Tóm tắt Luận án Tác động của chính sách tiền tệ tới rủi ro mất khả năng thanh toán tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH MAI THỊ PHƯƠNG THÙY TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ TỚI RỦI RO MẤT KHẢ NĂNG THANH TOÁN TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 9340201 Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS Trần Hoàng Ngân TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ 1. Mai Thị Phương Thùy (2018), “Tác động của chính sách tiền tệ đến tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam”, Tạp chí Tài chính, tháng 11/2018 2. Mai Thị Phương Thùy (2018), “Rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng và sự mất khả năng thanh toán của ngân hàng thương mại”, Tạp chí Tài chính, tháng 11/2018 3. Mai Thị Phương Thùy (2018), “Tác động của quy mô hội đồng quản trị đến mức chấp nhận rủi ro của các công ty cổ phần tại Việt Nam”, Tạp chí Tài chính, tháng 6/2018 4. Mai Thị Phương Thùy, Trương Nguyễn Tường Vy (2018), “Tác động của quản trị doanh nghiệp đến cấu trúc vốn công ty”, Tạp chí Tài chính, tháng 7/2018 5. Mai Thị Phương Thùy, Bùi Thị Điệp (2018), “Yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản của các ngân hàng thương mại Việt Nam”, Tạp chí Tài chính, tháng 5/2018 6. Mai Thị Phương Thùy (2015), “Ảnh hưởng của các cú sốc kinh tế vĩ mô đến nợ xấu ở Việt Nam”, Tạp chí Kinh tế và dự báo, tháng 8/2015. . CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU CHUNG 1.1. Lý do chọn đề tài Rủi ro mất khả năng thanh toán là một trong những rủi ro được đề cập trong giai đoạn gần đây đặc biệt khi các cuộc khủng hoảng trên phạm vi toàn cầu nói chung và từng khu vực nói riêng liên tiếp xảy ra. Các nghiên cứu của Laetitia, Strobel và Frank (2013), Mohamed Aymen Ben Moussa (2015) cho thấy rủi ro mất khả năng thanh toán giữ một vị trí quan trọng trong các loại rủi ro do có liên quan đến sự tồn tại của một ngân hàng và đôi khi là cả hệ thống tài chính của một quốc gia. Trong đó vấn đề đảm bảo khả năng thanh toán rất quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của các ngân hàng. Khả năng thanh toán dưới góc độ ngân hàng được hiểu là khả năng đáp ứng tức thời nhu cầu rút tiền của khách hàng tại mọi thời điểm phát sinh. Khi ngân hàng mất khả năng thanh toán sẽ khiến cho nền kinh tế rơi vào ảm đạm. Thực tế điều này đã được kiểm chứng qua cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới năm 2007 – 2008 vừa qua, rủi ro của các khoản tín dụng dưới chuẩn kéo theo tình trạng mất khả năng thanh toán và phá sản của những tập đoàn, công ty lớn trong ngành ngân hàng như Lehman Brothers, Merrill Lynch đã đẩy nền kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán ngân hàng cho thấy nhiều kết quả khác nhau. Vì vậy, sự thay đổi rủi ro mất khả năng thanh toán của ngân hàng trước các cú sốc chính sách tiền tệ như thế nào vẫn là một câu hỏi quan trọng cần được lấp đầy. Xuất phát từ những lý do đó, tác giả lựa chọn đề tài “Tác động của chính sách tiền tệ tới rủi ro mất khả năng thanh toán tại các Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam” để làm luận án tiến sĩ. 1.2 Khe hở nghiên cứu Các nghiên cứu trước đây còn tồn tại khoảng trống nghiên cứu là: Thứ nhất: Các nghiên cứu trước đây trên thế giới về tác động của chính sách tiền tệ tới rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM theo các khía cạnh khác nhau, do đó cho thấy kết quả nhiều chiều theo nhiều kênh truyền dẫn khác nhau. Mặt khác, nghiên cứu về tác động này tại các NHTM Việt Nam chỉ nhận được sự quan tâm hạn chế, chưa có công bố nào trong nước được tác giả tìm ra. Thứ hai: Lược khảo các nghiên cứu trước có liên quan cho thấy, lãi suất cơ bản là công cụ chính sách chính đại diện cho biến chính sách tiền tệ được sử dụng của NHTW trong các mẫu nghiên cứu và đánh giá tác động của công cụ này tới rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM, do đó các nghiên cứu chưa phân biệt rõ hiệu quả của từng công cụ chính sách tiền tệ. Trong khi ở Việt Nam, hỗn hợp một số công cụ phi lãi suất thường được sử dụng để bổ sung hoặc thậm chí là thay thế chính sách tiền tệ dựa trên lãi suất. Thứ ba: Các tài liệu trước đây chủ yếu nghiên cứu một số đặc điểm riêng của các ngân hàng như quy mô và cấu trúc vốn, khả năng vốn hóa đối với ảnh hưởng của chính sách tiền tệ đối với rủi ro ngân hàng, còn điều kiện kinh tế vĩ mô, chất lượng thể chế và tính minh bạch của chính sách ảnh hưởng đến kênh này vẫn còn hạn chế. Chưa có nghiên cứu đồng thời kiểm tra tác động của đặc điểm cá nhân của các ngân hàng, như quy mô và cấu trúc vốn, khả năng vốn hóa, thành phần thu nhập và nguồn vốn và các yếu tố đặc trưng của nền kinh tế như: tốc độ phát triển kinh tế, tỷ lệ lạm phát, chất lượng thể chế hay sự minh bạch của chính sách đối với tác động này. 1.3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu tổng quát của nghiên cứu là đánh giá tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của các ngân hàng thương mại Việt Nam dưới ảnh hưởng của chất lượng thể chế. Để đạt được mục tiêu tổng quát, nghiên cứu có các mục tiêu cụ thể như sau: - Đo lường rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Việt Nam - Kiểm tra tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Việt Nam - Kiểm tra tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của các NHTM Việt Nam dưới ảnh hưởng của chất lượng thể chế. - Đưa ra các giải pháp cho NHNN Việt Nam điều hành chính sách tiền tệ hiệu quả giúp cho các NHTM Việt Nam hạn chế rủi ro mất khả năng thanh toán 1.4. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, đề tài trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: - Mức độ rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Việt Nam trong thời gian qua như thế nào? - Tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Việt Nam như thế nào? - Khi chất lượng thể chế thay đổi, tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của các NHTM Việt Nam thay đổi như thế nào? - Nhằm điều hành chính sách tiền tệ hiệu quả và hạn chế rủi ro mất khả năng thanh toán, cần thực hiện những giải pháp nào và NHNN cần điều chỉnh chính sách tiền tệ như thế nào? 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: tác động của chính sách tiền tệ tới rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM. Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng cân đối cho 30 NH TMCP tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2017. 1.6. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu Dữ liệu nghiên cứu Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng cho 30 NH TMCP tại Việt Nam trong giai đoạn 2008-2017. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thống kê, mô tả. Phương pháp so sánh, đối chiếu. Phương pháp phân tích và tổng hợp. Phương pháp ước lượng. nghiên cứu này thực hiện hồi quy các mô hình bằng phương pháp System GMM– SGMM của Arellano & Bond (1991). 1.7. Ý nghĩa nghiên cứu Trong nghiên cứu này, tác giả tiến hành đo lường và đánh giá chính sách tiền tệ tác động như thế nào đến mức độ rủi ro mất khả năng thanh toán của các NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2008-2017. Thêm vào đó, điều tra các yếu tố điều chỉnh tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán ngân hàng như: các yếu tố đặc trưng của ngân hàng, điều kiện kinh tế vĩ mô, chất lượng thể chế và tính minh bạch của chính sách... Nghiên cứu có các đóng góp cụ thể: Về mặt lý thuyết: kết quả nghiên cứu sẽ góp phần bổ sung vào cơ sở lý thuyết về rủi ro mất khả năng thanh toán, chính sách tiền tệ, tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM. Ngoài ra, nghiên cứu cung cấp một cái nhìn hệ thống và tổng quan các bằng chứng thực nghiệm từ trước đến nay trên thế giới về tác động này trong điều kiện ảnh hưởng của các yếu tố đặc trưng của ngân hàng, đặc điểm của nền kinh tế. Về mặt thực tiễn: Một là, Nghiên cứu này đóng góp một bằng chứng thực nghiệm quan trọng cho thấy khi NHNN Việt Nam thực thi chính sách tiền tệ mở rộng góp phần làm giảm rủi ro mất khả năng thanh toán của khu vực NHTM. Hai là, Khi chất lượng thể chế tăng lên, NHNN thực thi chính sách tiền tệ mở rộng làm rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM được giảm xuống nhiều hơn Ba là, Việc xác định tác động của chính sách tiền tệ đối với rủi ro mất khả năng thanh toán ngân hàng dưới ảnh hưởng của chất lượng thể chế đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra các gợi ý chính sách cho các nhà quản lý và điều hành chính sách tiền tệ. 1.8. Kết cấu nghiên cứu Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục các từ viết tắt, danh mục bảng biểu, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án gồm 5 chương cụ thể như sau: Chương 1: Giới thiệu chung Chương 2: Cơ sở lý thuyết và bằng chứng thực nghiệm về tác động của chính sách tiền tệ tới rủi ro mất khả năng thanh toán của các ngân hàng thương mại Chương 3: Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận Chương 5: Kết luận và hàm ý chính sách CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM VỀ TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ TỚI RỦI RO MẤT KHẢ NĂNG THANH TOÁN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 2.1. Lý luận về chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương 2.1.1. Khái niệm chính sách tiền tệ Tóm lại, chính sách tiền tệ là một bộ phận trong tổng thể hệ thống chính sách kinh tế của Nhà nước để thực hiện việc quản lý vĩ mô đối với nền kinh tế nhằm đạt được những mục tiêu kinh tế-xã hội trong từng giai đoạn nhất định. Chính sách tiền tệ có thể được hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa thông thường. Theo nghĩa rộng thì chính sách tiền tệ là chính sách điều hành toàn bộ khối lượng tiền tệ trong nền kinh tế quốc dân nhằm tác động đến bốn mục tiêu lớn của kinh tế vĩ mô, trên cơ sở đó đạt mục tiêu cơ bản là ổn định tiền tệ, giữ vững sức mua của đồng tiền, ổn định giá cả hàng hóa. Theo nghĩa thông thường là chính sách quan tâm đến khối lượng tiền cung ứng tăng thêm trong thời kì tới (thường là một năm) phù hợp với mức tăng trưởng kinh tế dự kiến và chỉ số lạm phát nếu có, tất nhiên cũng nhằm ổn định tiền tệ và ổn định giá cả hàng hóa. 2.1.2. Mục tiêu của chính sách tiền tệ Trong việc thiết kế các mục tiêu chính sách, các nhà hoạch định chính sách xây dựng thành nhiều cấp mục tiêu khác nhau, bao gồm mục tiêu cuối cùng, mục tiêu trung gian, và mục tiêu hoạt động. Mục tiêu cuối cùng của chính sách tiền tệ chẳng hạn như sản lượng, lạm phát hay công ăn việc làm. Để đạt được mục tiêu này, các nhà hoạch định sẽ thiết kế ra các mục tiêu trung gian chẳng hạn như mục tiêu cung tiền hay mục tiêu lãi suất. Nhưng trước đó, để tiến đến mục tiêu trung gian cần xây dựng nên các mục tiêu hoạt động. Để thiết kế được mục tiêu hoạt động, đòi hỏi ngân hàng trung ương cần phải có các công cụ chính sách tương ứng. Các mục tiêu này của chính sách tiền tệ được trình bày cụ thể như sau: 2.1.2.1 Mục tiêu cuối cùng Mục tiêu cuối cùng bao gồm: ổn định giá cả, kiềm chế lạm phát, ổn định tỷ giá hối đoái, ổn định lãi suất, ổn định thị trường tài chính, tăng trưởng kinh tế, giảm tỷ lệ thất nghiệp 2.1.2.2 Mục tiêu trung gian Các chỉ tiêu thường được sử dụng làm mục tiêu trung gian là tổng khối lượng tiền cung ứng (M1, M2 hay M3) hoặc mức lãi suất thị trường (ngắn và dài hạn). 2.1.2.3 Mục tiêu hoạt động Mục tiêu hoạt động là các chỉ tiêu có phản ứng tức thời với sự điều chỉnh của công cụ CSTT. Các chỉ tiêu này bao gồm: tổng dự trữ hoặc cơ số tiền tệ, lãi suất ngắn hạn trên thị trường liên ngân hàng, hoặc lãi suất tín phiếu kho bạc. 2.1.3. Các công cụ của chính sách tiền tệ Theo Mishkin (2013), các NHNN quyết định việc sử dụng công cụ thực hiện CSTT quốc gia, bao gồm tái cấp vốn, lãi suất, tỷ giá hối đoái, dự trữ bắt buộc, nghiệp vụ thị trường mở và các công cụ, biện pháp khác 2.1.4. Kênh truyền dẫn của chính sách tiền tệ Theo Chatelain và cộng sự (2002); Mishkin (2009), Cecchetti (1999), Ganev và cộng sự (2002), CSTT có thể tác động tới nền kinh tế thông qua bốn kênh truyền tải chính: kênh lãi suất, kênh tín dụng, kênh tỷ giá hối đoái và kênh tài sản, cụ thể như sau: 2.1.5. Tính hiệu quả của chính sách tiền tệ Cùng với chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ là hai công cụ chính để các nhà hoạch định chính sách thực hiện các mục tiêu vĩ mô. Và để đo lường tính hiệu quả và hữu ích của chính sách tài khóa và tiền tệ tới hoạt động kinh tế, các nhà nghiên cứu kinh tế thường sử dụng mô hình IS – LM 2.2. Lý thuyết về rủi ro mất khả năng thanh toán tại NHTM 2.2.1. Khái niệm rủi ro mất khả năng thanh toán tại NHTM  Khả năng thanh toán của NHTM Khả năng thanh toán đã trở thành một vấn đề cấp thiết trong thực tiễn đối với hệ thống ngân hàng. Ở khía cạnh học thuật, khái niệm về khả năng thanh toán được đề cập trong các nghiên cứu, như: BIS (2009) định nghĩa khả năng thanh toán của NHTM là một khái niệm chuyên ngành về khả năng của ngân hàng vừa có thể tăng thêm tài sản vừa đáp ứng các nghĩa vụ nợ khi đến hạn mà không bị những thiệt hại quá mức cho phép. Theo Duttweiler (2009) khả năng thanh toán của NHTM là khả năng ngân hàng đáp ứng kịp thời và đầy đủ các nghĩa vụ tài chính phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh như chi trả tiền gửi, cho vay, thanh toán, và các giao dịch tài chính khác. Tóm lại, khả năng thanh toán của NHTM là khả năng tiếp cận các khoản tài sản có thể dùng để chi trả với chi phí vốn hợp lý ngay khi nhu cầu vốn phát sinh. Nhiệm vụ duy trì khả năng thanh toán đầy đủ là một trong những công việc, tiêu chí hàng đầu của mỗi ngân hàng, đóng vai trò quan trọng trong việc luân chuyển vốn kinh doanh, và thông qua đó ảnh hưởng đến tình hình hoạt động kinh doanh của NHTM. Có thể nói, khả năng thanh toán là vấn đề rất nhạy cảm trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Một ngân hàng bị mất khả năng thanh toán sẽ nhanh chóng đi tới bờ vực phá sản và ảnh hưởng tới tính ổn định của toàn bộ hệ thống.  Rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Theo Lastra và Schiffman (1999), rủi ro mất khả năng thanh toán là tình trạng mất khả năng thanh toán, có thể được định nghĩa bằng hai cách. Thứ nhất, đó là sự thất bại trong việc hoàn trả những nghĩa vụ tài chính khi đến hạn. Thứ hai, đó là tình trạng khoản mục nợ phải trả vượt quá tài sản trên bảng cân đối kế toán. Như vậy có thể hiểu rằng rủi ro mất khả năng thanh toán là một biến cố bất ngờ xảy ra khi một cá nhân hoặc một tổ chức không thể thực hiện nghĩa vụ tài chính của mình đối với bên cho vay khi đến hạn thanh toán. Rủi ro này thường có thể dẫn đến việc phá sản của tổ chức. 2.2.2. Đo lường rủi ro mất khả năng thanh toán tại NHTM Các nhà nghiên cứu thường sử dụng chỉ số Z theo đề xuất của Mohamed Aymen Ben Moussa (2015) cụ thể: 𝑍 − 𝑐𝑜𝑟𝑒 = (𝑅𝑂𝐴𝑖,𝑡) + 𝐸𝐴𝑖,𝑡) 𝜎(𝑅𝑂𝐴𝑖,𝑡) Trong đó: ROAi,t : đại diện cho tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình quân của ngân hàng i trong năm t EAi,t : biểu thị tỷ lệ vốn chủ sở hữu bình quân trên tổng tài sản bình quân của ngân hàng i trong năm t 𝜎(ROAi,t) : độ lệch chuẩn của ROA của ngân hàng i trong năm t 2.2.3. Ảnh hưởng của rủi ro mất khả năng thanh toán Rủi ro mất khả năng thanh toán là một trong những rủi ro khá hiếm khi xảy ra nhưng lại có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của các ngân hàng. Rủi ro này xuất hiện đồng nghĩa với việc ngân hàng đang rơi vào tình trạng kiệt quệ tài chính và nếu không có biện pháp kịp thời, khả năng dẫn đến sự phá sản của ngân hàng là rất cao. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn chưa có qui định thật sự rõ ràng và cụ thể về việc phá sản ngân hàng nên hầu hết các ngân hàng Việt Nam khi rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán trong thời gian dài thường sẽ đi đến việc hợp nhất, sáp nhập với các ngân hàng khác. Rủi ro mất khả năng thanh toán không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động của bản thân ngân hàng, mà còn có thể ảnh hưởng đến cả hệ thống tài chính của một quốc gia. Thông thường, các ngân hàng lớn sẽ được giúp đỡ bởi ngân hàng trung ương, điển hình như các trường hợp ngân hàng bị mất khả năng thanh toán do tin đồn. Tuy nhiên, cũng chính hành động này có thể sẽ khiến ngân hàng trung ương phải đối mặt với vấn đề thay đổi chính sách tiền tệ hiện tại, sao cho vừa có thể điều tiết nền kinh tế vĩ mô, vừa có thể đưa ngân hàng thoát khỏi tình trạng mất khả năng thanh toán 2.3. Tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Các nghiên cứu trước đây tập trung vào hai nhóm tác động chính của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của các ngân hàng thương mại: Hướng thứ nhất là chính sách tiền tệ mở rộng làm tăng rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM. Hướng thứ hai đề cập đến chính sách tiền tệ mở rộng làm giảm rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM 2.3.1 Chính sách tiền tệ mở rộng làm giảm rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Thứ nhất, Chính sách tiền tệ mở rộng làm tăng giá trị tài sản trong đó có tài sản thế chấp và thu nhập của các ngân hàng, do đó nâng cao năng lực chịu đựng rủi ro của các ngân hàng, hay làm giảm rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM. Thứ hai, Việc giảm lãi suất có thể làm tăng lợi nhuận ngân hàng, do đó dẫn đến giảm thiểu rủi ro mất khả năng thanh toán của ngân hàng. Agur và Demertzis (2012) cho rằng chính sách tiền tệ mở rộng có thể sẽ có hai hiệu ứng bù đắp về rủi ro ngân hàng: thứ nhất, lãi suất thấp hơn cũng có thể làm giảm nguy cơ vỡ nợ của người đi vay vì chi phí tài chính giảm và sản lượng của họ tăng lên, thứ hai, lãi suất thấp có thể làm tăng lợi nhuận kinh doanh của ngân hàng. 2.3.2 Chính sách tiền tệ mở rộng làm tăng rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM Tác động của các công cụ chính sách tiền tệ làm tăng rủi ro mất khả năng thanh toán ngân hàng thông qua một số kênh như sau: Thứ nhất, lãi suất giảm khi ngân hàng trung ương thực thi chính sách tiền tệ mở rộng ảnh hưởng đến hành vi của khách hàng tiền gửi, các ngân hàng gặp khó khăn trong việc huy động nguồn vốn kinh doanh và khả năng chịu rủi ro giảm. Thứ hai, khi chính sách tiền tệ mở rộng, các ngân hàng có thể nới lỏng các tiêu chuẩn cho vay và tăng tín dụng cho các khách hàng có nguy cơ cao hơn khi chính sách tiền tệ được dỡ bỏ và có sự bùng nổ về rủi ro tín dụng. Thứ ba, việc giảm lãi suất sẽ làm tăng đòn bẩy và rủi ro mất khả năng thanh toán của ngân hàng. 2.4 Thể chế và ảnh hưởng của chất lượng thể chế lên tác động của chính sách tiền tệ đến rủi ro mất khả năng thanh toán của NHTM 2.4.1 Thể chế và chất lượng thể chế  Khái niệm thể chế Mỗi quốc gia, vùng lãnh thổ có thể trình độ phát triển khác nhau, song đều được vận hành bởi sự chi phối trực tiếp hay gián tiếp của thể chế. Cho đến hiện nay đã và đang có sự ghi nhận rộng rãi về vai trò của thể chế đối với sự phát triển nói chung, tăng trưởng phát triển kinh tế nói riêng, song vẫn chưa có sự thống nhất chung về lý luận thể chế và hiện tồn tại những quan niệm khác nhau về thể chế. Theo quan niệm của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF):Thể chế có thể được hiểu là cái tạo thành khung khổ trật tự cho các quan hệ của con người, định vị cơ chế thực thi và giới hạn của các quan hệ giữa các bên tham gia tương tác; là ý chí chung của cộng đồng xã hội trong việc xác lập trật tự, những quy tắc, những ràng buộc và các chuẩn mực, giá trị chung được mọi người chia sẻ Như vậy, thể chế hiểu theo nghĩa trên là những nguyên tắc (không phân biệt hình thức của nguyên tắc) về cách cư xử trong xã hội, được hình thành từ thực tiễn trong các phạm vi quan hệ của con người, được xã hội chấp nhận và chỉ dẫn cho mối quan hệ qua lại của con người. Đây có thế coi là một khái niệm chung nhất về thể chế. Nghiên cứu của Simon Anholt, Dung (2008) cho rằng, thể chế bao gồm ba yếu tố: luật pháp, bộ máy nhà nước, phương thức điều hành đất nước. Giá trị phổ biến về thể chế của những nước phát triển thuộc OECD (được xem như là những nước có thương hiệu quốc gia tốt nhất) là dân chủ, tam quyền phân lập, kinh tế thị trường