Sự hình thành và phát triển của các bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam

Lời mở đầu Sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cả nước ta đã bắt tay vào công cuộc khôi phục nền kinh tế và xây dựng đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội. Trong giai đoạn đầu, chính sách kinh tế kế hoạch hoá tập trung của Đảng và Nhà nước tỏ ra rất có hiệu quả với tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh, nhưng càng về sau, nó càng bộc lộ những yếu kém, lạc hậu, không phù hợp với sự phát triển của thời đại, kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế Việt nam. Do đó, để bắt kịp với xu thế của thời đại, năm 1986, Đảng và Nhà nước ta đã có chính sách mới, chuyển đổi nền kinh tế nước ta từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường nhằm hoạt động có hiệu quả hơn. Sự chuyển đổi này có rất nhiều vấn đề bức xúc cần phải giải quyết về mặt lí luận và thực tiễn, từ quản lí vĩ mô đến quản lí vi mô của nền kinh tế. Một trong những vấn đề cấp bách đó là: phải đảm bảo các thông tin kinh tế qua lại trong các mối quan hệ kinh tế giữa các pháp nhân, thể nhân, trong hoạt động quản lí vĩ mô và vi mô của Nhà nước về các hoạt động kinh tế xã hội phải đáng tin cậy, phải có sự đảm bảo về mặt pháp lí và kinh tế đối với độ tin cậy các thông tin đó.. Đây chính là vấn đề then chốt nhất để hạn chế các mặt tiêu cực của nền kinh tế thị trường. Để giải quyết vấn đề này, đồng thời với việc chuyển đổi cơ chế quản lí của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường, hệ thống bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam đã ra đời. Vậy trong hơn một thập kỉ qua, hệ thống bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam đã hoạt động ra sao để góp phần vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước? Để trả lời cho câu hỏi này, và cũng để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, em đã chọn đề tài: “Sự hỡnh thành và phỏt triển của cỏc bộ mỏy tổ chức kiểm toỏn Việt Nam “ Khái quát về kiểm toán Bản chất, chức năng, ý nghĩa và tác dụng của kiểm toán. Bản chất của kiểm toán Bản chất của kiểm toán , nếu xét ở góc độ chung nhất, chính là sự kiểm tra độc lập từ bên ngoài được thực hiện bởi một lực lượng có trình độ kĩ năng chuyên môn cao, chịu trách nhiệm hoàn toàn về mặt pháp lí và kinh tế đối với các nhận xét của mình về độ tin cậy của các thông tin được thẩm định. Nhà nước cũng như xã hội sẽ quản lí và giám sát hoạt động kiểm tra này trên ba mặt chủ yếu: - Các thông tin công khai phải tuân thủ các nguyên tắc và chuẩn mực chung được xã hội thừa nhận. - Hoạt động kiểm toán phải dựa vào các chuẩn mực chung. - Mọi cá nhân, tổ chức có liên quan đến các sai sót hoặc xuyên tạc các thông tin công khai để đánh lừa các pháp nhân hoặc thể nhân trong các mối quan hệ kinh tế xã hội gây ra các thiệt hại thì pháp luật sẽ can thiệp để buộc các cá nhân tổ chức có hành vi trên phải chịu trách nhiệm của mình cả về kinh tế và pháp lí đối với sự sai lệch về thông tin và các thiệt hại đó. Kiểm toán trong giai đoạn đầu của sự phát triển chủ yếu là kiểm tra, xác nhận độ trung thực của báo cáo tài chính công khai nên có quan điểm cho rằng kiểm toán là kiểm tra kế toán, tài chính độc lập. Nhưng sự phát triển của nền kinh tế thị trường đã làm cho hoạt động của kiểm toán không ngừng mở rộng phạm vi của mình. Từ chỗ chỉ kiểm tra các báo cáo tài chính và cho nhận xét, kiểm toán đã tiến hành thẩm định và nêu nhận xét về độ tin cậy các thông tin có liên quan đến cả hiệu quả các hoạt động quản lí cũng như độ tuân thủ các quy tắc, quy định của các nhà kinh tế - tài chính trong hoạt động của mình ở mức độ nào. Do đó, khái niệm về kiểm toán được nhiều nhà khoa học thừa nhận, đó là: “Kiểm toán là quá trình mà theo đó một cá nhân độc lập có thẩm quyền thu thập và đánh giá các bằng chứng về các thông tin số lượng có liên quan đến một tổ chức kinh tế cụ thể nhằm mục đích xác định và báo cáo mức độ phù hợp giữa các thông tin số lượng đó với các chuẩn mực đã xây dựng “ Chức năng của kiểm toán: Từ bản chất của kiểm toán có thể thấy kiểm toán có chức năng cơ bản là xác minh và bày tỏ ý kiến. Chức năng xác minh: Chức năng xác minh nhằm khẳng định mức độ trung thực của tài liệu, tính pháp lí của việc thực hiện các nghiệp vụ hay việc lập các báo cáo tài chính. Xác minh là chức năng cơ bản nhất gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của hoạt động kiểm toán. Bản thân chức năng này không ngừng phát triển và được thể hiện khác nhau tuỳ đối tượng cụ thể của kiểm toán. Đối với kiểm toán báo cáo tài chính, việc xác minh được thực hiện theo 2 mặt: - Tính trung thực của các con số. - Tính hợp thức của các biểu mẫu phản ánh tình hình tài chính. Đối với các thông tin đã được lượng hoá: Thông thường, việc xác minh được thực hiện trước hết qua hệ thống kiểm soát nội bộ. Kết quả cuối cùng khi đã xác minh được điều chỉnh trực tiếp để có hệ thống thông tin tin cậy và lập các bảng khai tài chính. Theo đó, kiểm toán trước hết là xác minh thông tin. Đối với các nghiệp vụ (hoạt động), chức năng xác minh của kiểm toán có thể được thực hiện bởi hệ thống ngoại kiểm hay nội kiểm. Sản phẩm của hoạt động xác minh này thường là những biên bản. ở lĩnh vực này, kiểm toán hướng vào việc thực hiện chức năng thứ hai là bày tỏ ý kiến. Chức năng bày tỏ ý kiến Bày tỏ ý kiến là đưa ra ý kiến nhận xét của kiểm toán viên về tính trung thực, mức độ hợp lí của các thông tin tài chính kế toán. Chức năng bày tỏ ý kiến có thể được hiểu rộng với ý nghĩa cả kết luận về chất lượng thông tin và cả pháp lí, tư vấn qua xác minh: - Tư vấn cho quản lí nhà nước trong việc phát hiện sự bất cập của chế độ tài chính kế toán, qua đó kiến nghị với các cơ quan quản lí nhà nước xem xét, nghiên cứu, hoàn thiện cho phù hợp. - Tư vấn cho việc quản lí của các đơn vị được kiểm toán. Thông qua việc chỉ ra những sai sót, yếu kém của hệ thống kiểm soát nội bộ, công tác quản lí tài chính, kiểm toán viên gợi mở, đề xuất các biện pháp khắc phục hoàn thiện đối với đơn vị. Trong nhiều trường hợp, thông qua kiểm toán, các tổ chức đơn vị doanh nghiệp đã kịp thời chấn chỉnh hệ thống kiểm soát nội bộ, chế độ quản lí tài chính ở đơn vị mình. Qua đó khai thác có hiệu quả hơn năng lực tài chính phát triển đơn vị. 1.3. ý nghĩa và tác dụng của kiểm toán trong quản lí: Kiểm toán không phải là hoạt động “tự thân” và “vị thân”. Kiểm toán sinh ra từ yêu cầu của quản lí và phục vụ cho yêu cầu của quản lí. Từ đó có thể thấy rõ ý nghĩa, tác dụng của kiểm toán trên nhiều mặt: Thứ nhất, kiểm toán tạo niềm tin cho “những người quan tâm”. Trong cơ chế thị trường, có nhiều người quan tâm tới tình hình tài chính và sự phản ánh của nó trong tài liệu kế toán, bao gồm: - Các cơ quan nhà nước - Các nhà đầu tư - Các nhà quản trị doanh nghiệp và các nhà quản lí khác - Người lao động - Khách hàng, nhà cung cấp và những người quan tâm khác..... Có thể nói việc tạo ra niểm tin cho những người quan tâm là yếu tố quyết định sự ra đời và phát triển của kiểm toán với tư cách là một hoạt động độc lập. Thứ hai, kiểm toán góp phần hướng dẫn nghiệp vụ và củng cố nề nếp hoạt động tài chính kế toán nói riêng và hoạt động của đơn vị kiểm toán nói chung. Mọi hoạt động, đặc biệt là hoạt động tài chính, đều bao gồm những mối quan hệ đa dạng, luôn biến đổi và được cấu thành bởi hàng loạt nghiệp vụ cụ thể. Tính phức tạp của hoạt động này càng tăng lên bởi quan hệ chặt chẽ giữa các quan hệ tài chính với lợi ích con người. Trong khi đó, thông tin kế toán là sự phản ánh của hoạt động tài chính. Ngoài việc chứa đựng những phức tạp của các quan hệ tài chính, thông tin kế toán còn là sản phẩm của quá trình xử lí thông tin bằng phương pháp kĩ thuật rất đặc thù. Do đó, nhu cầu hướng dẫn nghiệp vụ và củng cố nề nếp trong quản lí tài chính càng có đòi hỏi thường xuyên và ở mức độ cao hơn. Thứ ba, kiểm toán góp phần nâng cao hiệu quả và năng lực quản lí. Kiểm toán không chỉ xác minh rõ độ tin cậy của thông tin mà còn tư vấn về quản lí. Vai trò tư vấn này được thấy rõ trong kiểm toán hiệu năng và hiệu quả quản lí. Phân loại kiểm toán theo hệ thống bộ máy tổ chức Kiểm toán nhà nước ( KTNN ) KTNN là hệ thống bộ máy chuyên môn của nhà nước thực hiện các chức năng kiểm toán tài sản công. Theo đó, chức năng, nhiệm vụ của KTNN là: - Thực hiện việc kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của các tài liệu, số liệu kế toán, báo cáo quyết toán của các cơ quan nhà nước, các đơn vị sự nghiệp, các đơn vị kinh tế nhà nước và các đoàn thể, các tổ chức xã hội có sử dụng kinh phí do ngân sách cấp. - Tổ chức thực hiện chương trình, kế hoạch kiểm toán đã được thủ tướng chính phủ phê duyệt và những nhiệm vụ kiểm toán đột xuất do thủ tướng chính phủ giao, báo cáo kết quả kiểm toán cho thủ tướng chính phủ, quốc hội và uỷ ban thường vụ quốc hội, cho các cơ quan nhà nước khác theo quy định của chính phủ. - Thông qua việc kiểm toán, thực hiện công tác tư vấn, góp ý kiến với các đơn vị được kiểm toán sửa chữa, khắc phục sai sót, vi phạm, chấn chỉnh công tác kế toán của đơn vị để đảm bảo chỉ tiêu tiết kiệm và hiệu quả nhất. Đồng thời đề xuất với thủ tướng chính phủ việc sửa đổi, cải tiến cơ chế quản lí tài chính kế toán cần thiết. 2.2. Kiểm toán độc lập ( KTĐL ) KTĐL là quá trình kiểm tra các số liệu, tài liệu của các doanh nghiệp (DN) do các kiểm toán viên độc lập thực hiện để xác nhận tính trung thực, hợp lí của các báo cáo tài chính và cung cấp kết quả kiểm toán cho những người trả phí kiểm toán Các số liệu, tài liệu kế toán và báo cáo quyết toán của đơn vị đã được kiểm tra, xác nhận của KTĐL là căn cứ tin cậy đáp ứng yêu cầu của đơn vị, của các cơ quan quản lí nhà nước và của tất cả các tổ chức, cá nhân có quan hệ và quan tâm tới hoạt động của đơn vị. Ngoài chức năng chính là kiểm tra xác nhận tính trung thực, hợp lí của các thông tin trong BCTC, các tổ chức KTĐL còn được thực hiện các chức năng như: - Giám định tài chính kế toán - Thực hiện các dịch vụ tư vấn về quản lí tài chính kế toán, thuế - Xác định giá trị vốn của DN trong các trường hợp góp vốn liên doanh, cổ phần hoá, phá sản...... . Kiểm toán nội bộ (KTNB) KTNB là một tổ chức kiểm toán do các đơn vị tổ chức (Bộ, ngành, đơn vị, tổ chức, DN......) tự lập ra trong bộ máy quản lí của mình nhằm mục đích phục vụ cho các yêu cầu quản lí, điều hành của các nhà quản lí của đơn vị. Nhiệm vụ của KTNB: - Quản lí và bảo vệ tài sản của đơn vị - Rà soát lại hệ thống kế toán và các quy chế kiểm soát nội bộ có liên quan và hoàn thiện hệ thống này. - Kiểm tra, thẩm định tính xác thực của các thông tin tài chính mà các bộ phận hữu quan đã cung cấp cho các nhà quản lí. - Tuỳ theo yêu cầu của người lãnh đạo, KTNB sẽ thực hiện việc kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động hay kiểm toán tài chính. quá trình hình thành và phát triển của các bộ máy tổ chức kiểm toán Việt nam Sự cần thiết phải hình thành các bộ máy tổ chức kiểm toán VN Đi vào công cuộc đổi mới, Đảng ta đã khẳng định kinh tế thị trường không phải riêng có của CNTB, mà là sản phẩm, là thành tựu chung của xã hội loài người. Hiện nay chúng ta đang xây dựng một nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước theo định hướng XHCN. Điều khác cơ bản so với nền kinh tế thị trường nói chung ở chỗ, nền kinh tế nước ta do nhà nước XHCN quản lí và hướng đi lên CNXH. Vai trò quản lí của nhà nước là giữ đúng định hướng phát triển của nền kinh tế theo mục tiêu, quan điểm và đường lối của Đảng, phát huy những mặt tích cực, đồng thời hạn chế đến mức thấp nhất những tác động tiêu cực vốn có của nền kinh tế thị trường. Hơn 10 năm qua đã chứng tỏ đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng ta. Nền kinh tế nước ta đã ra khỏi khủng hoảng và đạt được những thành tựu đáng kể, nhân dân phấn khởi, thế giới đánh giá cao và khích lệ. Tuy nhiên, những mặt trái của cơ chế thị trường cũng ngày càng bộc lộ rõ nét và gây ảnh hưởng không nhỏ, thậm chí có một số biểu hiện đáng lo ngại về kinh tế xã hội. Mặc dù chúng ta có nhiều cố gắng ngăn chặn và xử lí, song tình trạng buôn lậu, tham nhũng, hoạt động kinh doanh trái pháp luật, trốn thuế,...gây thất thoát ngân sách, tài sản nhà nước ngày càng lớn và khá phổ biến ở nhiều nơi. Ví dụ : Vụ Tamexco thất thoát khoảng 400 tỉ đồng, vụ Tân Trường Sanh khoảng vài nghìn tỉ đồng, vụ Epco-Minh Phụng tới nhiều nghìn tỉ đồng... Một nguyên nhân chủ yếu của tình hình trên, đó là: Khi đi vào kinh tế thị trường chúng ta đã quá chậm và chưa tập trung đúng mức cần thiết cho việc hình thành và tăng năng lực hệ thống kiểm toán bao gồm: KTNN, KTĐL và KTNB các đơn vị kinh tế cơ sở, trước hết là doanh nghiệp nhà nước. Kinh nghiệm thế giới cho thấy là ở mọi nước kinh tế thị trường phát triển đều cần phải có hệ thống kiểm toán mạnh. Có thể nói đây là một công cụ đắc lực không thể thiếu để quản lí kinh tế của mỗi quốc gia. Bên cạnh đó, chặng đường gần hai mươi năm chuyển từ nền kinh tế hoạt động theo cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế hoạt động theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước, tuy ngắn ngủi nhưng đã tạo ra sức sống cho nền kinh tế, mở ra những cơ hội mới, những thách thức mới cho các nhà doanh nghiệp Việt Nam. Các DN phải hoạt động theo những quy luật của nền kinh tế thị trường để có thể tồn tại và phát triển. Trong quá trình hoạt động, các DN cần phải có trách nhiệm trong việc tổ chức và huy động vốn sao cho có hiệu quả nhất trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc tài chính tín dụng và chấp hành luật pháp. Việc thường xuyên tiến hành phân tích tình hình tài chính sẽ giúp cho các DN, các cơ quan cấp trên, cơ quan chủ quản, những nhà đầu tư, những công ty liên doanh liên kết....thấy rõ thực trạng hoạt động tài chính, xác định đầy đủ và đúng đắn nguyên nhân mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến tình hình tài chính của đơn vị. Mà đứng ở những góc độ khác nhau, mỗi cơ quan đơn vị tìm hiểu về khía cạnh tài chính khác nhau nhằm có những quyết định đúng đắn và thiết thực cho đơn vị, cơ quan của mình. Nhưng đứng trước thực trạng của nền kinh tế Việt Nam, liệu những con số trong báo cáo tài chính có đủ để làm yên lòng những cơ quan chủ quản và những nhà đầu tư không? Như vậy thì việc phân tích các BCTC có cần thiết nữa hay không? Nhiều vấn đề liên quan được đặt ra quanh vấn đề BCTC có trung thực đúng như hoạt động của đơn vị trong một thời kì hoạt động nhất định không? Quả thật, chúng ta biết rằng các BCTC hàng năm do các DN lập ra là đối tượng quan tâm của rất nhiều người: chủ DN, các cổ đông, các hội viên hội đồng quản trị, chủ đầu tu, ngân hàng....Ngoài ra, các BCTC cũng rất cần thiết cho các cơ quan thuế, cơ quan chủ quản của đơn vị....Tuy mỗi đối tượng quan tâm đến BCTC của DN ở mỗi góc độ khác nhau nhưng nhìn chung đều có cùng mong muốn, nguyện vọng là được sử dụng những thông tin đó có độ tin cậy cao, chính xác và trung thực. Chính nguyên nhân sâu xa này, mới nảy sinh ra nhu cầu là cần có một bên thứ ba, độc lập và khách quan có kĩ năng nghiệp vụ, địa vị và trách nhiệm pháp lí kiểm tra và đưa ra lời kết luận là BCTC của DN lập ra có phản ánh đúng thực trạng tài chính của DN không....Và từ đây hoạt động kiểm toán độc lập thật sự là cần thiết cho các doanh nghiệp trong các hoạt động kinh doanh trên thương trường vốn có nhiều rủi ro. Từ những điều phân tích trên, ta thấy, việc hình thành và phát triển hệ thống bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam trong điều kiện hiện nay là hết sức cần thiết. Do đó, để nền kinh tế thị trường hoạt động hiệu quả hơn, hạn chế được tiêu cực, từ năm 1991, hệ thống bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam chính thức hình thành, mà khởi đầu là KTĐL. 2. Quá trình hình thành và phát triển của các bộ máy tổ chức kiểm toán Việt Nam 2.1. KTĐL: Có thể nói rằng, sự mong muốn có các BCTC trung thực đã tồn tại ngay từ khi các cá nhân có quan hệ hợp đồng với người khác. Cũng như các loại kiểm toán khác, KTĐL ra đời xuất phát từ nhu cầu khách quan kiểm tra và xác nhận độ tin cậy của BCTC theo các chuẩn mực và nguyên tắc đã được xây dựng. KTĐL ra đời và phát triển cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường. ở nước ta, hoạt động KTĐL đã hình thành và phát triển từ trước ngày giải phóng miền Nam: Các văn phòng hoạt động độc lập với các kế toán viên công chứng hoặc các giám định viên kế toán và cả văn phòng kiểm soát quốc tế như SGV, Arthur Andersen, Price Waterhouse.....Sau thống nhất đất nước, trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung, KTĐL không tồn tại. Vì vậy, có thể nói KTĐL mới thực sự xuất hiện từ sau khi chuyển đổi cơ chế kinh tế. Từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường có sự quản lí của nhà nước, nhu cầu kiểm toán các đơn vị có vốn đầu tư đầu tư nước ngoài theo luật đầu tư nước ngoài, các chương trình tín dụng, phát triển, viện trợ quốc tế là khách quan và ngày càng tăng. Sự phát triển nhanh chóng của các doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, ngân hàng tư nhân, sự xuất hiện thị trường chứng khoán....và xu hướng cổ phần hoá một số DNNN cũng đòi hỏi phải có dịch vụ KTĐL. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nền kinh tế, ngày 13/5/1991, theo giấy phép số 957/PPLT của thủ tướng chính phủ, Bộ Tài chính đã kí quyết định thành lập 2 công ty: Công ty kiểm toán Việt Nam với tên giao dịch là VACO ( quyết định 165-TC/QĐ/TCCB ) và công ty dịch vụ kế toán Việt Nam với tên giao dịch là ASC ( quyết định 164-TC/QĐ/TCCB ), sau này đổi tên là công ty dịch vụ tư vấn tài chính, kế toán, kiểm toán - AASC ( quyết định 639-TC/QĐ/TCCB ngày 14/9/1993 ). Sự ra đời và hoạt động có hiệu quả của VACO và AASC đánh dấu sự mở đầu tốt đẹp của dịch vụ KTĐL ở Việt Nam. Với cương vị là các công ty đầu ngành, VACO và AASC đã có nhiều đóng góp không chỉ trong việc phát triển công ty, mở rộng địa bàn kiểm toán mà cả trong việc cộng tác với các công ty và tổ chức nước ngoài phát triển sự nghiệp kiểm toán Việt Nam. Cũng trong năm 1991, công ty Ernst and Young là công ty kiểm toán nước ngoài đầu tiên được nhà nước Việt Nam cho chấp nhận lập văn phòng hoạt động tại Việt Nam. Từ năm 1993, trước đòi hỏi của thị trường và dịch vụ tài chính, kế toán và kiểm toán, nhà nước đã khuyến khích phát triển đa dạng các thành phần kinh tế và hợp tác với nước ngoài. Vì thế, nhiều công ty kiểm toán thuộc các thành phần kinh tế, dưới nhiều hình thức pháp lí khác nhau đã lần lượt ra đời. Cho đến nay, chúng ta đã có 34 công ty thuộc mọi thành phần kinh tế, một sự phát triển nhanh chóng mà theo đánh giá của nhiều nghiên cứu tài chính thì bằng 30 năm phát triển KTĐL ở một số nước. Sự trưởng thành của KTĐL, trước hết là ở đội ngũ kiểm toán viên (KTV) chuyên nghiệp. Ngay từ khi thành lập, các công ty kiểm toán đã rất chú trọng đến việc tuyển chọn KTV và nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên. Tháng 10/1994, lần đầu tiên Bộ Tài chính tổ chức thi tuyển và cấp chứng chỉ đặc cách cho 49 người đủ điều kiện , tiêu chuẩn KTV chuyên nghiệp. Đến 30/11/2001, Bộ Tài chính đã tổ chức 8 kì thi tuyển KTV cho người Việt Nam, 3 kì thi sát hạch cho người nước ngoài và đã cấp 531 chứng chỉ KTV cho những người đạt tiêu chuẩn. Cũng đến 30/11/2001, cả nước có 2127 nhân viên làm việc trong 34 công ty kế toán, kiểm toán, trong đó có: 1395 nhân viên chuyên nghiệp, có 487 KTV gồm: 396 KTV người Việt Nam và 38 KTV người nước ngoài. Trong các KTV người Việt Nam,. đã có 16 người đạt trình độ và được cấp chứng chỉ KTV quốc tế. Nhìn chung đội ngũ KTV người Việt Nam đã tăng lên đáng kể. Trình độ chuyên môn và kinh nghiệm nghề nghiệp đã thành thục hơn nhiều. Đặc biệt, để đáp ứng yêu cầu thực tế phát sinh, tổ chức quốc tế là Viện kế toán viên công chứng Anh quốc (ACCA) đã thực hiện chương trình đào tạo cơ bản theo tiêu chuẩn quốc tế cho KTV ở Việt Nam. Tháng 5/2001, ACCA đã cấp chứng chỉ CPA của Anh cho 9 người Việt Nam đầu tiên đã tốt nghiệp. Chương trình này sẽ được tiếp tục với sự hợp tác của Bộ Tài chính Việt Nam. Chính sự phát triển đông đảo của đội ngũ KTV đã mở rộng và làm phong phú thêm các loại hình dịch vụ kiểm toán và kế toán. Cùng với sự phát triển về số lượng công ty và quy mô từng công ty, các dịch vụ do các công ty kiểm toán cung cấp đã không ngừng đa dạng hoá theo hướng mở rộng từng loại dịch vụ chi tiết trong dịch vụ kiểm toán (như kiểm toán BCTC, kiểm toán hoạt động, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán soát xét, kiểm toán báo cáo quyết toán vốn đầu tư XDCB), mở rộng dịch vụ tư vấn (như tư vấn kế toán, tài chính, tư vấn quản lí, thuế, tư vấn đầu t