Tóm tắt Luận văn Nâng cao chất lượng phân tích tài chính đối với các doanh nghiệp niêm yết tại trung tâm giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh

i MỞ ĐẦU Để tiến hành đánh giá hoạt động của doanh nghiệp, nhận thấy điểm mạnh, điểm yếu và cung cấp thông tin làm cơ sở cho việc ra quyết định tài chính của lãnh đạo doanh nghiệp, cán bộ công nhân viên, nhà đầu tư và một số chủ thể khác, ta tiến hành phân tích tài chính doanh nghiệp. Nhận thức được tầm quan trọng của phân tích tài chính, các doanh nghiệp niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh đã tiến hành phân tích tài chính. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân dẫn đến chất lượng phân tích tài chính chưa cao, phân tích tài chính nhiều khi vẫn chưa là công cụ trợ giúp cho việc ra quy định tài chính. Nhằm đánh giá chính xác hơn tình hình tài chính của doanh nghiệp để đưa ra các quy định đúng đắn trong chiến lược phát triển của mình, nâng cao chất lượng phân tích tài chính doanh nghiệp là một đòi hỏi cấp bách. Vì lý do đó, tác giả đã chọn đề tài nghiên cứu là: “Nâng cao chất lượng phân tích tài chính đối với các doanh nghiệp niêm yết tại trung tâm giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sỹ kinh tế. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CHẤT LƯỢNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN 1.1 Tổng quan về doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán. 1.1.1 Đặc điểm các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán. Doanh nghiệp niêm yết là những doanh nghiệp có đủ điều kiện để đưa cổ phiếu ra giao dịch trên thị trường chứng khoán tập trung (sở giao dịch hoặc trung tâm giao dịch chứng khoán). ii Mỗi nước có một quy định riêng về điều kiện niêm yết. Tuy nhiên, để niêm yết chứng khoán trên thị trường chứng khoán tập trung, doanh nghiệp phải đảm bảo các yêu cầu sau: - Về qui mô vốn: doanh nghiệp phải đáp ứng được yêu cầu về vốn điều lệ tối thiểu ban đầu, và phải đạt được một tỷ lệ phần trăm nhất định về vốn cổ phần do công chúng nắm giữ và số lượng công chúng tham gia. - Về tính liên tục của hoạt động sản xuất kinh doanh: doanh nghiệp được thành lập và hoạt động trong vòng một thời gian nhất định (thường khoảng từ 3 đến 5 năm). - Về đội ngũ quản lý doanh nghiệp: doanh nghiệp phải có đội ngũ quản lý tốt, có đủ năng lực và trình độ quản lý các hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. - Về hiệu quả sản xuất kinh doanh: doanh nghiệp phải làm ăn có lãi với mức lợi nhuận không thấp hơn mức qui định và trong một số năm liên tục nhất định (thường từ 2-3 năm). - Về tính khả thi của dự án: doanh nghiệp phải có dự án khả thi trong việc sử dụng nguồn vốn huy động được. 1.1.2 Hoạt động tài chính doanh nghiệp niêm yết. Doanh nghiệp niêm yết phải xử lý các quan hệ tài chính thông qua phương thức giải quyết ba vấn đề quan trọng sau: - Nên đầu tư vào đâu và bao nhiêu cho thích hợp với loại hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là chiến lược đầu tư và là cơ sở cho dự toán vốn đầu tư. - Huy động nguồn vốn ở đâu, nguồn vốn đầu tư có thể khai thác là nguồn nào. Doanh nghiệp niêm yết có thể huy động vốn bằng cách phát hành cổ phiếu hoặc bằng cách vay nợ. - Quản lý hoạt động tài chính hàng ngày như thế nào. Đây là các quyết định tài chính ngắn hạn và liên quan chặt chẽ tới quản lý tài sản lưu động của doanh nghiệp. iii 1.2 Phân tích tài chính doanh nghiệp niêm yết. Phân tích tài chính là quá trình thu thập và xử lý các dữ liệu và sự kiện tài chính thông qua các kỹ thuật và công cụ thích hợp để tạo ra thông tin tài chính có giá trị nhằm rút ra các kết luận hoặc ra các quyết định tài chính. Nói ngắn gọn, phân tích tài chính là một quá trình bao gồm bốn khâu căn bản: (1) Thu thập dữ liệu, (2) Phân tích và xử lý dữ liệu thu thập được, (3) Tạo ra thông tin tài chính, và (4) Kết luận hoặc ra quyết định tài chính. - Phân tích bảng cân đối kế toán: bao gồm phân tích cơ cấu tài sản và cơ cấu vốn cũng như phân tích diễn biến nguồn và sử dụng nguồn vốn. - Phân tích báo cáo kết quả kinh doanh: phân tích mối liên hệ và đặc điểm của các chỉ tiêu trong báo cáo kết quả kinh doanh đồng thời so sánh chúng qua một số kỳ kế toán liên tiếp với số liệu trung bình ngành để đánh giá xu hướng thay đổi của các chỉ tiêu và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp so với các doanh nghiệp khác. - Phân tích các nhóm chỉ tiêu đặc trưng tài chính doanh nghiệp.  Khả năng thanh toán: đánh giá khả năng đáp ứng các khoản nợ ngắn hạn của doanh nghiệp.  Khả năng cân đối vốn: phản ánh mức độ ổn định và tự chủ tài chính cũng như khả năng sử dụng nợ vay của doanh nghiệp.  Khả năng hoạt động  : đánh giá việc sử dụng tài nguyên, nguồn lực của doanh nghiệp.  Khả năng sinh lời: phản ánh hiệu quả sản xuất kinh doanh tổng hợp của doanh nghiệp.  Khả năng tăng trưởng: cho thấy triển vọng của doanh nghiệp trong dài hạn iv  Giá trị thị trường: giá trị tương lai của doanh nghiệp phụ thuộc vào kỳ vọng của thị trường. Các tỷ số giá trị thị trường phản ánh kỳ vọng của các nhà đầu tư dành cho cổ đông. 1.3 Chất lượng phân tích tài chính doanh nghiệp. 1.3.1 Khái niệm chất lượng phân tích tài chính doanh nghiệp. “Chất lượng phân tích tài chính doanh nghiệp được thể hiện qua một tập hợp các chỉ tiêu đáp ứng yêu cầu đánh giá chính xác tình hình tài chính của doanh nghiệp, từ đó nhà quản lý đưa ra được các quyết định tài chính một cách đúng đắn”. 1.3.2 Chỉ tiêu phản ánh chất lượng phân tích tài chính. - Thời gian phân tích: Thời gian phân tích càng ngắn sẽ giúp doanh nghiệp có thể nhanh chóng có được những điều chỉnh kịp thời về mặt tài chính để có thể nắm bắt được cơ hội kinh doanh. Mặt khác, thời gian phân tích ngắn sẽ phản ánh được trình độ cán bộ phân tích tốt, chất lượng thu thập và xử lý thông tin cao. - Chi phí phân tích: Chi phí phân tích cũng là một bộ phận của chi phí doanh nghiệp. Chi phí phân tích quá cao là gánh nặng cho doanh nghiệp, sẽ làm giảm lợi nhuận của doanh nghiệp. - Đánh giá chính xác tình hình tài chính của doanh nghiệp: làm cơ sở cho việc ra các quyết định. - Cung cấp thông tin ra bên ngoài: Đối với doanh nghiệp niêm yết, các báo cáo phân tích tài chính ngoài việc bổ trợ cho việc ra các qđ tài chính của doanh nghiệp còn phải phục vụ cho yêu cầu cung cấp thông tin của cho công chúng. Do đó, đòi hỏi phân tích tài chính phải hợp chuẩn và góp phần nâng cao hình ảnh của doanh nghiệp trong con mắt của các nhà quản lý và nhà đầu tư 1.4 Các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng phân tích. Bao gồm các nhân tố bên trong doanh nghiệp như: chất lượng thông tin sử dụng cho phân tích, phương pháp phân tích, trình độ cán bộ phân tích, quy trình v phân tích; cũng như các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp như: môi trường pháp lý và các chỉ số liên quan tới trung bình ngành. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TẠI TRUNG TÂM GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP HỒ CHÍ MINH Để hiểu được thực trạng quản lý tài chính doanh nghiệp, tác giả tiến hành một cuộc điều tra với 100 doanh nghiệp trong tổng số 106 doanh nghiệp đang được niêm yết tại Sở Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE) tại thời điểm cuối tháng 10 năm 2006. Có thể nói đây là những doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu để được niêm yết tại Sở. Cũng có thể nhận thấy đó là các doanh nghiệp có mối quan tâm tới tài chính một cách đầy đủ hơn. Trong 100 phiếu điều tra được gửi đi có nhận lại được 89 phiếu, 63 phiếu đầy đủ tiêu chuẩn để có thể đưa vào làm dữ liệu đánh giá, 16 phiếu lỗi vì thiếu thông tin cần điền. Theo những kết quả điều tra cho thấy: - Thời gian phân tích: các doanh nghiệp vẫn chưa chú trọng nhiều vào công tác phân tích tài chính doanh nghiệp cũng như chưa tiến hành phân tích một cách thường xuyên. Hầu hết các doanh nghiệp chỉ tiến hành phân tích tài chính một năm một lần vào cuối mỗi năm tài chính. Quy trình phân tích được thực hiện một cách nhanh chóng và thông tin của doanh nghiệp chủ yếu là do các báo cáo tài chính năm cung cấp. Các doanh nghiệp chưa xây dựng được cho mình những mô hình phân tích chuyên sâu làm cơ sở cho việc ra những quyết định mang tính chất đơn lẻ cũng như mang tính thời điểm chiến thuật hay trong giai đoạn chiến lược. Do vậy, có thể nhận vi thấy phân tích tài chính chưa được đánh giá đúng mức là một công cụ sẵn sàng cho việc ra quyết định ở mọi thời điểm. - Chi phí phân tích: các doanh nghiệp hầu hết đều tự mình thực hiện việc phân tích, chưa có doanh nghiệp nào cho thấy có thuê các dịch vụ tư vấn phân tích chuyên nghiệp bên ngoài, do vậy, chi phí phân tích tài chính có thể được giảm bớt nhưng hiệu quả của nó có thể lại không được cao do chất lượng nhân sự. Theo kết quả điều tra, những đối tượng phụ trách tài chính của doanh nghiệp rất ít khi tham gia các khoá đào tạo liên quan tới quản trị tài chính (65.08% doanh nghiệp trả lời rất ít khi tham gia các khoá đào tạo). Hầu hết các doanh nghiệp đều chưa có chi phí riêng dành cho việc phân tích tài chính. Chi phí của việc này được tính thông qua chi phí trả lương cho nhân viên của doanh nghiệp phụ trách tài chính. Do vậy, chi phí phân tích này thường được tính gộp vào chi phí kinh doanh. - Quyết định liên quan tới quản trị: báo cáo tài chính là một nguồn dữ liệu quan trọng tạo nên thông tin cho các quyết định quản trị song vẫn có tới 33.33% doanh nghiệp vẫn cho rằng nó không có nhiều hữu ích đối với việc ra các quyết định. Đánh giá thực trạng chất lượng phân tích tài chính Qua thực trạng chất lượng phân tích tài chính doanh nghiệp nhận thấy có những kết quả sau: * Những kết quả thu được Chất lượng phân tích tài chính của doanh nghiệp được đảm bảo ở mức độ nhất định. Các doanh nghiệp đã thực hiện đúng theo các chế độ quy định của Nhà nước trong việc cung cấp đầy đủ thông tin tài chính như lập báo cáo tài chính và tính toán một số chỉ tiêu tài chính cơ bản nằm trong bản Thuyết minh báo cáo tài chính. Nói chung, báo cáo tài chính của các doanh nghiệp đã đưa ra một cách khá toàn diện về tình hình tài chính của mình, thông tin được sử dụng là khá đầy đủ. vii Các doanh nghiệp đã bước đầu chú trọng tới công tác phân tích tài chính. Hai phương pháp chủ yếu đã được sử dụng là phương pháp so sánh và phương pháp tỷ số. Phương pháp so sánh là một phương pháp phân tích khá đơn giản, nhanh chóng và được các doanh nghiệp áp dụng phổ biến để tìm ra mối liên hệ bản chất giưữacác năm, giúp các doanh nghiệp tiết kiệm được chi phí, một trong những chỉ tiêu của chất lượng phân tích tài chính. * Hạn chế và nguyên nhân - a) Hạn chế - Việc phân tích tài chính doanh nghiệp chưa được tiến hành một cách thường xuyên vì mục đích đánh giá và kiểm soát bởi các nhà quản lý trong nội bộ doanh nghiệp. Việc phân tích chỉ được thực hiện vào cuối mỗi kỳ kế toán. - Thông tin sử dụng cho việc phân tích chưa được đầy đủ do số liệu chủ yếu được lấy trong Bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả kinh doanh. Một số doanh nghiệp chưa lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ trong khi đây là một báo cáo rất hữu ích. Báo cáo kết quả kinh doanh không tách bạch rõ ràng giữa các khoản chi phí tiền thuê và lãi vay nên ít khi các nhà phân tích sử dụng tỷ số đo lường khả năng thanh toán lãi vay và khả năng trả nợ. Bên cạnh đó, báo cáo kết quả kinh doanh chỉ dừng lại ở báo cáo lợi nhuận ròng là bao nhiêu, trong khi thực tế không phải tất cả lợi nhuận ròng đều thuộc về cổ đông của doanh nghiệp, vì doanh nghiệp phải trích lập các quỹ, do đó dễ gây ra sự sai lệch kỳ vọng cho cổ đông. - Các chỉ tiêu phân tích chưa đầy đủ và chưa có tính hệ thống, logic. Hầu hết các chỉ tiêu mà doanh nghiệp tiến hành phân tích là nằm trong yêu cầu bắt buộc phân tích. - Phương pháp sử dụng để phân tích còn nghèo nàn. Hầu hết các doanh nghiệp chỉ sử dụng phương pháp so sánh là chủ yếu. Việc áp dụng phương pháp tỷ số chưa đầy đủ, chỉ tính toán một số tỷ số điển hình và chưa đưa ra được những kết luận về những tính toán đó. Phương pháp Dupont và các phương pháp khác như phương viii pháp phân tích khả năng sinh lời của vốn đầu tư và dự đoán nhu cầu về tài chính gần như không được nhắc tới. - Phân tích tài chính chưa là cơ sở cho việc ra quyết định tài chính, các nội dung được đề cập trong phân tích chưa thực sự mang lại tác dụng cho người tiến hành phân tích b) Nguyên nhân + Các nguyên nhân thuộc về doanh nghiệp. - Thông tin sử dụng trong quá trình phân tích còn hạn chế. Yếu tố đầu tiên phải kể đến khi xem xét tính tin cậy của việc phân tích là số liệu sử dụng phân tích có chính xác, có đảm bảo tính trung thực hay không. Tại các doanh nghiệp niêm yết, nguồn số liệu, do người chịu trách nhiệm phân tích là chủ doanh nghiệp, kế toán trưởng và Giám đốc tài chính, tập hợp dựa vào các số liệu được lập trong Bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả kinh doanh. Những người chịu trách nhiệm tính toán một số chỉ tiêu khái quát tình hình doanh nghiệp. Đồng thời các doanh nghiệp chưa sử dụng các nguồn thông tin kế toán nội bộ để phân tích và chưa kết hợp giữa các báo cáo tài chính. Hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp gồm: bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Trong khi đó, một số doanh nghiệp chưa lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Ngoài ra, dữ liệu mà bảng cân đối kế toán cung cấp là những dữ liệu thuộc về quá khứ, trong khi phân tích tài chính lại hướng tới tương lai. Đây là một hạn chế của bảng cân đối kế toán và sẽ làm ảnh hưởng tới chất lượng phân tích tài chính. - Phương pháp phân tích chưa đầy đủ. Nếu số liệu mà doanh nghiệp tập hợp đầy đủ, chính xác nhưng sử dụng phương pháp phân tích chưa phù hợp với mục đích sử dụng hoặc không phù hợp ix với loại hình kinh doanh của doanh nghiệp thì việc phân tích cũng được coi như là không có chất lượng. Phương pháp phân tích của các doanh nghiệp chưa cho biết là ứng dụng phương pháp nào. Mặc dù các doanh nghiệp đều ghi nhận ứng dụng phương pháp so sánh và phương pháp tỷ số song việc ứng dụng là chưa hoàn chỉnh. Các doanh nghiệp chỉ tính toán một số chỉ tiêu và gần như chưa đưa ra những nhận định về tình hình doanh nghiệp cũng như chưa sử dụng phân tích để đưa ra các quyết định tài chính. Một số chỉ tiêu dùng để phân tích không được đồng nhất về mặt thời gian. Ví dụ khi tiến hành phân tích tỷ số lợi nhuận trên tổng tài sản, doanh nghiệp thường sử dụng số tài sản tại thời điểm kỳ báo cáo, trong khi lợi nhuận là số tích luỹ trong một kỳ. Vì vậy, để kết quả phân tích tài chính phản ánh chính xác thì tổng tài sản sử dụng để tính toán phải là số bình quân trong kỳ. Các doanh nghiệp không sử dụng so sánh xác định xu hướng và tính liên hệ của các chỉ tiêu, các chỉ tiêu riêng biệt hay các chỉ tiêu tổng hợp trên báo cáo. Vì vậy, nếu các số liệu sử dụng trong phân tích chính xác thì chất lượng phân tích tài chính có thể đạt được. Như vậy, việc thu thập thông tin luôn phải đảm bảo chính xác, và quan trọng là việc lưu trữ dữ liệu sẽ giúp nâng cao chất lượng phân tích tài chính doanh nghiệp. - Trình độ cán bộ phân tích còn hạn chế. Những người phụ trách mảng tài chính của các doanh nghiệp hầu hết đều có trình độ Đại học. Tuy nhiên, việc phân tích tài chính chưa được chú trọng nên họ thường bỏ qua công việc này. Đặc biệt, khả năng cập nhật thông tin, kiến thức mới còn chưa được chú trọng. Việc tham gia các khoá đào tạo, tập huấn về tài chính chưa được thường xuyên. - Quy trình phân tích chưa được tổ chức hợp lý và khoa học. x Các doanh nghiệp niêm yết gần như chưa tổ chức cho mình một quy trình phân tích cụ thể, phân tích tài chính chưa là một cách thức hữu hiệu để phục vụ cho việc ra các quyết định tài chính. + Các nguyên nhân ngoài doanh nghiệp. Chuẩn mực kế toán Việt Nam tuy đã được ban hành song chưa đầy đủ Việt Nam chưa có hệ thống chỉ tiêu trung bình ngành nên khi thực hiện tính toán một số chỉ tiêu, các doanh nghiệp chưa có căn cứ để so sánh. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TẠI TRUNG TÂM GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TP HỒ CHÍ MINH. Nâng cao chất lượng hệ thống thông tin: bao gồm những thông tin chung về doanh nghiệp và các thông tin trình bày trong các báo cáo tài chính Bổ sung một số chỉ tiêu phân tích: Xây dựng các nhóm chỉ tiêu phân tích tình hình biến động tài sản, quy mô nguồn vốn, cơ cấu tài sản, cơ cấu nguồn vốn. Các nhóm chỉ tiêu về khả năng thanh toán. Bên cạnh đó, phân tích tình hình biến động quy mô và cơ cấu của nguồn vốn chủ sở hữu, cơ cấu góp vốn cổ phần của doanh nghiệp. Hoàn thiện phương pháp phân tích đồng thời với chuyên môn hoá phân tích tài chính doanh nghiệp, xây dựng đội ngũ cán bộ đủ năng lực và tiến hành quy trình phân tích khoa học. Một số kiến nghị với Nhà nước và các cơ quan cấp trên xi KẾT LUẬN Hoạt động của doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào các quyết định quản lý. Để doanh nghiệp tồn tại và phát triển đòi hỏi nhiều yếu tố trong đó yếu tố tiên quyết là doanh nghiệp có tiềm lực tài chính vững mạnh để có thể thực hiện sản xuất kinh doanh và có điều kiện trong cạnh tranh với các doanh nghiệp cùng ngành. Giải pháp cho các vấn đề này chính là việc tiến hành phân tích tài chính. Chất lượng của phân tích tài chính có liên quan tất yếu tới tính đúng đắn và phù hợp của các quy định quản lý. Trong thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các doanh nghiệp cần phải tiến hành phân tích tài chính một cách có chất lượng nhằm cung cấp các thông tin có tính hữu ích cho các nhà quản lý. Qua thời gian nghiên cứu, tác giả đã thực hiện luận văn với đề tài: “Nâng cao chất lượng phân tích tài chính đối với các doanh nghiệp niêm yết tại Trung tâm giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh”. Hy vọng những giải pháp trong luận văn có thể làm cơ sở để các doanh nghiệp tham khảo nâng cao chất lượng phân tích tài chính nhằm phục vụ cho hoạt động của mình trong thời gian tới.