Báo cáo Nghiên cứu thực trạng, vai trò và tiềm năng của y tế tư nhân

Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c y tÕ ViÖt Nam-Thôy §iÓn Dù ¸n thμnh phÇn ChÝnh s¸ch y tÕ _______________________________________ B¸o c¸o nghiªn cøu Thùc tr¹ng, vai trß vμ tiÒm n¨ng cña y tÕ t− nh©n Hμ Néi, 2/2007 -ii- Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn Ts. NguyÔn Hoµng Long Ths. D−¬ng §øc ThiÖn Ts. L−u Hoµi ChuÈn Ths. Ph¹m §øc Minh Ths. Phan Thanh Thñy Cn. NguyÔn ThÞ Thu Cóc -iii- Nh÷ng tõ viÕt t¾t BMTE Bµ mÑ trÎ em BHYT B¶o hiÓm y tÕ BYT Bé Y tÕ BVCSSKND B¶o vÖ ch¨m sãc søc kháe nh©n d©n CBYT C¸n bé y tÕ CSSKB§ Ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu DS-KHHG§ D©n sè-KÕ ho¹ch hãa gia ®×nh §B §ång b»ng §T YTQG §iÒu tra y tÕ quèc gia §T MSDC §iÒu tra møc sèng d©n c− KCB Kh¸m ch÷a bÖnh KH KÕ ho¹ch KTGS KiÓm tra gi¸m s¸t HNYDTN Hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n PK§KKV Phßng kh¸m ®a khoa khu vùc Q§ QuyÕt ®Þnh SDD Suy dinh d−ìng SK Søc kháe TTB Trang thiÕt bÞ TCTK Tæng côc thèng kª TCYTTG Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi TTg Thñ t−íng TYT Tr¹m y tÕ x· TTYT Trung t©m y tÕ TT-GDSK TruyÒn th«ng gi¸o dôc søc kháe YDCT Y d−îc cæ truyÒn YTTN Y tÕ t− nh©n WHO Tæ chøc y tÕ thÕ giíi -iv- Danh môc c¸c b¶ng vµ h×nh vÏ Danh môc h×nh H×nh 1: Sè l−îng c¬ së y d−îc t− nh©n theo lo¹i h×nh hµnh nghÒ.....................................12 H×nh 2: Sè l−îng bÖnh viÖn vµ gi−êng bÖnh t− nh©n ........................................................12 H×nh 3: B¶n ®å ph©n bè c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n t¹i Tp.B¾c Giang, B¾c Giang ..................31 H×nh 4: B¶n ®å ph©n bè c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n t¹i huyÖn ViÖt Yªn, B¾c Giang ...............32 Danh môc b¶ng B¶ng 1: Sè c¬ së y d−îc t− nh©n n¨m 1998 ......................................................................13 B¶ng 2: Cung cÊp dÞch vô CSSK ë ViÖt Nam n¨m 1997/1998 .........................................16 B¶ng 3: Sè c¬ së hµnh nghÒ cã giÊy chøng nhËn ..............................................................16 B¶ng 4: Sè c¬ së HNYDTN t¹i vïng thµnh thÞ/tæng sè c¶ n−íc 2001 ..............................17 B¶ng 5: Sè l−îng c¸c c¬ së YTTN ë mét sè dÞa ph−¬ng 1998-2001 ................................17 B¶ng 6. Ph©n bè sè ng−êi hµnh nghÒ y t− nh©n trªn c¶ n−íc theo vïng vµ khu vùc.........18 B¶ng 7: Sè c¬ së y tÕ nhµ n−íc vµ t− nh©n t¹i Tp.B¾c Giang ............................................27 B¶ng 8: Sè c¬ së y tÕ nhµ n−íc vµ t− nh©n t¹i huyÖn ViÖt Yªn ........................................28 B¶ng 9: C¸c trang thiÕt bÞ s½n cã t¹i c¬ së t©y y ...............................................................35 B¶ng 10: Trang thiÕt bÞ s½n cã t¹i c¬ së y tÕ y d−îc häc cæ truyÒn ..................................36 B¶ng 11: C¬ cÊu tr×nh ®é chuyªn m«n cña ng−êi hµnh nghÒ............................................37 B¶ng 12: Tû lÖ c¬ së hµnh nghÒ y cã c¸c tµi liÖu tham kh¶o chuyªn m«n .......................37 B¶ng 13: Nguån th«ng tin cËp nhËt kiÕn thøc cña ng−êi hµnh nghÒ y t− nh©n.................38 B¶ng 14: C¸c bÖnh th−êng ®−îc ®iÒu trÞ phæ biÕn nhÊt ....................................................39 B¶ng 15: Ph©n bè tr×nh ®é chuyªn m«n vµ thêi gian ®−îc ®µo t¹o trung b×nh cña c¸c c¸n bé y tÕ ...............................................................................................................................40 B¶ng 16: Ph©n bè ®iÓm ë 2 nhãm y tÕ x· vµ y tÕ t− nh©n .................................................43 B¶ng 17: Tû lÖ c¬ së ®−îc kiÓm tra gi¸m s¸t trong n¨m 2005 (%)...................................44 B¶ng 18: Mét sè lý do lùa chän dÞch vô y tÕ t− nh©n (%).................................................46 B¶ng 19: §¸nh gi¸ chÊt l−îng ho¹t ®éng y tÕ t− nh©n ......................................................47 B¶ng 20: §¸nh gi¸ chÊt l−îng ho¹t ®éng y tÕ t− nh©n ......................................................47 B¶ng 21: §¸nh gi¸ c¬ së vËt chÊt y tÕ t− nh©n ..................................................................47 B¶ng 22: §¸nh gi¸ chÊt l−îng ho¹t ®éng y tÕ t− nh©n ......................................................48 B¶ng 23: §¸nh gi¸ chung cña ng−êi d©n vÒ ho¹t ®éng y tÕ t− nh©n .................................48 B¶ng 24: Lý do tham gia hµnh nghÒ y tÕ t− nh©n .............................................................52 B¶ng 25: Tû lÖ c¸n bé c«ng lµm t− ...................................................................................53 -v- Môc lôc Danh môc c¸c b¶ng vµ h×nh vÏ ...................................................................iv 1. Đặt vấn đề ................................................................................................1 1.1. Y tÕ t− nh©n ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn...................................................................1 1.2. Y tÕ t− nh©n ë ViÖt nam...........................................................................................4 2. Môc tiªu nghiªn cøu .................................................................................4 2.1 Môc tiªu chung .........................................................................................................6 2.2 Môc tiªu cô thÓ .........................................................................................................6 C©u hái nghiªn cøu .........................................................................................................7 3. §èi t−îng, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .......................................................7 3.1 §èi t−îng nghiªn cøu................................................................................................7 3.2 Ph¹m vi vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu ...............................................................................8 3.3 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu...........................................................................................8 3.5 Ph−¬ng ph¸p xö lý vµ ph©n tÝch sè liÖu ..................................................................11 4. Tæng quan vÒ thùc tr¹ng hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n...........................11 4.1 Thùc tr¹ng ph¸t triÓn y d−îc t− nh©n ......................................................................11 4.1.1 Giai ®o¹n tõ khi ban hµnh Ph¸p lÖnh ®Õn n¨m 1998.......................................13 4.1.2 Giai ®o¹n tõ 1999 ®Õn 2001.............................................................................16 4.1.3 Giai ®o¹n tõ n¨m 2002 ®Õn nay .......................................................................17 4.2 Tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n .....................................20 5. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc ®Þa ..................................................................27 5.1 B¶n ®å ph©n bè y tÕ t− nh©n....................................................................................27 5.2 Thùc tr¹ng c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n t¹i tØnh B¾c Giang..............................................33 5.3. C«ng t¸c qu¶n lý y tÕ t− nh©n ................................................................................43 5.4 Ho¹t ®éng y tÕ t− nh©n tõ gãc ®é ng−êi sö dông dÞch vô........................................46 5.5 Vai trß cña y tÕ t− nh©n trong CSSKND .................................................................48 5.6 Mong muèn vµ nguyÖn väng cña y tÕ t− nh©n ........................................................52 6. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ..............................................................................57 6.1 KÕt luËn...................................................................................................................57 6.2 KiÕn nghÞ ................................................................................................................59 Tµi liÖu tham kh¶o ......................................................................................87 -1- 1. Đặt vấn đề 1.1. Y tÕ t− nh©n ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn Y tÕ t− nh©n ®−îc x¸c ®Þnh bao gåm tÊt c¶ c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô y tÕ n»m ngoµi hÖ thèng y tÕ nhµ n−íc, bÊt kÓ môc tiªu cña hä lµ tõ thiÖn hay th−¬ng m¹i, ®iÒu trÞ bÖnh hay phßng bÖnh. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khu vùc t− nh©n trë nªn ®ãng vai trß quan träng trong hÖ thèng y tÕ ë nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn. ë nhiÒu n−íc, ChÝnh phñ ®ãng vai trß chñ ®¹o trong cung cÊp dÞch vô y tÕ víi môc tiªu ®¶m b¶o tÊt c¶ c¸c nhãm thu nhËp ®−îc tiÕp cËn b×nh ®¼ng víi dÞch vô y tÕ, t×nh tr¹ng søc kháe c¬ b¶n cho toµn bé ng−êi d©n vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Õn ch¨m sãc søc kháe hiÖn ®¹i. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nµy, nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó cung cÊp dÞch vô y tÕ ngµy cµng trë nªn g¸nh nÆng tµi chÝnh cho hÇu hÕt c¸c ChÝnh phñ. H¬n n÷a, bÖnh nh©n ë mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn s½n sµng chi tr¶ chi phÝ y tÕ cho khu vùc y tÕ t− nh©n ®Ó nhËn ®−îc dÞch vô y tÕ tèt h¬n vµ cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn cao h¬n. Víi nh÷ng lý do nµy, y tÕ t− nh©n ®· ®−îc huy ®éng tham gia cung cÊp dÞch vô y tÕ, gi¶m bít g¸nh nÆng cña y tÕ nhµ n−íc vµ t¨ng sù lùa chän, ®¸p øng nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña ng−êi d©n. Ng©n hµng thÕ giíi cho r»ng khu vùc t− nh©n kh«ng nh÷ng t¨ng thªm nguån lùc ®Ó ChÝnh phñ cã thÓ tËp trung nç lùc cña hä cho ng−êi nghÌo vµ c¸c dÞch vô thiÕt yÕu mµ cßn më réng dÞch vô tíi nh÷ng ng−êi ch−a tiÕp cËn ®−îc. Y tÕ t− nh©n chiÕm thÞ phÇn ®¸ng kÓ vµ t¨ng tr−ëng trong thÞ tr−êng cung cÊp dÞch vô ch¨m sãc søc kháe. KÕt qu¶ cña mét nghiªn cøu víi cì mÉu lµ 40 n−íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy trung b×nh 55% b¸c sÜ lµm viÖc trong khu vùc t− nh©n vµ trung b×nh 28% gi−êng bÖnh lµ gi−êng t−. ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, y tÕ t− nh©n chñ yÕu cung cÊp dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh ngo¹i tró, vÝ dô nh− ë Ên ®é y tÕ t− nh©n cung cÊp 80% tæng sè l−ît kh¸m ch÷a bÖnh ngo¹i tró, ë ViÖt nam lµ 60% vµ ë Ai CËp lµ 50%. Cã nh÷ng ý kiÕn cho r»ng y tÕ t− nh©n lµ dµnh cho ng−êi giµu, ng−êi cã kh¶ n¨ng chi tr¶ trong x· héi. Tuy nhiªn, y tÕ t− nh©n ®−îc sö dông thËm chÝ ë c¶ c¸c n−íc nghÌo nhÊt vµ trong c¸c nhãm thu nhËp thÊp. Ng−êi giµu còng nh− ng−êi nghÌo ®Òu t×m kiÕm ch¨m sãc søc kháe t¹i c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n, bao gåm c¶ nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ c«ng céng quan träng nh− sèt rÐt, lao vµ -2- bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc. Nguyªn nh©n lùa chän dÞch vô y tÕ t− nh©n ®−îc nªu bëi ng−êi sö dông dÞch vô lµ dÔ tiÕp cËn h¬n, thêi gian chê ®îi ng¾n h¬n, thêi gian më cöa dµi vµ linh ho¹t h¬n, sù s½n cã cña nh©n viªn vµ thuèc, sù tù tin h¬n ®èi víi c¸c bÖnh cã sù kú thÞ cña x· héi nh− l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc. Dï trong tr−êng hîp nµo, t¨ng c−êng sù tham gia cña khu vùc t− nh©n còng sÏ dÉn ®Õn t¨ng sù t−¬ng t¸c gi÷a hÖ thèng c«ng vµ t− d−íi c¸c h×nh thøc nh− chia sÎ nh©n lùc vµ c¬ së h¹ tÇng. Sù t−¬ng t¸c gi÷a hÖ thèng c«ng vµ t− cã thÓ d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau bao gåm song song, c¹nh tranh, bæ sung vµ céng t¸c. Song song lµ t×nh tr¹ng mµ hai hÖ thèng cïng tån t¹i nh−ng rÊt Ýt tiÕp xóc víi nhau, ch¼ng h¹n nh− y tÕ t− nh©n ®iÒu trÞ bÖnh t©m thÇn b»ng y häc cæ truyÒn trong khi y tÕ nhµ n−íc ®iÒu trÞ bÖnh nµy b»ng y häc hiÖn ®¹i. C¹nh tranh lµ hÖ thèng c«ng vµ t− cã môc tiªu t−¬ng tù vµ c¹nh tranh cïng trong mét thÞ tr−êng víi hÇu nh− cïng mét m¹ng l−íi kh¸ch hµng. §iÒu nµy cã thÓ lµm t¨ng sù lùa chän cho ng−êi sö dông vµ t¨ng hiÖu qu¶ cho c¶ hai hÖ thèng, nh−ng còng cã thÓ lµm sù l·ng phÝ nh©n ®«i. Bæ sung lµ c¸c ho¹t ®éng hay dÞch vô cña hÖ thèng c«ng vµ t− bæ sung lÉn nhau hoÆc lµ vÒ ®Þa lý vµ ®é bao phñ d©n sè, hoÆc lµ vÒ ph¹m vi c¸c dÞch vô ®−îc cung cÊp, nh− phßng bÖnh do y tÕ nhµ n−íc cung cÊp vµ ®iÒu trÞ do y tÕ t− nh©n cung cÊp. Hîp t¸c lµ hÖ thèng c«ng vµ t− cïng nhau lµm viÖc trªn c¬ së chiÕn l−îc, môc tiªu chung vµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸, gi¸m s¸t thèng nhÊt. Trong thùc tÕ cã sù chång chÐo ®¸ng kÓ gi÷a hÖ thèng c«ng vµ t−. Sù t¸ch biÖt gi÷a hÖ thèng c«ng vµ t− lµ mê nh¹t v× sù tham gia cña cïng mét c¸ thÓ vµo c¶ hai hÖ thèng. C¸n bé ®ang lµm viÖc t¹i khu vùc c«ng ®ång thêi còng thùc hµnh y tÕ t− nh©n. C¸n bé c«ng lµm t− lµ rÊt phæ biÕn ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ th−êng ®−îc xem nh− hÖ qu¶ cña viÖc tr¶ l−¬ng thÊp vµ l−¬ng cè ®Þnh ®èi víi c¸n bé Nhµ n−íc (thùc hµnh y tÕ t− nh©n th−êng ®−îc chi tr¶ tiÒn c«ng trªn c¬ së phÝ theo dÞch vô). Mét nghiªn cøu gÇn ®©y ë nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn chØ ra r»ng 87% b¸c sÜ c«ng ho¹t ®éng lµm thªm ngoµi giê, vµ viÖc lµm nµy t¨ng thªm tõ 50% ®Õn 80% thu nhËp cña hä. Cã mét sè t¸c ®éng tÝch cùc cña viÖc b¸c sÜ c«ng lµm t− lµ gi¶m g¸nh nÆng tµi chÝnh ®Ó tuyÓn dông vµ gi÷ ch©n c¸c b¸c sÜ cã kü n¨ng trong hÖ thèng y tÕ nhµ n−íc, t¨ng tiÕp cËn dÞch vô y tÕ víi c¸c b¸c sÜ cã chuyªn m«n cao vµ kinh nghiÖm, gi¶m qu¸ t¶i cho c¸c c¬ së y tÕ nhµ n−íc. Tuy nhiªn còng cã -3- nhiÒu nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tõ hiÖn t−îng b¸c sÜ c«ng lµm t−. Thø nhÊt lµ c¹nh tranh vÒ thêi gian, b¸c sÜ dïng thêi gian hä cÇn lµm trong c¬ së y tÕ nhµ n−íc ®Ó thùc hµnh y tÕ t− nh©n. Khi lµm viÖc t¹i c¬ së y tÕ nhµ n−íc, b¸c sÜ c«ng lµm t− cã thÓ kh«ng dµnh toµn bé thêi gian vµ kh¶ n¨ng chuyªn m«n ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh nh©n. VÝ dô nh− ë Venezuela, b¸c sÜ vµ y t¸ tr−ëng ®· thay thÕ 1/3 thêi gian lµm viÖc t¹i c¬ së y tÕ nhµ n−íc ®Ó lµm t−. Thø hai lµ m©u thuÉn lîi Ých, b¸c sÜ cã thÓ chuyÓn hoÆc giíi thiÖu bÖnh nh©n tõ c¬ së y tÕ nhµ n−íc vÒ c¬ së t− nh©n cña hä ®Ó ®iÒu trÞ. Thø ba lµ thÊt tho¸t nguån lùc, sù l¹m dông c¬ së h¹ tÇng, trang thiÕt bÞ, vËt t−, thuèc cña c¬ së y tÕ nhµ n−íc ®Ó thùc hµnh y tÕ t− nh©n. ë Uganda, ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn sù thÊt tho¸t ®¸ng kÓ cho c¸c c¬ së y tÕ nhµ n−íc, sè thuèc bÞ mÊt trung b×nh ë c¸c c¬ së ®−îc −íc tÝnh lµ 78%. Thø t− lµ hµnh vi l¹m dông ®iÒu trÞ v× môc ®Ých lîi nhuËn hoÆc ®Ó t¨ng sù tin cËy cña bÖnh nh©n bëi c¸c dÞch vô, xÐt nghiÖm hiÖn ®¹i dÉn ®Õn t¨ng g¸nh nÆng tµi chÝnh cho kh¸ch hµng. Thø n¨m lµ hiÖn t−îng hít v¸ng s÷a (cream skimming), c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n chØ phôc vô cho c¸c kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng chi tr¶ vµ cung cÊp c¸c dÞch vô dÔ thu lîi nhuËn vµ ®Èy c¸c tr−êng hîp khã cho c¬ së y tÕ nhµ n−íc. Thø s¸u lµ søc lao ®éng h¹n chÕ, ngoµi thêi gian lµm viÖc t¹i c¬ së y tÕ nhµ n−íc, b¸c sÜ cßn ph¶i lµm thªm 4-6 giê, víi 12-14 giê lµm viÖc/ngµy g©y sù mÖt mái vµ gi¶m chÊt l−îng ®iÒu trÞ trong giê lµm viÖc ë c¬ së y tÕ nhµ n−íc. Thø bÈy lµ ch¶y m¸u chÊt x¸m tõ hÖ thèng y tÕ nhµ n−íc ra hÖ thèng y tÕ t− nh©n, tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ v× c¸c ®« thÞ cã nhiÒu c¬ héi vµ thÞ tr−êng kh¸ch hµng víi thu nhËp cao h¬n. ChÊt l−îng dÞch vô so s¸nh gi÷a y tÕ nhµ n−íc vµ y tÕ t− nh©n cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¸c khu vùc trong cïng mét n−íc vµ gi÷a c¸c n−íc víi nhau. Mét nghiªn cøu ë Malaysia cho thÊy y tÕ dù phßng ®−îc cung cÊp bëi y tÕ t− nh©n cã chÊt l−îng kÐm vµ h¹n chÕ h¬n so víi y tÕ Nhµ n−íc. Ng−îc l¹i, c¸c c¬ së t− nh©n ë Gambia l¹i ®−îc b¸o c¸o lµ cung cÊp dÞch vô cã chÊt l−îng cao h¬n dÉn ®Õn ®é bao phñ ®Þa lý lín h¬n vµ cÇu tõ phÝa kh¸ch hµng cao h¬n. T×nh tr¹ng ®iÒu trÞ kÐm chÊt l−îng ë c¸c c¬ së y tÕ t− nh©n ®· ®−îc b¸o c¸o ë mét sè bÖnh nh− lao vµ l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc, ¶nh h−ëng kh«ng chØ ®èi víi c¸c c¸ thÓ ®−îc ®iÒu trÞ mµ cßn sù l©y nhiÔm trong céng ®ång vµ t×nh tr¹ng kh¸ng thuèc gia t¨ng. Kh¸ch hµng th−êng thiÕu kiÕn thøc -4- vÒ ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ vµ phßng bÖnh phï hîp nªn chñ yÕu phô thuéc vµo ng−êi cung cÊp dÞch vô. Hä th−êng kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ chÊt l−îng kü thuËt cña dÞch vô mµ chØ dùa vµo chÊt l−îng tù c¶m nhËn nh− th¸i ®é cña b¸c sÜ, ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt. Do ®ã hä dÔ cã nguy c¬ ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng thÇy thuèc chuyªn m«n kÐm, sù l¹m dông ®iÒu trÞ vµ thuèc cña ng−êi cung cÊp dÞch vô. ChÊt l−îng dÞch vô y tÕ t− nh©n còng nh− tr×nh ®é chuyªn m«n cña nh÷ng ng−êi hµnh nghÒ vÉn lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®−îc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ h¬n. 1.2. Y tÕ t− nh©n ë ViÖt nam Tr−íc thêi kú §æi míi, hÖ thèng y tÕ ViÖt Nam ®−îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Y tÕ nhµ n−íc ®ãng vai trß chñ ®¹o trong sù nghiÖp ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n. Hµnh nghÒ y häc cæ truyÒn, thÇy lang, bµ ®ì d©n gian t¹i céng ®ång vÉn tån t¹i, nh−ng ho¹t ®éng nhá lÎ vµ ph©n t¸n. Hä kh«ng ®−îc khuyÕn khÝch ho¹t ®éng nÕu kh«ng tham gia vµo hÖ thèng y tÕ c«ng hoÆc c¸c c¬ së d©n lËp nh− hîp t¸c x·, n«ng tr−êng… N¨m 1986, §¶ng vµ Nhµ n−íc b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch §æi míi. C¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®−îc xo¸ bá. HÖ thèng y tÕ dùa trªn chÕ ®é hîp t¸c ho¸ chÞu nh÷ng t¸c ®éng to lín. C¸c c¬ së nhµ n−íc bÞ xuèng cÊp do thiÕu ®Çu t−. Mét sè l−îng ®¸ng kÓ bÖnh nh©n kh«ng ®−îc ®iÒu trÞ tÝch cùc do thiÕu trang thiÕt bÞ vµ thuèc men cÇn thiÕt. C¸n bé y tÕ còng gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ ®êi sèng. §Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i vÒ mÆt c¬ chÕ, nhiÒu chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· ®−îc ban hµnh nh− LuËt b¶o vÖ vµ ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n, ChØ thÞ 06 cña Ban BÝ th− Trung −¬ng §¶ng vÒ cñng cè vµ hoµn thiÖn m¹ng l−íi y tÕ c¬ së. N¨m 1993, Uû ban th−êng vô Quèc héi ®· ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n. Tõ thêi ®iÓm nµy, khu vùc y tÕ t− nh©n ®−îc thõa nhËn chÝnh thøc vµ nhanh chãng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, trë thµnh mét bé phËn cÊu thµnh cña hÖ thèng y tÕ ViÖt Nam, ®¸p øng nhu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ ngµy cµng cao cña nh©n d©n. NÕu nh− n¨m 1994, c¶ n−íc míi chØ cã 942 c¬ së y t− nh©n cã giÊy phÐp ®¨ng ký th× ®Õn 2001 lµ 27.394 c¬ së1. N¨m 2003, Quèc héi ®· ban hµnh Ph¸p lÖnh míi vÒ Hµnh 1 B¸o c¸o ®¸nh gi¸ 7 n¨m thùc hiÖn Ph¸p lÖnh hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n , Vô Ph¸p chÕ-Bé Y tÕ (2001) -5- nghÒ y d−îc t− nh©n, t¹o mét hµnh lang ph¸p lý ®Çy ®ñ h¬n cho sù ph¸t triÓn khu vùc y tÕ t− nh©n. Víi sù cã mÆt cña y tÕ t− nh©n, kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÞch vô y tÕ cña ng−êi d©n ®−îc c¶i thiÖn. Y tÕ t− nh©n cã thÓ thùc hiÖn ®−îc c¸c s¬ cøu ban ®Çu vµ ®iÒu trÞ ®−îc c¸c bÖnh th«ng th−êng, lµm gi¶m g¸nh nÆng cho y tÕ c«ng ®ång thêi còng gióp cho ng−êi d©n cã nhiÒu sù lùa chän h¬n tuú thuéc vµo møc ®é cña bÖnh vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh. NhiÒu bÖnh nh©n nghÌo kh«ng ph¶i ®Õn c¸c c¬ së y tÕ nhµ n−íc ë xa, do ®ã kh«ng ph¶i tr¶ chi phÝ ®i l¹i kh«ng cÇn thiÕt. Y tÕ t− nh©n còng cã t¸c ®éng lªn y tÕ c«ng, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, thóc ®Èy y tÕ c«ng ph¶i c¶i thiÖn chÊt l−îng dÞch vô, n©ng cao y ®øc, n©ng cÊp trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt, ¸p dông c«ng nghÖ cao trong chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ. Mét sè vÊn ®Ò trong ho¹t ®éng cña y tÕ t− nh©n còng ®−îc ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch th«ng qua qu¸ tr×nh gi¸m s¸t vµ thanh tra. Do yÕu tè lîi nhuËn, mét sè c¬ së y tÕ t− nh©n thùc hiÖn c¸c kü thuËt ngoµi ph¹m vi ®−îc cÊp phÐp, vi ph¹m c¸c quy tr×nh kü thuËt, g©y ra c¸c biÕn chøng vµ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn søc khoÎ ng−êi bÖnh. ViÖc võa kª ®¬n võa b¸n thuèc còng lµ mét vÊn ®Ò th−êng gÆp ®èi víi y tÕ t− nh©n. Thùc tr¹ng lÜnh vùc y tÕ hiÖn nay t¹o ra mét tiÒm n¨ng lín ®Ó y tÕ t− nh©n tham gia c«ng t¸c CSSKND. Tuy nhiªn, c¸c can thiÖp chÝnh s¸ch ®Òu ph¶i dùa trªn nh÷ng b»ng chøng râ rµng vµ cô thÓ. MÆc dï lÜnh vùc t− nh©n ®· ph¸t triÓn trong nhiÒu n¨m, song sè liÖu vÉn cßn t¶n m¸t vµ ch−a ®−îc tËp hîp thµnh hÖ thèng. C¸c b¸o c¸o thèng kª míi ®¬n thuÇn cung cÊp th«ng tin vÒ sè l−îng c¬ së. Sè liÖu cña c¸c cuéc ®iÒu tra møc sèng d©n c− ch−a cho biÕt th«ng tin vÒ hµnh vi cña ng−êi cung cÊp dÞch vô, ®Æc biÖt vÒ khÝa c¹nh hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng dÞch vô. Sè liÖu tõ cuéc §iÒu tra y tÕ quèc gia cho biÕt th«ng tin tæng quan vÒ hÖ thèng y tÕ ViÖt nam, song sè liÖu vÒ khu vùc y tÕ t− nh©n cßn ch−a ®Èy ®ñ vµ chñ yÕu lµ c¸c th«ng tin ®Þnh l−îng, ch−a cã c¸c th«ng tin ®Þnh tÝnh vÒ quan ®iÓm cña nhµ cung cÊp, ng−êi sö dông vµ nhµ qu¶n lý hµnh nghÒ y tÕ t− nh©n. Nh− vËy, cÇn cã mét nghiªn cøu ®Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng khu vùc y tÕ t− nh©n vÒ mét sè ®Æc ®iÓm nh− chÊt l−îng, gi¸ c¶, so s¸nh víi khu vùc y tÕ nhµ n−íc còng nh− c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng cña y tÕ t− nh©n. -6- Trªn c¬ së ®ã, nghiªn cøu sÏ ®Ò xuÊt c¸c can thiÖp chÝnh s¸ch ®Ó n©ng cao vai trß cña lÜnh vùc y tÕ t− nh©n trong hÖ thèng y tÕ. N¨m 2002, víi sù tµi trî cña tæ chøc Sida Thuþ §iÓn, ViÖn Karolinska (Thôy §iÓn) phèi hîp víi Tr−êng Y tÕ c«ng céng Havard (Hoa Kú) ®· khëi x−íng Ch−¬ng tr×nh ng