Tiểu luận Các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) tại Việt Nam nhận thức về mặt chiến lược cho xã hội trong thời kỳ chuyển tiếp

Tiểu luận CÁC DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC (DNNN) TẠI VIỆT NAM NHẬN THỨC VỀ MẶT CHIẾN LƯỢC CHO XÃ HỘI TRONG THỜI KỲ CHUYỂN TIẾP Philip C. Wright và V.T. Nguyễn Tóm lược: Sử dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp để tìm hiểu nhận thức của lãnh đạo các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) tại Việt Nam cũng như kế hoạch chiến lược của họ. Người ta dự đoán rằng trong tương lai sẽ có khá nhiều trong số doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa, tuy nhiên, thật ngạc nhiên là các nhà lãnh đạo lại rất ít quan tâm đến vấn đề này. Người ta cho rằng việc khu vực nhà nước chiếm số lượng lớn (40-50% trong nền kinh tế) sẽ khiến các nhà hoạch định chính sách gặp khó khăn trong việc thay đổi. Phác thảo công thức về mặt kinh tế vĩ mô để chuyển đổi tuần tự và có kế hoạch, đồng thời giúp doanh nghiệp nhận thức được vấn đề. Giới thiệu Tại Việt Nam, khu vực nhà nước vẫn chiếm 40-50% GNP và 60% thu nhập nội địa (Tran, 1998). Đồng tiền Việt Nam không được trao đổi trên thị trường thế giới và chính sách quốc gia vẫn đang tìm cách hợp nhất khái niệm kinh tế thị trường với truyền thống xã hội chủ nghĩa vững chắc (Draft, 1996). Vì vậy, người ta hi vọng khu vực nhà nước đóng vai trò chính trong công cuộc hiện đại hóa đất nước. Đối mặt với việc kinh tế có thể chậm phát triển trong thời gian dài, câu hỏi mấu chốt là: làm thế nào để xây dựng nền kinh tế cạnh tranh khi đối mặt với xu hướng toàn cầu hóa, trong khi vẫn tiếp tục duy trì các nguyên tắc xã hội chủ nghĩa thật sự. Vì vậy, hoạch định chiến lược trong các DNNN đặc biệt quan trọng, bởi vì (dưới góc độ vĩ mô) định hướng do khu vực nhà nước đề ra sẽ quyết định to lớn đến sức mạnh và định hướng của nền kinh tế. Cần phải nhấn mạnh rằng kinh tế Việt Nam không phải là nền kinh tế kế hoạch tập trung. Lãnh đạo các DNNN có quyền đáng kể trong xây dựng định hướng chiến lược. Tuy rằng khu vực nhà nước có thể chưa được xem là khu vực năng động, nhưng không phải tất cả doanh nghiệp thuộc khu vực này đều trong tình trạng hấp hối, thua lỗ (Ngo, 1998). Chẳng hạn, VINAMILK đã phát triển dòng sản phẩm tốt cạnh tranh thành công với đối thủ nước ngoài. Ngược lại, chính phủ đã tích cực giảm số lượng DNNN (từ 12.000 xuống 6.000), thông qua hàng loạt vụ sát nhập và cổ phần hóa (Tran, 1998; Thanh, 1998). Tuy quá trình này diễn ra không mấy suôn sẻ, nhưng những chính sách của chính phủ dường như chắc chắn mở đưởng cho việc giải phóng khá nhiều các DNNN (Nguyen, 1998a). Vì vậy, lãnh đạo các DNNN đang phải đối mặt với vấn đề sống còn, và đối với nhiều người trong số đó, đây là lần đầu tiên. Hoặc là các doanh nghiệp đặc biệt vẫn tiếp tục trực thuộc nhà nước nhưng với yêu cầu khắc khe hơn và ít trợ cấp hơn, hoặc chúng sẽ được cổ phần hóa, và tự thân vận động. Nói cách khác, công việc sẽ không dễ dàng như trước nữa. Mang nợ nhiều và thiếu kỹ năng, nhiều (nhưng phải nhấn mạnh rằng - không phải tất cả) trong số các doanh nghiệp này phải đối mặt với tương lai không chắc chắn (Nguyen, 1998a; McCornac and Wright, 1998). Do đó, điều quan trọng là hiểu được các lãnh đạo DNNN hoạch định tương lai tổ chức của họ như thế nào, vì dù được cổ phần hóa, nền kinh tế sẽ còn nhiều DNNN, ít nhất là trong tương lai trung hạn. Vì vậy, nghiên cứu này sẽ tìm hiểu nhận thức về việc hoạch định chiến lược trong DNNN cũng như nhận thức về việc điều gì cần phải thay đổi dưới góc độ vĩ mô. Từ những dữ liệu này, chúng tôi sẽ thiết kế mô hình phát thảo định hướng khả thi trong việc thiết lập chính sách và hoạch định chiến lược. Phương pháp Việc tiến hành nghiên cứu ở Việt Nam là một trải nghiệm khó khăn, vì (cũng như ở nhiều xã hội khác) người ta không quen với việc phỏng vấn độc lập và bảo mật thông tin (Adair, 1995; Yin 1985). Bên cạnh đó, cũng không thể đánh giá thấp vai trò của các mối quan hệ trong việc bảo mật thông tin từ người quản lý. Chẳng hạn, trong dự án này, nhờ sinh viên liên hệ, chúng tôi có được danh sách khảo sát thích hợp cho đề tài – những người ở vị trí lãnh đạo cao. Thực vậy, việc có đến 36 giám đốc điều hành cấp cao của DNNN đồng ý tham gia vào dự án nghiên cứu khoa học này là một bước đột phá lớn. Do đó, dù “mẫu” của chúng tôi (n=36) chỉ chiếm 13% tổng số DNNN (n=280) ở Hà Nội, chúng tôi xem nghiên cứu này là đóng góp đặc biệt và giá trị cho kho kiến thức học thuật. Trong hoàn cảnh này, cách khả thi nhất để tiếp cận được nhóm các nhà quản lý cao cấp là thông qua các mối quan hệ. Được hỗ trợ bởi nghiên cứu của Weiss, chúng tôi thấy rằng tốt hơn hết là tiến hành nghiên cứu thí điểm với mẫu nhỏ, còn hơn là không nghiên cứu gì. Tuy nhiên, chúng tôi cũng lưu ý những cảnh báo của Weiss về sự không thích hợp khi khát quát hóa những khám phá này, và chúng tôi sẽ cẩn trọng khi đưa ra kết luận. Công cụ nghiên cứu là bảng câu hỏi ngắn, gồm 3 mục được tiến hành thông qua phỏng vấn trực tiếp. Sau đó dữ liệu sẽ được phân loại và lập những bảng tần số để đưa ra những đề tài chung. Mẫu thử gồm 4 ngân hàng, 11 công ty thương mại (xuất/nhập khẩu), 7 công ty tiện ích công cộng (bất động sản, gas, nước, điện), 2 công ty trong ngành khách sạn và du lịch, 9 nhà máy sản xuất, 1 hãng hàng không, và 2 công ty dịch vụ. Với mẫu thử kết hợp nhiều công ty thuộc nhiều ngành nghề khác nhau như vậy, chúng tôi không cố gắng trình bày dữ liệu theo khối/ngành. Người ta thấy rằng, việc các DNNN chịu sự điều phối của các quy định và điều kiện kinh tế như nhau sẽ đảm bảo tính thống nhất của mẫu. Ngoài ra, cũng có nhiều tài liệu nghiên cứu xem các DNNN như một mục (hay khối/ngành) riêng. Các khám phá nghiên cứu Nhận biết cuộc khủng hoảng châu Á ảnh hưởng sẽ như thế nào tới các DNNN trong vòng 5 năm tới Câu hỏi đầu tiên: “Trong năm năm tới, doanh nghiệp của bạn sẽ bị ảnh hưởng như thế nào bởi cuộc khủng hoảng tài chính hiện tại? … Hãy liệt kê ra những khía cạnh đó”. Có 35 người trả lời và một vài trong số đó đã liệt kê nhiều hơn một khía cạnh. (xem Hình 1). Từ Hình 1, rõ ràng năng suất là mối quan tâm chính. Mặc dù ở Việt Nam mức lương tương đối thấp nhưng nhiều ngành công nghiệp do nhà nước quản lý vẫn không có khả năng cạnh tranh. Cụ thể là ngành dệt may được lựa chọn như một ngành sản xuất bị buộc phải ký hợp đồng phụ “để tồn tại được trong sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường quốc tế” (Huong 1998, Manh 1998 ). Ở những ngành khác, chẳng hạn như xi măng, thì chất lượng thấp và giá kết hợp với nhau khiến cho sản phẩm dễ bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh từ bên ngoài (Nyoc 1998). Chính vì thế, tầm quan trọng của năng suất phù hợp với những kết luận được rút ra từ những tài liệu chuyên môn (Le, 1998). Về sự lo ngại tăng trưởng quốc nội sẽ chậm lại trong năm năm tới (Hình 1), thị trường hàng hóa và dịch vụ suy giảm đáng kể, thì hình như nó đã là mối quan tâm lớn từ trước, khi mà Việt Nam đã dần quen với tỷ lệ tăng trưởng cao. Ví dụ trong năm 1996, xuất khẩu tăng 33% đạt 7,2 tỷ USD và GDP cũng tăng 9,3%. Sự phát triển đó được so sánh với tăng trưởng của Trung Quốc 9,7 %, vượt xa các nền kinh tế phương Tây (Canada tăng 1,5%, Mỹ tăng 2,4%) (theo PECC 1998). Vào tháng 6 năm 1998, xuất khẩu được dự đoán “chỉ” tăng 13%, bất chấp sự phủ nhận chính thức, nhưng đến tháng 8 năm 1998 người ta vẫn để đồng tiền Việt Nam sụt giá nhẹ (Ha, 1998a). Sau đó, rất ít người thắc mắc vì sao sự sụt giảm nhu cầu trong nước lại là mối quan tâm (Thời báo kinh tế Việt Nam, 1998), bởi vì không khó để đánh đồng nền kinh tế nội địa phát triển chậm với khu vực xuất khẩu suy yếu (theo Thời báo kinh tế Việt Nam 1998) Hình 1: Nhận biết các vấn đề ảnh hưởng tới các D NNN trong 5 năm tới. Cạnh tranh về giá 16 Không tăng trưởng quốc nội 10 Khả năng huy động vốn 6 Sự dao động tỷ giá hối đoái 5 Đầu tư nước ngoài giảm 4 Chi phí nguyên liệu nhập khẩu 3 Ít ảnh hưởng 3 Trả nợ 1 Xuất khẩu giảm 1 Nợ xấu 1 Chính sách nhà nước thay đổi 1 Ngược lại, thật ngạc nhiên là tính lưu động, hay tính sẵn có của nguồn vốn, chỉ được 6 doanh nghiệp xem là có ảnh hưởng đến doanh nghiệp mình, bởi vì đã có rất nhiều tranh cãi về vấn đề này (Chi 1998a, 1998b, Ha, 1998b; Nguyen 1998b). Tương tự, sự dao động của tỷ giá hối đoái cũng được coi là mối quan tâm chính ở đâu đó chứ không phải trong doanh nghiệp, (được đề cập 5 lần), việc thiếu đầu tư nước ngoài chỉ được đề cập 4 lần, và chi phí nguyên vật liệu và trang thiết bị nhập khẩu cũng chỉ được đề cập tới 3 lần. (Theo Thời báo kinh tế Việt nam, 1998, thì dường như tất cả những khía cạnh này là những mối quan tâm chính trong khu vực nhà nước và tư nhân.) Ba trong số các vấn đề được liệt kê chỉ một lần - trả nợ, xuất khẩu ít hơn và các khoản nợ xấu - có lẽ nên xếp chung vào mục: "tính sẵn có/ tính lưu động của vốn" (Hình 1), do đó, chúng sẽ không được thảo luận thêm. Tuy nhiên, điều ngạc nhiên là sự thay đổi chính sách của chính phủ không được coi là một mối quan tâm lớn, trong khi việc DNNN xuất hiện (ít nhất là trên báo chí) lại là sự kiện đáng kể (Hà, 1998b; Trần, 1998). Tuy nhiên, có thể lí giải như sau, do những người được hỏi nhận thấy các chính sách của chính phủ thay đổi xoành xoạch, nên khi chương trình cổ phần hóa bị trì hoãn, (Thanh, 1998), họ không còn quan tâm nữa. Rõ ràng, điều gây bất ngờ không phải là những gì có trong hình 1, mà là những gì không có trong đó, hoặc chính những điều không được xem trọng mới gây bất ngờ. Ngoại trừ một vài vấn đề lớn của nền kinh tế, dường như các nhà quản lý của các DNNN đã được bảo hộ đối với những thách thức lớn về kinh tế và quy đinh đang tồn tại ở Việt Nam. Bởi vì hiện tại tổng nợ của các DNNN chiếm hơn một nửa tổng thu nhập quốc gia (McCornac và Wright, 1998), người ta có cảm giác rằng các khoản vay từ chính phủ sẽ tiếp tục khiến các nhà quản lý DNNN xa rời việc thay đổi mạnh mẽ, rồi từ đó dẫn đến nguy cơ các DNNN đi đến phá sản. Điều này sẽ là một cú sốc quá lớn với một nền kinh tế vốn dĩ đã yếu ớt. Các DNNN thay đổi chiến lược như thế nào để đối phó với cuộc khủng hoảng châu Á Dựa trên các câu trả lời cho câu hỏi đầu tiên, được trình bày trong Hình 1, người trả lời phỏng vấn tiếp tục được yêu cầu trình bày chi tiết về việc họ đã thay đổi chiến lược của doanh nghiệp như thế nào. Lưu ý rằng câu hỏi đã được cố ý trình bày sao cho các nhà quản lý có thể chỉ ra rằng không hề có thay đổi nào. Tuy nhiên, tất cả những người tham gia phỏng vấn đều chỉ ra những thay đổi về định hướng, dù ít dù nhiều (Hình 2). Tuy nhiên, trong khi chỉ có một người cho rằng không cần thay đổi gì nhiều, thì cũng chỉ có bằng chứng tương đối cho thấy các nhà quản lý doanh nghiệp nhà nước đang lên kế hoạch để đối phó với những khó khăn do phần còn lại của thế giới gây ra. Trong khi một số doanh nghiệp sẵn sàng giảm chi phí (n = 7), hoặc thay thế thiết bị/ nguyên liệu nhập khẩu bằng sản phẩm trong nước, chỉ có năm doanh nghiệp (14%) có dự định thu hẹp quy mô doanh nghiệp. Thật vậy, rõ ràng đối với số đông, đa dạng hóa và phát triển thị trường vẫn còn là con đường xa vời. Nhận thức này không phù hợp với thực tế thị trường, và nó cũng không tính đến mong muốn của chính phủ đối với việc tư nhân hóa (cổ phần hóa). Nhìn chung, do các lãnh đạo DNNN trong 5 năm tới có vẻ đã không lường trước những thử thách to lớn đang đợi mình, nên ý tưởng cho rằng chiến lược mở rộng và đa dạng hóa có thể thành công (mà không tập trung vào năng suất, hiệu quả và cắt giảm chi phí) không hề phù hợp với kinh nghiệm ở những nước khác, cả ở Phương Tây lẫn các nền kinh tế mới nổi, chẳng hạn như Trung Quốc. Câu hỏi 3: Những sự thay đổi nào trong nền kinh tế - về mặt vĩ mô - là cần thiết để giải quyết những vấn đề mà doanh nghiệp của bạn gặp phải trong 5 năm tới? Câu hỏi này đã đưa đến kết quả đáng ngạc nhiên. Đó là việc cải cách các doanh nghiệp thuộc khu vực nhà nước được xem là một trong hai thay đổi về mặt kinh tế vĩ mô quan trọng nhất (n=14) cần được tiến hành trong suốt 5 năm tới (Hình 3). Người ta hi vọng việc cải cách hệ thống ngân hàng (n=14) cùng với sự linh động của tỷ giá hối đoái sẽ tạo ra sự minh bạch (Chi, 1998a, 1998b). Tham nhũng cũng được xem là yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, đặc biệt là thói quen tham nhũng và buôn lậu của các quan chức nhà nước. Điều thú vị là, trong khi về mặt vi mô, các nhà quản lý DNNN dường như đang cố bảo vệ tình trạng hiện tại, thì những giải pháp về mặt vĩ mô của họ lại thường quá rộng, nhấn mạnh vào việc cải cách và tính linh hoạt về tài chính. Chỉ một số ít người đưa ra những cách giải quyết mang tính thoái lui và bảo thủ hơn (Hình 3). Còn lại, đa số lựa chọn phù hợp với cách nhìn nhận kinh tế được số đông chấp nhận (Sodula, 1998). Việc giải thích cho hiện tượng có 2 luồng tư tưởng này có thể là, trong khi cần thiết phải thay đổi, thì sở thích/thiên hướng mang tính cá nhân lại nói rằng sự thay đổi chỉ cần tiến hành ở những chỗ khác. Vì thế, nhìn chung một người có thể suy nghĩ rất thoáng, nhưng sự cố hữu mang tính cá nhân lại quyết định cách nhìn nhận công việc của mỗi người. Hình 2: Những chiến lược cố gắng đạt được của doanh nghiệp nhà nước trong 5 năm tới.  Tính đa dạng của sản phẩm/dịch vụ: 12  Phát triển thi trường nội địa: 12  Đẩy mạnh thị trường nội địa: 9  Phát triển thị trường xuất khẩu: 9  Giảm thiểu tổng chi phí: 8  Thay thế bằng nguyên vật liệu/ thiết bị trong nước: 7  Cải thiện dịch vụ khách hàng: 6  Thu hẹp quy mô: 5  Giảm nợ dài hạn: 5  Nhập khẩu công nghệ mới: 3  Huy động đồng nội tệ: 2  Tìm kiếm vốn nước ngoài: 1  Giảm giá bán: 1  Nâng cao chất lượng: 1  Không cần thay đổi: 1 Hình 3: Những thay đổi được xem là cần thiết trong chính sách kinh tế vĩ mô trong 5 năm tới.  Tăng cường/ cải cách hệ thống ngân hàng: 14  Cải cách khu vực kinh tế nhà nước: 14  Giảm tham nhũng: 9  Áp dụng cơ chế tỷ giá hối đoái linh động: 9  Khuyến khích đầu tư trong nước: 8  Khuyến khích đầu tư nước ngoài: 8  Chú trọng xuất khẩu: 6  Bảo hộ nhà sản xuất trong nước: 6  Quảng cáo vận động cho DNNN: 5  Hạn chế nhập khẩu: 5  Củng cố luật pháp, quy định: 3  Củng cố chính sách thuế: 2  Hạn chế đầu tư ra nước ngoài: 1 Thảo luận Rõ ràng phần đông những người được hỏi không có ý định tái cấu trúc công ty của họ để cạnh tranh với nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, do kinh tế Việt Nam chưa thực sự mở đối với sự tự do cạnh tranh, nên có lẽ sự tái cấu trúc các ngành trong khu vực nhà nước hiện quả vẫn còn phải cân nhắc nhiều. Khi tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế chậm lại và thị trường xuất khẩu dần trở nên bất ổn, thì việc vội vã thực hiện hiện đại hoá có lẽ không khả thi lắm trong thời điểm này. Thay vì cắt giảm hàng loạt việc làm do sự suy sụt của hàng loạt DNNN, có lẽ các chính sách mang tính nhân văn hơn nên được đưa ra vào để khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân, trong khi dần dần sẽ cắt giảm khu vực công. Những doanh nghiệp thua lỗ nhiều nhất, làm ăn kém hiệu quả nhất và có số nợ nhiều nhất sẽ phải bị đóng cửa, sát nhập hay tái cấu trúc; nhưng do các DNNN chiếm tỉ lệ quá lớn trong nền kinh tế, thì việc hướng nền kinh tế Việt Nam sang nền kinh tế tư bản tư nhân vẫn chưa thực sự khả thi trong bối cảnh hiện tại. Cách tiếp cận này đã đi ngược lại quan điểm kinh tế của phương tây. Hơn 50 năm theo chủ nghĩa xã hội đã tạo nên một xã hội mà những kỳ vọng về những gì chính phủ có thể và nên làm thì tương đối khác so với tiêu chuẩn của phương tây. Quan điểm này được thể qua các bình luận được đưa ra tại hội thảo do chính phủ tài trợ diễn ra đầu tháng 9 năm 1998 cho các “nhà thầu” trẻ. Sau đây là một số trích dẫn tiêu biểu: Nhà nước nên đưa ra các m ức giá tối thiểu cho mỗi sản phẩm và triển khai thành lập mạng lưới các đại lý thu mua Đôi khi chúng tôi buộc phải bán tại một mức giá nhất định (cho các nhà phân phối) dù chúng tôi muốn hay không. Chúng tôi kiến nghị chính phủ nên cấm các mặt hàng nhập khẩu (mà cạnh tranh với các sản phẩm sản xuất trong nước). (Việt Nam News, 1998) Dạng suy nghĩ “thầu khoán” của các nhà doanh nghiệp nói trên, dù chỉ mang tính chất giai thoại, nhưng cũng minh họa cho những căng thẳng của nhiều người Việt Nam khi đối mặt với nền kinh tế thị trường. Ngoài ra, các người ta cũng không quên rằng Việt Nam đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh và kết quả chính là hệ thống chính trị hiện tại. Lần đầu tiên trong nhiều thế kỷ, người dân Việt Nam mới được tự do chọn lựa vận mệnh của riêng mình (Wright and Newton, 1998). Nếu có một “đế quốc” khác, về mặt kinh tế và được ẩn dưới tên gọi “quá trình toàn cầu hoá”, tiếp quản nền kinh tế, thì chắc chắn nó sẽ gặp phải sự chống cự rộng lớn từ chính phủ, các doanh nghiệp trong nước và đa số dân chúng. Các chứng cứ không chính thống cho thấy, chẳng hạn, một số người trẻ đang bị những người già hơn thuyết phục nên tránh xa các công ty cổ phần/liên doanh và hãy làm việc cho các doanh nghiệp trong nước, như vậy mới gọi là trung thành với đất nước. Đây là niềm tự hào quốc gia - tinh thần chủ nghĩa dân tộc thì không nên bị đánh giá thấp. Bị buộc phải điều tiết có chừng mực, nhưng chính sách này lại phải song hành với chương trình quản lý nhằm giúp cho DNNN hiệu quả hơn, và rốt cuộc là, hướng các doanh nghiệp này tới việc thu được lợi nhuận. Cần phải thay đổi thái độ làm việc và thói quen quản lý vốn đã tồn tại bấy lâu nay (M rCornac và Wright 1998). Các nhà quản lý phải được chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Kết quả kỳ vọng có thể khác với quan điểm của phương Tây, nhưng chúng cần phải được thống kê đo lường rõ ràng và cả hệ thống DNNN phải thấm nhuần tinh thần trách nhiệm. Chính sách điều tiết mà chúng tôi đề xuất không có nghĩa là bỏ bê, để các DNNN “tự bơi”, cũng không phải là một kế hoạch lãng phí tiền của; mà nó được xem là một hồi trống nhằm phác thảo con đường duy nhất để Việt Nam hiện đại hoá nền kinh tế. Rõ rằng, theo kinh nghiệm ở nhiều nước khác, đặc biệt là ở Nga, cơ sở hạ tầng bổ trợ cần phải được đầu tư trước khi áp dụng mô hình tư nhân hóa nền kinh tế một cách thành công. Cơ sở hạ tầng này, đặc biệt là dưới dạng minh bạch tài chính, luật thương mại và không còn tình trạng các quy định chồng chèo nhau, vẫn chưa được giải quyết triệt để ở Việt Nam. Do đó, các DNNN cần phải duy trì vai trò chính yếu của nền kinh tế nhằm ngăn ngừa các biến động về kinh tế và xã hội phổ biến. Mặt khác, dĩ nhiên là phải tao ra môi trường để khu vực tư nhân phát triển. Chủ đề này có lẽ vượt ra khỏi phạm vi của nghiên cứu này, nhưng nếu để chính sách “hiện đại hoá” được thành công, chính sách đó phải gắn liền với khu vực tư nhân đang phát triển không ngừng. Nếu không thì Việt Nam sẽ phải gồng gánh thêm nhiều DNNN hoạt động không hiệu quả, không đáp ứng yêu cầu của dân chúng, trong khi đáng lẽ chúng phải bị đào thải. Hướng đến mô hình hiện đại hoá ở Việt nam Theo mô hình này (Hình 4), khu vực sở hữu nhà nước, hiện là trụ cột của nền kinh tế, đang dần mất đi tầm ảnh hưởng của nó vì khu vực kinh tế tư nhân đang gia tăng theo quy mô nhờ việc phát triển cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng khu vực sở hữu nhà nước vẫn đóng vai trò đáng kể trong nền kinh tế trong một tương lai nhìn thấy được. Điều kiện tiên quyết thứ hai là phát triển nguồn nhân lực. Việc tạo dựng đội ngũ cán bộ quản lý nòng cốt có khả năng điều hành hiệu quả trong hoàn cảnh như vậy sẽ cần thời gian và đầu tư đáng kể về lâu về dài (Wright và Newton, 1998). Vấn đề mấu chốt, về mặt kinh tế lẫn xã hội, là phải giám sát được quá trình thay đổi và tạo ra được những sự điều chỉnh về kinh tế vĩ mô khi cần thiết. Các kỳ vọng của người dân cũng cần có cơ hội để thích ứng theo thời gian. Hình 4: Một m ô hình hiện đại hoá “vừa phải” Deregulation: Bãi bỏ các quy định 1. Tái cơ cấu về mặt tài chính 2. Tự do trong hoạt động 3. Nhấn mạnh kết quả