Tóm tắt luận án Hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh ĐẶNG VĂN HẢI hoμn thiÖn ph¸p luËt vÒ kiÓm to¸n nhμ n−íc ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng nhμ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật Mã số : 62 38 01 01 tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sÜ luËt Hμ Néi - 2014 C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: GS,TSKH §µo TrÝ óc Ph¶n biÖn 1: Ph¶n biÖn 2: Ph¶n biÖn 3: LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Häc viÖn häp t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh. Vµo håi giê ngµy th¸ng n¨m 2014 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: Th− viÖn Quèc gia vμ Th− viÖn Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) đã khẳng định: “Quyền lực Nhà nước là thống nhất; có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”. Điều đó, đã thể hiện yêu cầu của Đảng phải tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước, nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả thực thi quyền lực nhà nước. Để tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước theo yêu cầu của Đảng, cần phải có các công cụ kiểm soát có hiệu lực và hiệu quả, trong đó có cơ quan Kiểm toán Nhà nước. Với vị thế là cơ quan kiểm tra tài chính nhà nước do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, KTNN sẽ là công cụ kiểm tra tài chính có hiệu lực nhất của Nhà nước đối với mọi cơ quan, tổ chức, đơn vị có quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước, đặc biệt là trong điều kiện Đảng và Nhà nước ta đang đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí ở nước ta hiện nay. Hoạt động kiểm toán nhà nước ở nước ta thời gian qua đã có những bước phát triển quan trọng, tuy vậy, vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi của sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, nhất là yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do các quy định của pháp luật về kiểm toán nhà nước ở nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Do vậy, việc nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước là vấn đề có tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn ở nước ta hiện nay, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của KTNN. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận án 2.1. Đối tượng nghiên cứu của Luận án Đối tượng nghiên cứu của Luận án là pháp luật về kiểm toán nhà nước ở Việt Nam; những nguyên tắc, chuẩn mực kiểm toán của INTOSAI và pháp luật về kiểm toán nhà nước của một số nước trên thế giới. 2.2. Phạm vi nghiên cứu của Luận án Luận án nghiên cứu các quy định của pháp luật về kiểm toán nhà nước qua các thời kỳ, Luật KTNN và các văn bản hướng dẫn thi hành và những quy định về KTNN trong các văn bản QPPL có liên quan từ khi KTNN được thành lập (11/7/1994) đến nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận án 3.1. Mục đích của Luận án Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng pháp luật về kiểm toán nhà nước, Luận án đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ của Luận án Một: Phân tích cơ sở lý luận của việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước; xác lập các tiêu chí và điều kiện đảm bảo hoàn thiện pháp luật KTNN; phân tích yêu cầu đối với việc hoàn thiện pháp luật KTNN trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam và trên cơ sở đó luận chứng các giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước ở Việt Nam; 2 Hai: Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về kiểm toán nhà nước và thực tiễn thực hiện trong thời gian qua; Ba: Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích những vấn đề lý luận, thực trạng pháp luật về kiểm toán nhà nước; thực tiễn thi hành pháp luật về kiểm toán nhà nước thời gian qua và tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm pháp luật về kiểm toán nhà nước của một số nước trên thế giới; đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện nội dung, hình thức pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp; trong đó có các phương pháp chủ yếu là: Phân tích, tổng hợp, lịch sử, thống kê, so sánh. 5. Những điểm mới của Luận án - Đưa ra khái niệm và nội dung điều chỉnh, chỉ rõ đặc điểm và vai trò của pháp luật về kiểm toán nhà nước; xác lập các tiêu chí và điều kiện đảm bảo hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước. - Nghiên cứu yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đối với việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước. - Nghiên cứu pháp luật về kiểm toán nhà nước của một số nước trên thế giới để rút ra những giá trị tham khảo cho việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước ở nước ta. - Nghiên cứu sự hình thành và phát triển của pháp luật về kiểm toán nhà nước ở Việt Nam; đánh giá thực trạng và chỉ ra nguyên nhân của những tồn tại về thực trạng của pháp luật về kiểm toán nhà nước ở nước ta hiện nay. - Đề xuất các quan điểm và các nhóm giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay. 6. Kết cấu của Luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung của Luận án được kết cấu thành 4 chương, 12 tiết, cụ thể như sau: Chương 1 TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Là một mô hình tổ chức và hoạt động mới ở Việt Nam nên vấn đề nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn ở các nước để vận dụng những kinh nghiệm quý báu vào Việt Nam là một vấn đề hết sức quan trọng đối với sự phát triển của KTNN. Hoạt động nghiên cứu khoa học về kiểm toán nhà nước ở nước ta mới chính thức được triển khai từ năm 1995. Đến nay, đã có một số đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước, cấp Bộ, cấp cơ sở nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của KTNN; nhiều tài liệu của các dự án, công trình khoa học, bài viết của các nhà khoa học, nhà quản lý trong và ngoài nước được công bố tại các hội thảo khoa học, các tạp chí chuyên ngành và các phương tiện thông tin đại chúng. Được sự trợ giúp từ Ngân hàng phát triển Châu Á, KTNN triển khai nghiên cứu về việc xây dựng luật pháp và trợ giúp 3 trong việc tăng cường năng lực, đào tạo cán bộ với hai giai đoạn đã góp phần to lớn cho việc triển khai nghiên cứu khoa học trên nhiều lĩnh vực. Tiếp đó là sự trợ giúp rất lớn của KTNNLB Đức với dự án GTZ thực hiện trong nhiều năm đã cho ra đời nhiều tài liệu quan trọng. Các công trình khoa học ở trong và ngoài nước liên quan đến Luận án được chia làm hai nhóm chủ yếu: Nhóm công trình nghiên cứu về KTNN và pháp luật về kiểm toán nhà nước; nhóm công trình nghiên cứu liên quan đến hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước. Trên cơ sở nghiên cứu những công trình khoa học đã được công bố ở trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài luận án, có thể rút ra nhận xét tổng quan về kết quả nghiên cứu như sau: Các công trình đã nghiên cứu các vấn đề liên quan đến đề tài luận án trên những khía cạnh nhất định cả về lý luận và thực tiễn thi hành pháp về luật kiểm toán nhà nước trong những giai đoạn lịch sử nhất định; các kết quả nghiên cứu đều khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của KTNN trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, sử dụng tiết kiệm và có hiệu quả ngân sách, tiền và tài sản nhà nước; tính độc lập của KTNN trong kiểm tra tài chính nhà nước và tài sản công; cơ sở hiến định địa vị pháp lý của KTNN; phân tích, đánh giá mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của cơ quan KTNN cũng như những vấn đề về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, đối tượng và phạm vi kiểm toán của KTNN. Tuy nhiên, chưa có nhiều nghiên cứu trọng tâm về hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước; những vấn đề lý luận hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước chưa được làm sáng tỏ và chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống; thực trạng pháp luật kiểm toán nhà nước và tổ chức thực hiện pháp luật kiểm toán nhà nước chưa được làm rõ để đánh giá những ưu điểm, hạn chế và chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế của pháp luật về kiểm toán nhà nước ở nước ta hiện nay; chưa có một tổng thể các giải hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học nêu trên, tác giả luận án sẽ kế thừa, vận dụng hợp lý để thực hiện đề tài của mình; đồng thời, hướng nghiên cứu của Luận án là làm rõ hơn và sáng tỏ hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện pháp luật kiểm toán nhà nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay. - Về mặt lý luận, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, giải quyết gồm: Khái niệm, nội dung điều chỉnh, đặc điểm, vai trò của pháp luật về kiểm toán nhà nước; đề xuất các tiêu chí hoàn thiện và điều kiện đảm bảo hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước; phân tích yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đối với việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước; nghiên cứu và tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm pháp luật về kiểm toán nhà nước của một số nước trên thế giới. - Về mặt thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu, giải quyết gồm: Phân tích, đánh giá toàn diện, có hệ thống quá trình ra đời và phát triển của pháp luật về kiểm toán nhà nước; phân tích, đánh giá những ưu điểm, hạn chế và chỉ ra những nguyên nhân hạn chế của hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà nước ở nước ta hiện nay. Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích toàn diện những vấn đề lý luận, thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về kiểm toán nhà nước thời gian qua, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm pháp luật về kiểm toán nhà nước của một số nước 4 trên thế giới, Luận án đề xuất các quan điểm và các nhóm giải pháp đồng bộ nhằm hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền, tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước ở nước ta hiện nay. Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 2.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC 2.1.1. Khái niệm kiểm toán Kiểm toán là quá trình các KTV độc lập và có năng lực tiến hành thu thập và đánh giá các bằng chứng về các thông tin được kiểm toán nhằm xác nhận và báo cáo về mức độ phù hợp giữa các thông tin này với các chuẩn mực đã được thiết lập. Căn cứ theo loại hình tổ chức kiểm toán, kiểm toán được chia thành: KTNN, kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập; trong đó: KTNN là cơ quan Kiểm tra tài chính tối cao của quốc gia, thực hiện việc kiểm tra và báo cáo về việc quản lý và sử dụng các nguồn lực của Nhà nước ở các đơn vị. 2.1.2. Khái niệm và đặc điểm của Kiểm toán Nhà nước KTNN có những đặc điểm cơ bản như sau: Thứ nhất, KTNN là cơ quan kiểm tra tài chính từ bên ngoài. Thứ hai, hoạt động kiểm toán của KTNN mang tính độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; trung thực, khách quan. Thứ ba, đối tượng kiểm toán của KTNN là việc quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Thứ tư, chức năng của KTNN bao gồm kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động đối với việc quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Thứ năm, hoạt động kiểm toán nhà nước mang tính chuyên nghiệp rất cao. Thứ sáu, chủ thể hoạt động kiểm toán - các KTV vừa là công chức nhà nước, vừa có quy định đặc thù về tiêu chuẩn, trách nhiệm, quyền hạn, có quyền độc lập và chỉ tuân theo pháp luật trong quá trình thực hiện kiểm toán. Thứ bảy, hoạt động kiểm toán hàm chứa nhiều rủi ro về chuyên môn, phẩm chất đạo đức của KTV. Từ sự phân tích những đặc điểm của hoạt động kiểm toán nhà nước nêu trên, có thể rút ra khái niệm về KTNN như sau: Kiểm toán Nhà nước là cơ quan kiểm tra tài chính nhà nước, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện việc kiểm tra, đánh giá và xác nhận tính đúng đắn, trung thực của báo cáo tài chính; việc tuân thủ pháp luật; tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. 2.2. KHÁI NIỆM, NỘI DUNG ĐIỀU CHỈNH, ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ CỦA PHÁP LUẬT VỀ KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC 2.2.1. Khái niệm và nội dung điều chỉnh của pháp luật về kiểm toán nhà nước Từ sự phân tích những đặc trưng của pháp luật trong lĩnh vực pháp luật KTNN, Luận án đưa ra định nghĩa pháp luật về kiểm toán nhà nước với tư cách là một bộ 5 phận cấu thành của hệ thống pháp luật như sau: Pháp luật về kiểm toán nhà nước là tổng thể các QPPL do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành và bảo đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong tổ chức và hoạt động của KTNN với mục đích tăng cường việc kiểm tra, giám sát của Nhà nước trong quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước, góp phần thực hành tiết kiệm, chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí, phát hiện và ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về kiểm toán nhà nước bao gồm các nhóm QPPL chủ yếu về: Địa vị pháp lý của KTNN; chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của KTNN; đối tượng và phạm vi kiểm toán của KTNN; cơ chế hoạt động của KTNN; mô hình tổ chức và nhân sự của KTNN; giám sát hoạt động của KTNN, xử lý vi phạm pháp luật KTNN. 2.1.2. Đặc điểm của pháp luật về kiểm toán nhà nước Một là: Pháp luật về kiểm toán nhà nước vừa có những quy định mang tính chất hành chính, vừa có những quy định mang tính tố tụng, lại vừa có những quy định mang tính nghề nghiệp chuyên môn. Hai là: Pháp luật về kiểm toán nhà nước quy định hoạt động thực hiện quyền lực nhà nước trong việc kiểm tra, giám sát hoạt động quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính nhà nước và tài sản công, nhằm chống thất thoát, lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực đó. Ba là: Pháp luật về kiểm toán nhà nước bao gồm các QPPL điều chỉnh những quan hệ phát sinh trong tổ chức và hoạt động của KTNN. Bốn là: Nguồn của pháp luật KTNN mang tính toàn diện, bao gồm: Quy định về KTNN trong Hiến pháp, Luật KTNN và các văn bản hướng dẫn thi hành và các luật có liên quan. Năm là: Pháp luật về kiểm toán nhà nước ở nước ta là một lĩnh vực pháp luật còn khá mới mẻ, đang được xây dựng và từng bước hoàn thiện. 2.1.2. Vai trò của pháp luật về kiểm toán nhà nước Một là, thể chế hóa chủ trương của Đảng về phát triển KTNN. Hai là, là cơ sở pháp lý cho hoạt động kiểm tra tài chính nhà nước độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Ba là, là phương tiện tăng cường kiểm tra, giám sát của Nhà nước đối với hoạt động quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Bốn là, góp phần làm minh bạch các thông tin tài chính và lành mạnh hoá nền tài chính quốc gia. Năm là, góp phần nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Sáu là, góp phần vào việc tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các phân hệ kiểm toán trong nền kinh tế quốc dân. 2.3. TIÊU CHÍ HOÀN THIỆN VÀ CÁC ĐIỀU KIỆN ĐẢM BẢO HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC 2.3.1. Tiêu chí hoàn thiện 2.3.1.1. Tiêu chí về nội dung - Có nội dung phù hợp với quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng về phát triển KTNN. 6 - Phù hợp với các điều kiện chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước. - Phù hợp với những nguyên tắc, yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. - Phù hợp nguyên tắc, chuẩn mực kiểm toán của INTOSAI và thông lệ về pháp luật kiểm toán của các nước trên thế giới. 2.3.1.2. Tiêu chí về hình thức - Tính toàn diện của hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà nước. - Tính thống nhất của hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà nước. - Tính đồng bộ của hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà nước. - Bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và khả thi. - Hình thức văn bản. - Kỹ thuật lập pháp. 2.3.1.3. Tiêu chí về tổ chức thực hiện - Tuyên truyền, giáo dục pháp luật về kiểm toán nhà nước. - Đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức. - Kiểm tra, giám sát việc thực hiện và xử lý vi phạm. 2.3.2. Các điều kiện đảm bảo hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước 2.3.2.1. Đảm bảo về kinh tế Để pháp luật về kiểm toán nhà nước được thực hiện nghiêm chỉnh, cần chú trọng tới những vấn đề như: Kinh phí cho việc triển khai tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; kinh phí hoạt động và cơ sở vật chất cần thiết phù hợp với đặc thù hoạt động kiểm toán nhà nước độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. 2.3.2.2. Đảm bảo về chính trị Để KTNN thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, cần phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước đối với KTNN, trước hết là đối với việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước. 2.3.2.3. Đảm bảo về pháp lý Những đảm bảo pháp lý đối với hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước bao gồm một số yếu tố cơ bản: Thứ nhất, xây dựng hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà nước đảm bảo tính toàn diện, thống nhất và đồng bộ. Thứ hai, ý thức pháp luật của các chủ thể tham gia hoạt động kiểm toán. Thứ ba, trình độ, năng lực, phẩm chất chính trị, đạo đức của đội ngũ cán bộ, công chức trực tiếp làm công tác kiểm toán. Thứ tư, cơ chế phối hợp thực hiện công tác kiểm toán. Thứ năm, hoạt động kiểm tra, giám sát phòng ngừa và ngăn chặn những hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động kiểm toán. 2.4. YÊU CẦU CỦA NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XHCN VIỆT NAM ĐỐI VỚI HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC Một là, bảo đảm nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Một trong những quan điểm cơ bản của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là quan điểm về quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Do vậy, yêu cầu của Nhà nước 7 pháp quyền XHCN Việt Nam đòi hỏi hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước phải xác lập cho được địa vị pháp lý của KTNN phù hợp với vị thế là cơ quan kiểm tra tài chính nhà nước cao nhất, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, nhằm tăng cường kiểm tra, kiểm soát của Nhà nước trong quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Hai là, tăng cường giám sát của Quốc hội và giám sát của nhân dân đối với hoạt động quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Với vị thế là cơ quan kiểm tra tài chính nhà nước cao nhất, hoạt động của KTNN đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin phục vụ công tác giám sát, quyết định dự toán ngân sách và phê chuẩn quyết toán ngân sách hàng năm của Quốc hội; đồng thời, phục vụ cho việc giám sát của nhân dân. Do vậy, yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đòi hỏi hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước phải đáp ứng yêu cầu giám sát của Quốc hội và giám sát của nhân dân đối với hoạt động quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Ba là, góp phần đảm bảo minh bạch và lành mạnh các quan hệ kinh tế, tài chính, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và tài sản nhà nước. Ở nước ta việc thành lập và phát triển cơ quan KTNN xuất phát từ chính yêu cầu đòi hỏi của công cuộc đổi mới và sự phát triển của nền kinh tế thị trường, thực hiện quá trình dân chủ hoá và xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN - Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Phát triển KTNN là một yêu cầu khách quan của quản lý vĩ mô nền kinh tế quốc dân của Nhà nước, đặc biệt là tăng cường sự kiểm tra, kiểm soát của Nhà nước nhằm sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả NSNN và tài sản quốc gia, chống tiêu cực, tham nhũng. Do vậy, yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đòi hỏi hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước phải xác định r