Sáp tự nhiên

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA – ĐẠI HỌC QUỐC GIA TPHCM KHOA CÔNG NGHỆ HÓA – THỰC PHẨM NGÀNH CÔNG NGHỆ THỰC PHẨM BỘ MÔN HÓA HỌC THỰC PHẨM BÀI BÁO CÁO SÁP TỰ NHIÊN GVBM: TÔN NỮ MINH NGUYỆT SINH VIÊN THỰC HIỆN: PHAN ĐỨC HẢI NINH VĂN THẮNG TOÙM TAÉT A.Giôùi thieäu vaø phaân loaïi-------------------------------------------------------- -------- trang 3 B.Tính chaát vaø caáu taïo cuûa saùp --------------------------------------------------------- trang 5 1.Tính chaát vaät lyù---------------------------------------------------------------------------trang 6 2.Tính chaát hoùa hoïc Chæ soá acid---------------------------------------------------------- trang7 Chæ soá xaø phoøng hoùa Chæ soá ester Chæ soá Iod Chæ soá acetyl 3.Mot soá loaïi saùp töï nhieân quan troïng---------------------------------------------- trang8 Saùp ong Spermaceti Wool Grease vaø saùp lanolin Saùp Carnauba Saùp candelilla Saùp ozocerite C. Caùc quaù trình tinh cheá saùp töø saùp töï nhieân--------------------------------------------trang 10 Quaù trình chieát taùch saùp trang 11 Quaù trình taùch caùc loïai saùp khaùc nhau trang11 Ñònh tính, ñònh löôïng saùp trang 17 D. Sinh tổng hợp của sáp tự nhiên.-----------------------------------------------------------trang 20 A.Giới thiệu       Sáp thường được biết tới như là những hợp chất kỵ nước mạch dài, thường được tìm thấy trên bề mặt của cây cỏ và động vật. Bản chất hóa học sáp là ester của acid béo mạch dài và rượu đơn chức mạch dài phân tử lượng lớn. Dạng tổng quát là: R1COOR . Với R: là gốc rượu cetilic, hexacozanol, mantanilic, cerilic, octacozanol, mirixilic Với R1:là gốc acid béo như palmitic, cerotic… Tuy nhiên định nghĩa nêu trên quá hẹp về sáp cho ngành hóa lẫn giới công nghệ (sáp). Ta có thể định nghĩa theo một cách khác: "Sáp là một thuật ngữ được dùng để định nghĩa những chất nhân tạo có những đặc điểm sau đây: có thể nhào trộn được ở 20 độ C, giòn cho đến rắn, chưa tinh chế hoặc đã kết tinh, mờ cho đến mờ đục, độ nhớt thấp nhưng vẫn cao hơn một tí so với nhiệt nóng chảy, không quánh, độ đặc và tính hòa tan tùy thuộc vào nhiệt độ và khả năng đánh bóng được trong điều kiện áp suất nhỏ.” Những tính chất nêu trên là đủ để phân biệt sáp và những vật phẩm thương mại khác. Trong hóa học, sáp tạo thành khá nhiều lớp hóa chất khác nhau: hydrocarbon, sáp ester, sterol ester, cetone, andehyde, rượu và sterol. Độ dài của những chất này rất khác nhau có thể từ C2 cho đến C62 . Sápphân loại dựa theo nguồn gốc tạo thành: sáp tự nhiên và sáp nhân tạo. Saùp nhaân taïo: ngöôøi ta taïo ra baèng caùch ester hoùa caùc saûn phaåm oxyhoùa cuûa xerezin va parafin vôùi acid beùo . Saùp töï nhieân: ngoaøi caùc ester noùi treân, coøn coù moät ít röôïu baäc cao töï do vaø acid baäc cao töï do vaø moät ít hydrocacbon luoân luoân coù soá C leû(27-33), caùc chaát maøu vaø caùc chaát thôm.Haøm löôïng toång soá cuûa caùc taïp chaát naøy coù theå ñeán 50%. Trong saùp thieân nhieân thöôøng gaëp caùc loaïi röôïu coù phaân töû lôùn vaø caùc acid beùo baäc cao sau: Acid nguồn Acid acid palmitic : CH3-(CH2)14-COOH : Saùp ong, spermaxeti . Acid cacraubic : CH3-(CH2)22-COOH :Saùp cuûa caây co .ï Acid xerotic : CH3-(CH2)24-COOH Acid montanic : CH3-(CH2)26-COOH : saùp cuûa ong ,cuûa laù vaø cuûa quaû Acid melisic : CH3-(CH2)28-COOH Röôïu nguon Ruôïu xetylic : CH3-(CH2)14-CH2OH :spermaxeti Röôïu xerylic : CH3-(CH2)24- CH2OH :Saùp ong . Röôïu montanic : CH3-(CH2)26- CH2OH : saùp cuûa ong, cuûa laù vaø cuûa quaû Röôïu mirixylic : CH3-(CH2)28- CH2OH Căn cứ vào nguồn gốc sáp tự nhiên dược chia làm 3 loại: - sáp động vật - sáp thực vật - sáp khoáng · Saùp ñoäng vaät : tieát ra töø tuyeán saùp cuûa coân truøng, tuyeán xöông cuït cuûa chim vaø töø tuyeán da cuûa ñoäng vaät coù vuù. Coân truøng thöôøng duøng saùp laøm vaät lieäu xaây döïng. VD: Sáp ong, sáp spermaceti (trong mỡ cá voi), sáp mỡ lông (cừu) và sáp lanolin (cũng là một hợp chất mỡ lông cừu) là những loại sáp động vật quan trọng nhất. Trong đó, sáp ong, sáp mỡ lông và sáp lanolin là những sản phẩm phụ từ các ngành công nghệ khác. · Sáp thực vật sáp carnauba (cọ carnauba – theo từ điển hóa - còn được gọi là sáp Brazil) – được biết đến như là loại sáp phổ biến nhất, sáp ouricouri – một loại sáp thuộc họ cau dừa khác và sáp candelilla. Ba loại sáp trên tạo nên phần chính của sáp thực vật. Saùp thöôøng coù 1 löôïng khoâng lôùn laém ôû trong thöïc vaät, treân beà maët cuûa laù, quaû, thaân caønh …chuùng coù taùc duïng baûo veä traùi, laù, thaân choáng söï xaâm nhaäp cuûa vi sinh vaät vaø moâi tröôøng (maát nöôùc, choáng thaám nöôùc). Moät löôïng ñaùng keå cuûa lôùp saùp naøy laø hydrocacbon - daõy parafin. Thaønh phaàn saùp cuûa 1 vaøi loïai rau quaû Rau quaû Thaønh phaàn saùp Laù baép caûi Röôïu C12, C18 - C28: acid palmitic vaø caùc acid khaùc Ceryl vaø stearyl alcohol . Nonacozan :C29H60 vaø daãn xuaát nonacozanol coù nhoùm carbonyl  CH3-(CH2)13-CH(OH)-(CH2)13 -CH3 Thuoác laù Heptocozan C27H56; Untriacontan C31H64 Nho a.palmitic töï do; ester palmitic vôùi enocaprol; röôïu cerilic; myristic; acid cerolic… Hoa Saùp coù maøu, ester dipalmetate vôùi röôïu 2 chöùc xantophyl, zeaxanthin (coù baûn chaát carotenoid) Hoa höôùng döông Ceryl cerotate Cutin: baûo veä caùc lôùp bieåu bì thöïc vaät (waxe cuticle); laø 1 polymer phöùc taïp, M lôùn, hoøa tan trong kieàm. O · Saùp khoaùng: chieát xuaát töø than ñaù linhit hoaëc than buøn nhôø dung moâi höõu cô vaø được phân ra sáp dầu mỏ, sáp ozocerite và sáp than nâu (montan). Dựa vào cấu tạo hóa học, sáp thể hiện 1 vùng quang phổ rộng của nhiều hóa chất khác nhau: từ polyethylene, polymer của ethylene oxide, dẫn xuất của sáp than nâu, alkyl ester của monocarboxylic acid, alkyl ester của hydroxy acid, rượu polydric ester của hydroxy acid, sáp Fisher-Tropsch và sáp đã được hyđro hóa cho đến sáp amide mạch dài. Tỉ trọng bằng 1, nhiệt nóng chảy 72-77oC, thành phần chính: acid montanilicvà ester của nó B. Tính chất đặc trưng và cấu tạo của sáp:       Người Ai Cập cổ đại đã dùng sáp ong để làm bảng viết và hàng mẫu. Ngày nay sáp được coi là một trong những chất dẻo thông dụng nhất. Thật vậy, ở nhiệt độ bình thường, sáp được dùng để nắn và tạo hình – đã có từ thời người Ai Cập cổ đại. Nhiệt độ nóng chảy của sáp thường khác nhau và dao động trong khoảng 40-120 °C       Sáp không tan trong nướcvà trong rượu lạnh, tan tốt trong benzen, cloroform, ether,… hòa tan trong nhiều dung môi bão hòa, và độ hòa tan thì tùy thuộc nhiều vào nhiệt độ. Sáp có thể làm ướt và phân tán chất sắc tố, không hòa tan trong nước cho nên sáp được dùng nhiều trong công nghê thực phẩm, dược và công nghệ đồ trang hoàng (furniture). Thêm vào đó, tính dễ cháy của sáp tạo cho nó một công dụng nổi bật trong việc làm đèn cầy và nhiên liệu. Sáp cũng được dùng nhiều trong công nghệ bôi trơn (nhớt hoặc những chất bôi trơn như graphite) và công nghệ tĩnh điện nhờ vào tính dẻo tự nhiên, nhiệt độ cháy cao và hằng số điện môi cao của nó.       Tính chất của sáp tùy thuộc nhiều vào cấu trúc phân tử hơn là kích cỡ phân tử hay cấu tạo chất. Thành phần cấu tạo của sáp có thể có từ hydrocarbon, ester, cetone, andehyde, rượu và acid, phần lớn là chất béo mạch dài . Hydrocarbon trong sáp dầu hỏa chủ yếu là alkan nhưng đôi khi cũng có một số hợp chất không bão hòa và hợp chất có phân mạch nhánh. Những ester thông dụng thường là những ester từ acid bão hòa với 12-28 nguyên tử carbon kết hợp với rượu bão hòa cùng độ dài .Rượu bậc 1, acid, và ester có chứa một số chẵn các nguyên tử carbon mạch thẳng. Mặt khác, đa số cetone, rượu bậc hai, và hydrocarbon lại chứa một số lẻ các nguyên tử carbon .Cấu tạo hóa học của sáp biến đổi nhiều tùy vào nguồn gốc của nguyên liệu. Một phần lớn cholesterol (C27H46O) và lanosterol (C30H50O) được tìm thấy trong sáp lông. I.Tính chất vật lý:  - Sáp là chất vô định hình, dễ mềm khi đun nóng, sáp không bị mềm bởi nước, không thấm nước, không dẫn điện . - Màu và mùi được xác định bằng cách so sánh với những chất mẫu chuẩn trong trạng thái nóng chảy. Trong bảng đo màu nhạt nhất được chọn là 0 và màu hổ phách là 8 . Sáp tinh chế thường không có vị, tính chất này khá quan trọng cho candelilla trong việc chế tạo chewing-gum .- Nhiệt nỏng chảy và nhiêt hóa dẻo là những tính chất vật lý quan trọng. Nhiệt nóng chảy có thể được xác định bằng phương pháp mao dẫn (capillary tube method) hoặc là phương pháp điểm sương (drop point method). Nhiệt hóa dẻo của sáp là nhiệt độ mà tại đó sáp rắn bắt đầu mềm đi (softening point) . - Độ thấm (penetration) của sáp được đo dựa theo chiều sâu của một cây kim có thể vào được một miếng sáp . - Độ co rút ( shrinkage) và nhiệt cháy là 2 tính chất vật lý thường đuợc để ý đến khi nói về sáp. Nhiệt độ cháy là nhiệt độ mà tại đó sự cháy xảy ra nếu một ngọn lửa nhỏ được đưa qua bề mặt của mẫu sáp. Trong thể lỏng, sáp nóng chảy co đều cho đến khi nhiệt độ tiến dần đến nhiệt hóa rắn (solidification point). Tính chất này được đo như là tỉ số phần trăm co rút của thể tích. II.Tính chất hóa học Beàn hoùa hoïc ,beàn aùnh saùng, khoù oxy hoùa, khoù thuûy phaân (xaø phoøng hoùa ôû 150-160°C, moâi tröôøng kieàm). Hoøa tan toát trong dung moâi höõu cô. a.Chỉ số acid (AV): mg KOH cần thiết để trung hòa 1g sáp. Nó đuợc xác định bằng sự chuẩn độ của dung dịch sáp trong ethanol-toluene với 0.5M kali hydroxide. Phenolphthalein thường được dùng làm chất chỉ thị trong sự chuẩn độ (titration). Vw là lượng KOH (mL) dùng trong sự chuẩn độ và w khối lượng của sáp dùng. MKOH = 56.104      Chỉ số acid = (Vw x 56.104) / w b.Chỉ số xà phòng hóa (SV): mg KOH cần để hydro hóa 1g sáp.       Chỉ số xà phòng hóa = (Vb -Vw) x 56.105 / w Với w là khối lượng của sáp, Vb là lượng dư thể tích HCl(ml), và Vw là thể tích HCl (mL) thực sự dùng .  Cách tiến hành: Sáp (2g) được hòa tan vào toluene nóng (910mL), thêm vào rượu KOH (25 mL KOH 0.5 M) và để cất hồi lưu (reflux) trong 2 tiếng. Nhỏ vài giọt phenolphthalein vào và lượng KOH còn dư sẽ được chuẩn độ với 0.5M HCl. Thực hiện một sự chuẩn độ trống ( blank titration) với 25 mL 0.5M (alcoholic) rượu KOH và toluene. c.Chỉ số ester (EV) là hiệu của chỉ số xà phòng và chỉ số acid, chỉ ra lượng kali hydroxide dùng trong sự xà phòng hóa của ester. EV = SV - AV d.Chỉ số Iod (IV): biểu diễn lượng iod hấp thụ bởi sáp. Đây là đơn vị đo sự không bão hòa. e.Chỉ số Acetyl: chỉ ra lượng KOH (mg) cần thiết cho sự xà phòng hóa của nhóm acetyl đồng hóa trong 1 g sáp trong sự acetyl hóa. Sự khác biệt của chỉ số acetyl và chỉ số ester chỉ ra lượng tự do của nhóm hydroxy (hoặc thành phần rượu) trong sáp . Cách tiến hành: lấy một mẫu sáp, acetyl hóa bằng acetic anhydride. Sau đó lấy một lượng sáp đã acetyl hóa (khoảng 2 g), cho xà phòng hóa và đo chỉ số xà phòng. Chỉ số acetyl là chỉ số xà phòng của lượng sáp đã được acetyl hóa.    III.Tính chất của những loại sáp tự nhiên quan trọng: a.SÁP ONG: Vai trò :bảo vệ mật ong khỏi hư hỏng và tổn thất, cũng như bào vệ ấu trùng phát triển bình thường. Sáp ong là một chất rắn vô định hình, thường là màu vàng cho đến màu hổ phách tùy thuộc vào nguồn gốc và khâu chế tạo. Tính chất :Sáp ong có độ hòa tan cao trong benzene, toluene, chloroform và những dung môi hữu cơ phân cực khác. Có thành phần chính là palmitomirixilic, ngoài ra có ester của acid béo không no hypogeic (C16:1 ∆2) với rượu mirixilic, rượu và acid có số C32-C34 . Chỉ số : Sáp ong có chỉ số acid từ 17 cho đến 36, chỉ số xà phòng hóa: 90-147, nhiệt nóng chảy 60-67◦C, chỉ số ester 64-84, tỷ trọng 0.927-0.970 và cuối cùng là chỉ số iod 7-16. Sáp ong nguyên chất cấu tạo gồm có 70-80% là những chuỗi ester dài, 12-15% acid tự do, 10-15% hydrocarbon, và một lượng nhỏ diol và cholesterol (C27H46O) ester . Ứng dụng : Sáp ong là một trong những loại sáp hữu dụng và đáng giá nhất. Công dụng của nó không chỉ ở công nghiệp đèn cầy, ngành công nghiệp lâu đời nhất về sáp, mà còn được dùng nhiều trong những ngành công nghiệp khác như công nghiệp tĩnh điện, công nghiệp thực phẩm, giấy và cao su. b.SPERMACETI: chieám 1 löïông lôùùn trong naõo caù voi, caù nhaø taùng, laø ester cuûa acid palmitic vaø röôïu cetilic (cetyl palmitat) Nhieät ñoä noùng chaûy 41-49°C, ñöôïc öùng duïng laøm chaát ñònh huông (nöôùc hoa, myõ phaåm), cao daùn y teá . c.SÁP MỠ LÔNG( WOOL GREASE) VÀ SÁP LANOLIN: tích tụ 1 lượng lớn ở lông, giöõ cho da vaø loâng ñoäng vaät khoâng bò thaám nöôùc . Wool Grease là hợp chất phụ từ ngành công nghiệp lông (cừu) và những loại WG tốt nhất tạo nên lanolin. Lanolin laø hoãn hôïp caùc ester cuûa röôïu sterol vôùi caùc acid beùo cao phaân töû coù nhaùnh (acid lanopalmitic, acid lanostearic). Trong y dược lanolin chiếm khoảng 80% của sự tiêu thụWG. Lanolin và Spermaceti được dùng để pha chế kem va pomat trong mỹ phẩm . WG có nhiệt nóng chảy ở 35-42◦C, chỉ số acid 7-15, chỉ số xà phòng hóa 100- 110, chỉ số ester 85-100, tỷ trọng 0.932-0.945 và chỉ số iod là 22-30. d.SÁP CARNAUBA: được mệnh danh là nữ hoàng của những loại sáp. Sáp carnauba là một loại sáp thực vật chế biến ở Brazil. Nó rắn, vô định hình và dẻo dai với mùi thơm dễ chịu. Sáp carnauba thường được dùng cho mỹ phẩm, trong công nghệ thực phẩm, sáp carnauba là một chất phụ tráng men cho kẹo, gôm (gum) .  Sáp carnauba hòa tan được trong hầu hết các dung môi hữu cơ. Nó chứa 84-85% ester, acid tự do 3-3.5%, nhựa cây 4-6%, rượu 2-3% và hydrocarbon 1.5-2.0%. Bình thöôøng carnauba có trị acid 2.9-9.7, chỉ số este 39-55, chỉ số xà phòng hóa 79-95, chỉ số iod 7-14 và nhiệt nóng chảy trong khoảng từ 78-85 độ C. e. SÁP CANDELILLA: là một loại sáp thực vật được điều chế chủ yếu từ Mexico, được dùng khá nhiều trong sản xuất chewing-gum và mỹ phẩm (khoảng 40% thị trường). Ngoài ra, nó cũng được dùng làm vecni đánh bóng đồ đạc, sản phẩm trong công nghệ bôi trơn và làm lớp bao phủ bề mặt ngòai của giấy. Sáp candelila có tỷ trọng 0.98, chỉ số acid 12-22, chỉ số xà phòng hóa 43-65, nhiệt nóng chảy 66-71◦C, chỉ số ester 65-75 và chỉ số iod từ 12 đến 22. Cấu tạo hóa học của sáp candelila gồm 28-29% ester, 50-51% hydrocarbon, 7-9% acid tự do và một phần nhỏ rượu và cholesterol (C27H46O). f.OZOCERITE: là một loại sáp khoáng ở Galicia, Nga, Iran và Mỹ. Đa số ozocerite chứa hydrocarbon, nhưng thành phần hóa học lại thay đổi với những loại khác nhau. Cơ bản, ozocerite có chỉ số ester 56-66, chỉ số acid 31-38, chỉ số xà phòng hóa 87-104, nhiệt nóng chảy 93-89◦C và chỉ số iod dao động từ 14-18. Ozocerite được phân ra chưa tẩy(unbleached) (đen), tẩy 1 lần (vàng) và tẩy 2 lần (trắng). Nó được dùng chủ yếu trong chế tạo chất bôi trơn, môi son, chất đánh bóng và chất dính.  C.Các quá trình tinh chế sáp các lọai sáp từ sáp tự nhiên:     Để hiểu rõ quá trình định tính (xác định thành phần cấu tạo) của sáp tự nhiên, trước hết ta phải tìm hiểu về sự tổng hợp sinh học, sản xuất và ứng dụng của nó. Ngược lại với thành phần hóa học của sáp tổng hợp: không biến đổi và tùy thuộc nhiều vào quy trình sản xuất, sáp tự nhiên có một thành phần hóa học tương đối phức tạp. Trong quá trình chế tạo, sáp tự nhiên trước hết được cô lập bằng chiết xuất hóa học, sau đó phân ly bằng phép sắc ký bao gồm cả sắc ký lỏng cao áp (high performance liquid chromatography-HPLC) và sắc ký khí, và sau đó là định tính dựa trên các phép phân tích khối phổ. Những điều nêu sau đây đề cập cụ thể hơn về sự phân tích hóa học của sáp tự nhiên dựa trên những hiểu biết tổng quát sẵn có về chiết xuất hóa học, sắc ký (chromatography) và phép phân tích khối phổ (mass spectrometry). I.Quá trình chiết tách sáp     Sáp tự nhiên là hỗn hợp của nhiều hợp chất kỵ nước mạch dài nằm trên bề mặt của thực vật và động vật. Tuy nhiên trong thực tế lipid cũng tồn tại trong hầu hết các cơ thể sinh vật. Một phương pháp được dùng nhiều trong thời gian trước đây: .  + Phơi khô mô thực vật và động vật, sau đó chiết lipid (chọn dung môi là hexane hoặc chroloform) bằng dụng cụ chiết xuất Soxhlet. Sử dụng phuơng pháp này thì thời gian phơi trong những dung môi hữu cơ, cụ thể là chroloform, phải ngắn để tránh việc lipid nội tạng cũng bị chiết xuất (vì ta chỉ quan tâm đến lớp sáp bề mặt). Đối với thực vật tiến hành trong điều kiên thời tiết lạnh, nhưng đôi khi cũng được thực hiện trong điều kiện nóng (điểm nóng chảy của dầu hỏa nhẹ) hoặc bằng một hình thức hấp thụ, để loại bỏ lipid bề mặt. Chroloform, được dùng khá nhiều trong quá khứ, là một chất khá độc hại, do đó dichloromethane có thể được dùng thay thế .  + Sau khi loại bỏ dung môi trong điều kiện chân không, ta đo phần dư còn lại chính là lipid đã được chiết xuất. . Để đánh giá năng suất của quá trình chiết xuất trên ta cho một lượng sáp tiêu chuẩn và xác định hàm lượng của thành phần này bằng phép sắc ký cột. II.Quá trình tách các sáp khác nhau: Chiết xuất lipid bề mặt chứa hydrocarbon, rượu mạch dài, aldehyde và cetone, acid ester mạch ngắn tạo từ rượu mạch dài, acid béo, sterol và sterol ester, và thể oxy hóa của những hợp chất nêu trên. Trong hầu hết các trường hợp, ta cần phải phân ly chiết xuất lipid ra thành những lớp thành phần lipid khác nhau trước khi nhận biết từng thành phần. Việc phân ly sáp ra những thành phần riêng biệt có thể thực hiện bằng phép sắc ký cột . +Hòa tan chiết xuất lipid vào một dung môi phân cực thấp, thường là hexane hoặc dầu hỏa nhẹ, và cho vào sắc ký cột kế.  +Nếu phần dư không hòa tan trong hexane hay dầu hỏa nhẹ thì ta phải sử dụng một dung dịch nóng hoặc một dung môi phân cực cao hơn như là chloroform hay dichloroethane.  + Nâng dần độ phân cực của dung môi ta có thể thu được hydrocarbon, ester, aldehyde và cetone, triglyceride, rượu, hydroxy-di-cetone, sterol, và acid béo riêng biệt ra từ cột sắc ký. Các chất hấp phụ thường được dùng là alumina (Al2O 3) hoặc silica gel. H1: sắc ký cột (a) từ ống pipet ; (b) từ puret Tuy nhiên, saphadex (1dẫn xuất polysarcharid – dextran) LH-20 được dùng để phân ly alkan từ Green River Shale. Sàng (Linde) 5Å có thể loại bỏ n-alkan tạo nên hydrocarbon concentrate phân nhánh và hydrocarbon vòng béo. Sau đó cho thêm bạc nitrat (AgNO3) cho vào cột alumina (Al2O 3) hoặc cột silica gel hoặc tiếp tục dùng sắc ký bản mỏng để phân ly các thành phần của sáp dựa vào sự khác biệt của độ không bão hòa. H.2 Sắc ký trên bản mỏng Filter paper: lọc giấy Component ring: Hợp thành vòng đai H.3 Phép ghi sắc dựa vào sự mở rộng của vòng đai trên bản mỏng Với sắc ký bản mỏng, chúng ta có thể thu được một lượng đáng kể các thành phần đã phân ly của sáp. Đa số các thành phần của sáp ester có thể được phân ly bán phần hay toàn phần bằng sắc ký bản mỏng; bản mỏng được dùng là 25 μm silica gel trong dung môi hexane-diethyl ether hay benzene-hexane. Hệ số chậm trễ (retardation factor) Rf của đa số các loại sáp được nêu trong bảng 1. Rf : Tỷ số giữa độ dịch chuyển của chất nghiên cứu và dung môi được gọi là hằng số sắc ký, là đại lượng đặc trưng cho từng chất. H.4 Sự quyết định của Rf trong sắc ký bảng mỏng Authentic product: sản phẩm chắc chắn được tạo ra từ phản ứng Spot: vết đen  Bảng 1: Sự phân ly của các thành phần sáp dùng sắc ký bản mỏng với silica gel: chỉ số sắcký Rf cho những thành phần sáp phổ biến. Dung môi Thành phần A B C D E F G H Hydrocarbon 0.95 0.96 0.95 0.85 0.83 0.95 0.85 Squalene 0.80 Trialkylglyceryl ether 0.90 Steryl ester 0.90 0.95 0.57 Sáp ester 0.90 0.82 0.84 0.71 0.65 0.91 0.75 β-Dixeton 0.75 0.54 Monoxeton 0.53 Acid béo methyl ester 0.65 0.47 0.75 Andehyde 0.55 0.65 0.47 0.66 Triterpenyl acetate 0.53 Rượu bậc 2 0.36 Triacylglycerol 0.35 0.61 0.37 Acid béo tự do 0.18 0.00 0.00 0.35 Triterpenol 0.22 Rượu bậc 1 0.15 0.14 0.16 0.09 0.15 0.21 0.19 Sterols 0.10 0.16 0.10 0.12 Hydroxy-β-dicetone 0.09 0.04 Triterpenoid acid 0.05 A: dầu lửa ether (nhiệt nóng chảy 60 – 70oC) –diethyl glacial acetic acid (90:10:1) B: benzene C: chloroform chứa 1% ethanol D: dầu lửa ether (nhiệt nóng chảy 40-60 oC) –diethyl ether (80:20) E: chloroform chứa 1% ethanol F: hexane-heptane-diethyl ether-glacial acetic