Vận dụng các phương pháp thống kê để phân tích chỉ tiêu GDP của Việt nam thời kỳ 1990 đến 2001

Lêi nãi ®Çu Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc viÖc qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ mét c¸ch ®óng ®¾n cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng. §Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ cÇn ph¶i sö dông c¸c m« h×nh ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m«. Trong c¸c m« h×nh nµy chØ tiªu tæng s¶n phÈm quèc néi (Gross Dometic Product - GDP) víi vai trß trung t©m cã tÇm quan träng ®Æc biÖt vµ ®­îc xem xÐt d­íi nhiÒu gi¸c ®é. §æi míi ho¹t ®éng nÒn s¶n xuÊt kinh tÕ ViÖt nam tõ nÒn kinh tÕ bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cïng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ b×nh ®¼ng tham gia vµo nÒn s¶n xuÊt x· héi. §Ó hoµ nhËp víi céng ®ång c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vÒ mäi ph­¬ng diÖn ®ßi hái chóng ta ph¶i ®«Ø míi vÒ mäi mÆt. Mét trong c¸c mÆt ®ã lµ ph­¬ng ph¸p míi vÒ qu¶n lý ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ mµ hÇu hÐt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· sö dông tõ rÊt l©u ®ã lµ tµi kho¶n quèc gia (SNA) víi hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp: GDP, GNI, NI, NDI. §èi víi mçi quèc gia c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ sö dông s¶n phÈm s¶n xuÊt ra qu¸ tr×nh t¹o ra thu nhËp ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp ®ã ph¶n ¸nh møc sèng thùc tÕ, gi¸ trÞ vèn ®Çu t­ cho tÝch luü tµi s¶n t¸i s¶n xuÊt më réng. GDP lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®Æc biÖt quan träng trong nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, nã ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m). GDP lµ nguån gèc cña mäi kho¶n thu nhËp nguån gèc sù giÇu cã vµ phån vinh x· héi. Nã lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nÒn s¶n xuÊt, nã kh«ng chØ biÓu hiÖn hiÖu qu¶ cña t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu sau mµ c¶ hiÖu qu¶ cña t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu réng vµ lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu lµm c¨n cø ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu kh¸c. GDP lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ mét quèc gia nghiªn cøu kh¶ n¨ng tÝch luü, kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt tÝnh to¸n c¸c kho¶n thu nhËp tõ s¶n xuÊt vµ lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc sèng c¸c tÇng líp d©n c­, c¸c chØ tiªu so s¸nh quèc tÕ vµ lµm c¨n cø x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm møc ®ãng gãp cña mçi quèc gia v¬Ý tæ chøc quèc tÕ (liªn hîp quèc, UNICEP...) mÆt kh¸c ®Ó ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch vµ c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong t­¬ng lai. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy trong thêi gian thùc tËp ë ViÖn Khoa häc Thèng kª, víi sù gióp ®ì cña c¸c b¸c, c¸c c«, c¸c chó trong ViÖn em ®· m¹nh d¹n chän vÊn ®Ò “VËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª ®Ó ph©n tÝch chØ tiªu GDP cña ViÖt nam thêi kú 1990 ®Õn 2001” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn luËn v¨n gåm c¸c ch­¬ng sau: Ch­¬ng I : Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ chØ tiªu GDP. Ch­¬ng II : §Æc ®iÓm vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª ®Ó ph©n tÝch GDP. Ch­¬ng III: LËp vµ ph©n tÝch d·y sè GDP ë ViÖt nam thêi kú 1990 -2001. LuËn v¨n cña em ®­îc hoµn thµnh d­íi sù h­íng dÉn trùc tiÕp cña TS. TRÇn Ngäc Ph¸c vµ sù gióp ®ì cña c¸c b¸c, c¸c c« vµ c¸c chó trong Viªn Khoa häc Thèng kª. Tuy nhiªn, víi thêi gian cã h¹n vµ nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ sù hiÓu biÕt vÒ lý thuyÕt còng nh­ vÒ thùc tiÔn trong lÜnh vùc míi mÎ vµ khã kh¨n nµy. Nªn luËn v¨n cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, do ®ã em rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy, c« cung c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS. TrÇn Ngäc Ph¸c vµ c¸c b¸c, c¸c c« trong ViÖn Thèng kª ®· gióp em hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Ch­¬ngI Mét sè lý luËn c¬ b¶n vÒ chØ tiªu GDP I. Lý luËn chung vÒ GDP. 1. Néi dung kinh tÕ cña chØ tiªu tæng hîp GDP. Tæng s¶n phÈm quèc néi (Gross Domestic Product - GDP) lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp c¬ b¶n lµ chØ tiªu gèc (Prime). Tõ ®ã thiÕt lËp c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c (NI, GNP, NDI...) trong nÒn kinh tÕ quèc d©n GDP ®­îc thiÕt lËp nh»m ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt c¸c ngµnh s¶n xuÊt (20 ngµnh cÊp mét) trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia (mét ®Þa ph­¬ng, mét vïng l·nh thæ...) trong mét thêi kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m) nã lµ th­íc ®o hiÖu suÊt ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia (cña mét ®Þa ph­¬ng, mét l·nh thæ...) t¹o thªm cña c¶i cho x· héi cïng c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô phôc vô nhu cÇu sö dông vµ c¸c môc ®Ých kh¸c nhau cña quèc gia ®ã trong mét thêi kú kÕ to¸n nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m). ChØ tiªu GDP kh«ng chØ biÓu hiÖn hiÖu qu¶ cña tµi s¶n t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu s©u mµ c¶ hiÖu qu¶ t¸i s¶n xuÊt x· héi theo chiÒu réng. GDP víi nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh lµ mét trong nh÷ng c¬ së quan träng ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c. Bªn c¹nh ®ã GDP cßn sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña mét quèc gia th«ng qua tèc ®é ph¸t triÓn. §Ó nghiªn cøu kh¶ n¨ng ®©ï t­ tÝch luü huy ®éng vèn cho s¶n xuÊt, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc s«ng d©n c­, so s¸nh quèc tÕ, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña mét quèc gia ®èi víi tæ chøc quèc tÕ. Qua GDP ta biÕt ®­îc kho¶n thu nhËp ®­îc t¹o ra cña quèc gia ®ã trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ngµnh s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ cña quèc gia m×nh. GDP ®­îc xem xÐt trªn c¸c gãc ®é hiªn vËt (s¶n phÈm) vµ gi¸ trÞ. §øng ë gãc ®é xem xÐt vÒ mÆt hiÖn vËt: GDP b»ng tæng mäi s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô thuéc c¸c ngµnh s¶n xuÊt (20 ngµnh cÊp I) ho¹t ®éng trªn l·nh thæ kinh tÕ cña quèc gia s¸ng t¹o thªm trong mét thêi kú kÕ to¸n (mét n¨m). Nh÷ng s¶n phÈm ®ã ®­îc x· héi sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau: phôc vô ®êi sèng th­êng nhËt cña x· héi( c¸ nh©n, d©n c­ vµ céng ®ång) dù tr÷ tÝch luü cho nÒn s¶n xuÊt thêi kú sau vµ cho xuÊt khÈu. §øng ë gãc ®é xem xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ: GDP b»ng tæng c¸c chi phÝ cña “chñ s¶n xuÊt” t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm (®­îc ký hiÖu lµ V* vµ M*) ®ång thêi tõ c¸c chi phÝ ®ã t¹o nªn c¸c tæng thu nhËp cña mäi thµnh viªn bÊt kÓ lµ hé khÈu th­êng tró cña quèc gia hay tõ n­íc ngoµi, tham gia trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trªn l·nh thæ kinh tÕ cña quèc gia së t¹i trong mét thêi kú kÕ to¸n (mét n¨m). Cô thÓ h¬n, víi gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ song víi ®Þa vÞ cña “ ng­êi chñ” s¶n xuÊt, GDP b»ng tæng c¸c chi phÝ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng vÒ s¶n phÈm (vËt chÊt vµ dÞch vô) ®­îc s¶n xuÊt ra (V* + M*) trong mét thêi kú kÕ to¸n. C¸c chi phÝ ®ã bao gåm: + Chi tr¶ c«ng lao ®éng cho ng­êi s¶n xuÊt (chi phÝ t¹o ra yÕu tè V*kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm ): TiÒn l­¬ng chÝnh, phô. TiÒn, hiÖn vËt tr¶ c«ng lao ®éng. C¸c kho¶n cã tÝnh chÊt l­¬ng kh¸c. TiÒn ¨n ca, ¨n tr­a. TiÒn gi¶ng bµi, nãi chuyÖn. Th­ëng s¸ng kiÕn ®ét xuÊt. v.v... + Chi nép thuÕ s¶n xuÊt cho Nhµ n­íc (kh«ng kÓ trî cÊp do Nhµ n­íc tµi trî). Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*1 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm : ThuÕ doanh nghiÖp. ThuÕ hµng ho¸. ThuÕ n«ng nghiÖp. ThuÕ bu«n chuyÕn. C¸c lo¹i thuÕ s¶n xuÊt kh¸c (tÝnh vµo gi¸ thµnh cña s¶n phÈm ): a. PhÝ giao th«ng ®­êng bé, ®­êng thuû. b. PhÝ qua cÇu phµ c. PhÝ hé chiÕu,giÊy tê kh¸c. d. C¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ kh¸c. + Chi phÝ hoµn vèn cè ®Þnh tham gia vµo s¶n xuÊt (b»ng gi¸ trÞ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh) - Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*2 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . + Chi tr¶ lîi tøc vèn cæ phÇn s¶n xuÊt – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . + Chi tr¶ lîi tøc kinh doanh – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. + Chi tr¶ l·i tiÒn vay vèn (kÓ c¶ tiÒn nhËn göi tiÕt kiÖm, tiÒn b¸n tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu...) - Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . + Chi tr¶ tiÒn thuª quyÒn sö dông nh÷ng tµi nguyªn ®Æc biÖt (thuª vïng trêi, vïng biÓn, ®Êt ®ai...) – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu cña gi¸ trÞ s¶n phÈm. Cïng víi gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ song víi ®Þa vÞ cña nh÷ng ng­êi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi tiÒn, vèn, tµi s¶n lao ®éng cña m×nh sau nµy th­êng gäi lµ nh©n tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ ng­êi chñ s¶n xuÊt (huy ®éng) vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ m×nh, ngµnh m×nh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm míi, GDP b»ng tæng c¸c thu nhËp (h×nh thµnh tõ c¸c chi phÝ mµ chñ s¶n xuÊt thùc hiÖn) cña nh÷ng ng­êi chñ së h÷u vÒ tiÒn, vèn, tµi s¶n, lao ®éng (lµ hé khÈu th­êng tró cña quèc gia hay ë n­íc ngoµi) tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhËn ®­îc trong mét thêi kú kÕ to¸n (mét n¨m). + Thu nhËp vÒ c«ng lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè V* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. + Thu nhËp cña Nhµ n­íc vÒ thuÕ s¶n xuÊt (kh«ng kÓ trî cÊp do Nhµ n­íc tµi trî) chi phÝ t¹o ra M*1 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . +Thu nhËp hoµn vèn tµi s¶n cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña chñ së h÷u vèn tµi s¶n cè ®Þnh (b»ng gi¸ trÞ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh) – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*2 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. + Thu vÒ lîi tøc cæ phÇn s¶n xuÊt chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . +Thu vÒ lîi tøc kinh doanh – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm . + Thu vÒ l·i tiÒn cho vay vèn (kÓ c¶ tiÒn göi tiÕt kiÖm, tiÒn mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu...) chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . +Thu tiÒn vÒ cho thuª quyÒn sö dông c¸c tµi s¶n ®Æc biÖt (thuª vïng trêi, vïng biÓn, ®Êt ®ai...) – Chi phÝ t¹o ra yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ cña s¶n phÈm . ViÖc xem xÐt gi¸c ®é vÒ gi¸ trÞ ®øng ë ®Þa vÞ “ng­êi” chñ së h÷u – ng­êi chi vµ ®øng ë ®Þa vÞ ng­êi chñ së h÷u c¸c nh©n tè tham gia vµo s¶n xuÊt – ng­êi thu, c¸c kho¶n cÊu thµnh GDP – 7 kho¶n thu – chi trªn lµ trïng nhau. Cô thÓ h¬n GDP b»ng tæng c¸c kho¶n chi phÝ mµ “ng­êi” chñ s¶n xuÊt thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm còng b»ng tæng c¸c thu nhËp cña nh÷ng ng­êi tham gia (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp) vµo s¶n xuÊt víi tiÒn vèn, tµi s¶n, lao ®éng cña m×nh – Chñ së h÷u c¸c nh©n tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . 2. VÞ trÝ cña chØ tiªu GDP trong hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia – SNA. Kh¸i qu¸t vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Tr­íc ®Ëy khi cßn hÖ thèng c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u vµ Liªn x« trªn thÕ giíi cã hai hÖ thèng ®o l­êng nÒn kinh tÕ cïng song song tån t¹i. C¸c n­íc x· héi chñ nghÜa theo m« h×nh kinh tÕ kÕ häach ho¸ tËp trung sö dônh hÖ thèng c¸c b¶ng c©n ®èi vËt chÊt hay ®­îc gäi lµ hÖ thèng s¶n phÈm vËt chÊt .N­íc ta lµ mét n­íc x· héi chò nghÜa v× vËy sau khi chiÕn tranh kÕt thóc (n¨m1975) n­íc ta b¾t ®Çu sö dông MPS trong ph¹m vi c¶ n­íc. MPS ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së häc thuyÕt kinh tÕ C¸c M¸c víi luËn ®iÓm c¬ b¶n cho r»ng chØ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹o cña c¶i vËt chÊt míi s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. §Õn n¨m 1993 ®Ó phï hîp víi xu h­íng chung cña thÕ giíi n­íc ta chuyÓn tõ sö dông MPS sang sö dông SNA. HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia ( asystem of Nation Accounts – viÕt t¾t SNA). Mét m« h×nh qu¶n lý nÒn kinh tÕ vÜ m« mµ hiÖn nay hÇu hÕt c¸c n­íc lµ thµnh viªn cña tæ chøc Liªn Hîp Quèc sö dông, bao gåm mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ táng hîp, c¸c b¶ng c©n ®èi ®­îc x©y dùng trªn nhiÒu ®iÒu kho¶n kinh tÕ nh»m môc ®Ých ph¶n ¸nh thùc tr¹ng ho¹t ®éng nÒn s¶n xuÊt x· héi, kÕt qu¶ cña qóa tr×nh s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh sö dông nguån s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra, qu¸ tr×nh t¹o ra c¸c kho¶n thu nhËp vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp ®ã... nãi mét c¸ch kh¸c hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia ®­îc thiÕt lËp ë mét quèc gia thÓ hiªn ë mäi mèi quan hÖ kinh tÕ cña quèc gia ®ã. C¸c mèi quan hÖ ®ã kh«ng nh÷ng n¶y sinh ë néi bé quèc gia ®ã( mèi quan hÖ gi÷a c¸c khu vùc thÓ chÕ trong quèc gia) mµ cßn n¶y sinh tõ quèc gia ®ã víi c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ kh¸c. C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®ã lµ : Mua, b¸n s¶n phÈm (vËt chÊt vµ dÞch vô) ñng hé, cho, biÕu tÆng (s¶n phÈm vµ tiÒn mÆt, vµng b¹c...) vay, m­în tiÒn b¹c, vèn s¶n xuÊt. Mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt cña MPS lµ thu nhËp quèc d©n, cña SNA lµ tæng s¶n phÈm quèc néi . ë ®©y ta nghiªn cøu chØ tiªu GDP mét chØ tiªu quan träng cña SNA nªn tr­íc khi xem xÐt vÞ trÝ cña GDP trong SNA ta kh¸i qu¸t qua vÒ c¸c tµi kho¶n chñ yÕu cña SNA. Kh¸i qu¸t vÒ c¸c tµi kho¶n chñ yÕu trong SNA : HÖ thèng tµi kho¶n quèc gia SNA tùu trung l¹i thÓ hiÖn trong c¸c tµi kho¶n sau ®©y. Tµi kho¶n I – Tµi kho¶n s¶n xuÊt (Domestic Product Account): Ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña mét thêi kú s¶n xuÊt vµ thùc tr¹ng sö dông s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau ph¶n ¸nh mèi quan hÖ mua, b¸n, chuyÓn nh­îng s¶n phÈm víi bªn ngoµi (quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ...). Tµi kho¶n II – Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu (Income and Oulay Account) : ph¶n ¸nh tæng thu nhËp hay thu nhËp cuèi cïng tõ s¶n xuÊt vµ tõ ngoµi s¶n xuÊt thùc tÕ chi tiªu do tiªu dïng cuèi cïng – tiªu dïng c¸c s¶n phÈm vµo ®êi sèng x· héi, qua ®ã biÕt ®­îc møc sèng cña x· héi, gi¸ trÞ tiÕt kiÖm ®Ó dµnh ®­îc cña quèc gia qua tiªu dïng cuèi cïng mét nguån vèn chñ yÕu cho ®©ï t­ s¶n xuÊt thêi kú sau. Tµi kho¶n III – Tµi kho¶n vèn tµi s¶n tµi chÝnh (Capital Finnce Account): ph¶n ¸nh tæng nguån vèn ®­îc t¹o ra kh«ng nh÷ng tõ néi bé nÒn kinh tÕ (nguån vèn tù cã) mµ cßn tõ bªn ngoµi (quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ...) vµ thùc tÕ ®Çu t­ vèn cho tÝch luü tµi s¶n s¶n xuÊt cña thêi kú tíi (n¨m sau) vµ tÝch luü vÒ tµi s¶n tµi chÝnh quèc gia. Tµi kho¶n IV – Tµi kho¶n quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi (Account on Rest of The World) ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ mua, b¸n, chuyÓn nh­îng, vay m­în... cña quèc gia víi bªn ngoµi (c¸c quèc gia kh¸c, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ...) c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ cã liªn quan víi 3 tµi kho¶n trªn ®iÒu ®ã thÓ hiÖn á c¸c ®iÒu kho¶n ®­îc thiÕt lËp. B¶ng I - O : Lµ b¶ng c©n ®èi liªn ngµnh vÒ s¶n xuÊt vµ sö dông kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña tõng ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n tõ ®ã x¸c ®Þnh ®­îc mèi liªn hÖ cña mét sè ngµnh lín trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ sö dông s¶n phÈm , dÞch vô... xÐt cho cïng b¶ng I – O m« t¶ chi tiÕt h¬n tµi kho¶n s¶n xuÊt trong SNA. VÞ trÝ c¬ b¶n cña chØ tiªu GDP. Tµi kho¶n quèc gia SNA ®­îc thiÕt lËp nh»m môc ®Ých ph¶n ¸nh kÕt qu¶ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m); ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph©n phèi l©n ®Çu vµ ph©n phèi l¹i kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®ã t¹o ra tçng c¸c thu nhËp – nguån cña c¶I giµu cã cña toµn x· héi vµ sö dông c¸c tæng thu nhËp ®ã vµo môc ®Ých tiªu dïng th­êng nhËt cña ®êi sèng x· héi, sö dông vµo ®Çu t­ tÝch luü s¶n xuÊt ®ång thêi ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ (lµm ¨n, bu«n b¸n...) cña quèc gia víi bªn ngoµi . mÆt kh¸c, tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt trong SNA, nã lµ chØ tiªu gèc, víi néi dung c¸c yÕu tè cÊu thµnh, tõ ®ã gióp cho viÖc tÝnh to¸n, thiÐt lËp c¸c chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ GNI, NI ,NDI.. II. c¸c ph­ong ph¸p x¸c ®Þnh chØ tiªu GDP Cã 3 ph­¬ng ph¸p tÝnh GDP mµ hÇu hÕt c¸c quèc gia lµ thµnh viªn cña tæ chøc Liªn Hîp Quèc sö dông, chóng ta lÇn l­ît xem xÐt c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh GDP : 1. Ph­¬ng ph¸p 1: Ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt (the production approach) Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, ®øng ë gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt kÕt c¸u gi¸ trÞ cña GDP, song víi ®Þa vÞ cña ng­êng chñ s¶n xuÊt, tøc lµ ®Þa vÞ cña ng­êi ph¶i chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra c¸c gi¸ trÞ gia t¨ngcña s¶n phÈm míi, ta cã ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt ®Ó tÝnh GDP cô thÓ: Víi c¸c kÝ hiÖu kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm (vËt chÊt vµ dÞch vô): V*, M*, C*. Ta cã: GDP = (V*1 + M*1) + (V*2+ M*2)+ .. .. + (V*20 + M*20)
Trong ®ã:
: lµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngµnh (cã 20 ngµnh cÊp 1). Song thùc tÕ h¹ch to¸n t¹i c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n cña c¸c ®¬n vÞ c¬ së cho thÊy phÇn chi phÝ sö dông c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô (C*i) tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm míi ®­îc ®¶m b¶o ®Çy ®ñ vÒ chÝnh x¸c h¬n lµ c¸c tµi kho¶n vÒ chi phÝ kh¸c (tr¶ c«ng, nép thuÕ…) v× lÏ ®ã c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®­a ra c«ng thøc tÝnh GDP theo ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp nh­ sau:
Trong ®ã:
lµ gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh i

lµ chi phÝ trung gian cña ngµnh i chi phÝ sö dông c¸c s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra ra s¶n phÈm míi. 2. Ph­¬ng ph¸p thu thËp (The income approach). Nh­ trªn ®· tr×nh bµy ®øng tren gi¸c ®é xem xÐt vÒ mÆt kÕt cÊu gi¸ trÞ GDP, song víi ®Þa vÞ cña “ng­êi” chñ së h÷u c¸c nh©n tè ®­îc tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (dï lµ hé khÈu th­êng tró quèc gia hay lµ ng­êi n­íc ngoµi) sau mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ã nhËn ®­îc nh÷ng kho¶n thu nhËp tõ viÖc cho sö dông c¸c nh©n tè ®ã: vèn, tiÒn, tµi s¶n, lao ®éng mµ ng­êi chñ s¶n xuÊt “huy ®éng” vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ m×nh ngµnh m×nh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm míi ta cã ph­¬ng ph¸p thu nhËp ®Ó x¸c ®Þnh GDP cô thÓ nh­ sau: GDP = Tæng thu nhËp cña chñ së h÷u vÒ tiÒn, vèn, tµi s¶n, lao ®éng tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi. = Thu nhËp bï ®¾p søc lao ®éng tham gia vµo s¶n xuÊt + Thu nhËp hoµn vèn cè ®Þnh vµ lîi tøc tham gia vµo s¶n xuÊt. = Thu nhËp vÒ c«ng lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt (1) + Thu nhËp vÒ c«ng qu¶n lý quèc gia ®¶m b¶o an toµn x· héi cho nÒn s¶n xuÊt ho¹t ®éng trong m«I tr­êng thuËn lîi (2) + Thu nhËp vÒ c«ng kinh doanh (qu¶n trÞ ®iÒu hµnh xÝ nghiÖp) ®Ó ®¹t lîi nhuËn cao nhÊt (3) + Thu nhËp vÒ hoµn vèn cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (4) + Thu nhËp vÒ lîi tøc (hoÆc l·i) vèn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (lîi tøc cæ phÇn, l·i tiÒn cho vay, göi tiÕt kiÖm, mua tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu..) (5) + Thu nhËp vÒ tiÒn cho thuª c¸c tµi s¶n ®Æc biÖt ( vïng trêi, vïng biÓn, ®Êt ®ai...) tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (6). Trong 6 kho¶n thu nhËp trªn: Kho¶n 1: ChÝnh lµ toµn bé chi phÝ chñ s¶n xuÊt tr¶ c«ng lao ®éng cho ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp (yÕu tè V*) trong kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm. Kho¶n 2: ChÝnh lµ thuÕ s¶n xuÊt (trõ trî cÊp cña Nhµ n­íc cho s¶n xuÊt) mµ ng©n s¸ch nhµ n­íc thu ®­îc tõ chñ s¶n xuÊt ph¶i nép (yÕu tè M*1trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm). Kho¶n 4: ChÝnh lµ phÇn trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (yÕu tè M*2 trong M* kÕt cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm ). Kho¶n 3; 5 vµ 6 : ChÝnh lµ thÆng d­ s¶n xuÊt (Operating surplus) yÕu tè M*3 trong M* kÕt cÊu gÝa trÞ s¶n phÈm . Tõ b¶n chÊt cña 6 kho¶n thu nhËp trªn, GDP tÝnh theo ph­¬ng ph¸p thu nhËp ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: GDP = Thu nhËp c«ng lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt (V*) + ThuÕ s¶n xuÊt (kh«ng kÓ trî cÊp cña Nhµ n­íc cho s¶n xuÊt ) (M*1) + KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (M*2) + ThÆng d­ s¶n xuÊt ( M*3). Víi c¸c ký hiÖu thÓ hiÖn c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm, ta cã c«ng thøc x¸c ®Þnh GDP theo ph­¬ng ph¸p thu nhËp nh­ sau: GDP = V* + M*1 + M*2 + M*3 . 3. Ph­¬ng ph¸p sö dông s¶n phÈm (The expenditure approach). Nh­ trªn ®· tr×nh bµy, ®øng ë gi¸c ®é xem xÐt vÌ mÆt hiÖn vËt cña s¶n phÈm, GDP = Tæng gi¸ trÞ cña s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô gia t¨ng, do c¸c ngµnh s¶n xuÊt (20 ngµnh cÊp 1) ho¹t ®éng trªn l·nh thæ kinh tÕ cña quèc gia s¶n xuÊt trong mét thêi kú kÕ to¸n th­êng lµ mét n¨m) vµ nh÷ng s¶n phÈm ®ã ®­îc sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau: tiªu dïng trong ®êi sèng x· héi (c¸ nh©n vµ céng ®ång) ®Çu t­ tÝch luü t¸i s¶n xuÊt thêi kú sau vµ xuÊt khÈu. Víi ý nghÜa nh­ vËy GDP ®­îc x¸c ®Þnh theo mét ph­¬ng ph¸p kh¸c n÷a ngoµi 2 ph­¬ng ph¸p ®· nªu ë trªn. §ã lµ ph­¬ng ph¸p sö dông s¶n phÈm: GDP = Tæng (gi¸ trÞ) cña s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô ®­îc sö dông vµo tiªu dïng cuèi cïng cña x· héi (C¸ nh©n vµ céng ®ång) + Tæng (gi¸ trÞ) s¶n phÈm vµ dÞch vô sö dông ®Çu t­ cho tÝch luü t¸i s¶n xuÊt thêi kú sau (n¨m sau) + Tæng (gi¸ trÞ) s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vô sö dông xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi. Song, ®ã chØ lµ c«ng thøc mang tÝnh danh nghÜa. Trong ®êi sèng thùc tÕ cña mét quèc gia, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi mèi giao l­u trong s¶n xuÊt vµ sö dông s¶n phÈm ®a quèc gia (kinh tÕ më) trªn l·nh thæ kinh tÕ cña mét quèc gia, c¸c s¶n phÈm nhÊt lµ s¶n phÈm dÞch vô ®­îc nhËp khÈu vµ sö dông réng r·i nã hoµ chung trong c¸c môc ®Ých kh¸c nhau cïng víi c¸c lo¹i s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt t