Tóm tắt luận án Thực trạng hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm gây dịch và thử nghiệm giải pháp can thiệp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƢƠNG -------------------*------------------- NGUYỄN THỊ PHƢƠNG LIÊN THỰC TRẠNG HỆ THỐNG GIÁM SÁT BỆNH TRUYỀN NHIỄM GÂY DỊCH VÀ THỬ NGHIỆM GIẢI PHÁP CAN THIỆP Chuyên ngành: Vệ sinh xã hội học và Tổ chức Y tế Mã số: 62.72.01.64 Tãm t¾t LuËn ¸n tiÕn sÜ y häc Hµ néi - 2012 CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƢƠNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Yến 2. PGS.TS. Phan Trọng Lân Phản biện 1: GS.TS. Trương Việt Dũng Phản biện 2: GS. TSKH. Nguyễn Văn Hiếu Phản biện 3: PGS.TS. Đoàn Huy Hậu Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án tiến sỹ nhà nước theo Quyết định số 404/QĐ – VSDTTƯ ngày 10 tháng 5 năm 2012, họp tại: VIỆN VỆ SINH DỊCH TỄ TRUNG ƢƠNG Vào hồi: 9 giờ 00 ngày 10 tháng 07 năm 2012 Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia; - Thư viện Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương. CÁC CHỮ VIẾT TẮT BTN: Bệnh truyền nhiễm BVĐK: Bệnh viện đa khoa CBYT: Cán bộ y tế CCB: Chùm ca bệnh CDC: Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ CSHQ: Chỉ số hiệu quả CSYT: Cơ sở y tế CTV: Cộng tác viên DTH: Dịch tễ học ĐNCB: Định nghĩa ca bệnh ECDC: Trung tâm kiểm soát bệnh tật Châu Âu GS: Giám sát HCC: Hội chứng cúm HQCT: Hiệu quả can thiệp HTGS: Hệ thống giám sát KSBNT: Kiểm soát bệnh truyền nhiễm (Kiểm soát dịch bệnh, HIV/AIDS) PCD: Phòng chống dịch PPV: Positive Predict Value - Giá trị tiên đoán dương tính SCT: Sau can thiệp TCT: Trước can thiệp TTYTDP: Trung tâm Y tế dự phòng WHO: World Health Organization - Tổ chức Y tế thế giới 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Trong những thập niên cuối của thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI, tình hình bệnh dịch trên thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, có những bệnh dịch mới đã xuất hiện như SARS, Ebola, HIV/AIDS, cúm A/H5N1... có những bệnh truyền nhiễm (BTN) nguy hiểm gây dịch đã được khống chế từ lâu nay tiếp tục diễn biến phức tạp, ngoài ra nguy cơ khủng bố sinh học, các bệnh liên quan đến môi trường, nếp sống cũng gia tăng gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển kinh tế xã hội và toàn bộ đời sống của nhân loại. Cho tới nay, BTN vẫn là nguyên nhân hàng đầu trong mô hình bệnh tật tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Hiện nay, Việt Nam đang là một điểm nóng trong khu vực cũng như trên thế giới về nguy cơ xuất hiện các bệnh dịch mới nổi và tái xuất hiện. Trong khi đó, giám sát bệnh truyền nhiễm là công cụ hàng đầu của công cuộc phòng chống chủ động các BTN. Để đối phó với tình hình này, yêu cầu hoạt động GS phải thật sự có chất lượng và hiệu quả, hệ thống Y tế dự phòng (YTDP) phải đủ khả năng dự báo, phát hiện và khống chế dịch bệnh, nhằm giảm tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh tật gây ra. Hệ thống giám sát (HTGS) của nước ta đã được thiết lập và củng cố từ trung ương đến địa phương. Bộ Y tế đã ban hành quy định về báo cáo 26 BTN đối với tất cả các tuyến. Hệ thống YTDP của nước ta đã đạt được những thành tựu đáng kể trong công tác PCD. Tuy nhiên cho đến nay chúng ta vẫn chưa biết rõ năng lực thật sự của HTGS ra sao nhất là trong bối cảnh thay đổi cấu trúc tổ chức các đơn vị y tế tuyến tỉnh, huyện trong thời gian vừa qua và luôn phải đối mặt với các nguy cơ dịch bệnh. Trước những yêu cầu trên đề tài “Thực trạng hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm gây dịch và thử nghiệm giải pháp can thiệp” được thực hiện với 2 mục tiêu sau: 1. Mô tả thực trạng hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm gây dịch tại 8 tỉnh/thành phố của Việt Nam năm 2008 - 2009. 2. Thử nghiệm và đánh giá hiệu quả mô hình giám sát cúm tại huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp năm 2009 - 2010. Ý NGHĨA THỰC TIỄN VÀ CÁC ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN - Kết quả của đề tài góp phần phản ảnh một cách khách quan, khoa học về các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội cũng như thách thức của HTGS các BTN hiện hành tại các tuyến tỉnh, huyện và xã. - Kết quả đề tài góp phần là cơ sở để Bộ Y tế tham khảo trong quá trình xây dựng và triển khai thực hiện Thông tư số 48/2010/TT-BYT ngày 31/12/2010 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc ”Hướng dẫn chế độ khai báo, thông tin, báo cáo BTN". Bắt đầu từ tháng 2 năm 2011, HTGS các BTN 2 được thực hiện theo Thông tư này ở tuyến cơ sở tương tự như kết quả mô hình can thiệp đã đề xuất. - Những kết quả đạt được trong mô hình GS cúm này cho thấy khả năng của cộng đồng trong việc phát hiện các ca bệnh hay các ”sự kiện sức khỏe” nói chung. Những số liệu tin cậy có được từ mô hình GS thí điểm cũng làm tiền đề cho các nhà hoạch định chính sách xây dựng và bổ sung các khiếm khuyết của HTGS hiện hành. - Việc triển khai mô hình giám sát cúm tại huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp là tiền đề cho huyện Tân Hồng và các huyện khác trong tỉnh Đồng Tháp mở rộng và phát triển các hoạt động giám sát đối với các BTN khác theo quy định của Bộ Y tế. CẤU TRÚC LUẬN ÁN Luận án gồm 141 trang, 4 chương: Đặt vấn đề: 3 trang, Chương 1 -Tổng quan: 30 trang, Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 22 trang, Chương 3: Kết quả - 45 trang, Chương 4: Bàn luận - 38 trang, Kết luận 2 trang, Kiến nghị 1 trang. Luận án có 32 bảng, 25 biểu đồ, 1 hình và 6 sơ đồ, 146 tài liệu tham khảo trong và ngoài nước. CHƢƠNG 1 – TỔNG QUAN 1.1 TÌNH HÌNH MỘT SỐ BỆNH TRUYỀN NHIỄM GÂY DỊCH TRÊN THẾ GIỚI VÀ TẠI VIỆT NAM BTN có một lịch sử lâu đời cùng với sự phát triển của loài người. Đó không những là một gánh nặng bệnh tật lớn cho từng cá nhân mà còn cho toàn nhân loại trên thế giới. Theo thống kê của WHO có khoảng 15 triệu (>25%) trong số 57 triệu trường hợp tử vong hàng năm trên thế giới là do BTN. Trong số đó nhóm bệnh đứng hàng đầu là nhiễm trùng hô hấp, HIV/AIDS, tiêu chảy, lao, nhóm bệnh có vắc xin, sốt rét, bệnh lây qua đường tình dục, bệnh viêm màng não, viêm gan B và C, bệnh ký sinh trùng, sốt xuất huyết và các BTN khác. Gánh nặng bệnh tật do nhóm BTN gây ra chủ yếu ở các nước đang phát triển, đặc biệt ở trẻ em (khoảng 3 triệu trẻ em chết mỗi năm do bệnh sốt rét và tiêu chảy). Trong đầu thế kỷ XXI, dịch SARS và cúm A/H5N1 ở người xảy ra đã khởi xướng sự quan tâm của toàn thế giới về những thách thức mới đối với gánh nặng bệnh tật do các bệnh này gây ra và đe dọa nghiêm trọng đến các vấn đề kinh tế xã hội. Những BTN mới nổi và tái xuất hiện khác hay bệnh do chủ ý của con người gây ra trong khủng bố sinh học và chiến tranh sinh học đang đe dọa đến vấn đề an ninh công cộng và cũng đòi hỏi nhiều nguồn lực khác do tính chất nghiêm trọng của nó. 3 Tại Việt Nam, các số liệu báo cáo thống kê cho thấy, BTN gây dịch đang là vấn đề y tế nghiêm trọng ở Việt Nam. Đây cũng là một trong những điểm nóng về nguy cơ xuất hiện các dịch bệnh trong khu vực. Trong 10 năm qua 2000 – 2009, 10 bệnh có tỷ lệ mắc cao nhất là hội chứng cúm, tiêu chảy, hội chứng lỵ, sốt rét, SD/SXHD, lỵ trực trùng, quai bị, adenovirus, thủy đậu, và HIV/AIDS. Hơn nữa, Việt Nam xuất hiện nhiều BTN gây dịch với mức độ và phạm vi ảnh hưởng lớn như: dịch SARS, dịch cúm gia cầm H5N1 ở người, cúm A/H1N1/09/đại dịch, tay chân miệng, HIV/AIDS; một số bệnh đã giảm nay có dấu hiệu tăng nhanh như dịch tả, sốt xuất huyết, sởi; bệnh lây truyền từ động vật sang người như bệnh than, liên cầu lợn 1.2 HỆ THỐNG GIÁM SÁT BỆNH TRUYỀN NHIỄM 1.2.1 Định nghĩa và mục tiêu GS là quá trình thu thập thông tin liên tục, có hệ thống về tình hình và chiều hướng của bệnh tật, phân tích, giải thích, nhằm cung cấp thông tin cho việc lập kế hoạch, triển khai và đánh giá hiệu quả các biện pháp phòng, chống kịp thời. Mục tiêu nhằm: thu thập đầy đủ chính xác, sớm và nhanh số mắc, chết do BTN ở tất cả cộng đồng dân cư theo định nghĩa ca bệnh; phân tích và phiên giải số liệu để nắm được đặc điểm về nguyên nhân, sự phân bố dịch tễ theo thời gian, không gian và con người; báo cáo và truyền tải thông tin tới những người, những cơ quan có trách nhiệm; xây dựng kế hoạch, ra quyết định đáp ứng PCD đúng, kịp thời và hiệu quả. 1.2.2 Các loại hình và nguồn số liệu giám sát Có nhiều cách phân chia loại hình GS như: theo cách thu thập thông tin có GS chủ động, bị động và GS trọng điểm; theo nơi cung cấp số liệu có GS tại bệnh viện, tại phòng thí nghiệm và dựa vào cộng đồng, ngoài ra, còn có hình thức GS hội chứng và GS ca bệnh. Các nguồn số liệu GS rất phong phú gồm: dữ liệu mắc bệnh, tử vong, dữ liệu từ phòng xét nghiệm, báo cáo ca bệnh riêng rẽ, báo cáo điều tra dịch, dữ liệu của hệ thống GS trọng điểm, từ các cuộc điều tra sức khỏe, Số liệu về các loại vật chủ trung gian truyền bệnh đối với các bệnh lây từ động vật sang người, các yếu tố môi trường và nhân khẩu học trong điều tra dịch tễ học, các đặc điểm của khí hậu như là nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa và các yếu tố môi trường khác. 1.2.3 Các hoạt động chính của hệ thống giám sát Thiết lập HTGS phải căn cứ vào tính chất nghiêm trọng của bệnh tật tại địa phương, nhu cầu đánh giá các chương trình YTCC và sự cần thiết của việc thiết lập cơ sở dữ liệu dịch bệnh. Danh mục các BTN phụ thuộc vào mỗi quốc gia với các đặc điểm mô hình bệnh tật, đặc trưng địa lý, khí hậu, điều 4 kiện phát triển kinh tế, giao thương và nguồn lực của mỗi quốc gia đó. Bất kỳ HTGS nào cũng đều chung các thành phần cơ cấu tổ chức, quy trình giống nhau và có cùng nguồn nhân lực. Các hoạt động GS bao gồm xác định ca bệnh, báo cáo, phân tích và công bố dữ liệu, điều tra dịch tễ và đáp ứng chống dịch, phản hồi thông tin, theo dõi và đánh giá định kỳ. 1.2.4 Một số hệ thống giám sát trên thế giới HTGS các BTN trên toàn cầu: đang sử dụng 3 nguồn thông tin đó là nguồn thông tin chính thống từ các cơ quan của chính phủ và trường đại học, các phòng xét nghiệm, các Viện Pasteur; nguồn thông tin không chính thống từ phương tiện truyền thông, thông tin và internet như: ProMED, TravelMed, hoặc Sentiweb hay các diễn đàn của các tổ chức phi chính phủ và các tổ chức tôn giáo và nguồn thông tin mang tính pháp lý là Điều lệ Y tế quốc tế của WHO. Các HTGS ở phạm vi rộng như CDC Hoa Kỳ, ECDC của cộng đồng Châu Âu, ProMED, ProMED –Mail và HealthMap HTGS của các nước phát triển: thường do một tổ chức đảm nhiệm và triển khai với nhiều mô hình cũng như các HTGS riêng lẻ đối với từng nhóm bệnh như CDC tại Mỹ, ECDC tại cộng đồng các nước Châu Âu... Mối quan tâm của họ hiện nay là phòng tránh các bệnh tái xuất hiện và bệnh gây dịch thay vì tập trung vào phát hiện sớm vụ dịch như các nước đang phát triển. HTGS của các nước đang phát triển: còn rất nghèo nàn và lạc hậu kể cả về hình thức, tính đa dạng và các trang thiết bị hỗ trợ, nguồn lực đầu tư. Mối quan tâm ở các nước phát triển là việc phát hiện sớm các BTN gây dịch và hạn chế nguy cơ gây tử vong, lan truyền, tác động đến thương mại và du lịch. 1.3 HỆ THỐNG GIÁM SÁT BỆNH TRUYỀN NHIỄM TẠI VIỆT NAM Hệ thống thông tin báo cáo dịch BTN bắt đầu được thực hiện có hệ thống theo chỉ thị 10/1998/CT-BYT ngày 28/12/1998 của Bộ Y tế với 26 BTN. Sau khi các TTYTDP tuyến tỉnh/thành phố được quy định rõ chức năng nhiệm vụ và tổ chức, hoạt động GS BTN ngày càng được củng cố và hệ thống thông tin báo cáo được Bộ Y tế quy định theo Quyết định số 4880/2002/QĐ-BYT cho đến hết tháng 2/2011. Từ tháng 3/2011, HTGS các BTN tại Việt Nam thực hiện theo Thông tư 48/TT-BYT/2010 của Bộ Y tế với tổng số bệnh cần GS tăng lên là 28 bệnh. Hệ thống này đã được thiết lập và củng cố từ trung ương đến địa phương, đặt dưới sự chỉ đạo của Cục Y tế dự phòng có nhiệm vụ phát hiện và báo cáo các BTN theo quy định. HTGS cúm tại Việt Nam hiện đang có hai hình thức: - HTGS định kỳ: Cúm là một trong 26 BTN đang được GS theo Quyết định 4880/QĐ-BYT năm 2002. Trong hệ thống này HCC và viêm phổi 5 nặng nghi vi rút đang được các đơn vị thực hiện theo quy định của Bộ Y tế - HTGS cúm trọng điểm: Mới bắt đầu được triển khai từ 2005 ở 15 điểm trên toàn quốc. Ưu điểm của hệ thống này là cung cấp bằng chứng về hoạt động của vi rút cúm nhiều hơn là về dịch tễ học. - Ngoài ra, một số nhà tài trợ đang triển khai thí điểm các mô hình GS cúm dựa vào cộng đồng. Tuy nhiên, nhược điểm của những mô hình này chưa thực sự gắn kết vào hoạt động của các đơn vị GS. 1.4 CHẤT LƢỢNG CỦA HỆ THỐNG GIÁM SÁT Chất lượng của HTGS là nền tảng cho việc phòng chống dịch bệnh truyền nhiễm. Theo hướng dẫn của WHO và CDC Hoa Kỳ, bất kỳ HTGS nào cũng có tổ chức, cấu trúc, chức năng tương tự nhau. Các hướng dẫn đánh giá HTGS được CDC phát triển từ năm 1988. Tại Việt Nam, các nghiên cứu đánh giá HTGS mới được đề cập gần đây. Nghiên cứu năm 2002 cho thấy việc triển khai xét nghiệm vi sinh phục vụ hoạt động GS không dễ thực hiện (25%-58%) và không đơn giản (37%-59%). Hiện nay phần lớn các ca bệnh được báo cáo tại tuyến xã, huyện chỉ dựa vào dấu hiệu lâm sàng. Ngay cả đối với tuyến tỉnh, khả năng chẩn đoán xác định các tác nhân gây bệnh còn nhiều hạn chế nên độ nhạy và giá trị chẩn đoán dương tính của HTGS không cao. Điều này làm giảm tính chủ động của các TTYTDP trong hoạt động GS và phòng chống các BTN gây dịch. Các nghiên cứu khẳng định có nhiều thách thức đối với hoạt động GS trong thế kỷ 21. Chính vì vậy, WHO các quốc gia cần tập trung nhiều nguồn lực cải thiện HTGS, đặc biệt đối với những nước đang phát triển có nguồn lực hạn chế như Việt Nam. CHƢƠNG 2 - ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. NGHIÊN CỨU MÔ TẢ 2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu: Là các đơn vị tham gia bao gồm: TTYTDP tuyến tỉnh, huyện, các TYT, các BVĐK tuyến tỉnh, huyện; các cán bộ tham gia tại các đơn vị trên và các tài liệu thứ cấp 2.1.2. Thời gian và địa điểm: từ 1/2008 - 4/2009 tại 8 tỉnh/thành: Hải Phòng, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị, Đắc Lắc, Đồng Nai và Bến Tre. 2.1.3. Thiết kế nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu mô tả, kết hợp nghiên cứu định lượng và định tính, nghiên cứu trường hợp. 2.1.4. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu Nghiên cứu định lượng: 6 n = z1−∝/2 2 p(1 − p) d2 Tính toán cỡ mẫu là 105 đơn vị GS các tuyến tỉnh, huyện và xã. Do mỗi tỉnh chọn 1 TTYTDP tỉnh, 2 TTYTDP huyện/tỉnh và 5 TYT/huyện nên số tỉnh cần nghiên cứu là 105/13 = 8 tỉnh. Nghiên cứu lựa chọn chủ đích các tỉnh đại diện cho 4 khu vực gồm: 4 tỉnh miền Bắc; 1 tỉnh miền Trung; 1 tỉnh khu vực Tây Nguyên và 2 tỉnh miền Nam. Các đơn vị tuyến huyện và xã được chọn ngẫu nhiên theo bảng danh sách của từng tỉnh và huyện. Nghiên cứu định tính: Phỏng vấn sâu 8 lãnh đạo Sở Y tế, 24 lãnh đạo TTYTDP tỉnh, huyện, 24 lãnh đạo BVĐK tuyến tỉnh, huyện. Nghiên cứu trường hợp: Hồi cứu các phiếu điều tra, báo cáo điều tra của 15/23 ca bệnh, 2 chùm ca bệnh cúm A/H5N1. 2.2. NGHIÊN CỨU CAN THIỆP 2.2.1. Đối tƣợng nghiên cứu: Các đơn vị tham gia hoạt động GS của huyện, xã, các CBYT huyện, xã và cộng tác viên (CTV), số liệu thứ cấp. 2.2.2. Địa điểm và thời gian: Nghiên cứu thực hiện từ 6/2009-6/2010 tại huyện Tân Hồng (huyện can thiệp) và huyện Hồng Ngự (huyện đối chứng) của tỉnh Đồng Tháp. 2.2.3. Thiết kế nghiên cứu: Thử nghiệm tại cộng đồng có đối chứng và so sánh trước-sau. 2.2.4. Chiến lƣợc can thiệp: Xây dựng và triển khai thí điểm mô hình GS bệnh cúm trên địa bàn huyện Tân Hồng theo phương pháp “tiếp cận từng bước” và “có sự tham gia” của các đơn vị có liên quan đến hoạt động GSBTN trong toàn huyện. Các nội dung can thiệp bao gồm: - Xây dựng thí điểm mô hình giám sát cúm tại huyện Tân Hồng về cấu trúc tổ chức, phát triển các quy trình GS và quy trình theo dõi đánh giá. - Đào tạo CBYT các tuyến huyện, xã và các CTV tại các thôn ấp. - Cung cấp một số công cụ GS thiết yếu. - Theo dõi và đánh giá việc triển khai mô hình ở tuyến dưới. 2.2.5. Cỡ mẫu đánh giá: - 9 TYT xã huyện Tân Hồng và 11 xã TYT huyện Hồng Ngự, TTYTDP huyện Tân Hồng, Hồng Ngự - CBYT và CTV: 7 Số CBYT hoặc CTV tối thiểu cần nghiên cứu ở mỗi huyện sau khi làm tròn là 45/huyện. Thực tế điều tra lần 1 là 100 CBYT, 110 CTV, điều tra lần 2 là 101 CBYT và 148 CTV theo các tiêu chuẩn được đặt ra. - Số liệu GS các ca bệnh HCC trong thời gian theo dõi - Phỏng vấn sâu, hội thảo và thảo luận nhóm 2.2.6. Đánh giá can thiệp: So sánh kết quả trước sau dựa theo phương pháp so sánh 2 tỷ lệ, sử dụng kiểm định Chi bình phương. Đánh giá hiệu quả can thiệp sử dụng chỉ số hiệu quả (CSHQ%) theo công thức: CSHQ (%) = │p1−p2│x 100 p1 - p1 là tỷ lệ % của chỉ số nghiên cứu ở thời điểm TCT. - p2 là tỷ lệ % của chỉ số nghiên cứu ở thời điểm SCT. - CSHQ là chỉ số hiệu quả của nhóm can thiệp hoặc nhóm chứng. HQCT = CSHQ (nhóm can thiệp) – CSHQ(nhóm chứng) 2.3. CÁC BƢỚC TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU Bước 1. Nghiên cứu mô tả thực trạng HTGS các BTN gây dịch tại 8 tỉnh/thành năm 2008 - 2009. Bước 2. Xác định các vấn đề cần can thiệp giải pháp can thiệp Bước 3. Thực hiện can thiệp từ tháng 6/2009-6/2010: - Điều tra trước can thiệp đánh giá thực trạng và nhu cầu can thiệp. - Xây dựng mô hình GS cúm tại huyện Tân Hồng. - Triển khai các hoạt động can thiệp tại huyện Tân Hồng gồm: đào tạo, cung cấp một số công cụ GS thiết yếu, theo dõi và hỗ trợ việc triển khai mô hình tuyến dưới. - Đánh giá giữa kỳ và cuối kỳ việc triển khai mô hình thí điểm. CHƢƠNG 3 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG GIÁM SÁT BỆNH TRUYỀN NHIỄM GÂY DỊCH TẠI 8 TỈNH/THÀNH NĂM 2008-2009 3.1.1. Tổ chức, cấu trúc của HTGS tại 8 tỉnh/thành năm 2008-2009 Tổ chức HTGS nói chung tại 8 tỉnh/thành đang thực hiện theo Quyết định số 4880/2002/QĐ-BYT của Bộ Y tế. Trong hệ thống này các đơn vị YTDP đóng vai trò chính và phối hợp với các đơn vị khám chữa bệnh thực hiện GS các BTN gây dịch trên địa bàn phụ trách và triển khai các biện pháp PCD kịp thời. 8/8 TTYTDP tỉnh có khoa KSBTN, khoa xét nghiệm cũng như cán bộ tham gia. 16/16 TTYTDP huyện có khoa KSBTN nhưng chỉ có 11/16 8 huyện có cán bộ phụ trách và 10/16 huyện đã thành lập khoa xét nghiệm. Các TYT xã thường có 1 cán bộ phụ trách thống kê báo cáo BTN. Tại các BVĐK tuyến tỉnh, huyện phòng kế hoạch tổng hợp là đơn vị chịu trách nhiệm quản lý số liệu tại bệnh viện, nhưng không đơn vị nào có cán bộ chuyên trách. Việc phối hợp GS được thực hiện rất tốt khi có dịch bệnh xảy ra. Tuy nhiên, sự phối hợp này chưa thể hiện trong các hoạt động GS thường quy. Các đơn vị GS phải chủ động cử cán bộ sang bệnh viện thu thập và thống kê ca bệnh, còn bệnh viện chỉ liên hệ khi phát hiện các ca bệnh nặng, bệnh lạ. Nguồn thu thập thông tin ở các tuyến đối với báo cáo khẩn cấp chủ yếu là từ BVĐK tỉnh, huyện (12,5% -100%). Các loại báo cáo tuần và báo cáo tháng chủ yếu tổng hợp theo hệ thống các đơn vị TYT, TTYTDP huyện (62,5% - 100%). Tại TYT có hai nguồn thông tin là từ sổ khám chữa bệnh (100%) và tuyến trên báo về (14%). Hiện tại các TTYTDP tuyến tỉnh/huyện không nhận được số liệu GS từ các đơn vị y tế tư nhân, trung tâm kiểm dịch y tế và cộng đồng. 3.1.2. Thực hiện các hoạt động giám sát các BTN tại 8 tỉnh Bảng 3.5. Cách thức thu thập số liệu/thông tin Cách thu thập thông tin TTYTDP tỉnh (n=8) TTYTDP huyện (n=16) TYT (n=80) Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % BVĐK gửi số liệu 3 37,5 6 50 - - Tự thu thập tại bệnh viện 7 87,5 14 87,5 - - Tổng hợp số liệu từ tuyến dưới 8 100 16 100 0 0 Tại tuyến tỉnh và huyện cán bộ của đơn vị GS đến BVĐK để thống kê số liệu (87,5%) và tổng hợp từ tuyến dưới gửi đến (100%). Chỉ khi có ca bệnh nguy hiểm như Tả, cúm A/H5N1 hay bệnh lạ không rõ nguyên nhân thì bệnh viện mới chủ động thông báo cho khối dự phòng còn đối với các BTN khác hoặc ngoài vụ dịch thì nếu “TTYTDP muốn thì sang lấy chứ chúng tôi cũng không báo cáo”. 76,9 43,8 26,6 100 100 70 0 20 40 60 80 100 Tuyến tỉnh Tuyến huyện Tuyến xã T ỷ l ệ % Báo cáo tuần Báo cáo tháng 9 Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ thực hiện báo cáo dịch tại các tuyến Nhìn chung báo cáo tháng được các đơn vị thực hiện tốt hơn báo cáo tuần, tuyến tỉnh thực hiện báo cáo tốt hơn tuyến huyện và xã. Phần lớn các đơn vị sử dụng đ