Phật giáo xuất hiện cách đây hơn 20 th ếkỷ, trải qua bao cu ộc thăng tr ầm biến
thiên của lịch sử, Phật giáo vẫn mãi là ánh sáng, v ẫn mãi là tiếng nói trong tr ẻo, tươi
mát, trẻtrung, kh ảái của tình thương và độlượng. Qua mọi xứsởvà thời đại, Đạo
Phật đã khéo léo dùng m ọi phương ti ện đểcó thểtùy nghi thích ứng với từng nền
văn hóa khác nhau trong t ừng dân tộc. Càng ti ến hóa bao nhiêu, nhân lo ại càng nh ận
ra được giá trịlong lanh m ầu nhiệm trong từng lời dạy của Đức Phật. Bởi lẽ, giáo lý
của Đạo Phật đã mang đến cho con ngư ời niềm vui và hạnh phúc. Nó không vì m ục
đích giải thoát t ựthân mà vì an vui h ạnh phúc cho tha nhân và m ọi loài.
Ngaytừkhi được truyền vào, Đạo Phật đã nhanh chóng thích nghi v ới lối sống
của người dân Vi ệt và trong q uá trình hình thành và phát tri ển trên đất nước này,
Đạo Phật đã không g ặp một trởngại nào trong vi ệc hòa nhập vào mọi giai tầng của
xã hội. Tư tưởng, đạo lýcủa Phật giáo c ũng đã ăn sâu vào n ếp sống, nếp nghĩ của
người dân Vi ệtvà trởthành nh ững giá trịtinh th ần vô giá cho ngư ờidân.
Trong bài viết này, ngư ời viết không nh ằm mục đích tr ình bày toàn b ộhệthống
tư tưởngcủaPhật giáo một cách chi ti ết toàn m ỹ, mà ch ỉđưa ra những khái quát
chung vềnhững khía c ạnh căn bản. Qua đó mu ốn cho ngư ời đọc thấyđược những
ảnh hưởng sâu sắc nhất của tư tưởng Phật giáo đ ối với đời sống văn hóa tinh thần
người Việt. Với khuynh hư ớng trên, bài viết này sẽđược trình bày qua hai ph ần:
Phần A: Tổng quan vềPhật giáo và các tư tư ởng triết học của Phật giáo
Phần B: Ảnhhưởng của Phật giáo đ ến đời sống văn hóa tinh th ần của người
Việt
Mong rằng qua bài vi ết này s ẽgiúp cho đ ộc giảnắm bắt được những nét đại
cương vềPhật giáo Vi ệt Nam và t ầm ảnh hưởng của nó trong đ ời sống văn hóa tinh
thầncủa người Việt. Dù hết sức cốgắng ,nhưng với kiến thức còn hạn chếvà thời
lượng cho phép nên v ẫn không sao tránh kh ỏi những sai sót trong quá trình tìm hi ểu,
nghiên cứu, kính mong Quí Bậc Giáo ThọSư, Giáo sư hư ớng dẫn chỉgiáo.
29 trang |
Chia sẻ: oanh_nt | Lượt xem: 2979 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tiểu luận Tư tưởng triết học của phật giáo và s ự ảnh hưởng của nó đến đời sống văn hóa tinh th ần của người Việt, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC
CHUYÊN NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC
TÊN ĐỀ TÀI:
TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA PHẬT GIÁO VÀ SỰ ẢNH
HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN
CỦA NGƯỜI VIỆT
Họ và tên sinh viên : Phạm Thu Hiền
Khóa : K19
Lớp : Đêm 1
Giáo viên hướng dẫn : TS. Bùi Văn Mưa
TP.Hồ Chí Minh, tháng 3 năm 2010
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................1
PHẦN A: TỔNG QUAN VỀ PHẬT GIÁO VÀ CÁC TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC
CỦA PHẬT GIÁO ...................................................................................................2
I. Khái quát về Phật giáo ............................................................................................ 2
1. Phật giáo là gì...................................................................................................2
2. Nguồn gốc ra đời của Phật giáo .......................................................................3
II. Các tư tưởng triết học cơ bản của Phật giáo..........................................................3
1. Thế giới quan Phật giáo ...................................................................................3
2. Nhân sinh quan Phật giáo.................................................................................5
III. Sự hình thành và phát triển của Phật giáo vào Việt Nam ...................................7
PHẦN B: ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG VĂN HÓA
TINH THẦN CỦA NGƯỜI VIỆT..........................................................................9
I. Ảnh hưởng của Phật giáo đến tư tưởng, nhận thức và quan niệm sống của người
Việt Nam ....................................................................................................................9
1. Về mặt tư tưởng, nhận thức.............................................................................9
2. Về quan niệm sống ........................................................................................11
II. Ảnh hưởng của tư tưởng Phật giáo đến văn học, nghệ thuật .............................. 13
1. Về văn học......................................................................................................13
2. Về nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc.................................................................18
3. Về nghệ thuật sân khấu ..................................................................................20
III. Ảnh hưởng của Phật giáo đến tín ngưỡng; phong tục, tập quán và lễ hội .........21
1. Về tín ngưỡng.................................................................................................21
2. Về phong tục, tập quán và lễ hội....................................................................23
PHẦN C: KẾT LUẬN ........................................................................................... 25
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
MỞ ĐẦU
Phật giáo xuất hiện cách đây hơn 20 thế kỷ, trải qua bao cuộc thăng trầm biến
thiên của lịch sử, Phật giáo vẫn mãi là ánh sáng, vẫn mãi là tiếng nói trong trẻo, tươi
mát, trẻ trung, khả ái của tình thương và độ lượng. Qua mọi xứ sở và thời đại, Đạo
Phật đã khéo léo dùng mọi phương tiện để có thể tùy nghi thích ứng với từng nền
văn hóa khác nhau trong từng dân tộc. Càng tiến hóa bao nhiêu, nhân loại càng nhận
ra được giá trị long lanh mầu nhiệm trong từng lời dạy của Đức Phật. Bởi lẽ, giáo lý
của Đạo Phật đã mang đến cho con người niềm vui và hạnh phúc. Nó không vì mục
đích giải thoát tự thân mà vì an vui hạnh phúc cho tha nhân và mọi loài.
Ngay từ khi được truyền vào, Đạo Phật đã nhanh chóng thích nghi với lối sống
của người dân Việt và trong quá trình hình thành và phát triển trên đất nước này,
Đạo Phật đã không gặp một trở ngại nào trong việc hòa nhập vào mọi giai tầng của
xã hội. Tư tưởng, đạo lý của Phật giáo cũng đã ăn sâu vào nếp sống, nếp nghĩ của
người dân Việt và trở thành những giá trị tinh thần vô giá cho người dân.
Trong bài viết này, người viết không nhằm mục đích trình bày toàn bộ hệ thống
tư tưởng của Phật giáo một cách chi tiết toàn mỹ, mà chỉ đưa ra những khái quát
chung về những khía cạnh căn bản. Qua đó muốn cho người đọc thấy được những
ảnh hưởng sâu sắc nhất của tư tưởng Phật giáo đối với đời sống văn hóa tinh thần
người Việt. Với khuynh hướng trên, bài viết này sẽ được trình bày qua hai phần:
Phần A: Tổng quan về Phật giáo và các tư tưởng triết học của Phật giáo
Phần B: Ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống văn hóa tinh thần của người
Việt
Mong rằng qua bài viết này sẽ giúp cho độc giả nắm bắt được những nét đại
cương về Phật giáo Việt Nam và tầm ảnh hưởng của nó trong đời sống văn hóa tinh
thần của người Việt. Dù hết sức cố gắng , nhưng với kiến thức còn hạn chế và thời
lượng cho phép nên vẫn không sao tránh khỏi những sai sót trong quá trình tìm hiểu,
nghiên cứu, kính mong Quí Bậc Giáo Thọ Sư, Giáo sư hướng dẫn chỉ giáo.
1
PHẦN A: TỔNG QUAN VỀ PHẬT GIÁO VÀ CÁC TƯ
TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA PHẬT GIÁO
I. Khái quát về Phật giáo
1. Phật giáo là gì:
Phật giáo được sáng lập trên căn bản trí tuệ, lấy trí tuệ làm nền tảng để giải thoát
con người. Phật giáo chủ trương công bằng, con người có quy luật nhân quả
(Dhamma niyama) tức là con người là chủ nhân của chính mình.
Phật giáo không phải là một tôn giáo vì Phật giáo không phải là một tín ngưỡng
có hệ thống, lấy đức tin và tôn sùng lễ bái làm cứu cánh. Hơn nữa, Phật giáo không
trung thành với một thần linh hay siêu nhiên nào. Phật giáo khuyên con người tự
phát triển khả năng và trí tuệ của chính mình.
Phật giáo không phải là một triết lý, vì triết lý có tính chất mơ hồ. Có nhà hoạt
động chính trị nổi tiếng từng nói: “Phật học là mẹ của triết học, nghiên cứu Phật học
có thể bổ khuyết cho khoa học”. Phật học không những thích hợp với khoa học mà
còn bổ sung những khiếm khuyết của khoa học. Vì vậy, Phật giáo không đòi hỏi nơi
người Phật tử một đức tin mù quáng. Phật giáo khuyến khích và chủ trương tự do
bình đẳng, phù hợp với lý trí và thời đại.
Phật giáo là một nền giáo dục trí tuệ, nhân bản vô lượng vô biên, căn cứ vào
nguyên lý và hiện tượng của vũ trụ. Nền giáo dục mà đức Phật dẫn dắt và chỉ dạy
cho chúng sinh hài hòa âm dương, sống khiêm tốn và suy nghĩ linh hoạt. Khuyên
con người làm những điều phúc đức, tốt lành trong xã hội và trong đời sống cá nhân
hàng ngày từ những việc nhỏ nhất cho đến việc lớn nhất, vĩ đại nhất, dựa trên
phương diện thời gian, không gian và bao hàm cả quá khứ - hiện tại - và tương lai.
Tóm lại, có nhiều cách định nghĩa Phật giáo, nhưng định nghĩa cách nào cũng
nên nhớ câu: “Tất cả vì Phật pháp, tất cả vì chúng sinh!”. Và những điều này đã
được các nhà hiền triết và các nhà tri thức đều phải công nhận đó là chân lý. Nói
một cách khác Phật giáo là một chân lý trường tồn không gì có thể đổi thay được.
2
2. Nguồn gốc ra đời của Phật giáo:
Đạo Phật hình thành ở Ấn Độ vào khoảng thế kỉ VI trước công nguyên, người
sáng lập ra Phật giáo là thái tử Siddhartha Gautama, con vua Suddhodana, thu ộc bộ
tộc Thích ca (Shakya) của nước Capilavaxtu – một nước nhỏ ở miền Đông – Bắc Ấn
Độ. Ông sinh năm 563 trước Công nguyên, vào lúc ở Ấn Độ đạo Bàlamôn
(Brahmanism) đang thống trị với sự phân chia đẳng cấp sâu sắc trong xã hội. Nỗi bất
bình của thái tử về sự phân chia đẳng cấp, kì thị màu da và đồng cảm với nỗi khổ
của muôn dân là những nguyên nhân dẫn đến sự hình thành một tôn giáo mới.
Siddhartha rời nhà năm 29 tuổi, được gọi là Sakia Muni (Thích ca Mầu Ni - hiền
nhân dòng dọ Thích Ca). Sakia Muni tìm gặp những người tu hành lâu năm để học
hỏi, nhưng những điều thu được không làm ông thỏa mãn. Ông rủ 5 người bạn đến
vùng Uruvela (gần thị trấn Gaya – sau này các sách thường ghi là ông đến núi Tuyết
Sơn), tu khổ hạnh suốt 6 năm ròng mà chẳng ích lợi gì. Thấy mình đã tu sai đường,
ngài liền ăn uống cho lại sức rồi tìm đến một gốc cây pipal lớn, lấy cỏ làm nệm ngồi
tập trung suy nghĩ. Sau một thời gian (tương truyền là 49 ngày đêm), tư tưởng ngài
liền trở nên sáng rõ, ngài đã hiểu ra quy luật của cuộc đời, nỗi khổ của chúng sinh,
thấy được điều mà bấy lâu nay tìm kiếm.
Ngài liền đi tìm 5 người bạn đã từng tu khổ hạnh trước đây để giác ngộ cho họ,
rồi cùng với họ trong suốt 40 năm còn lại của cuộc đời đi khắp vùng lưu vực sông
Hằng để truyền bá những tư tưởng của mình. Từ đó, người đời gọi Ngài là Buddha
Cây pipal, nơi Ngài đã ngồi tu luyện, được gọi là cây bodhi (bồ đề) và trở thành biểu
tượng cho sự giác ngộ. Đức Phật qua đời năm 483 trước Công Nguyên, thọ 80 tuổi.
II. Các tư tưởng triết học cơ bản của Phật giáo
1. Thế giới quan của Phật giáo:
Thế giới quan của Phật giáo nguyên thủy được phản ánh trong thuyết duyên
khởi và được làm sáng tỏ qua phạm trù vô ngã và vô thường [1].
+ Duyên Khởi là tư tưởng, giáo lý cơ bản nhất của Phật giáo, thể hiện quan điểm
của Phật giáo đối với đời người, với tồn tại và sinh mệnh, là cơ sở triết học của giáo
3
thuyết cụ thể và tư tưởng quan trọng của Phật giáo như nhân quả, trung đạo, bình
đẳng, từ bi, giải thoát. Duyên khởi là nói tắt câu:”Chư pháp do nhân duyên nhi kh ởi”
có nghĩa là các pháp đều do nhân duyên mà có. Pháp là tất cả mọi sự vật, bao gồm
vật chất và tinh thần, kể cả giáo lý. Nhân là năng lực phát sinh, còn duyên là lực hỗ
trợ cho nhân phát sinh. Tất cả các pháp đều sinh, diệt, tồn tại trong sự liên hệ mật
thiết với nhau, không một pháp nào có thể tồn tại độc lập tuyệt đối.
Sự vật chỉ “có” một cách giả tạo, một cách vô thường.
- Nhân duyên hội họp thì sự vật là “có”
- Nhân duyên tan rã thì sự vật là “không”
Người thế gian không tu dưỡng, lầm sự vật, vạn pháp là thực có, là vĩnh viễn
nên bám giữ vào các pháp, vào sự vật (sinh mệnh, danh vọng, tiền tài). Nhưng thực
ra các pháp là vô thường, là chuyển biến và khi tan rã thì người thế gian đau khổ.
Lý nhân duyên cho thấy sự vật hình thành do nhân duyên hòa h ợp, sự vật là hư
giả, là giả hợp không có tính tồn tại. Như vậy con người làm chủ cuộc đời mình, vận
mệnh mình.
+ Vô ngã là không có một thực thể tối thượng tồn tại vĩnh hằng nào. Vạn vật
trong vũ trụ vốn không có tính thường hằng, nó chỉ là sự “giả hợp” do sự hội đủ
nhân duyên nên thành ra tồn tại. Ngay bản thân sự tồn tại của thực tế con người
chẳng qua cũng là do “ngũ uẩn” hội hợp lại: sắc (vật chất), thụ (cảm giác), tưởng (ấn
tượng), hành (suy lý) và thức (ý thức).Theo cách phân loại khác-“lục tại”: địa (chất
khoáng), thủy (chất nước), hỏa (nhiệt năng), phong (hơi thở), không (khoảng trống)
và thức (ý thức). Nói tổng quát thì vạn vật chỉ là sự “hội hợp” của hai loại yếu tố vật
chất “sắc’ và tinh thần “danh”. Như vậy thì không có cái gọi là tôi (vô ngã)
+ Vô thường là không có cái gì trường tồn và vĩnh cửu cả. Luật vô thường chi
phối vũ trụ, vạn vật, thân và tâm ta. Sự vật luôn luôn biến đổi, không có gì là thường
trụ, bất biến. Nó chuyển biến không ngừng và sự chuyển biến ấy diễn ra dưới hai
hình thức:
4
- Một là Sátna (Kshana) vô thường: là sự chuyển biến rất nhanh, trong một thời
gian hết sức ngắn, ngắn hơn cả một nháy mắt, một hơi thở, một sự chuyển biến vừa
khởi lên đã chấm dứt.
- Hai là nhất kỳ vô thường: là sự chuyển biến trong từng giai đoạn. Sự vô
thường thứ nhất là trạng thái chuyển biến nhanh chóng, liên tiếp, ngắn ngủi, là kết
quả gây ra sự vô thường thứ hai. Nhất kỳ vô thường là trạng thái chuyển biến rõ rệt,
kết thúc một trạng thái cũ, chuyển sang một trạng thái mới.
Vạn vật luôn nằm trong chu trình sinh-trụ-dị-diệt, chúng bị lôi cuốn vào dòng
biến hóa hư ảo vô cùng theo luật nhân quả. Nhân nhờ duyên mới sinh ra quả, quả
nhờ duyên mà thành nhân mới, nhân mới lại nhờ duyên mà thành quả mới…, cứ như
thế vạn vật biến đổi, hợp - tan, tan – hợp mà không có nguyên nhân đầu tiên và kết
quả cuối cùng nào cả.
2. Nhân sinh quan Phật giáo:
Nhân sinh quan Phật giáo là phần trọng tâm của triết học này. Cũng như nhiều
trường phái khác của triết học Ấn Độ cổ đại, Phật giáo đặt vấn đề tìm kiếm mục tiêu
cứu cánh nhân sinh ở sự “giải thoát” (Moska) khỏi vòng luân hồi, nghiệp báo để đạt
đến trạng thái tồn tại Niết bàn (Nirvana). Tính quần chúng của luận điểm nhân sinh
Phật giáo thể hiện ở chỗ nâng cao tinh thần “bình đẳng giác ngộ”, tức là quyền thực
hiện sự giải thoát là cho tất cả mọi người và cao hơn nữa là của mọi “chúng sinh”.
Điều này mang tính nhân bản sâu sắc, vượt qua giới hạn đẳng cấp khắc nghiệt vốn là
một truyền thống chính trị Ấn Độ cổ đại. Nó nói lên khát vọng “tự do cho tất cả mọi
người”, không thể là độc quyền cho một đẳng cấp nào, dù đó là đẳng cấp quý tộc,
bình dân hay tiện nô. Nhưng đó không phải kêu gọi gián tiếp cho quyền bình đẳng
về mặt chính trị mà là bình đẳng trong sự mưu cầu cứu cánh giác ngộ.
Nội dung triết học nhân sinh của Phật giáo tập trung ở bốn luận điểm (gọi là “tứ
diện đế”). Bốn luận điểm này được Phật giáo coi là bốn chân lý vĩ đại về cuộc sống
nhân sinh cho bất cứ cuộc sống nhân sinh nào thuộc đẳng cấp nào.
5
+ Khổ đế: Sự thật nơi cuộc sống nhân sinh không có gì ngoài sự đau khổ, rằng
buộc hệ lụy, không có tự do. Đó là tám nỗi khổ trầm lâm bất tận mà bất cứ ai cũng
phải gánh chịu; Sinh, Lão, Bệnh, Tử, Thụ, Biệt và Ly (yêu thương chia lìa), Oán
tăng hội (oán ghét nhau mà phải sống với nhau), Sở cầu bất đắc (cái mong muốn mà
không đạt được), và Ngũ thụ uẩn (năm yếu tố vô thường nung nấu làm khổ)
+ Nhân đế: là luận điểm giải thích những nguyên nhân sự thật đau khổ nơi cuộc
sống nhân sinh. Đó là 12 nguyên nhân (t hập nhị nhân duyên): 1. Vô minh, 2. Hành,
3. Thức, 4. Danh sắc, 5. Lục nhập, 6. Xúc, 7. Thụ, 8. Ái, 9. Thủ, 10. Hữu, 11. Sinh
và 12. Lão tử. Trong 12 nhân duyên ấy thì “Vô minh” là nguyên nhân thâu tóm t ất
cả. Bởi vậy diệt trừ vô minh là diệt trừ tận gốc rễ sự đau khổ nhân sinh.
+ Diệt đế: Là luận điểm về khả năng có thể tiêu diệt được sự khổ nơi cuộc sống
nhân sinh, đạt tới trạng thái Niết bàn, cứu cánh của hành động tự do. Luận điểm này
cũng bộc lộ tinh thần lạc quan tôn giáo của Phật giáo; cũng thể hiện khát vọng nhân
bản của nó muốn hướng con người đến niềm hạnh phúc “tuyệt đối”, khát vọng của
con người tới Chân – Thiện – Mỹ.
+ Đạo đế: là luận điểm về con đường thể hiện sự diệt khổ, đạt tới giải thoát. Đó
không phải là con đường sử dụng bạo lực mà là con đường “tu đạo”, thực chất của
con đường này là hoàn thiện đạo đức cá nhân. Sự giải phóng mang ý nghĩa của sự
thực hiện cá nhân, không mang ý nghĩa của những phong trào cách mạng hay cải
cách xã hội. Đây là nét đặc biệt của “tinh thần giải phóng nhân sinh” của Phật giáo.
Con đường giải thoát, diệt khổ thực chất là tiêu diệt vô minh (sự tăm tối, không
sáng suốt), gồm tám con đường (Bát chính đạo). Đó là:
- Chính kiến: Phải nhận thức đúng, phân biệt đ ược phải trái
- Chính tư duy: Suy nghĩ phải, phải chính, phải đúng đắn.
- Chính nghiệp: Hành động phải chân chính, phải đúng đắn.
- Chính ngữ: Nói phải đúng, không gian dối, không vu oan cho người khác.
- Chính mệnh: Sống trung thực, không tham lam, vụ lợi, gian t à
- Chính tịnh tiến: Phải siêng năng học tập, có ý thức vươn lên để đạt tới chân lý.
6
- Chính niệm: Phải luôn luôn hướng về đạo lý chân chính.
- Chính định: Kiên định tập trung tư tưởng vào con đường chính, không bị thoái
chí, lay chuyển trước mọi cám dỗ.
Theo Bát chính đạo, con người có thể diệt trừ vô minh, giải thoát, nhập vào cõi
Niết bàn - Nirvana. Niết Bàn là trạng thái yên tĩnh, sáng suốt, chấm dứt sinh tử, luân
hồi. Như vậy Phật giáo có tư tưởng biện chứng, mang tính duy tâm chủ quan.
III. Sự hình thành và phát triển của Phật giáo vào Việt Nam
Ngày nay, căn cứ vào các tài liệu và các lập luận khoa học, giới nghiên cứu hầu
hết đồng ý rằng Đạo Phật đã truyền vào Việt Nam rất sớm, nhất là từ cuối thế kỷ thứ
II đến đầu thế kỷ thứ III Tây Lịch [2]. Trung tâm văn hóa Luy Lâu chính là nơi các
vị sư Ấn Độ đến truyền đạo. Trung tâm Phật giáo Luy Lâu là trụ sở của Giao Chỉ,
nằm ở trung tâm đồng bằng sông Hồng Việt Nam (Hà Bắc). Từ đây có những tuyến
đường thủy bộ nối với Bành Thành và Lạc Dương. Các nhà buôn người Ấn Độ và
người Trung Á đến buôn bán ở đây rất sớm và theo sau họ các nhà sư đến hành đạo.
“Theo sách Lĩnh Nam Chích Quái viết vào thời Trần có chuyện Chử Đồng Tử,
chàng trai nghèo ở đầm Dạ Trạch (Hưng Yên), kết duyên với công chúa Tiên Dung
con gái vua Hùng. Sau đó, Chử Đồng Tử trên đường đi buôn, chàng đã gặp một nhà
sư Ấn Độ ở trong một túp lều trên đảo Quỳnh Viên. Nhà sư giảng đạo cho Đồng Tử,
Đồng Tử đã giác ngộ đạo Phật được nhà sư Ấn Độ cho một chiếc gậy và một nón lá
để có thể chống gậy úp nón lên làm phép cầu mưa cầu nắng. Khi trở về Chử Đồng
Tử đã truyền Phật pháp cho công chúa Tiên Dung và nhi ều người khác” [3,4].
Câu chuyện trên phần nào cũng đã phản ảnh Phật giáo du nhập vào đồng bằng
Bắc bộ khá sớm trước khi tiếp nhận văn hóa Trung Hoa. Vì Phật giáo trực tiếp với
người Ấn Độ nên thời ấy dân Việt Nam gọi Phật là ông Bụt bởi từ chữ Buddha mà
ra, về sau khi Phật giáo đã qua Trung Hoa thì Buddha đựơc phiên âm qua tiếng Hán
là Phật Đà và để lại tiếng Phật được phổ biến sử dụng.
Phật giáo ăn sâu, bám rễ vào Việt Nam từ rất sớm. Đến đời nhà Lý, nhà Trần,
Phật giáo phát triển cực thịnh, được coi là quốc giáo, ảnh hưởng đến tất cả mọi vấn
7
đề trong cuộc sống. Đến thế kỷ 20, mặc dù ảnh hưởng mạnh của quá trình Âu hóa,
Phật giáo Việt Nam lại phát triển mạnh mẽ, khởi đầu từ các đô thị miền Nam với các
đóng góp quan trọng của các nhà sư Khánh Hòa và Thiện Chiếu.
Bốn giai đoạn lịch sử của Phật giáo Việt Nam
Từ đầu công nguyên đến hết thời kỳ Bắc thuộc là giai đoạn hình thành
và phát triển rộng khắp
Thời Đại Việt là giai đoạn cực thịnh
Từ đời Hậu Lê đến cuối thế kỷ 19 là giai đoạn suy thoái
Từ đầu thế kỷ 20 đến nay là giai đoạn phục hưng.
Đại thừa có ba tông phái được truyền vào Việt Nam [7]:
+ Thiền tông: là một tông phái Phật giáo do nhà sư Ấn Độ Bồ Đề Đạt Ma sáng
lập ra ở Trung Quốc vào đầu thế kỷ thứ 6. Thiền là cách gọi tắt của Thiền na
(Dhyana), có nghĩa là "Tĩnh tâm", chủ trương tập trung trí tuệ để quán định (thiền)
nhằm đạt đến chân lý giác ngộ của đạo Phật.
+ Tịnh độ tông: là một tông phái Phật giáo, chủ trương tu dựa trên tha lực của
Phật A Di Đà. Trong Tịnh Độ tông, có tồn tại một cõi Phật cụ thể, gọi là Thế Giới
Cực Lạc do đức Phật A Di làm giáo chủ. Việc tu hành được mở rộng ra những hành
động đơn giản như đi thăm chùa, tụng danh Phật A Di Đà. Nhờ vậy mà Tịnh Độ
tông là tông phái phổ biến khắp cõi Việt Nam.
+ Mật tông là một tông phái Phật giáo chủ trương sử dụng những phép tu tụng
niệm các mật chú để đạt đến chân lý giác ngộ. Mật tông là sự hợp nhất giới luật của
thuyết nhất thiết hữu bộ (Sarvastivada) và nghi thức tác pháp của Kim Cương thừa.
Đạo Phật hội nhập vào văn minh Việt Nam là cả một quá trình lâu dài mãi cho
đến ngày nay và vẫn tiếp tục, đó là sự hòa mình của đạo Phật, với tư thế là một
luồng văn hóa ngoại lai vào nền văn hóa của dân tộc Việt Nam. Có thể nói đó là quá
trình đạo Phật dần dần được bản địa hóa, Việt Nam hóa, biến thành một phần cơ thể
của nền văn minh Việt Nam.
8
PHẦN B: ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA TINH THẦN CỦA NGƯỜI VIỆT
Đạo lý truyền thống của người Việt Nam đã hình thành trong hàng nghìn năm,
qua đấu tranh trường kỳ của dân tộc để tạo dựng và gìn giữ một đất nước có chủ
quyền, có văn hoá cũng như tiếp thu các hệ tư tưởng từ các nền văn minh khác, đặc
biệt là Phật giáo, Nho giáo. Những tư tưởng ấy được người dân mang theo và vận
dụng vào cuộc sống ngay từ những ngày đầu. Với vai trò, chức năng và những giá
trị nhân văn sâu sắc của mình, Phật giáo đã trở thành chỗ dựa trong đời sống văn
hóa tinh thần của một bộ phận quần chúng, ảnh hưởng khá lớn đến tư duy, quan
niệm sống, chuẩn mực đạo đức cũng như phong tục tập quán, lễ hội của người dân.
I. Ảnh hưởng của Phật giáo đến tư tưởng, nhận thức và quan niệm sống của
người Việt
Trong cuộc sống tinh thần của con người chồng xếp những mâu thuẫn xã hội:
sinh và tử, thiện và