải quyết đó là làm thế nào để có thể mở rộng thị phần của mình trên thị trường còn tương đối nhỏ bé hiện nay. Mục tiêu hiện tại của các liên doanh là làm sao duy trì được hoạt động của mình không bị thua lỗ hoặc có thua lỗ thì chỉ ở mức kế hoạch cho phép. Đây là một vấn đề rất khó khăn cho các liên doanh tại Việt Nam. Vấn đề này không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của từng liên doanh mà còn phụ thuộc rất nhiều yếu tố khách quan như tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, thu nhập quốc dân/đầu người, mức độ phát triển của hệ thống giao thông đường bộ Việt Nam, các chính sách chế độ của chính phủ Việt Nam trong việc khuyến khích hay hạn chế tiêu dùng loại mặt hàng ô tô, chính sách nội địa hoá sản phẩm, giảm giá thành, chính sách xuất nhập khẩu của Nhà nước, việc phát triển xuất khẩu sản phẩm ra thị trường nước ngoài. Trên cơ sở nhận biết tầm quan trọng của công tác tiêu thụ sản phẩm, bằng những kiến thức đã được học, nghiên cứu tại trường Đại học Ngoại Thương và qua quá trình làm việc tại Chi nhánh công ty liên doanh ô tô Mercedes-Benz Việt Nam, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Phương hướng và biện pháp mở rộng thị trường tiêu thụ ô tô của Công ty liên doanh sản xuất ô tô Mercedes-Benz Việt Nam” làm khoá luận tốt nghiệp.

doc89 trang | Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 1840 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Phương hướng và biện pháp mở rộng thị trường tiêu thụ ô tô của Công ty Mercedes - Benz Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Môc lôc Trang Më ®Çu 4 Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ thÞ tr­êng vµ më 7 réng thÞ tr­êng ®èi víi doanh nghiÖp   I. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thÞ tr­êng 7 1. Kh¸i niÖm thÞ tr­êng 7 2. C¸c yÕu tè cÊu thµnh thÞ tr­êng 9 3. Vai trß vµ c¸c chøc n¨ng cña thÞ tr­êng 11 4. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng 13 5. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng 15 II. Néi dung c«ng t¸c duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng tiªu 16 thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 1. ThÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 16 2. Néi dung c«ng t¸c duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n 17 phÈm cña doanh nghiÖp 3. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c«ng t¸c duy tr× vµ më réng thÞ 24 tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 4. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn viÖc duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng 26 tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp 4.1. Nhãm nh©n tè chñ quan 27 4.2. Nhãm nh©n tè kh¸ch quan 28 5. Vai trß cña viÖc duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm 31 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng kinh doanh vµ më réng thÞ 34 tr­êng tiªu thô s¶n phÈm t¹i c«ng ty liªn doanh « t« Mercedes-benz viÖt nam (mbv) I. ThÞ tr­êng « t« ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 34 II. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña MBV 35 1. S¬ l­îc lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña MBV 35 2. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña c«ng ty MBV 38 3. C¬ cÊu tæ chøc vµ nh©n sù cña MBV 39 4. T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña MBV 43 III. Ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña 49 MBV giai ®o¹n (2000-2002) 1. T×nh h×nh thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng ty 49 2. C¸c biÖn ph¸p c«ng ty ®· ¸p dông ®Ó duy tr× vµ më réng 53 thÞ tr­êng tiªu thô 2.1. C«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu thÞ tr­êng 53 2.2. C«ng t¸c tæ chøc x©y dùng m¹ng l­íi b¸n hµng 55 2.3. ChiÕn l­îc s¶n phÈm 56 2.4. ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ 58 2.5. C¸c biÖn ph¸p hç trî xóc tiÕn tiªu thô 63 3. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng 65 tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng ty Ch­¬ng III: mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng thÞ tr­êng 70 tiªu thô s¶n phÈm cña MBV I. TriÓn väng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña MBV 70 II. C¸c biÖn ph¸p nh»m duy tr×, më réng thÞ tr­êng cña MBV 71 1. N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c dù b¸o nhu cÇu 71 2. VËn dông linh ho¹t c¸c chÝnh s¸ch chñ yÕu cña c«ng ty vµ lµm 73 tèt c¸c ho¹t ®éng phôc vô kh¸ch hµng 2.1. ChÝnh s¸ch s¶n phÈm 73 2.2. ChÝnh s¸ch b¸n hµng 75 2.3. ChÝnh s¸ch x©y dùng vµ qu¶n lý hÖ thèng b¸n hµng vµ dÞch vô 80 sau b¸n hµng 2.4. C¸c chÝnh s¸ch hç trî b¸n hµng 81 3. Hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý kiÓm tra chÊt l­îng xe l¾p r¸p 83 4. Më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm th«ng qua xuÊt khÈu 83 III. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña 84 Nhµ n­íc KÕt luËn 87 Tµi liÖu tham kh¶o 89 Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. KÓ tõ khi ChÝnh phñ ViÖt Nam ban hµnh LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vèn, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ vµo ViÖt Nam, c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· h×nh thµnh vµ ®i vµo ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Trong sè ®ã, mét l­îng ®¸ng kÓ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã tªn tuæi trong lÜnh vùc s¶n xuÊt th­¬ng m¹i vµ dÞch vô vÒ « t« ®· ®­îc cÊp phÐp ®Çu t­ vµ ®i vµo ho¹t ®éng d­íi d¹ng liªn doanh nh­: Mercedes-Benz ViÖt Nam, VMC, Mekong, toyota ViÖt Nam, Ford ViÖt Nam...víi tæng sè vèn ®Çu t­ hµng chôc ®Õn hµng tr¨m triÖu ®« la. Mét vÊn ®Ò mµ c¸c liªn doanh hiÖn ®ang tËp trung gi¶i quyÕt ®ã lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ më réng thÞ phÇn cña m×nh trªn thÞ tr­êng cßn t­¬ng ®èi nhá bÐ hiÖn nay. Môc tiªu hiÖn t¹i cña c¸c liªn doanh lµ lµm sao duy tr× ®­îc ho¹t ®éng cña m×nh kh«ng bÞ thua lç hoÆc cã thua lç th× chØ ë møc kÕ ho¹ch cho phÐp. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n cho c¸c liªn doanh t¹i ViÖt Nam. VÊn ®Ò nµy kh«ng chØ phô thuéc vµo nç lùc cña tõng liªn doanh mµ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam, thu nhËp quèc d©n/®Çu ng­êi, møc ®é ph¸t triÓn cña hÖ thèng giao th«ng ®­êng bé ViÖt Nam, c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é cña chÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ tiªu dïng lo¹i mÆt hµng « t«, chÝnh s¸ch néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm, gi¶m gi¸ thµnh, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña Nhµ n­íc, viÖc ph¸t triÓn xuÊt khÈu s¶n phÈm ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Trªn c¬ së nhËn biÕt tÇm quan träng cña c«ng t¸c tiªu thô s¶n phÈm, b»ng nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc, nghiªn cøu t¹i tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng vµ qua qu¸ tr×nh lµm viÖc t¹i Chi nh¸nh c«ng ty liªn doanh « t« Mercedes-Benz ViÖt Nam, t«i ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p më réng thÞ tr­êng tiªu thô « t« cña C«ng ty liªn doanh s¶n xuÊt « t« Mercedes-Benz ViÖt Nam” lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi. HÖ thèng ho¸ c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thÞ tr­êng vµ ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng tiªu thô cña doanh nghiÖp, lµm râ c¸c h×nh thøc biÖn ph¸p vµ nguyªn t¾c më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng ty liªn doanh « t« Mercedes-Benz ViÖt Nam trªn c¬ së nghiªn cøu thÞ tr­êng « t« t×m ra sù biÕn ®éng, c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng trong thêi gian qua ®Õn ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng Mercedes-Benz ViÖt Nam. §­a ra c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó duy tr× vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô « t« trong n­íc vµ xuÊt khÈu cho c«ng ty Mercedes-Benz ViÖt Nam. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi. ®èi t­îng lµ c¸c nh©n tè kh¸ch quan cã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè: møc cÇu cña thÞ tr­êng « t« ViÖt Nam, m«i tr­êng kinh doanh, c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc vµ c¸c chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc chñ yÕu cña Mercedes-Benz ViÖt Nam liªn quan ®Õn ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng tiªu thô t¹i ViÖt Nam thêi gian qua. ®Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu, ph©n tÝch ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm « t« cña Mercedes-Benz ViÖt Nam 3 n¨m gÇn ®©y (2000-2002), dù b¸o c¸c yÕu tè míi ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng nµy trong thêi gian tíi, ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu gióp cho c«ng ty thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng tiªu thô trong nh÷ng n¨m tíi. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ò tµi. §Ò tµi sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p chñ yÕu nh­: ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph­¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p thèng kª, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp. 5. §ãng gãp cña ®Ò tµi. trong giai ®o¹n hiÖn nay vÊn ®Ò cÊp thiÕt cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ®èi víi c«ng ty Mercedes-Benz ViÖt Nam lµ lµm thÕ nµo ®Ó më réng ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô cña hä trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh khèc liÖt gi÷a 14 liªn doanh « t« t¹i ViÖt Nam, v× vËy kho¸ luËn ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m më réng thÞ tr­êng « t« cho liªn doanh Mercedes-Benz ViÖt Nam trªn c¬ së ph©n tÝch ®¸nh gi¸ mét c¸ch x¸c thùc ho¹t ®éng më réng thÞ tr­êng cña c¸c liªn doanh « t« t¹i ViÖt Nam hiÖn nay. ®Æc biÖt lµ ph©n tÝch ®­îc c¸c nguyªn nh©n, nªu ra ®­îc nh÷ng h¹n chÕ, v­íng m¾c trong c«ng t¸c më réng thÞ tr­êng tiªu thô trong n­íc còng nh­ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu « t« sang c¸c n­íc trong khu vùc trong thêi gian tíi. 6. KÕt cÊu ®Ò tµi bao gåm 3 ch­¬ng: ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ thÞ tr­êng vµ më réng thÞ tr­êng ®èi víi doanh nghiÖp. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng kinh doanh vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng ty liªn doanh Mercedes-Benz ViÖt Nam. Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng ty liªn doanh Mercedes-Benz ViÖt Nam. CH¦¥NG I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ thÞ tr­êng vµ më réng thÞ tr­êng ®èi víi doanh nghiÖp. I. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thÞ tr­êng. 1. Kh¸i niÖm thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng lµ ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ hµng hãa, lµ mét kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, ®­îc më réng cïng víi sù më réng cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Theo K. M¸c: Hµng ho¸ lµ s¶n phÈm ®­îc c¸c nhµ s¶n xuÊt lµm ra kh«ng ph¶i ®Ó cho b¶n th©n hä tiªu dïng mµ ®Ó b¸n. Hµng ho¸ ®­îc b¸n t¹i kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng.V× vËy kh¸i niÖm thÞ tr­êng lu«n g¾n liÒn víi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi, sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng hoµn toµn phô thuéc vµo møc ®é ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi, sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng tinh vi, phøc t¹p th× kÐo theo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ngµy cµng réng lín vµ ®a d¹ng. Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vÒ thÞ tr­êng tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p: Theo nghÜa s¬ khai th× thÞ tr­êng ®­îc coi lµ mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh t¹i ®ã c¸c ho¹t ®éng trao ®æi mua b¸n ®­îc h×nh thµnh, vÝ dô nh­ cöa hµng, chî... C¬ së lµm n¶y sinh thÞ tr­êng lµ nhu cÇu sö dông vËt phÈm ®­îc ®¸p øng dùa trªn sù trao ®æi mäi thø miÔn lµ cã gi¸. ThÞ tr­êng ®­îc g¾n víi mét kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ. Ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cïng cã mÆt trªn thÞ tr­êng. Kh¸i niÖm nµy trong giai ®o¹n hiÖn nay kh«ng thÓ ph¶n ¸nh hÕt c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p diÔn ra trong quan hÖ mua b¸n vµ trao ®æi hµng ho¸ hiÖn nay. Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ tÝnh kh«ng gian vµ thêi gian ®· dÇn dÇn bÞ ®Èy lïi vµo lÞch sö. C¸c ho¹t ®éng mua b¸n trªn thÞ tr­êng ngµy cµng ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao. ViÖc mua b¸n hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng diÔn ra phøc t¹p, h×nh thøc ®a d¹ng phong phó ®ßi hái cã c¸ch nh×n nhËn míi vÒ thÞ tr­êng. Theo ®Þnh nghÜa cña c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i th× thÞ tr­êng lµ tæng hîp c¸c quan hÖ kinh tÕ trong viÖc mua, b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô. Tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau cña thÞ tr­êng ng­êi ta cã c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ thÞ tr­êng. Theo nhµ kinh tÕ Samuelson: “ThÞ tr­êng lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã ng­êi mua vµ ng­êi b¸n mét thø hµng ho¸ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l­îng hµng”. ( 1 ) Theo nhµ kinh tÕ häc David Begg: “ThÞ tr­êng lµ sù biÓu hiÖn thu gän cña qu¸ tr×nh mµ th«ng qua ®ã c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c gia ®×nh vÒ tiªu dïng mÆt hµng nµo, c¸c quyÕt ®Þnh cña c«ng ty vÒ s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ quyÕt ®Þnh cña ng­ßi c«ng nh©n vÒ viÖc lµm bao l©u, cho ai ®Òu dung hoµ b»ng sù ®iÒu chØnh gi¸ c¶”. ( 2 ) Hai quan niÖm trªn phï hîp víi b¶n chÊt thÞ tr­êng trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi mµ nÒn s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ®· ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao. M©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô ®­îc thÓ hiÖn qua m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng. Nh÷ng khã kh¨n ngµy cµng t¨ng trong kh©u b¸n hµng lµ yÕu tè kh¸ch quan buéc doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ph¶i dùa trªn viÖc nghiªn cøu s©u s¾c vÒ thÞ tr­êng. Cã nhiÒu quan niÖm kh¸c n÷a vÒ thÞ tr­êng nh­ng cßn phô thuéc vµo tõng lÜnh vùc, tõng lo¹i hµng ho¸ mµ chóng ta cã thÓ xem xÐt ®¸nh gi¸ theo khÝa c¹nh, ph­¬ng diÖn nµo ®Ó hiÓu ®­îc c¸c qui luËt ho¹t ®éng ®Æc thï cña thÞ tr­êng ®ã. V× vËy viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng nãi chung vµ nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Æc thï cho mét nhãm hoÆc mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Qua nghiªn cøu thÞ tr­êng víi c¸c quy luËt t¸c ®éng cña nã, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i coi träng c¸c quan ®iÓm sau khi nghiªn cøu ®­a ra chÝnh s¸ch, chiÕn l­îc ho¹t ®éng cña c«ng ty: Coi träng kh©u tiªu thô. B¸n c¸i mµ thÞ tr­êng cÇn chø kh«ng ph¶i b¸n c¸i mµ m×nh cã thÓ lµm ra. Tæ chøc nghiªn cøu tØ mØ vÒ thÞ tr­êng lo¹i mÆt hµng ®Þnh s¶n xuÊt, c¸c ph¶n øng linh ho¹t kÞp thêi sÏ x¶y ra trong t­¬ng lai tr­íc sù t¸c ®éng ¶nh h­ëng cña thÞ tr­êng. 2. C¸c yÕu tè cÊu thµnh thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng muèn h×nh thµnh ph¶i héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau: Trªn thÞ tr­êng ho¹t ®éng mua b¸n ®­îc diÔn ra th«ng qua hai chñ thÓ chÝnh ®ã lµ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, ng­êi mua sÏ h×nh thµnh nªn søc cÇu trªn thÞ tr­êng vµ ng­êi b¸n sÏ h×nh thµnh søc cung trªn thÞ tr­êng vµ ng­êi b¸n hµng ho¸ cho ng­êi mua ph¶i ®­îc båi hoµn tho¶ ®¸ng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña thÞ tr­êng lµm xuÊt hiÖn thªm c¸c trung gian kh¸c nh­ ng­êi m«i giíi, ®¹i lý ph©n phèi, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, thuÕ, h¶i quan, hiÖp héi b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng, s¶n xuÊt. Trªn thÞ tr­êng, Nhµ n­íc tham gia trªn thÞ tr­êng víi t­ c¸ch lµ hé tiªu dïng ®Æc biÖt vµ ®ång thêi lµ ng­êi ®Ò ra vµ thùc hiÖn c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ. 2.1. Cung trªn thÞ tr­êng. Cung lµ sè l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ ng­êi b¸n cã kh¶ n¨ng b¸n vµ s½n sµng b¸n ë møc gi¸ kh¸c nhau trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Sè l­îng hµng ho¸ ®­îc cung øng ra trªn thÞ tr­êng trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh tu©n thñ theo qui luËt cung. Tøc lµ: khi gi¸ c¶ cña lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã t¨ng lªn lËp tøc c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ cung cÊp hµng sÏ gia t¨ng sè l­îng hµng ho¸ ra thÞ tr­êng do lîi nhuËn c¸ biÖt cña lo¹i hµng ho¸ t¨ng lªn, c¸c doanh nghiÖp khi ®ã sÏ tËp trung toµn lùc ®Ó s¶n xuÊt vµ tung hµng ho¸ ®ã ra thÞ tr­êng. Lîi nhuËn c¸ biÖt cña hµng ho¸ ®ã cao còng l«i kÐo c¸c nhµ s¶n xuÊt tõ c¸c lÜnh vùc kh¸c tham gia ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã, do ®ã l­îng hµng ho¸ ®­a ra thÞ tr­êng nhanh chãng t¨ng lªn. Cung t¨ng trong ®iÒu kiÖn cÇu kh«ng ®æi dÉn ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¶m xuèng t¹o møc c©n b»ng míi. Cung cña lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã cßn bÞ t¸c ®éng bëi c¸c yÕu tè sau: Phô thuéc vµo giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. Phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo. Phô thuéc vµo kú väng cña ng­êi s¶n xuÊt. Phô thuéc vµo c¸c chÝnh s¸ch thuÕ quan, xuÊt nhËp khÈu. 2.2. CÇu trªn thÞ tr­êng. CÇu lµ sè l­îng hµng ho¸ dÞch vô mµ ng­êi mua cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng mua trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Khi gi¸ c¶ hµng ho¸ thay ®æi th× qui luËt cÇu sÏ ph¸t huy t¸c dông. CÇu cña lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã phô thuéc vµo c¸c yÕu tè sau: Møc thu nhËp cña d©n c­. ThÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng. Gi¸ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ thay thÕ, bæ xung. C¸c kú väng cña ng­êi tiªu dïng. 2.3. Gi¸ c¶ hµng ho¸. Gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Gi¸ c¶ hµng ho¸ thay ®æi xoay quanh gi¸ trÞ cña nã vµ ®­îc h×nh thµnh nªn bëi t¸c ®éng cña qui luËt cung cÇu vµ mét sè c¸c nh©n tè kh¸c nh­: quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, gi¸ trÞ thùc tÕ cña ®ång tiÒn sö dông lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n trªn thÞ tr­êng vµ sù c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp cung øng hµng ho¸ ®ã. Trªn thÞ tr­êng sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c yÕu tè c¬ b¶n trªn t¹o nªn c¬ chÕ vËn hµnh cña thÞ tr­êng. Trªn thÞ tr­êng ng­êi mua sÏ thÓ hiÖn sù tham gia cña m×nh vµo thÞ tr­êng lµ søc cÇu. Ng­êi b¸n sÏ thÓ hiÖn sù tham gia cña m×nh vµo thÞ tr­êng lµ søc cung. Ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ®Òu cã mong muèn riªng cña hä khi tham gia vµo thÞ tr­êng. Ng­êi mua mong muèn mua ®­îc hµng ho¸ phï hîp víi nhu cÇu dù ®Þnh víi gi¸ thÊp nh­ng ®é tho¶ dông cña hµng ho¸ mua ®­îc lµ cao nhÊt. Ng­îc l¹i ®èi víi ng­êi b¸n hä kú väng sÏ b¸n ®­îc gi¸ cao nhÊt vµ c¸c ®iÒu kiÖn b¸n hµng thuËn lîi nhÊt. Víi hai mong muèn tr¸i ng­îc nhau nh­ng t¹i sao viÖc mua b¸n hµng ho¸ vÉn diÔn ra b×nh th­êng trªn thÞ tr­êng. Së dÜ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n gÆp nhau ®­îc lµ do gi¸ c¶ mua vµ b¸n cña lo¹i hµng ho¸ ®ã lµ do thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt vµ qui ®Þnh dùa theo qui luËt kinh tÕ ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng h×nh thµnh nªn møc gi¸ c¶ thÞ tr­êng cho phÐp ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cã thÓ mua thÊp hoÆc b¸n cao xoay xung quanh gi¸ c¶ thÞ tr­êng (møc gi¸ c©n b»ng). 3. Vai trß vµ c¸c chøc n¨ng cña thÞ tr­êng. 3.1. Vai trß. Vai trß cña thÞ tr­êng rÊt quan träng ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ vµ qu¶n lý kinh tÕ. ThÞ tr­êng ®­îc coi lµ ph¹m trï trung t©m v× qua ®ã c¸c doanh nghiÖp cã thÓ nhËn biÕt ®­îc sù ph©n phèi c¸c nguån l­u th«ng hµng ho¸ qua hÖ thèng gi¸ c¶. ThÞ tr­êng chØ mÊt ®i khi s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng cßn, ®iÒu nµy cho thÊy s¶n xuÊt lµ chiÕc cÇu nèi cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. VËy thÞ tr­êng kh«ng chØ lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua vµ b¸n mµ nã cßn thÓ hiÖn quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. Do ®ã thÞ tr­êng ®­îc coi lµ m«i tr­êng cña kinh doanh. Trong qu¶n lý kinh tÕ, thÞ tr­êng lµ n¬i Nhµ n­íc t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¬ së, quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp. 3.2. Chøc n¨ng. Chøc n¨ng thõa nhËn: Cã nghÜa lµ hµng ho¸ cña doanh nghiÖp cßn b¸n ®­îc hay kh«ng? nÕu hµng ho¸ b¸n ®­îc cã nghÜa lµ thÞ tr­êng chÊp nhËn, hµng ho¸ ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn tøc lµ ng­êi mua chÊp nhËn nã nh­ vËy qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®­îc thùc hiÖn. Chøc n¨ng thùc hiÖn: Lµ n¬i diÔn ra c¸c hµnh vi mua, b¸n hµng ho¸ hay dÞch vô, mét hµng ho¸ hay dÞch vô ®­îc chÊp nhËn th× hµnh vi mua b¸n sÏ ®­îc thùc hiÖn. Ng­êi b¸n cÇn gi¸ trÞ cña hµng ho¸, ng­êi mua cÇn gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸, nh­ng theo tr×nh tù th× sù thùc hiÖn vÒ gi¸ trÞ chØ xÈy ra khi thùc hiÖn ®­îc gi¸ trÞ sö dông. Chøc n¨ng th«ng tin: ThÞ tr­êng cung cÊp th«ng tin cho c¶ ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng, thÞ tr­êng chØ cho ng­êi s¶n xuÊt biÕt nªn s¶n xuÊt c¸i g×, sè l­îng bao nhiªu, s¶n xuÊt khi nµo. ThÞ tr­êng chØ cho ng­êi tiªu dïng nªn mua hµng ho¸ hay dÞch vô nµo, mua ë ®©u, mua vµo thêi ®iÓm nµo. Chøc n¨ng nµy chøa ®ùng th«ng tin vÒ tæng cung, tæng cÇu, quan hÖ cung cÇu vµ yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn viÖc mua vµ b¸n. Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt: Th«ng qua nhu cÇu thÞ tr­êng c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh sÏ chñ ®éng ®iÒu tiÒn vèn, vËt t­ vµ lao ®éng trong c¸c lÜnh vùc sao cho lîi nhuËn thu l¹i lµ lín nhÊt. 4. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng lµ mét lÜnh vùc kinh tÕ phøc t¹p thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh th¸i kh¸c nhau, c¸c nhµ kinh doanh kh«ng tham gia vµo thÞ tr­êng nãi chung mµ ho¹t ®éng trong mét h×nh th¸i cô thÓ. §Ó nghiªn cøu vµ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, doanh nghiÖp cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i ®Ó n¾m ®­îc ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i thÞ tr­êng. Tõ ®ã, ®Þnh ra c¸c ph­¬ng thøc øng xö thÝch hîp ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cô thÓ. Ph©n lo¹i thÞ tr­êng cã thÓ dïng nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau. D­íi ®©y lµ mét sè ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i mµ ng­êi kinh doanh tham gia víi t­ c¸ch ng­êi b¸n. 4.1. Ph©n lo¹i c¨n cø vµo h×nh th¸i hiÖn vËt vµ môc ®Ých cña hµng ho¸ trao ®æi trªn thÞ tr­êng. Theo tiªu thøc nµy thÞ tr­êng ®­îc chia thµnh: ThÞ tr­êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµ thÞ tr­êng trong ®ã diÔn ra viÖc trao ®æi hµng ho¸ ®Ó tho¶ m·n c¸c yªu cÇu s¶n xuÊt cña x· héi. Hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chñ yÕu lµ c¸c nguyªn vËt liÖu hoÆc c¸c s¶n phÈm kü thuËt kh¸c (m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng cô dông cô...). ThÞ tr­êng hµng tiªu dïng lµ thÞ tr­êng trao ®æi hµng ho¸ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi, thÞ tr­êng nµy ®a d¹ng vµ phong phó lu«n biÕn ®éng. ThÞ tr­êng c¸c dÞch vô: trªn thÞ tr­êng trao ®æi c¸c hµng ho¸ ®Æc biÖt kh«ng tån t¹i d­íi h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ (dÞch vô vËn t¶i, b¶o hiÓm ng©n hµng...) trªn thÞ tr­êng trao ®æi th­êng diÔn ra theo ph­¬ng thøc b¸n trùc tiÕp. 4.2. Ph©n lo¹i c¨n cø vµo ph¹m vi vïng thu hót vµ vÞ trÝ cña mèi quan hÖ. Theo tiªu thøc nµy thÞ tr­êng ®­îc chia thµnh: ThÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng lµ thÞ tr­êng cã ph¹m vi vïng thu hót trong mét ®Þa ph­¬ng lµng, x·, huyÖn. ë ®©y hµng ho¸ b¸n ®­îc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng, phong phó cña d©n c­ trong khu vùc ®ã. ThÞ tr­êng d©n téc lµ thÞ tr­êng cã vïng thu hót trong c¶ n­íc tham gia vµo c¸c d©n téc, c¸c nhµ kinh doanh lín tõ nhiÒu n¬i trong n­íc. ThÞ tr­êng d©n téc chÞu ¶nh h­ëng cña t×nh h×nh chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt n­íc ®ång thêi còng cã ¶nh h­ëng l¹i ®èi víi t×nh h×nh ®ã. ThÞ tr­êng quèc tÕ lµ thÞ tr­êng cã ph¹m vi vïng thu hót trong khu vùc thÞ tr­êng quèc tÕ cã thÓ lµ thÞ tr­êng chuyªn m«n ho¸ hoÆc tæng hîp. 4.3. Ph©n lo¹i c¨n cø vµo sè ng­êi tham gia vµo thÞ tr­êng vµ vÞ trÝ cña ng­êi b¸n, ng­êi mua trªn thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng ®éc quyÒn lµ thÞ tr­êng mµ bªn tham gia chØ cã mét bªn duy nhÊt, bªn b¸n cã mét ng­êi lµ thÞ tr­êng ®éc quyÒn b¸n, bªn mua chØ cã mét ng­êi lµ thÞ tr­êng ®éc quyÒn mua. ThÞ tr­êng c¹nh tranh mµ ë ®ã cã nhiÒu ng­êi b¸n, ng­êi mua tham gia thÞ tr­êng ®­îc coi lµ thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o, cßn ®ßi hái hµng ho¸ ph¶i ®ång nhÊt ®Ó kh«ng t¹o ra nh÷ng c¶n trë trong c¹nh tranh, ®ång thêi ph¶i dÔ dµng chuyÓn ®æi ngµnh nghÒ. ThÞ tr­êng ®éc quyÒn c¹nh tranh lµ thÞ tr­êng võa cã yÕu tè c¹nh tranh ®ång thêi ë mét sè bé phËn thÞ tr­êng mét hoÆc mét sè nhµ kinh doanh cã ®­îc lîi thÕ vµ ®éc chiÕm bé phËn thÞ tr­êng ®ã, khi tham gia vµo thÞ tr­êng ®éc quyÒn c¹nh tranh nhµ kinh doanh cã thÓ lùa chän ®Ó quyÕt ®Þnh hoÆc vÒ gi¸ b¸n hoÆc vÒ khèi l­îng b¸n. 4.4. Ph©n lo¹i theo kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu tiªu dïng cña x