Thị trường vốn hiệu quả và hành vi tài chính

THỊ TRƯỜNG VỐN HIỆU QUẢ VÀ HÀNH VI TÀI CHÍNHNHÓM 13-NH ĐÊM 2-K221. Tạ Thị Lê Na 2. Nguyễn Thị Tâm Thương 3. Bùi Thị Thúy VânNội dung trình bày1Thị trường vốn hiệu quả2Hành vi tài chính3Từ thị trường hiệu quả đến tài chính hành vi4Đánh giá tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam5Kết luậnKhái niệm về thị trường hiệu quảMột thị trường được coi là hiệu quả khi nó đảm nhiệm được chức năng của nền kinh tế cạnh tranh hoàn hảo, tức là nó sử dụng các đầu vào khan hiếm một cách hiệu quả.Một thị trường được coi là hiệu quả khi nó hiệu quả về các mặt: Phân phối hiệu quả, tổ chức hoạt động hiệu quả, thông tin hiệu quả.Khái niệm về thị trường hiệu quảPhân phốiTổ chức hoạt độngThông tinCác nguồn tài nguyên khan hiếm được phân phối để sử dụng một cách tốt nhấtTạo thuận lợi cho khách hàng trong việc tham gia vào thị trường với chi phí thấp nhất, đạt đến độ thanh khoản cao; có biện pháp chống lại các hoạt động đầu cơ gây hại đến đa số khách hàngGiá cả của loại hàng hóa giao dịch trên thị trường được phản ánh đầy đủ và tức thời bởi các thông tin mới có liên quanDạng yếuDạng vừa phảiDạng mạnhGiá cả hàng hóa đã phản ánh đầy đủ và kịp thời những thông tin trong quá khứ về giao dịch của thị trường như tỷ suất thu nhập, khối lượng giao dịch, giá cả chứng khoánGiá cả của hàng hóa sẽ điều chỉnh nhanh chóng trước bất kỳ thông tin công khai nào, tức là mức giá hiện tại phản ánh đầy đủ mọi thông tin công khai trong hiện tại cũng như trong quá khứGiá chứng khoán phản ánh tất cả các thông tin từ công khai đến đến nội bộ. Thị trường hiệu quả dạng mạnh không cho phép tồn tại phân tích kỹ thuật lẫn cơ bản.Các dạng thị trường vốn hiệu quảVí dụ minh họa Giả sử: Ngày 24/07/2013, cổ phiếu của công ty ABC đang giao dịch ở mức giá 20.000 VNĐ/cp, giá cổ phiếu rất nhạy cảm với mọi thông tin có liên quan đến giám đốc điều hành của công ty. Vào ngày 24/07/2013, có lệnh bắt ông X – Giám đốc điều hành của công ty ABC và ngày 25/07/2013 thông tin này được công bố rộng rãi. Thông tin này có ảnh hưởng hay không ảnh hưởng mạnh hay yếu đến giá cổ phiếu ABC tùy thuộc vào hình thức hiệu quả của thị trường.Với hình thức hiệu quả yếu: Giá cổ phiếu ABC ngày 25/07/2013 vẫn không giảm. Điều này có nghĩa là giá cổ phiếu không phản ánh được thông tin có liên quan vừa mới xảy ra mà chỉ phản ánh được thông tin quá khứ, tức là thông tin lúc chưa có lệnh bắt ông X. Với hình thức hiệu quả vừa phải (hay trung bình): Giá cổ phiếu ABC ngày 25/07/2013 sẽ giảm xuống . Sự giảm giá cổ phiếu ABC cho thấy rằng, giá cả cổ phiếu ABC có phản ứng lại với thông tin được công bố.Với hình thức hiệu quả mạnh: Giá cổ phiếu ABC giảm ngay lập tức mặc dù thông tin chưa được công bố. Một số thiếu sót của thị trường vốn hiệu quảNgành kinh tếQui ôMột thị trường không thể nào luôn đạt hiệu quả tối đa bởi phải mất thời gian nhất định thì giá của các cổ phiếu mới có thể phản ứng lại một thông tin mới được đưa ra cho nhà đầu tưThị trường vốn hiệu quả lại không đưa ra một định nghĩa cụ thể giá cả cần bao nhiêu thời gian để có thể vận động đến mức đúng đắn. Thiếu sótSáu bài học của thị trường vốn hiệu quảBài họcThị trường không có trí nhớHãy tin vào giá thị trườngHãy đọc sâuPhương án tự làm lấyĐã xem một cổ phần, hãy xem tất cảKhông có các ảo tưởng tài chínhSáu bài học của thị trường vốn hiệu quảBài học 1: Thị trường không có trí nhớ Theo hình thức yếu của giả thuyết thị trường hiệu quả, chuỗi các thay đổi giá cả trong quá khứ không chứa đựng thông tin về thay đổi giá trong tương lai.Bài học 2: Hãy tin vào giá thị trường Trong một thị trường hiệu quả, bạn có thể tin vào hiệu quả, vì giá cả chứa đựng tất cả thông tin có sẵn về giá trị của mỗi chứng khoán.Sáu bài học của thị trường vốn hiệu quảBài học 3: Hãy đọc sâu Nếu thị trường hiệu quả, giá cả chứa đựng tất cả thông tin có sẵn. Vì vậy chỉ cần chúng ta biết cách đọc sâu, giá cổ phần có thể cho ta biết nhiều về tương lai. Bài học 4: Không có các ảo tưởng tài chính Trong một thị trường hiệu quả, không có các ảo tưởng tài chính. Các nhà đầu tư chỉ quan tâm một cách thực tế đến các dòng tiền của doanh nghiệp và phần của các dòng tiền này mà họ có quyền hưởng.Sáu bài học của thị trường vốn hiệu quảBài học 5: Phương án tự làm lấy Trong một thị trường hiệu quả, các nhà đầu tư sẽ không trả tiền cho người khác để nhờ làm việc mà tự họ cũng làm được tốt như vậy.Bài học 6: Đã xem một cổ phần, hãy xem tất cả Các nhà đầu tư không mua một cổ phần vì các tính chất độc đáo của nó; mà vì nó cung ứng một triển vọng tỷ suất sinh lợi phải chăng so với rủi ro của nó.Nội dung trình bày1Thị trường vốn hiệu quả2Hành vi tài chính3Từ thị trường hiệu quả đến tài chính hành vi4Đánh giá tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam5Kết luậnHành vi tài chính Tài chính học hành vi là lĩnh vực tài chính sử dụng các lý thuyết cơ bản dựa trên tâm lý con người để giải thích những bất thường trên thị trường tài chính. Trong đó, lý thuyết tài chính hành vi chỉ ra rằng cơ chế điều chỉnh thị trường về trạng thái cân bằng không phải lúc nào cũng có thể xảy ra.Điều kiện tồn tại lý thuyết tài chính hành viHành vi không hợp lýHành vi không hợp lý mang tính hệ thốngGiới hạn khả năng kinh doanh chênh lệch giáNhà đầu tư sẽ có hành vi không hợp lý khi họ không phân tích và xử lý “đúng” những thông tin mà họ có và thị trường cung cấp, từ đó dẫn đến những kỳ vọng “lệch lạc” về tương lai của cổ phiếu đầu tư vàoCó nghĩa là một nhóm nhiều nhà đầu tư cùng có một hành vi không hợp lý như nhau, thì việc định giá sai sẽ xuất hiện và có thể bắt đầu kéo dài.Lý thuyết thị trường hiệu quả tin rằng nếu tồn tại định giá sai thì sẽ tồn tại cơ hội để kinh doanh chênh lệch giá thu lợi nhuận, và chính hành vi kinh doanh chênh lệch giá sẽ điều chỉnh giá trên thị trường về cân bằng.Ứng dụng của lý thuyết hành vi tài chính Ứng dụng của tài chính hành vi không chỉ dừng lại trong việc giải thích các hành vi không hợp lý của nhà đầu tư, mà đi xa hơn, nó có thể điều chỉnh các mô hình định giá các tài sản tài chính bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, sản phẩm phái sinh, hàng hóa cho đến ứng dụng trong lý thuyết quản trị công ty hay cấu trúc vốn trong tài chính doanh nghiệp, lẫn giải thích tính tương tác giữa các thị trường khác nhau.Những nguyên lý cơ bản của tài chính hành viBài họcLý thuyết kỳ vọngSự không yêu thích rủi roQuá tự tin và phản ứng thái quá hay bi quanTính bảo thủPhụ thuộc vào kinh nghiệmLệch lạc do tình huống điển hìnhTính toán bất hợp lýLý thuyết tâm lý đám đôngNhững nguyên lý cơ bản của tài chính hành viLý thuyết kỳ vọng: Nhà đầu tư có khuynh hướng xem khả năng bù đắp một khoản lỗ quan trọng hơn khả năng kiếm được nhiều lợi nhuận hơn.Sự không yêu thích rủi ro: Tính không cân xứng trong tâm lý rõ ràng giữa những giá trị mà con người kỳ vọng vào lợi nhuận và thua lỗ, được gọi là sự ghét rủi ro. Những bằng chứng thực nghiệm chỉ ra rằng thua lỗ thì được cân nặng gấp nhiều lần so với lợi nhuậnNhững nguyên lý cơ bản của tài chính hành viTính toán bất hợp lý: Nhà đầu tư có xu hướng tách riêng các quyết định mà đúng ra phải được kết hợp lại với nhau vào các tài khoản ảo trong trí tưởng tượng của chúng ta và tối đa hoá lợi ích từng tài khoản.Quá tự tin và phản ứng thái quá hay bi quan: Nhà đầu tư thường xem bản thân họ tốt hơn những nhà đầu tư khác, đánh giá cao bản thân hơn những gì người khác đánh giá, và họ thường phóng đại những hiểu biết của mìnhNhững nguyên lý cơ bản của tài chính hành viLệch lạc do tình huống điển hình: Nhà đầu tư có xu hướng không quan tâm nhiều đến những nhân tố dài hạn, mà thường đặt nhiều quan tâm đến những tình huống điển hình ngắn hạn. Tính bảo thủ: Khi điều kiện kinh tế vĩ mô hay vi mô thay đổi người ta có xu hướng chậm phản ứng với những thay đổi đó, và gắn nhận định của mình với tình hình chung trong một giai đoạn dài hạn trước đó. Những nguyên lý cơ bản của tài chính hành viPhụ thuộc vào kinh nghiệm: Các kinh nghiệm, hay quy tắc học được thường giúp chúng ta ra quyết định nhanh chóng và dễ dàng hơn nhiều. Lý thuyết tâm lý đám đông: Một quan sát cơ bản về xã hội con người cho thấy con người có mối liên hệ giao tiếp với người khác có cùng suy nghĩ. Điều này khá quan trọng để hiểu nguồn gốc của sự suy nghĩ tương tự nhau dưới tác động của các mối quan hệ giao tiếp, dẫn đến những hành động giống nhau trong cùng một khoảng thời gian và làm thay đổi giá cả các tài sản. Nội dung trình bày1Thị trường vốn hiệu quả2Hành vi tài chính3Từ thị trường hiệu quả đến tài chính hành vi4Đánh giá tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam5Kết luậnSự tương tác giữa nhà đầu tư thông minh và nhà đầu tư thông thường Giả thuyết thị trường hiệu quả cho rằng thị trường sẽ duy trì được trạng thái hiệu quả do các nhà đầu tư có kỳ vọng hợp lý khi tham gia vào thị trường. Theo đó, khi thị trường có những hành vi bất thường do nhà đầu tư điên rồ nào đó gây ra thì những nhà đầu tư thông minh hay những nhà giao dịch ký quỹ sẽ lập tức hành động để đưa giá cổ phiếu quay lại mức cân bằng. Chẳng hạn như, khi có nhà đầu tư lạc quan thái quá nào đó đẩy mạnh mua vào thì nhà đầu tư thông minh sẽ bán ra, và ngược lại. Nhờ vậy, ảnh hưởng của những hành vi bất hợp lý trên thị trường sẽ bị triệt tiêu.Sự tương tác giữa nhà đầu tư thông minh và nhà đầu tư thông thường Một vài nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng nhà đầu tư (NĐT) thông minh không hoàn toàn bù trừ hết ảnh hưởng của các NĐT thông thường. Thứ nhất, trong mô hình phản hồi thông tin, NĐT thông minh có khuynh hướng khuếch đại những ảnh hưởng của NĐT thông thường khác do họ sẽ thực hiện việc mua bán trước các NĐT bình thường nhờ vào khả năng dự đoán trước giá cổ phiếu sẽ tăng. Thứ hai, NĐT thông minh sẽ không bao giờ chấp nhận mạo hiểm hành động để bù trừ toàn bộ ảnh hưởng của những hành động bất hợp lý do nhà đầu tư khác gây ra bởi vì họ cũng quan ngại trước những rủi ro có thể xảy ra cho mình khi đi ngược xu hướng.Nội dung trình bày1Thị trường vốn hiệu quả2Hành vi tài chính3Từ thị trường hiệu quả đến tài chính hành vi4Đánh giá tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam5Kết luậnĐánh giá tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam Từ kết quả nghiên cứu thực nghiệm tại Việt Nam của Vũ Thị Minh Luận (tạp chí hoạt động khoa học số 6/2009) cho thấy, TTCK Việt Nam không hiệu quả về mặt thông tin (dạng yếu), tức là có thể dự đoán giá tương lai dựa vào quá khứ, nhưng cũng ở mức độ không quá tồi khi mà nhà đầu tư có sự phản ứng thông tin về giá quá khứ ở những mức độ khác nhau trong trường hợp các mức giá lên xuống không phải hoàn toàn giống nhau.Đánh giá tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam Các thống kê cho thấy hiện tượng bất cân xứng thông tin của các nhà đầu tư chứng khoán tổ chức và cá nhân ngày càng gia tăng. Chỉ vì vài lời đồn thổi công ty có lợi nhuận “khủng” các dự án bất động sản gì đó, để rồi sau đó cũng chính giá cổ phiếu này lại giảm đi hơn nửa giá trị chỉ trong có vài ngày. Do đó có thể nhận thấy rằng TTCK hiện tại chưa thể đạt tới mức hiệu quả dạng yếuGiải pháp gia tăng hiệu quả cho thị trường chứng khoán Việt NamThứ nhất, cần phải cải thiện tính minh bạch của thông tin được công bố ở hai phía: công ty niêm yết và cơ quan quản lý.Thứ hai, tiến tới dỡ bỏ biên độ giao dịch tại các sàn giao dịch chứng khoán, tạo điều kiện cho giá chứng khoán phản ứng nhanh chóng với thông tin công bố.Thứ ba, cần nâng cao vai trò của cơ quan giám sát thị trường chứng khoán.Giải pháp gia tăng hiệu quả cho thị trường chứng khoán Việt NamThứ tư, cần sửa đổi và bổ sung nhằm nâng cao tính thực thi của hệ thống luật pháp liên quan đến hoạt động đầu tư chứng khoán.Thứ năm, nhanh chóng nâng cao chất lượng hệ thống cơ sở hạ tầng, rút ngắn thời gian thanh toán phù hợp với thông lệ quốc tế.Thứ sáu, cần tăng cường hơn nữa các tiêu chuẩn niêm yết đối với các công ty có nhu cầu niêm yết, nhằm tăng tính an toàn cho nhà đầu tư.Nội dung trình bày1Thị trường vốn hiệu quả2Hành vi tài chính3Từ thị trường hiệu quả đến tài chính hành vi4Đánh giá tính hiệu quả của thị trường chứng khoán Việt Nam5Kết luậnKết luận Sự kết hợp giữa kiến thức tài chính và các ngành khoa học xã hội khác, được biết đến dưới tên gọi tài chính học hành vi, đã góp phần làm tăng thêm những hiểu biết của chúng ta về thị trường tài chính. Để đánh giá đúng mức độ tác động của lý thuyết tài chính hành vi đối với thị trường thì điều quan trọng là phải biết áp dụng đúng tiêu chuẩn đánh giá. Kết luận Chúng ta cần phải thận trọng với ý tưởng cho rằng thị trường tài chính luôn vận hành một cách hiệu quả và giá cả thay đổi luôn phản ánh đúng những thông tin xác thực. Những bằng chứng do tài chính hành vi đưa ra càng giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về bản chất các hiện tượng tài chính. Cho nên thử thách thật sự đặt ra đối với các nhà kinh tế là làm sao đưa những yếu tố này vào khảo sát để mô hình của họ phù hợp hơn so với thực tế.Kết luận Đối với những nghiên cứu sâu hơn, cần phải chú ý đến những khiếm khuyết hiện hữu của lý thuyết thị trường hiệu quả, và phải biết duy trì một quan điểm trung hòa trong nghiên cứu. Xin cảm ơn sự lắng nghe của quý thầy cô và các bạn!