Quy trình kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán tài chính do KPMG thực hiện
Đất nớc chúng ta đang trên đà phát triển mạnh mẽ về mọi mặt, trong đó phát triển kinh tế là cơ bản và quan trọng nhất, đóng vai trò tiên phong trong việc nâng cao đời sống của nhân dân đa nớc ta lên ngang tầm với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới. Muốn có một nền kinh tế hùng mạnh, chúng ta phải đồng bộ xây dựng nhiều ngành, lĩnh vực, nhiệm vụ mới để không bị tụt hậu, tận dụng thời cơ, đi trớc đón đầu, đáp ứng đợc những đòi hỏi thực tế, nhờ đó mới có thể thu hút đầu t nớc ngoài nhiều hơn, phát triển toàn diện hơn nền kinh tế trong thời gian mong muốn đợc. Hoạt động kiểm toán trên thế giới đã ra đời và phát triển mạnh mẽ từ hơn một thế kỷ nay. Tuy nhiên, cho đến tận những năm đầu thập niên 90, khi mà Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, còn đang đặt những viên gạch đầu tiên cho việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trờng với nhiều thành phần kinh tế, nhiều hình thức kinh doanh thì khái niệm kiểm toán mới bắt đầu đợc nhắc đến nhng vẫn còn quá mơ hồ và xa lạ. Tuy nhiên, chính trong thời gian này, xuất phát từ thực tế trong quá trình hoạt động kinh tế, trong quá trình mở cửa tiếp xúc với các nhà đầu t nớc ngoài, hoạt động kiểm toán tại Việt Nam đã ra đời nh một việc tất yếu khách quan, thoả mãn đòi hỏi bức xúc từ nhiều phía, từ các doanh nghiệp, các nhà đầu t nớc ngoài… cho đến các cơ quan quản lý của nhà nớc. Trải qua hơn mời năm hình thành và phát triển, kiểm toán Việt Nam đã gặt hái nhiều thành tựu trong việc làm trong sạch, phát triển nền tài chính, góp phần phát triển kinh tế của đất nớc. Kiểm toán nói chung, kiểm toán độc lập nói riêng đợc chính thức ra đời ở Việt Nam sau Quyết định 165/TC/QĐ/TCCB ngày 13/5/1991 của Bộ Tài chính. Với hơn mời hai năm hình thành và phát triển, kiểm toán độc lập đã không ngừng lớn mạnh từ chỗ chỉ có hai công ty kiểm toán và dịch vụ kế toán của Việt Nam thì cho tới nay ở nớc ta đã có mặt bốn công ty kiểm toán hàng đầu thế giới đó là: KPMG, PWC, DTT, Earnst & Young và nhiều công ty kiểm toán của Việt Nam. Việc đợc thực tập tại Công ty Kiểm toán KPMG (KPMG) là một cơ hội lớn cho cá nhân em trong việc tiếp cận với một môi trờng làm việc hiện đại và chuyên nghiệp của một hãng kiểm toán tên tuổi trên thế giới. Qua hơn một tháng làm việc tại đây, đợc sự giúp đỡ của nhân viên trong công ty cũng nh qua quá trình tìm hiểu của bản thân, em xin đợc trình bày báo cáo thực tập “Quy trình kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán tài chính do KPMG thực hiện” của mình thành ba phần chính nh sau: Phần I: Những đặc điểm cơ bản về thuế GTGT và kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán tài chính. Phần II: Kiểm toán thuế GTGT trong quy trình kiểm toán báo cáo tài chính của KPMG Phần III: Một số nhận xét và kiến nghị
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Quy trình kiểm toán thuế GTGT trong kiểm toán tài chính do KPMG thực hiện, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
lêi nãi ®Çu
§Êt n íc chóng ta ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ mäi mÆt, trong ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ lµ c¬ b¶n vµ quan träng nhÊt, ®ãng vai trß tiªn phong trong viÖc n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n ® a n íc ta lªn ngang tÇm víi c¸c quèc gia trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Muèn cã mét nÒn kinh tÕ hïng m¹nh, chóng ta ph¶i ®ång bé x©y dùng nhiÒu ngµnh, lÜnh vùc, nhiÖm vô míi ®Ó kh«ng bÞ tôt hËu, tËn dông thêi c¬, ®i tr íc ®ãn ®Çu, ®¸p øng ® îc nh÷ng ®ßi hái thùc tÕ, nhê ®ã míi cã thÓ thu hót ®Çu t n íc ngoµi nhiÒu h¬n, ph¸t triÓn toµn diÖn h¬n nÒn kinh tÕ trong thêi gian mong muèn ® îc.
Ho¹t ®éng kiÓm to¸n trªn thÕ giíi ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ h¬n mét thÕ kû nay. Tuy nhiªn, cho ®Õn tËn nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 90, khi mµ ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi, cßn ®ang ®Æt nh÷ng viªn g¹ch ®Çu tiªn cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr êng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc kinh doanh th× kh¸i niÖm kiÓm to¸n míi b¾t ®Çu ® îc nh¾c ®Õn nh ng vÉn cßn qu¸ m¬ hå vµ xa l¹. Tuy nhiªn, chÝnh trong thêi gian nµy, xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh tÕ, trong qu¸ tr×nh më cöa tiÕp xóc víi c¸c nhµ ®Çu t n íc ngoµi, ho¹t ®éng kiÓm to¸n t¹i ViÖt Nam ®· ra ®êi nh mét viÖc tÊt yÕu kh¸ch quan, tho¶ m·n ®ßi hái bøc xóc tõ nhiÒu phÝa, tõ c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t n íc ngoµi… cho ®Õn c¸c c¬ quan qu¶n lý cña nhµ n íc.
Tr¶i qua h¬n m êi n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, kiÓm to¸n ViÖt Nam ®· gÆt h¸i nhiÒu thµnh tùu trong viÖc lµm trong s¹ch, ph¸t triÓn nÒn tµi chÝnh, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n íc.
KiÓm to¸n nãi chung, kiÓm to¸n ®éc lËp nãi riªng ® îc chÝnh thøc ra ®êi ë ViÖt Nam sau QuyÕt ®Þnh 165/TC/Q§/TCCB ngµy 13/5/1991 cña Bé Tµi chÝnh. Víi h¬n m êi hai n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, kiÓm to¸n ®éc lËp ®· kh«ng ngõng lín m¹nh tõ chç chØ cã hai c«ng ty kiÓm to¸n vµ dÞch vô kÕ to¸n cña ViÖt Nam th× cho tíi nay ë n íc ta ®· cã mÆt bèn c«ng ty kiÓm to¸n hµng ®Çu thÕ giíi ®ã lµ: KPMG, PWC, DTT, Earnst & Young vµ nhiÒu c«ng ty kiÓm to¸n cña ViÖt Nam.
ViÖc ® îc thùc tËp t¹i C«ng ty KiÓm to¸n KPMG (KPMG) lµ mét c¬ héi lín cho c¸ nh©n em trong viÖc tiÕp cËn víi mét m«i tr êng lµm viÖc hiÖn ®¹i vµ chuyªn nghiÖp cña mét h·ng kiÓm to¸n tªn tuæi trªn thÕ giíi.
Qua h¬n mét th¸ng lµm viÖc t¹i ®©y, ® îc sù gióp ®ì cña nh©n viªn trong c«ng ty còng nh qua qu¸ tr×nh t×m hiÓu cña b¶n th©n, em xin ® îc tr×nh bµy b¸o c¸o thùc tËp “Quy tr×nh kiÓm to¸n thuÕ GTGT trong kiÓm to¸n tµi chÝnh do KPMG thùc hiÖn” cña m×nh thµnh ba phÇn chÝnh nh sau:
PhÇn I: Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ thuÕ GTGT vµ kiÓm to¸n thuÕ GTGT trong kiÓm to¸n tµi chÝnh.
PhÇn II: KiÓm to¸n thuÕ GTGT trong quy tr×nh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña KPMG
PhÇn III: Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ban l·nh ®¹o, toµn thÓ c¸n bé, nh©n viªn c«ng ty KPMG ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em trong thêi gian thùc tËp qua. §Æc biÖt, em xin göi lêi c¶m ¬n tíi thÇy TrÇn M¹nh Dòng ®· tËn t×nh h íng dÉn em trong qu¸ tr×nh häc tËp t¹i tr êng, còng nh hoµn thµnh b¶n b¸o c¸o thùc tËp nµy.
PhÇn I
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ GTGT vµ kiÓm to¸n thuÕ GTGT trong kiÓm to¸n tµi chÝnh
1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ thuÕ vµ thuÕ GTGT.
1.1.1. nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ
Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña thuÕ:
ThuÕ lµ mét ph¹m trï lÞch sö, nã ph¸t sinh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Nhµ n íc. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, t khi Nhµ n íc ra ®êi thuÕ còng b¾t ®Çu tån t¹i vµ d íi bÊt k× mét chÕ ®é x· héi nµo ®Òu ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch thuÕ riªng ®Æc tr ng cho Nhµ n íc ®ã. Bëi lÏ Nhµ n íc ra ®êi, muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i cã c¬ së vËt chÊt ®Ó ®¶m b¶o. ChÝnh v× vËy Nhµ n íc dïng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh ®Ó ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh Ph¸p luËt cÇn thiÕt lµm c«ng cô ph©n phèi l¹i mét phÇn cña c¶i cña x· héi vµ h×nh thµnh quü tiÒn tÖ tËp trung, trang tr¶i c¸c ho¹t ®éng vµ thùc hiÖn chøc n¨ng cña Nhµ n íc.
Tuy ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong mét thêi gian rÊt dµi, cã mét tÇm quan träng rÊt to lín nh ng cho ®Õn nay vÉn ch a cã mét sù thèng nhÊt tuyÖt ®èi vÒ kh¸i niÖm thuÕ cña Nhµ n íc. Bëi lÏ nh×n tõ c¸c gi¸c ®é kh¸c nhau ng êi ta cã nh÷ng kh¸i niÖm vÒ thuÕ kh¸c nhau. Tuy nhiªn dï d íi gãc nh×n cña ®èi t îng nµo th× chóng ta còng cã thÓ hiÓu b¶n chÊt cña thuÕ lµ “mét kho¶n thu mang tÝnh chÊt b¾t buéc g¾n liÒn víi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña Nhµ n íc b»ng c¸c s¾c lÖnh do Nhµ n íc quy ®Þnh”. C¸c s¾c lÖnh ®ã ® îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c luËt, v¨n b¶n d íi luËt, ® îc c¬ quan cã quyÒn lùc cao nhÊt ban hµnh, ®ã lµ Quèc héi.
C¬ së chñ yÕu t¹o ra kh¶ n¨ng vµ nguån thu ®Ó thuÕ tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ sù xuÊt hiÖn cña s¶n phÈm thÆng d trong x· héi. Nh vËy, thuÕ ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, kh«ng chØ ®¸p øng nhu cÇu tµi chÝnh trang tr¶i cho c¸c ho¹t ®éng, chøc n¨ng cña Nhµ n íc mµ cßn ® îc sö dông nh lµ mét c«ng cô quan träng ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n íc. Cã thÓ nãi thuÕ kh«ng nh÷ng lµ nguån thu quan träng cña Ng©n s¸ch Nhµ n íc (NSNN) mµ cßn ¶nh h ëng ®Õn c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ.
Cô thÓ h¬n, thuÕ ® îc tËp trung vµo NSNN, ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña c¸c môc ®Ých: ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi, qu¶n lý Nhµ n íc vµ an ninh quèc phßng. Mét phÇn thuÕ ®· nép cho ng©n s¸ch, Nhµ n íc thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi th«ng qua viÖc tr¶ l¹i cho ng êi d©n mét c¸ch gi¸n tiÕp d íi h×nh thøc trî cÊp x· héi, phóc lîi x· héi vµ quü tiªu dïng x· héi kh¸c.
NhiÖm vô chÝnh cña mçi Nhµ n íc trong tõng giai ®o¹n lÞch sö, ®Æc ®iÓm cña ph ¬ng thøc s¶n xuÊt, kÕt cÊu giai cÊp lµ nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh h ëng ®Õn vai trß, néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ. B¶n chÊt cña thuÕ tuú thuéc vµo b¶n chÊt Nhµ n íc sinh ra nã. Mét hÖ thèng thuÕ ® îc coi lµ phï hîp kh«ng chØ phô thuéc vµo sè l îng s¾c thuÕ nhiÒu hay Ýt, vµo môc tiªu tµi chÝnh cña c¸c s¾c thuÕ mµ cßn ® îc ph©n tÝch mét c¸ch cô thÓ, toµn diÖn mèi quan hÖ chÆt chÏ víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ lµnh m¹nh, víi ®êi sèng x· héi, kh«ng ®èi lËp víi quyÒn lîi vµ kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña nh©n d©n. Do ®ã, c¬ cÊu vµ néi dung c¶ hÖ thèng vµ tõng s¾c thuÕ ph¶i ® îc nghiªn cøu, söa ®æi, bæ sung, c¶i tiÕn vµ ®æi míi kÞp thêi, thÝch hîp víi t×nh h×nh , nhiÖm vô cña tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn.
ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh cña Nhµ n íc ® îc thiÕt lËp trªn nguyªn t¾c luËt ®Þnh, mang tÝnh quyÒn lùc, tÝnh c ìng chÕ vµ tÝnh ph¸p lý cao. ViÖc ®ãng thuÕ lµ b¾t buéc ®èi víi c«ng d©n. Mäi c«ng d©n ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô ®ãng thuÕ ® îc c¬ quan cã quyÒn lùc tèi cao quy ®Þnh. NÕu kh«ng thi hµnh hay cè t×nh vi ph¹m sÏ bÞ c ìng chÕ, xö lÝ theo nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh.
ThuÕ bao giê còng chøa ®ùng c¸c yÕu tè thuéc vÒ kinh tÕ x· héi. Tuy lµ biÖn ph¸p tµi chÝnh cña Nhµ n íc mang tÝnh b¾t buéc song sù b¾t buéc ®ã lu«n ® îc x¸c lËp trªn nÒn t¶ng c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, x· héi cña ng êi lµm nghÜa vô ®ãng thuÕ.
+ YÕu tè kinh tÕ rµng buéc ®Õn hÖ thèng thuÕ, chÝnh s¸ch thuÕ: tr íc hÕt, ®ã lµ thu nhËp ®Çu ng êi cña mét quèc gia v× thuÕ thùc chÊt lµ mét phÇn thu nhËp cña ng êi tiªu dïng. TiÕp ®Õn ®ã lµ c¬ cÊu kinh tÕ vµ thùc tiÔn vËn ®éng cña c¬ cÊu kinh tÕ còng nh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ n íc. Ngoµi ra cßn kÓ ®Õn ph¹m vi møc ®é chi tiªu cña Nhµ n íc nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh.
+ YÕu tè x· héi rµng buéc ®Õn hÖ thèng, chÝnh s¸ch thuÕ lµ nh÷ng phong tôc tËp qu¸n cña quèc gia, møc ®é thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng c«ng céng, x· héi vÒ tõ thiÖn, phóc lîi…, kÕt cÊu giai cÊp còng nh thùc tÕ ®êi sèng cña c¸c thµnh viªn trong tõng giai ®o¹n lÞch sö cña ®Êt n íc.
Mét ®Æc ®iÓm n÷a, thuÕ lµ mét kho¶n ®ãng gãp kh«ng mang tÝnh hoµn tr¶ trùc tiÕp. NghÜa lµ kho¶n ®ãng gãp cña c«ng d©n b»ng h×nh thøc thuÕ kh«ng ®ßi hái ph¶i hoµn tr¶ ®óng b»ng sè l îng mµ hä ®· nép cho Nhµ n íc vµ ®ång thêi thuÕ còng kh«ng ph¶i lµ mét kho¶n thï lao mµ d©n chóng ph¶i tr¶ cho Nhµ n íc.
b) Ph©n lo¹i thuÕ:
Tuú theo c¸c tiªu thøc vµ môc ®Ých kh¸c nhau mµ ng êi ta ph©n thuÕ thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau. NÕu ph©n lo¹i thuÕ tuú thuéc vµo ng êi nép thuÕ vµ ng êi chÞu thuÕ: Ng êi nép thuÕ lµ c¸ nh©n hoÆc tæ chøc trùc tiÕp ®øng ra nép thuÕ cho Nhµ n íc. Ng êi chÞu thuÕ lµ nh÷ng ng êi mµ thu nhËp cña hä bÞ gi¶m ®i do chÞu thuÕ. NÕu trong tr êng hîp mµ ng êi nép thuÕ còng ®ång thêi lµ ng êi chÞu thuÕ th× gäi lµ thuÕ trùc thu. §iÓn h×nh cña thuÕ trùc thu lµ thuÕ thu nhËp víi ng êi cã thu nhËp cao, thuÕ tµi s¶n… NÕu ng êi nép thuÕ kh«ng ph¶i lµ ng êi chÞu thuÕ th× gäi lµ thuÕ gi¸n thu. Cã thÓ lÊy vÝ dô nh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT), thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ nhËp khÈu…
Trong tr êng hîp thuÕ ph©n lo¹i dùa trªn quan hÖ gi÷a thuÕ vµ thu nhËp th× cã: thuÕ tû lÖ cè ®Þnh, thuÕ luü tiÕn, thuÕ luü tho¸i.
ThuÕ theo tØ lÖ cè ®Þnh: lµ lo¹i thuÕ ®iÒu tiÕt nh nhau gi÷a ng êi giµu vµ ng êi nghÌo b»ng mét møc thu ® îc quy ®Þnh víi mét tû lÖ phÇn tr¨m kh«ng ®æi cho mçi lo¹i ®èi t îng chÞu thuÕ mµ kh«ng phô thuéc vµo quy m« lín hay nhá.
ThuÕ luü tiÕn: lµ lo¹i thuÕ mµ møc thu cña nã t¨ng dÇn theo tõng møc t¨ng cña ®èi t îng chÞu thuÕ. Nã lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a ng êi giµu vµ ng êi nghÌo.
ThuÕ luü tho¸i: lµ lo¹i thuÕ mµ khi thu nhËp cµng Ýt th× thuÕ ®iÒu tiÕt cµng cao. §©y lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo ng êi tiªu dïng nghÌo, tøc lµ nã lÊy ®i cña ng êi cã thu nhËp thÊp mét phÇn lín h¬n so víi ng êi cã thu nhËp cao. HÇu hÕt c¸c chÝnh s¸ch thuÕ gi¸n thu ®Òu lµ thuÕ luü tho¸i.
c. Vai trß cña thuÕ:
HÇu hÕt chóng ta ®Òu biÕt tÇm quan träng cña thuÕ ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét quèc gia cho dï quèc gia ®ã cã h×nh thøc tæ chøc bé m¸y Nhµ n íc nh thÕ nµo hay chiÕn l îc ph¸t triÓn kinh tÕ ra sao. Cô thÓ h¬n, thuÕ ®ãng mét vai trß quan träng, trë thµnh nguån thu chñ yÕu cña NSNN, lµ c«ng cô qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ ®ång thêi gãp phÇn ®iÒu hoµ thu nhËp vµ thùc hiÖn b×nh ®¼ng, c«ng b»ng x· héi.
Tr íc hÕt, thuÕ lµ mét nguån thu chñ yÕu cña Nhµ n íc. ViÖc huy ®éng nguån thu chñ yÕu cho NSNN lµ vai trß quan träng cña nhiÒu chÝnh s¸ch thuÕ. BÊt kú mét Nhµ n íc nµo muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn còng ph¶i thi hµnh c¸c luËt thuÕ, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng thu thuÕ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña m×nh cho c¸c môc ®Ých: ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, qu¶n lý Nhµ n íc vµ an ninh quèc phßng, qua ®ã nh»m thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña mét Nhµ n íc.
Së dÜ thuÕ cã ® îc vai trß quan träng nµy lµ do thuÕ bao qu¸t hÇu hÕt ® îc c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, c¸c nguån thu nhËp vµ mäi tiªu dïng cña x· héi. MÆt kh¸c, thuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp mang tÝnh ph¸p lÖnh cña Nhµ n íc ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong x· héi. ChÝnh v× vËy, thuÕ lµ kho¶n thu mang tÝnh t ¬ng ®èi æn ®Þnh vµ b¶o ®¶m ® îc tÝnh tù chñ trong c©n ®èi Ng©n s¸ch.
Thø n÷a, thuÕ lµ c«ng cô qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n íc. XÐt mét c¸ch tæng qu¸t, chÝnh s¸ch thuÕ cã ¶nh h ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶, ®Õn quan hÖ cung cÇu, ®Õn c¬ cÊu ®Çu t v× sù ph¸t triÓn hay suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ. C¨n cø vµo t×nh huèng cô thÓ, Nhµ n íc cã thÓ chñ ®éng ®iÒu hµnh vÒ thuÕ: co hÑp l¹i lóc hoµn c¶nh kinh tÕ thÞnh v îng ®Ó thóc ®Èy h¬n n÷a sù ph¸t triÓn hay khuÕch tr ¬ng lóc hoµn c¶nh kinh tÕ suy tho¸i nh»m tËp trung m¹nh nhÊt nguån thu cho Nhµ n íc trang tr¶i cho c¸c ho¹t ®éng ®Ó vùc dËy nÒn kinh tÕ ®ang khñng ho¶ng, tiªu ®iÒu. ThuÕ còng cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶ vµ thu nhËp: mét phÇn thu nhËp cña ng êi tiªu dïng lµ kho¶n ®ãng gãp thuÕ. Thªm vµo ®ã, thuÕ còng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p chÕ ngù l¹m ph¸t. V× vËy, dùa vµo c«ng cô thuÕ, Nhµ n íc cã thÓ h¹n chÕ hoÆc thóc ®Èy viÖc tÝch luü vµ ®Çu t , khuyÕn khÝch kinh tÕ ph¸t triÓn.
Mét vai trß kh¸c còng hÕt søc quan träng ®ã lµ: thuÕ lµ c«ng cô gãp phÇn ®iÒu hoµ thu nhËp vµ thùc hiÖn b×nh ®¼ng, c«ng b»ng x· héi. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nãi chung, ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr êng, nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ n íc, ®Ó thÞ tr êng tù ®iÒu chØnh th× viÖc ph©n phèi cña c¶i vµ thu nhËp sÏ cµng tËp trung vµ t¹o ra hai cùc ®èi lËp, mét sè ng êi sÏ giµu lªn nhanh chãng vµ ®a sè ng êi nghÌo cuéc sèng vÉn kh«ng ® îc c¶i thiÖn. T×nh tr¹ng trªn ch¼ng nh÷ng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®¹o ®øc, c«ng b»ng mµ cßn t¹o lËp nªn sù m©u thuÉn giai cÊp lµm mÊt ®i ý nghÜa cao c¶ cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét ®Êt n íc. Trong thùc tiÔn, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia lµ kÕt qu¶ nç lùc cña céng ®ång toµn d©n, mçi thµnh viªn trong x· héi ®Òu cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh. Bëi vËy cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ n íc trong sù ph©n phèi l¹i thu nhËp trong x· héi th«ng qua c«ng cô ®Æc biÖt lµ thuÕ. Qua viÖc thu thuÕ, thu nhËp cña ng êi d©n ® îc ®iÒu hoµ, c©n ®èi vµ mäi c«ng d©n cïng ® îc h ëng sù b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng x· héi.
1.1.2 . thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng:
a. LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng:
ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914-1918) ®· x¶y ra vµ ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ rÊt nÆng nÒ. Mèc thêi gian nµy ghi s©u trong lÞch sö, ®¸nh dÊu mét cuéc ®¹i chiÕn th¶m khèc nh ng còng bëi thÕ mµ cã sù ra ®êi cña thuÕ doanh thu, nguån gèc cña thuÕ GTGT hiÖn nay.
Sau ®¹i chiÕn, nh»m ®éng viªn sù ®ãng gãp réng r·i cña ®«ng ®¶o c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ n íc ®ång thêi nhanh chãng hµn g¾n vÕt th ¬ng chiÕn tranh, thuÕ doanh thu ®· ® îc nghiªn cøu vµ ® a vµo ¸p dông. DÇn dÇn viÖc thu thuÕ ®· ®i s©u vµ lan nhanh vµo c¸c n íc ph¸t triÓn. Lóc ®Çu thuÕ doanh thu chØ ®¸nh vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh l u th«ng hµng ho¸ (kh©u b¸n lÎ) víi møc thuÕ suÊt rÊt thÊp. Song ®Õn ®Çu thËp niªn 20, cïng víi sù ph¸t triÓn v ît bËc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thuÕ doanh thu ®· béc lé nhiÒu nh îc ®iÓm. §Ó kh¾c phôc nh÷ng nh îc ®iÓm cña thuÕ doanh thu, thuÕ GTGT ®· ra ®êi.
Thùc chÊt, thuÕ GTGT ®· ® îc mét ng êi §øc tªn lµ Carl Friendrich Vol Siemens, thuéc gia ®×nh s¸ng lËp C«ng ty Siemen, mét tËp ®oµn c«ng nghiÖp hµng ®Çu cña §øc, nghiªn cøu vµ ® a ra. MÆc dï vËy, «ng kh«ng thuyÕt phôc ® îc ChÝnh phñ ¸p dông lo¹i thuÕ nµy. Vµ ®Õn n¨m 1947, thuÕ GTGT ®· ® îc ®Ò cËp trong t¸c phÈm vÒ c¶i tæ hÖ thèng thuÕ cña nhµ khoa häc ng êi Mü tªn lµ Chao. N¨m 1953, ë NhËt ng êi ta còng ®· nghiªn cøu vµ ® a ra mét bé luËt vÒ thuÕ GTGT nh ng kh«ng ® îc Quèc héi th«ng qua. Vµ vµo n¨m 1954, Ph¸p lµ n íc ®Çu tiªn ¸p dông thuÕ GTGT thay cho thuÕ doanh thu. Tuy nhiªn lóc ®ã Ph¸p chØ ¸p dông lo¹i thuÕ nµy cho mét sè ngµnh nghÒ c¸ biÖt. §Õn ngµy 1/1/1968, thuÕ GTGT ë Ph¸p lÇn ®Çu tiªn ® îc ¸p dông réng r·i ®èi víi c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, l u th«ng hµng ho¸, dÞch vô víi 4 møc thuÕ suÊt kh¸c nhau (5.5%; 7%; 18.6%; 33.3%)
Qu¸ tr×nh thèng nhÊt hµng ho¸ ë Ch©u ¢u ® îc thóc ®Èy m¹nh mÏ cã t¸c dông thuËn lîi ®Ó thuÕ GTGT ® îc triÓn khai nhanh chãng ë c¸c n íc kh¸c vµ trë thµnh nguån thu chñ yÕu cña NSNN ë nhiÒu quèc gia. Nhê ®ã, c¬ chÕ cña thuÕ GTGT ngµy cµng hoµn thiÖn vµ ® îc coi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó gia nhËp khèi EEC. HiÖn nay theo tµi liÖu cña Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ IMF ®· cã 120 n íc ¸p dông thuÕ GTGT, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c n íc Ch©u ¢u, Ch©u Phi, Mü La Tinh nh Ph¸p (1954), Thuþ §iÓn (1989)… vµ mét sè n íc Ch©u ¸ nh NhËt B¶n (1989), Indonexia (1985), §µi Loan (1986), TriÒu Tiªn (1987), Singapore (1994), Th¸i Lan (1995), ViÖt Nam (1/1/1999)…
b. B¶n chÊt, môc tiªu vµ yªu cÇu cña thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng:
B¶n chÊt cña thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng:
ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu, mét yÕu tè cÊu thµnh trong gi¸ hµng hãa, dich vô nh»m ®éng viªn sù ®ãng gãp cña ng êi tiªu dïng nh thuÕ doanh thu. Tuy nhiªn thuÕ GTGT cã ®iÓm kh¸c c¬ b¶n víi thuÕ doah thu lµ chØ ng êi b¸n hµng ho¸, dÞch vô lÇn ®Çu ph¶i nép thuÕ GTGT trªn toµn bé doanh thu b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô, nh÷ng ng êi b¸n hµng ë nh÷ng kh©u tiÕp theo ®èi víi hµng ho¸ ®ã chØ ph¶i nép thuÕ trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm. §ã chÝnh lµ lý do v× sao s¾c thuÕ nµy cã tªn gäi lµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
ThuÕ GTGT lµ s¾c thuÕ duy nhÊt thu theo ph©n ®o¹n chia nhá qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l u th«ng hµng ho¸, dÞch vô tõ kh©u ®Çu tiªn ®Õn ng êi tiªu dïng cuèi cïng. §Õn cuèi chu kú s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô, tæng sè thuÕ thu ® îc ë c¸c c«ng ®o¹n sÏ khíp víi sè thuÕ tÝnh trªn gi¸ hµng ho¸ hoÆc gi¸ dÞch vô cho ng êi tiªu dïng cuèi cïng.
Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña thuÕ GTGT lµ s¶n phÈm hµng ho¸, dï qua nhiÒu kh©u hay Ýt kh©u, tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng ®Òu chÞu thuÕ nh nhau. ThuÕ GTGT kh«ng ph¶i do ng êi tiªu dïng trùc tiÕp nép mµ do ng êi b¸n s¶n phÈm, dÞch vô nép thay vµo kho b¹c do trong gi¸ b¸n hµng ho¸, dÞch vô cã c¶ thuÕ GTGT.
ThuÕ GTGT ®¸nh vµo c¸c s¶n phÈm, dÞch vô tiªu thô trong n íc, kÓ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu. Th«ng th êng hµng ho¸, dÞch vô dïng cho môc ®Ých xuÊt khÈu kh«ng thuéc diÖn ®¸nh thuÕ GTGT. Møc thuÕ th êng ph¶i nép c¨n cø vµo c«ng dông vËt chÊt cña s¶n phÈm, kh«ng ph©n biÖt dïng vµo môc ®Ých g×.
Nh vËy chóng ta cã thÓ hiÓu r»ng b¶n chÊt thuÕ GTGT lµ thuÕ tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸ dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l u th«ng ®Õn tiªu dïng.
Môc tiªu vµ yªu cÇu ®èi víi thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng:
Còng nh tÊt c¶ c¸c luËt thuÕ kh¸c, thuÕ GTGT sau khi ® îc nghiªn cøu vµ triÓn khai, muèn tån t¹i vµ ph¸t huy hÕt t¸c dông th× cÇn ph¶i ®¹t ® îc c¸c môc tiªu vµ yªu cÇu vÒ c¸c mÆt tµi chÝnh-ng©n s¸ch, kinh tÕ, nghiÖp vô vµ x· héi.
VÒ mÆt tµi chÝnh-ng©n s¸ch: ThuÕ GTGT ph¶i h×nh thµnh ® îc mét nguån thu tËp trung vµ æn ®Þnh cho NSNN. ë nhiÒu n íc, thuÕ GTGT cã vai trß quan träng trong toµn bé hÖ thèng ®¸nh thuÕ vµ th êng chiÕm tû lÖ lín trong tæng thu cña NSNN (kho¶ng 30%-40%). Sè thuÕ GTGT thu ® îc trong n¨m ®Çu tiªn khi b¾t ®Çu tèi thiÓu ph¶i b»ng sè thu do thuÕ doanh thu mang l¹i vµ ph¶i t¨ng dÇn trong qu¸ tr×nh ¸p dông do më réng vµ qu¶n lý thuÕ GTGT tèt h¬n. Do tÝnh hîp lý h¬n cña chÝnh s¸ch thuÕ GTGT ph¶i h¹n chÕ ® îc nh÷ng nh îc ®iÓm, tån t¹i cña thuÕ doanh thu, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt, kinh doanh ph¸t triÓn.
VÒ mÆt kinh tÕ: thuÕ GTGT ph¶i ®¶m b¶o ® îc tÝnh ®éng viªn hîp lý ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh, h¹n chÕ ® îc nh÷ng nh îc ®iÓm cña thuÕ doanh thu, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh hµng ho¸ xuÊt khÈu ®ång thêi ph¶i thu hót ® îc vèn ®Çu t tõ n íc ngoµi. MÆt kh¸c, thuÕ GTGT ph¶i phôc vô cã hiÖu qu¶ chñ tr ¬ng gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, b¶o ®¶m sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §ång thêi c¸c s¾c thuÕ GTGT ph¶i ®¶m b¶o ® îc sù b×nh ®¼ng vÒ ®ãng gãp thuÕ gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, thóc ®Èy viÖc tæ chøc vµ s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt, chuyÓn m¹nh c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ sang h¹ch to¸n kinh doanh n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ.
VÒ mÆt x· héi : Còng gièng nh môc ®Ých tån t¹i cña c¸c s¾c thuÕ kh¸c, thuÕ GTGT còng ph¶i ®¶m b¶o ® îc sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng, ®¶m b¶o tÝnh trung lËp vÒ thuÕ.
VÒ mÆt nghiÖp vô: §Ó luËt thuÕ GTGT cã thÓ nhanh chãng ®i vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× tr íc hÕt nã ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, dÔ lµm, dÔ kiÓm tra, ®Æc biÖt ph¶i qu¶n lý ® îc mét c¸ch chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn ho¸ ®¬n, chøng tõ, sæ kÕ to¸n, ph ¬ng ph¸p h¹ch to¸n…
§Ó thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu trªn lµ mét ®iÒu rÊt khã. Bëi v× c¸c môc tiªu trªn, b×nh th êng cã thÓ dung hoµ víi nhau nh ng ®«i lóc l¹i m©u thuÉn. VÝ dô: muèn viÖc thu thuÕ trë nªn ®¬n gi¶n, kh«ng phøc t¹p th× cã thÓ ¸p dông thu víi Ýt møc thuÕ suÊt nh ng ®iÒu ®ã l¹i dÉn ®Õn sù kh«ng c«ng b»ng, kh«ng ph¶n ¸nh chÝnh x¸c møc thuÕ cña tõng ngµnh hoÆc muèn khuyÕn khÝch s¶n xuÊt th× ph¶i gi¶m thuÕ, níi láng thuÕ nh ng ®iÒu ®ã l¹i ¶nh h ëng ®Õn sè thu cña NSNN… ChÝnh v× vËy cÇn nghiªn cøu, xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch kü l ìng ®Ó t×m ra môc tiªu, yªu cÇu vµ t×nh h×nh cña tõng giai ®o¹n. kh«ng mét Nhµ n íc nµo cã thÓ cÇu toµn buéc chÝnh s¸ch thuÕ ph¶i ®¸p øng ngay mét lóc c¶ bèn môc tiªu vµ yªu cÇu nãi trªn, trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ, cã khi ph¶i gi¶m bít mét hoÆc hai môc tiªu, yªu cÇu víi mét møc ®é nhÊt ®Þnh ®Ó cã thÓ ®¹t ® îc môc tiªu chÝnh quan träng h¬n.
c. §iÒu kiÖn ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng:
ThuÕ GTGT lµ mét s¾c thuÕ tiªn tiÕn, nã ®· kh¾c phôc ® îc nh÷ng nh îc ®iÓm cña thuÕ doanh thu lµ thu chång chÐo. Tuy nhiªn, ®Ó ¸p dông thuÕ GTGT mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ® îc c¸c môc tiªu ®ã.
Thø nhÊt, ph¶i x©y dùng ® îc nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn qu¶n lý kinh tÕ phï h
