Tình hình thực tế quản lí thu thuế giá trị gia tăng ở khu vực kinh tế cá thể trên địa bàn Quận Ba đình
Thuế là khoản thu chủ yếu của Ngân sách Nhà nước, là công cụ quan trọng để phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân. Như vậy, có thể thấy rằng Thuế là một biện pháp kinh tế của mọi Nhà nước. Song để biện pháp đó đạt hiệu quả sẽ rất cần đến một bộ phận chuyên trách, chất lượng trong quá trình quản lý và hành thu. Nhận thức được điều này, đồng thời để bắt nhịp được với bước chuyển biến về cơ cấu, thành phần kinh tế, Đảng và Nhà nước ta đã thực thi cải cách hệ thống Thuế bước hai. Trong đó, nổi bật nhất là việc thay thế 2 sắc thuế Doanh thu và thuế Lợi tức bằng thuế Giá trị gia tăng và thuế Thu nhập doanh nghiệp được thông qua tại kỳ họp thứ 11 và có hiệu lực thi hành từ 1/1/1999. Đây là bước đi vô cùng quan trọng, thể hiện sự mạnh dạn của Đảng ta trong công cuộc đổi mới nền kinh tế. Tuy nhiên sự khởi đầu nào cũng đều có những chắc trở không thể tránh khỏi, nhất là ở khu vực kinh tế cá thể cả nước nói chung và đặc biệt ở Quận Ba Đình nói riêng. Để có thể tháo gỡ được những khó khăn này và tìm ra hướng đi mới là cả một vấn đề nan giải đối với Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế và các cơ quan hữu quan. Quận Ba Đình là một trong 7 Quận nội thành của thành phố Hà nội. Quận Ba Đình không rộng về diện tích nhưng có nhiều trụ sở, cơ quan trung ương của Đảng, chính phủ, các cơ quan ngoại giao, đại sứ quán. Tuy nhiên hoạt động sản xuất kinh doanh ở đây cũng rất phong phú. Qua thời gian thực tập ở Chi cục Thuế quận Ba đình, được sự giúp đỡ tận tình của các thầy, cô giáo và các cán bộ công tác tại Chi cục, tôi đã đi sâu nghiên cứu và phân tích tình hình thực tế quản lí thu thuế giá trị gia tăng ở khu vực kinh tế cá thể trên địa bàn Quận Ba đình trong những tháng đầu triển khai luật thuế mới này.Từ đó cũng xin được đưa ra một số phương hướng nhằm tăng cường công tác quản lí thu thuế giá trị gia tăng ở khu vực kinh tế cá thể, góp phần tăng thu cho Ngân sách nhà nước. Bắt nguồn từ những lí do trên nên đề tài có tên gọi là: “Bàn về công tác quản lí thu thuế giá trị gia tăng ở khu vực kinh tế cá thể trên địa bàn quận Ba đình" . Toàn bộ đề tài được trình bày theo kết cấu sau: Phần I: Sự cần thiết phải quản lý thuế giá trị gia tăng đối với thành phần kinh tế cá thể hiện nay. Phần II: Tình hình quản lý thu thuế giá trị gia tăng ở khu vực kinh tế cá thể trên địa bàn quận Ba đình trong quý I năm 2003 Phần III: Một số phương hướng tăng cường quản lý thu thuế giá trị gia tăng ở khu vực kinh tế cá thể ở quận Ba đình.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tình hình thực tế quản lí thu thuế giá trị gia tăng ở khu vực kinh tế cá thể trên địa bàn Quận Ba đình, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
ThuÕ lµ kho¶n thu chñ yÕu cña Ng©n s¸ch Nhµ níc, lµ c«ng cô quan träng ®Ó ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n. Nh vËy, cã thÓ thÊy r»ng ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p kinh tÕ cña mäi Nhµ níc. Song ®Ó biÖn ph¸p ®ã ®¹t hiÖu qu¶ sÏ rÊt cÇn ®Õn mét bé phËn chuyªn tr¸ch, chÊt lîng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ hµnh thu.
NhËn thøc ®îc ®iÒu nµy, ®ång thêi ®Ó b¾t nhÞp ®îc víi bíc chuyÓn biÕn vÒ c¬ cÊu, thµnh phÇn kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· thùc thi c¶i c¸ch hÖ thèng ThuÕ bíc hai. Trong ®ã, næi bËt nhÊt lµ viÖc thay thÕ 2 s¾c thuÕ Doanh thu vµ thuÕ Lîi tøc b»ng thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ Thu nhËp doanh nghiÖp ®îc th«ng qua t¹i kú häp thø 11 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/1999. §©y lµ bíc ®i v« cïng quan träng, thÓ hiÖn sù m¹nh d¹n cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn sù khëi ®Çu nµo còng ®Òu cã nh÷ng ch¾c trë kh«ng thÓ tr¸nh khái, nhÊt lµ ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ c¶ níc nãi chung vµ ®Æc biÖt ë QuËn Ba §×nh nãi riªng. §Ó cã thÓ th¸o gì ®îc nh÷ng khã kh¨n nµy vµ t×m ra híng ®i míi lµ c¶ mét vÊn ®Ò nan gi¶i ®èi víi Bé Tµi chÝnh, Tæng côc ThuÕ vµ c¸c c¬ quan h÷u quan.
QuËn Ba §×nh lµ mét trong 7 QuËn néi thµnh cña thµnh phè Hµ néi. QuËn Ba §×nh kh«ng réng vÒ diÖn tÝch nhng cã nhiÒu trô së, c¬ quan trung ¬ng cña §¶ng, chÝnh phñ, c¸c c¬ quan ngo¹i giao, ®¹i sø qu¸n. Tuy nhiªn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë ®©y còng rÊt phong phó. Qua thêi gian thùc tËp ë Chi côc ThuÕ quËn Ba ®×nh, ®îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c c¸n bé c«ng t¸c t¹i Chi côc, t«i ®· ®i s©u nghiªn cøu vµ ph©n tÝch t×nh h×nh thùc tÕ qu¶n lÝ thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ trªn ®Þa bµn QuËn Ba ®×nh trong nh÷ng th¸ng ®Çu triÓn khai luËt thuÕ míi nµy.Tõ ®ã còng xin ®îc ®a ra mét sè ph¬ng híng nh»m t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lÝ thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ, gãp phÇn t¨ng thu cho Ng©n s¸ch nhµ níc.
B¾t nguån tõ nh÷ng lÝ do trªn nªn ®Ò tµi cã tªn gäi lµ: “Bµn vÒ c«ng t¸c qu¶n lÝ thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ trªn ®Þa bµn quËn Ba ®×nh" .
Toµn bé ®Ò tµi ®îc tr×nh bµy theo kÕt cÊu sau:
PhÇn I: Sù cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ hiÖn nay.
PhÇn II: T×nh h×nh qu¶n lý thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ trªn ®Þa bµn quËn Ba ®×nh trong quý I n¨m 2003
PhÇn III: Mét sè ph¬ng híng t¨ng cêng qu¶n lý thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ ë quËn Ba ®×nh.
V× thêi gian thùc tËp vµ tr×nh ®é h¹n hÑp nªn bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái khiÕm khuyÕt, sai sãt. RÊt mong ®îc sù gãp ý, chØ b¶o cña c¸c thÇy c«, c¸c c¸n bé thuÕ vµ nh÷ng ngêi quan t©m.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Hµ néi, ngµy 1 th¸ng 4 n¨m 2003
Sinh viªn
§ç Thanh H¬ng
Môc lôc
PhÇn I: Sù cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ hiÖn nay.
ThuÕ vµ vai trß cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña thuÕ.
Vai trß cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Sù cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë níc ta hiÖn nay:
Sù cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng thay cho thuÕ Doanh thu.
ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng vµ nh÷ng u ®iÓm næi bËt.
Néi dung c¬ b¶n cña luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
ý nghÜa cña c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ:
VÞ trÝ, vai trß cña kinh tÕ c¸ thÓ trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng.
ý nghÜa cña viÖc t¨ng cêng qu¶n lý thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ.
PhÇn II: T×nh h×nh qu¶n lý thu thuÕ gi¸ trÞ
gia t¨ng ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ trªn ®Þa bµn QuËn Ba §×nh quý I n¨m 2003.
§Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi vµ t×nh h×nh qu¶n lý thu thuÕ trªn ®Þa bµn quËn Ba §×nh:
Mét sè nÐt vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi.
C«ng t¸c tæ chøc bé m¸y thu thuÕ trªn ®Þa bµn quËn Ba §×nh.
T×nh h×nh qu¶n lý thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng víi c¸c hé kinh tÕ c¸ thÓ trªn ®Þa bµn quËn Ba §×nh trong nh÷ng th¸ng ®Çu thùc hiÖn luËt thuÕ míi:
Qu¶n lý ®èi tîng nép thuÕ.
Qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ.
Qu¶n lý kh©u thu nép tiÒn thuÕ.
PhÇn III: Mét sè ph¬ng híng
t¨ng cêng qu¶n lý thu thuÕ ë khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ t¹i QuËn Ba §×nh.
Qu¶n lÝ ®èi tîng nép thuÕ:
Qu¶n lý nh÷ng hé ®· qu¶n lý ®îc .
Qu¶n lý nh÷ng hé cha qu¶n lý ®îc.
Qu¶n lý vÒ c¨n cø tÝnh thuÕ:
Mét sè biÖn ph¸p qu¶n lý thu nép trªn thuÕ:
C«ng t¸c x©y dùng kÕ ho¹ch.
C«ng t¸c ®«n ®èc thu nép thuÕ.
C«ng t¸c kiÓm tra vµ thanh tra thuÕ.
C¸c biÖn ph¸p vÒ tæ chøc c¸n bé:
ChÊn chØnh bé m¸y ho¹t ®éng cña Chi côc thuÕ QuËn Ba §×nh.
2. T¨ng cêng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé mét c¸ch cã hÖ thèng.
3. Cã chÝnh s¸ch vÒ l¬ng tho¶ ®¸ng ®èi víi c¸n bé thuÕ.
4. Tranh thñ sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña c¬ quan thuÕ vµ c¸c cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan.
Mét sè biÖn ph¸p kh¸c:
Tõng bíc ®a khoa häc kü thuËt vµo qu¶n lý thu thuÕ nh øng dông c«ng cô tin häc.
Lµm thay ®æi thãi quen cña ngêi d©n vÒ viÖc sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ.
KiÕn nghÞ vÒ v¨n b¶n luËt, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc.
PhÇn I
Sù cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ.
ThuÕ vµ vai trß cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña ThuÕ:
ThuÕ xuÊt hiÖn cïng víi sù xuÊt hiÖn cña Nhµ níc vµ sù ph¸t triÓn tån t¹i cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tiÒn tÖ. Nhµ níc sö dông thuÕ nh mét c«ng cô ®Ó phôc vô cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh. LÞch sö cµng ph¸t triÓn, c¸c hÖ thèng thuÕ kho¸, c¸c h×nh thøc thuÕ kho¸ vµ ph¸p luËt thuÕ ngµy cµng ®a d¹ng vµ hoµn thiÖn cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng, c¸c kho¶n ®ãng gãp cña ngêi d©n cho Nhµ níc ®îc x¸c ®Þnh vµ ®îc quy ®Þnh c«ng khai b»ng luËt ph¸p cña Nhµ níc .
C¸c kho¶n thuÕ ®ãng gãp cña d©n t¹o thµnh quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc. Cïng víi sù hoµn thiÖn chøc n¨ng cña Nhµ níc, ph¹m vi sö dông quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc ngµy cµng më réng. Nã kh«ng chØ ®¶m b¶o chi tiªu ®Ó duy tr× quyÒn lùc cña bé m¸y Nhµ níc, mµ cßn ®Ó chi tiªu cho c¸c nhu cÇu phóc lîi chung vµ kinh tÕ. Nh vËy g¾n liÒn víi Nhµ níc, thuÕ lu«n lµ mét vÊn ®Ò thêi sù nãng báng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi vµ víi mäi tÇng líp d©n c.
Cã rÊt nhiÒu c¸c quan ®iÓm nh×n nhËn thuÕ díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nhng ®øng trªn gãc ®é tµi chÝnh, cã thÓ xem xÐt thuÕ díi kh¸i niÖm nh sau:
ThuÕ lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p tµi chÝnh b¾t buéc nhng phi h×nh sù cña Nhµ níc nh»m ®éng viªn mét sè bé phËn thu nhËp tõ lao ®éng, tõ cña c¶i, tõ vèn, tõ c¸c chi tiªu hµng ho¸ vµ dÞch vô, tõ tµi s¶n cña c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n nh»m tËp trung vµo tay Nhµ níc ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n chi phÝ cho bé m¸y nhµ níc vµ c¸c nhu cÇu chung cña x· héi. C¸c kho¶n ®éng viªn qua thuÕ ®îc thÓ chÕ ho¸ b»ng luËt.
Víi nhËn thøc nh vËy, cã thÓ thÊy râ sù kh¸c nhau gi÷a thuÕ víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c dùa trªn nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y:
§Æc ®iÓm thø nhÊt : ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh cña
Nhµ níc mang tÝnh quyÒn lùc, tÝnh cìng chÕ, tÝnh ph¸p lý cao nhng
sù b¾t buéc nµy lµ phi h×nh sù.
Qu¸ tr×nh ®éng viªn nguån thu tõ thuÕ cña Nhµ níc lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi quyÒn së h÷u mét bé phËn thu nhËp cña c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n thµnh quyÒn së h÷u cña Nhµ níc. Do ®ã Nhµ níc ph¶i dïng quyÒn lùc ®Ó thùc hiÖn quyÒn chuyÓn ®æi. TÝnh quyÒn lùc t¹o nªn sù b¾t buéc lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, nhng v× c¸c ho¹t ®éng thu nhËp cña thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n kh«ng g©y c¶n trë cho x· héi nªn tÝnh b¾t buéc nµy lµ phi h×nh sù. V× vËy cã thÓ nãi viÖc ®¸nh thuÕ kh«ng mang tÝnh h×nh ph¹t.
§Æc ®iÓm nµy ®îc thÓ chÕ ho¸ trong hiÕn ph¸p cña mäi quèc gia, viÖc ®ãng gãp thuÕ cho nhµ níc ®îc coi lµ mét trong nh÷ng nghÜa vô b¾t buéc ®èi víi c«ng d©n. Mäi c«ng d©n lµm nghi· vô ®ãng thuÕ theo nh÷ng luËt thuÕ ®îc c¬ quan quyÒn lùc tèi cao quy ®Þnh vµ nÕu kh«ng thi hµnh sÏ bÞ cìng chÕ theo nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh.
* §Æc ®iÓm thø hai: ThuÕ tuy lµ biÖn ph¸p tµi chÝnh cña Nhµ níc mang tÝnh b¾t buéc, song sù b¾t buéc ®ã lu«n lu«n ®îc x¸c lËp trªn nÒn t¶ng kinh tÕ-x· héi cña ngêi lµm nhiÖm vô ®ãng thuÕ, do ®ã thuÕ bao giê còng chøa ®ùng c¸c yÕu tè kinh tÕ x· héi.
+ YÕu tè kinh tÕ thÓ hiÖn : HÖ thèng thuÕ tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cña mét Quèc gia, c¬ cÊu kinh tÕ, thùc tiÔn vËn ®éng cña c¬ cÊu kinh tÕ ®ã, còng nh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ níc. Cïng víi yÕu tè ®ã cßn ph¶i kÓ ®Õn ph¹m vi, møc ®é chi tiªu cña Nhµ níc nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ cña m×nh.
+ YÕu tè x· héi thÓ hiÖn : HÖ thèng thuÕ ph¶i dùa trªn phong tôc, tËp qu¸n cña quèc gia, kÕt cÊu giai cÊp còng nh ®êi sèng thùc tÕ cña c¸c thµnh viªn trong tõng giai ®o¹n lÞch sö. MÆt kh¸c thuÕ cßn thùc hiÖn ph©n phèi l¹i thu nhËp x· héi ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi.
Nh vËy møc ®éng viªn qua thuÕ trong GDP cña mét quèc gia phô thuéc vµo nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc vµ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, x· héi cña quèc gia ®ã.
* §Æc ®iÓm thø ba: ThuÕ lµ mét kho¶n ®ãng gãp kh«ng mang tÝnh chÊt hoµn tr¶ trùc tiÕp. Nghi· lµ kho¶n ®ãng gãp cña c«ng d©n b»ng h×nh thøc thuÕ kh«ng ®ßi hái ph¶i hoµn tr¶ ®óng b»ng sè lîng vµ kho¶n thu mµ nhµ níc thu tõ c«ng d©n ®ã nh lµ mét kho¶n vay mîn. Nã sÏ ®îc hoµn tr¶ l¹i cho ngêi nép thuÕ th«ng qua c¬ chÕ ®Çu t cña Ng©n s¸ch nhµ níc cho viÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp hµng ho¸ c«ng céng.
§Æc ®iÓm nµy lµm næi râ sù kh¸c nhau gi÷a thuÕ vµ lÖ phÝ. LÖ phÝ ®îc coi lµ mét kho¶n ®èi gi¸ gi÷a Nhµ níc víi c«ng d©n, khi c«ng d©n thõa hëng nh÷ng dÞch vô c«ng céng do nhµ níc cung cÊp ph¶i tr¶ mét phÇn thu nhËp cña m×nh cho nhµ níc. Tuy nhiªn viÖc trao ®æi nµy thêng kh«ng tu©n thñ theo h×nh thøc trao ®æi ngang gi¸ dùa trªn quy luËt cña thÞ trêng.
Tãm l¹i, ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p kinh tÕ cña mäi Nhµ níc, nã ®îc thùc thi khi ho¹t ®éng kinh tÕ t¹o ra thu nhËp hoÆc sö dông nguån thu nhËp t¹o ra. §Æc biÖt, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vai trß cña Nhµ níc ngµy cµng trë nªn quan träng th× vai trß cña thuÕ còng chiÕm vÞ trÝ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
Vai trß cña ThuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
Sö dông c¬ chÕ thÞ trêng ®Ó gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ó c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ (s¶n xuÊt c¸i g×, nh thÕ nµo, cho ai) lµ ph¸t kiÕn vÜ ®¹i cña nh©n lo¹i, c¬ chÕ thÞ trêng th«ng qua nh÷ng yÕu tè cña nã ®· t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng hiÖu qu¶, thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ho¸ s¶n xuÊt.
Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm ®ã, c¬ chÕ thÞ trêng cã nhîc ®iÓm lµ g©y cho x· héi nh÷ng l·ng phÝ vÒ lao ®éng, tµi nguyªn, vèn dÉn ®Õn ®éc quyÒn thñ tiªu c¹nh tranh. Víi c¬ chÕ ph©n phèi qua thÞ trêng thêng khoÐt s©u hè ng¨n c¸ch gi÷a ngêi giÇu vµ ngêi nghÌo, t¹o sù bÊt æn ®Þnh vÒ kinh tÕ x· héi.
Tõ nh÷ng u, nhîc ®iÓm ®ã cÇn thiÕt ph¶i cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo qu¸ tr×nh kinh tÕ -x· héi ®Ó ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc cña c¬ chÕ thÞ trêng vµ h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng nhîc ®iÓm cña chóng. §Ó qu¶n lý, ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ x· héi, Nhµ níc sö dông nhiÒu c«ng cô nh: KÕ hoÆch ho¸, ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ..vv.. Trong c¸c c«ng cô trªn th× chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ ®ãng vai trß quan träng nhÊt vµ ThuÕ lµ mét c«ng cô quan träng trong chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ, thuÕ ®îc nhµ níc sö dông ®Ó thùc hiÖn vai trß qu¶n lý vÜ m« kinh tÕ x· héi.
Cã thÓ thÊy râ vai trß cña ThuÕ næi bËt ë c¸c mÆt sau:
* ThuÕ lµ nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ níc:
Mét nÒn tµi chÝnh quèc gia lµnh m¹nh ph¶i dùa chñ yÕu vµo nguån thu tõ néi bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.TÊt c¶ c¸c nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc ®Òu ®îc ®¸p øng qua c¸c nguån thu tõ thuÕ, phÝ vµ c¸c h×nh thøc thu kh¸c nh: vay mîn, viÖn trî níc ngoµi, b¸n tµi nguyªn quèc gia, thu kh¸c..vv.. Song thùc tÕ c¸c h×nh thøc thu ngoµi thuÕ ®ã cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ, bÞ rµng buéc bëi nhiÒu ®iÒu kiÖn. Do ®ã thuÕ ®îc coi lµ kho¶n thu quan träng nhÊt v× kho¶n thu nµy mang tÝnh chÊt æn ®Þnh vµ khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn th× kho¶n thu nµy cµng t¨ng. ë níc ta, ThuÕ thùc sù trë thµnh nguån thu chñ yÕu cña Ng©n s¸ch Nhµ níc tõ n¨m 1990. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn qua tû träng sè thuÕ trong tæng thu ng©n s¸ch .
BiÒu 1: T×nh h×nh tØ lÖ thuÕ vµ phÝ trong tæng thu ng©n s¸ch nhµ níc ta trong thêi gian qua ( Tµi liÖu cña Tæng côc thuÕ ).
N¨m
Tæng sè thuÕ vµ phÝ ( tû ®ång)
% So víi tæng thu NSNN
% So víi GDP
1990
5906
73.7
14.0
1991
9844
92.7
12.83
1992
18514
88.0
16.75
1993
28695
90.5
21.0
1994
36629
89.6
21.51
Qua biÓu trªn ta thÊy sè thu thuÕ vµ phÝ ®· chiÕm phÇn chñ yÕu trong tæng thu NSNN vµ t¨ng nhanh qua c¸c n¨m, ®· b¶o ®¶m vÒ c¬ b¶n yªu cÇu chi thêng xuyªn ngµy cµng t¨ng cña NSNN, gi¶m béi chi ng©n s¸ch, gi¶m l¹m ph¸t, tõng bíc gãp phÇn æn ®Þnh trËt tù x· héi, giµnh mét phÇn ®Ó t¨ng chi cho tÝch luü. Nh vËy, chøng tá thuÕ lµ nguån thu quan träng nhÊt cña NSNN.
* ThuÕ, mét c«ng cô gãp phÇn ®iÒu chØnh c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc:
ChÝnh s¸ch thuÕ ®îc ®Æt ra kh«ng chØ nh»m mang l¹i sè thu ®¬n thuÇn cho ng©n s¸ch mµ yªu cÇu cao h¬n lµ qua thu gãp phÇn thùc hiÖn chøc n¨ng viÖc kiÓm kª, kiÓm so¸t, qu¶n lý híng dÉn vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, më réng lu th«ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ theo híng ph¸t triÓn cña kÕ ho¹ch nhµ níc, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ®iÒu chØnh c¸c mÆt mÊt c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Ngµy nay, híng vµo viÖc xö lý c¸c môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m« lµ nhiÖm vô träng t©m cña mäi chÝnh phñ. Sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña viÖc qu¶n lý Nhµ níc, nÒn kinh tÕ lµ gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m«. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, ngêi ta thêng x¸c ®Þnh 4 môc tiªu c¬ b¶n cña kinh tÕ vÜ m« mµ mäi chÝnh phñ ph¶i theo ®uæi. Bèn môc tiªu ®ã lµ:
- §¶m b¶o thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ mét c¸ch hîp lý .
- T¹o ®îc c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ cho ngêi lao ®éng.
- æn ®Þnh gi¸ c¶, tiÒn tÖ, chèng l¹m ph¸t.
-Thùc hiÖn sù c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ.
Víi 4 môc tiªu trªn ta cã thÓ thÊy râ ThuÕ lµ mét c«ng cô hÕt søc quan träng nh»m biÕn 4 môc tiªu ®ã thµnh hiÖn thùc.
1. ThuÕ kÝch thÝch sù t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm:
§Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu nµy, mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng mµ nhµ níc sö dông lµ chÝnh s¸ch thuÕ. Néi dung ®iÒu tiÕt cña thuÕ gån hai mÆt: KÝch thÝch vµ h¹n chÕ. Nhµ níc ®· sö dông chÝnh s¸ch thuÕ mét c¸ch linh ho¹t trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh, b»ng viÖc t¸c ®éng vµo cung-cÇu nh»m ®iÒu chØnh chu kú kinh doanh- mét ®Æc trng vèn cã cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Khi nÒn kinh tÕ suy tho¸i, tøc lµ khi ®Çu t ngõng trÖ, s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®Òu gi¶m th× nhµ níc dïng thuÕ ®Ó kÝch thÝch ®Çu t vµ khuyÕn khÝch tiªu dïng.
B»ng viÖc gi¶m thuÕ ®¸nh vµo s¶n xuÊt, gi¶m thuÕ ®èi víi hµng s¶n xuÊt ra ®Ó khuyÕn khÝch t¹o lîi nhuËn, kÝch thÝch viÖc ®Çu t vµo s¶n xuÊt.
B»ng viÖc gi¶m thÕ ®¸nh vµo tiªu dïng nh»m khuyÕn khÝch tiªu dïng.
§Ó h¹n chÕ vµ g©y ¸p lùc ®èi víi viÖc lu gi÷ vèn kh«ng ®a vµo ®Çu t, cã thÓ t¨ng thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp vÒ tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ thu nhËp vÒ tµi s¶n dù tr÷, tõ ®ã sÏ khuyÕn khÝch viÖc ®a vèn vµo ®Çu t, s¶n xuÊt kinh doanh.
Khi nÒn kinh tÕ hng thÞnh, ®Ó ng¨n chÆn nguy c¬ mét nÒn kinh tÕ “nãng” ph¸t triÓn dÉn ®Õn l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng thõa th× nhµ níc dïng thuÕ ®Ó gi¶m tèc ®é ®Çu t å ¹t vµ gi¶m bít møc tiªu dïng cña x· héi. Song viÖc t¨ng thuÕ ph¶i ®îc xem xÐt trong mét giíi h¹n cho phÐp ®Ó ®¶m b¶o võa t¨ng nguån thu cho NSNN võa ®iÒu chØnh c¬ cÊu ngµnh nghÒ hîp lý.
Nh vËy, cã thÓ thÊy sù t¸c ®éng cña thuÕ cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn nÒn kinh tÕ, ®Õn viÖc ®iÒu tiÕt kinh tÕ thÞ trêng cña Nhµ níc. Th«ng qua thuÕ, Nhµ níc thùc hiÖn ®Þnh híng ph¸t triÓn s¶n xuÊt. ChÝnh s¸ch thuÕ cã ®Þnh híng ph©n biÖt, cã thÓ gãp phÇn t¹o ra sù ph¸t triÓn c©n ®èi hµi hoµ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, lµm gi¶m bít chi phÝ x· héi vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng x¶y ra c¸c chu kú kinh doanh ®ã lµ chu kú dao ®éng lªn xuèng vÒ møc ®é thÊt nghiÖp vµ tû lÖ l¹m ph¸t, sù æn ®Þnh nÒn kinh tÕ víi t×nh tr¹ng cã ®Çy ®ñ c«ng ¨n viÖc lµm, l¹m ph¸t ë møc thÊp ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng bÒn v÷ng lµ híng phÊn ®Êu nç lùc cña mäi chÝnh phñ nh»m san b»ng chu kú kinh doanh, ®a gi¸ c¶ vÒ møc æn ®Þnh.
2. ThuÕ thùc hiÖn vai trß t¸i ph©n phèi c¸c nguån tµi chÝnh, gãp phÇn ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi:
Kinh tÕ thÞ trêng lµm ra t¨ng sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, sù ph©n ho¸ nµy cã nh÷ng khi bÊt hîp lý vµ lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi. Do vËy, cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ph©n phèi l¹i cña c¶i x· héi nh»m h¹n chÕ sù ph©n ho¸ nµy, lµm lµnh m¹nh x· héi.
Nhµ níc dïng thuÕ ®Ó ®iÒu tiÕt phÇn chªnh lÖch gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo, th«ng qua viÖc trî cÊp hoÆc cung cÊp hµng ho¸ c«ng céng. Th«ng qua thuÕ thu nhËp, Nhµ níc thùc hiÖn vai trß ®iÒu chØnh vÜ m« trong lÜnh vùc tiÒn l¬ng vµ thu nhËp, h¹n chÕ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo vµ tiÕn tíi c«ng b»ng x· héi. Mét khÝa c¹nh kh¸c cña chÝnh s¸ch thuÕ nh»m ®iÒu chØnh thu nhËp lµ c¸c kho¶n thuÕ ®¸nh vµo tiªu dïng: ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng.
Víi nh÷ng hµng hãa dÞch vô thiÕt yÕu viÖc gi¶m thuÕ sÏ cã lîi cho ngêi nghÌo h¬n vµ sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp còng ®îc gi¶m bít. Tr¸i l¹i nh÷ng mÆt hµng xa xØ, cao cÊp viÖc t¨ng thuÕ sÏ gãp phÇn ph©n phèi l¹i mét bé phËn thu nhËp cña ngêi giµu trong x· héi. Tuy nhiªn, khi sö dông c«ng cô thuÕ ®Ó ®iÒu chØnh thu nhËp, møc thu nªn x©y dùng hîp lý tr¸nh t×nh tr¹ng ®iÒu tiÕt qu¸ lín lµm gi¶m kh¸t väng lµm giµu cña nhµ kinh doanh vµ gi¶m kh¶ n¨ng t¨ng trëng kinh tÕ cña ®Êt níc.
3. ThuÕ lµ c«ng cô kiÒm chÕ l¹m ph¸t:
Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t cã thÓ do cung cÇu lµm cho gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn hoÆc do chi phÝ ®Çu vµo t¨ng. ThuÕ ®îc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶ thÞ trêng. NÕu cung nhá h¬n cÇu th× nhµ níc dïng thuÕ ®Ó ®iÒu chØnh b»ng c¸ch gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, gi¶m thuÕ thu nhËp ®Ó kÝch thÝch ®Çu t s¶n xuÊt ra nhiÒu khèi lîng s¶n phÈm nhiÒu h¬n. §ång thêi t¨ng thuÕ ®èi víi hµng ho¸ tiªu dïng ®Ó gi¶m bít cÇu. NÕu l¹m ph¸t do chi phÝ t¨ng, gia t¨ng thÊt nghiÖp, sù tr× trÖ cña tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¸ c¶ ®Çu vµo t¨ng, nhµ níc dïng thuÕ h¹n chÕ t¨ng chi phÝ b»ng c¸ch c¾t gi¶m thuÕ ®¸nh vµo chi phÝ, kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
4. ThuÕ gãp phÇn b¶o hé s¶n xuÊt trong níc vµ t¹o ®iÒu
kiÖn hoµ nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi:
B¶o hé hîp lý nÒn s¶n xuÊt trong níc tr¸nh khái sù c¹nh tranh khèc kiÖt tõ bªn ngoµi ®îc coi lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi c¸c níc. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ nÐt th«ng qua thuÕ xuÊt nhËp khÈu. §Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, kÝch thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhµ níc ®¸nh thuÕ rÊt thÊp hoÆc kh«ng ®¸nh thuÕ vµo hµng xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn, h¹n chÕ xuÊt khÈu nguyªn liÖu th«. §¸nh thuÕ nhËp khÈu thÊp ®èi víi hµng ho¸ m¸y mãc thiÕt bÞ trong níc cha s¶n xuÊt ®îc vµ ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao ®èi víi hµng ho¸ m¸y mãc thiÕt bÞ trong níc ®· s¶n xuÊt ®îc hoÆc hµng ho¸ tiªu dïng xa xØ.
HiÖn nay, xu híng héi nhËp kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Sù u ®·i, c¸c hiÖp ®Þnh vÒ thuÕ, tÝnh th«ng lÖ quèc tÕ cña chÝnh s¸ch thuÕ cã thÓ lµm gia t¨ng sù hoµ nhËp kinh tÕ gi÷a mét sè quèc gia víi khu vùc vµ céng ®ång quèc tÕ.
Tríc sù ®æi míi m¹nh mÏ cña c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh ph¶i thay ®æi cho phï hîp, trong ®ã cã chÝnh s¸ch thuÕ kho¸. Kú häp thø XI Quèc héi kho¸ IX níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam ®· th«ng qua hai luËt thuÕ quan träng lµ LuËt thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng vµ LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/1999 thay thÕ cho LuËt thuÕ doanh thu, lîi tøc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ngµnh thuÕ còng nh c¸c ®èi tîng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i n¾m v÷ng vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh 2 luËt thuÕ nµy gióp cho ThuÕ ngµy cµng cã søc kh¶ thi, hiÖu qu¶ h¬n trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Sù cÇn thiÕt ph¶I ¸p dông thuÕ thuÕ
