Biển, đảo Việt Nam và quy chế pháp lý của nó

23 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 BIEÅN, ÑAÛO VIEÄT NAM VAØ QUY CHEÁ PHAÙP LYÙ CUÛA NOÙ Phan Đăng Thanh* Vieät Nam laø moät quoác gia ven bieån coù bôø bieån daøi treân 3.200km, coù caùc vuøng bieån vaø theàm luïc ñòa khoaûng moät trieäu km2, gaàn 3.000 ñaûo naèm raûi raùc treân bieån Ñoâng töø baéc chí nam, bao goàm caùc ñaûo ven bôø vaø hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa, Tröôøng Sa naèm giöõa bieån. Bieån vaø ñaûo ngaøy caøng coù vai troø quan troïng veà nhieàu maët kinh teá, quaân söï, chính trò... Vì vaäy, lòch söû phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc ta luoân gaén chaët vôùi vieäc baûo veä caùc vuøng bieån vaø haûi ñaûo thuoäc chuû quyeàn cuûa ñaát nöôùc. Hieän nay, trong söï nghieäp ñoåi môùi toaøn dieän, Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù X (2006) chæ roõ: “Phaùt trieån maïnh kinh teá bieån vöøa toaøn dieän vöøa coù troïng taâm, troïng ñieåm vôùi nhöõng ngaønh coù lôïi theá so saùnh ñeå ñöa nöôùc ta trôû thaønh quoác gia maïnh veà kinh teá bieån gaén vôùi baûo ñaûm quoác phoøng, an ninh vaø hôïp taùc quoác teá (...) nhanh choùng phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi ôû caùc haûi ñaûo gaén vôùi baûo ñaûm quoác phoøng, an ninh”. Theo luaät phaùp quoác teá veà bieån, ñaëc bieät laø Coâng öôùc Lieân Hieäp Quoác veà Luaät bieån naêm 1982 vaø caùc tuyeân boá, caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc ta ñöôïc ban haønh trong maáy chuïc naêm gaàn ñaây, Vieät Nam coù chuû quyeàn, quyeàn chuû quyeàn vaø quyeàn taøi phaùn ñoái vôùi nhöõng vuøng bieån vaø haûi ñaûo cuûa mình vôùi caùc cheá ñoä phaùp lyù khaùc nhau. I. Bieån vaø ñaûo, boä phaän laõnh thoå ngaøy caøng quan troïng Vieäc söû duïng, khai thaùc bieån laø truyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa daân toäc Vieät Nam. Ngay töø buoåi hoang sô, qua nhöõng truyeàn thuyeát cuûa thôøi ñaïi Huøng Vöông (Laïc Long Quaân-AÂu Cô, Mai An Tieâm, Tieân Dung-Chöõ Ñoàng Töû...) ñaõ cho thaáy nhaân daân ta töø laâu ñaõ bieát khai thaùc, söû duïng lôïi theá cuûa bieån vaø ñaûo. Trong quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa lòch söû maáy ngaøn naêm, daân toäc Vieät Nam vaø caùc nhaø nöôùc keá tuïc quaûn lyù ñaát nöôùc luoân coù yù thöùc baûo veä bieân giôùi laõnh thoå treân ñaát lieàn vaø ngoaøi bieån, theå hieän chuû quyeàn treân bieån vaø caùc haûi ñaûo cuûa ñaát nöôùc mình. Vieät Nam laø moät quoác gia bieån vôùi dieän tích vuøng bieån gaáp ba laàn dieän tích ñaát lieàn (1.000.000km2/330.363km2). Bieån cuûa Vieät Nam naèm ôû phía taây Thaùi Bình Döông, traûi roäng töø phía ñoâng ñeán phía taây ñaát nöôùc vôùi nhieàu teân goïi khaùc nhau: bieån Ñoâng, bieån Nam Haûi... Bieån Ñoâng laø moät trong saùu bieån lôùn nhaát cuûa theá giôùi, coù dieän tích khoaûng 3.447.000km2, tieáp giaùp vôùi caùc nöôùc khaùc trong khu vöïc: Malaysia, Indonesia, Philippines, Brunei, Singapore, Thaùi Lan, Campuchia, vuøng laõnh thoå Ñaøi Loan vaø luïc ñòa Trung Quoác. * Luaät sö, Tieán só, coâng taùc taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 24 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 Bieån Ñoâng coù taøi nguyeân bieån phong phuù vaø ña daïng, ñaëc bieät laø taøi nguyeân sinh vaät (vôùi caùc ñaøn caù xuyeân bieân giôùi, toâm, san hoâ, chim yeán...); taøi nguyeân thöïc vaät; taøi nguyeân khoaùng saûn (daàu khí, than ñaù, quaëng saét, titan, caùt thuûy tinh, phaân chim...); taøi nguyeân giao thoâng-vaän taûi bieån, taøi nguyeân du lòch... ÔÛ bieån Ñoâng, Vieät Nam coù khoaûng 3.000 ñaûo, phaân boá khoâng ñeàu, chuû yeáu taäp trung ôû hai khu vöïc vònh Baéc Boä vaø Nam Boä. Nhöõng ñaûo, quaàn ñaûo ven bieån coù daân cö sinh soáng nhö: Coâ Toâ, Caùi Baàu (Quaûng Ninh), Caùt Baø, Baïch Long Vó (Haûi Phoøng), Hoøn Lôùn, Hoøn Tre (Khaùnh Hoøa), Lyù Sôn (Quaûng Ngaõi), Phuù Quyù (Bình Thuaän), Coân Sôn (Baø Ròa-Vuõng Taøu), Phuù Quoác, Thoå Chu, Nam Du (Kieân Giang)... Ñaëc bieät coù hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa naèm ngoaøi khôi phía ñoâng caùc tænh Quaûng Trò, Thöøa Thieân Hueá, Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi, Bình Thuaän vaøo ñeán caùc tænh Nam Boä, bao goàm nhieàu ñaûo nhoû, nhieàu baõi caùt ngaàm, baõi ñaù, baõi san hoâ. Thôøi gian qua, lôïi duïng hoaøn caûnh nöôùc ta bò chieán tranh, töø naêm 1974 Trung Quoác ñaõ ñöa quaân ñaùnh chieám toaøn boä quaàn ñaûo Hoaøng Sa cuûa ta vaø moät soá nöôùc trong khu vöïc (nhö Philippines, Malaysia, Trung Quoác vaø chính quyeàn Ñaøi Loan) ñaõ chieám ñoùng moät soá ñaûo, baõi ñaù ngaàm trong quaàn ñaûo Tröôøng Sa. Ngaøy nay nöôùc naøo cuõng quan taâm ñeán bieån vaø caùc haûi ñaûo, coù xu höôùng “tieán ra bieån” vì lôïi ích nhieàu maët, thaønh thöû deã daãn ñeán caùc tranh chaáp veà chuû quyeàn bieån, ñaûo. Rieâng Vieät Nam thôøi gian qua ñaõ coù lieân quan tôùi 7 treân 16 vuï tranh chaáp bieån ôû bieån Ñoâng vôùi caùc nöôùc khaùc, trong ñoù thaùch thöùc to lôùn, phöùc taïp nhaát laø tranh chaáp chuû quyeàn treân caùc ñaûo thuoäc hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa. Ñeå giaûi quyeát moái quan heä naøy, yeâu caàu khaùch quan ñoøi hoûi coù moät heä thoáng luaät quoác teá oån ñònh vaø yù thöùc phaùp luaät roäng raõi ñeå cuøng nhau thieát laäp moät traät töï phaùp lyù treân bieån. Yeâu caàu aáy ñaët ra nhieàu vaán ñeà maø chuùng ta caàn quan taâm. II. Luaät quoác teá ñieàu chænh quan heä quoác teá lieân quan ñeán bieån vaø ñaûo Töø laâu ñôøi, trong moái quan heä bang giao giöõa nöôùc ta vôùi caùc nöôùc laân bang, chuû yeáu laø Trung Quoác vaø Chieâm Thaønh, Chaân Laïp coi nhö khoâng coù “luaät phaùp quoác teá” naøo ñaùng keå. Caùch xöû söï chung giöõa caùc nöôùc laø maïnh ñöôïc yeáu thua; chuû quyeàn laõnh thoå khoâng coù chuû ñöôïc xaùc laäp baèng söï coâng khai chieám höõu ngay tình vaø quaûn lyù, söû duïng thöïc teá qua thôøi gian daøi, nhö tröôøng hôïp quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa ôû bieån Ñoâng cuûa nöôùc ta. Trong giai ñoaïn naøy phaïm vi quy cheá phaùp lyù cuûa caùc vuøng bieån, ñaûo chöa roõ raøng. Bieån, ñaûo hoang laø cuûa chung ôû ñoù ai cuõng ñöôïc höôûng quyeàn töï do; khoâng ai phaân chia bieån vôùi ai; ñöôøng bieân giôùi bieån ñöôïc hình thaønh vaø toân troïng theo taäp quaùn. Tröôùc khi thöïc daân Phaùp ñoâ hoä nöôùc ta, hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa, Tröôøng Sa ñaõ ñöôïc ghi treân baûn ñoà thôøi nhaø Leâ (Thieân Nam töù chí loä ñoà thö trong Hoàng Ñöùc baûn ñoà) vôùi teân goïi laø “Baõi Caùt Vaøng”. Caùc baûn ñoà cuûa trieàu Nguyeãn cuõng coù ghi nhö vaäy. 25 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 Ñeán khi ngöôøi Phaùp xaâm chieám nöôùc ta, töø haäu baùn theá kyû XIX trôû veà sau, chuû quyeàn taïm thuoäc veà chính quyeàn thöïc daân Phaùp. Luùc ñoù vieäc ñoái ngoaïi do hoï thay maët ñònh lieäu vaø hoï coù kyù vaøi vaên baûn vôùi caùc nöôùc khaùc, lieân quan ñeán nöôùc ta. Ñaëc bieät coù nhöõng vaên baûn quyeát ñònh ñôn haønh cuûa chính phuû Phaùp lieân quan ñeán bieån nöôùc ta. Thí duï, Nghò ñònh ngaøy 9/12/1926 quy ñònh vieäc aùp duïng Luaät ngaøy 1/3/1888 cho caùc thuoäc ñòa trong ñoù coù Vieät Nam. Luaät naøy nghieâm caám nöôùc ngoaøi vaøo ñaùnh caù trong caùc vuøng laõnh haûi thuoäc ñòa ñöôïc xaùc ñònh laø vuøng bieån xa bôø 3 haûi lyù (moät haûi lyù (nautical mile) baèng 1.852m) tính töø ngaán nöôùc thuûy trieàu thaáp nhaát. Nghò ñònh ngaøy 22/9/1936 cuûa Boä tröôûng Boä Thuoäc ñòa Phaùp neâu roõ: “Veà phöông dieän ñaùnh caù, laõnh haûi Ñoâng Döông coù chieàu roäng laø 20km tính töø ngaán nöôùc thuûy trieàu thaáp nhaát”. Ñeán thôøi kyø ñaát nöôùc bò phaân chia, Vieät Nam baét ñaàu thöïc söï tham gia vaøo ñôøi soáng phaùp lyù quoác teá veà bieån. Chính phuû Vieät Nam Coäng hoøa ôû mieàn Nam Vieät Nam ñaõ coù maët taïi Hoäi nghò quoác teá veà Luaät bieån laàn thöù nhaát toå chöùc taïi Geneøve (Thuïy Só) naêm 1958. Nhöng ñoaøn Vieät Nam khoâng kyù caùc coâng öôùc keát thuùc hoäi nghò naøy. Hoäi nghò naøy thoâng qua 4 coâng öôùc veà laõnh haûi vaø vuøng tieáp giaùp, veà bieån caû, theàm luïc ñòa, veà ñaùnh caù vaø baûo toàn taøi nguyeân sinh vaät cuûa bieån caû. Töø Hoäi nghò quoác teá laàn thöù nhaát (1958) ñeán Hoäi nghò quoác teá laàn thöù III (1973-1982) veà Luaät bieån ñaõ ñaùnh daáu nhöõng böôùc tieán ñaùng keå: Vôùi söï hieän dieän cuûa phaùi ñoaøn Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam sau ngaøy ñaát nöôùc thoáng nhaát (töø thaùng 7/1977), nöôùc ta trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa Coâng öôùc Luaät bieån naêm 1982 (Coâng öôùc ñöôïc hoäi nghò thoâng qua ngaøy 10/12/1982 taïi Montego Bay (Jamaica), coù hieäu löïc töø ngaøy 16/11/1994, ñaõ ñöôïc Quoác hoäi Vieät Nam pheâ chuaån ngaøy 23/6/1994, noäp löu chieåu Lieân Hieäp Quoác ngaøy 25/7/1994). Nhôø coâng öôùc naøy caùc nöôùc treân theá giôùi cuøng nhau vaïch ranh giôùi treân bieån; phaïm vi vuøng bieån nöôùc ta ñöôïc môû roäng töø vaøi chuïc nghìn km2 leân caû trieäu km2. Nöôùc Vieät Nam khoâng coøn hình cong chöõ S nöõa, khoâng chæ coù bieân giôùi bieån chung vôùi Trung Quoác vaø Campuchia maø caû vôùi nhieàu nöôùc khaùc trong khu vöïc. Ngaøy nay, heä thoáng phaùp luaät quoác teá veà bieån vaø haûi ñaûo bao goàm nhöõng ñieàu öôùc quoác teá, nhöõng taäp quaùn quoác teá, nhöõng phaùn quyeát cuûa Toøa aùn quoác teá, caùc hoïc thuyeát phaùp lyù quoác teá vaø phaùp luaät quoác gia cuûa caùc nöôùc coù lieân quan. Taäp trung nhaát laø Coâng öôùc cuûa Lieân Hieäp Quoác veà Luaät bieån (United Nations Convention on the Law of the Sea) naêm 1982. Töø ngaøy ra ñôøi ñeán nay Coâng öôùc naêm 1982 ñöôïc coi nhö moät baûn hieán phaùp veà bieån cuûa coäng ñoàng quoác teá, coù theå coi noù quan troïng chæ sau Hieán chöông Lieân Hieäp Quoác. Trong quaù trình phaùt trieån cuûa coâng phaùp quoác teá veà bieån nhö noùi treân, nhaø nöôùc Vieät Nam cuõng ñaõ ñôn phöông ban haønh nhieàu vaên baûn quy phaïm phaùp luaät ñoùng goùp, boå sung vaøo nguoàn luaät quoác teá. Cuï theå nhö Tuyeân boá ngaøy 12/5/1977 cuûa chính phuû nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam veà laõnh haûi, vuøng tieáp giaùp, vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa cuûa Vieät Nam; Tuyeân boá ngaøy 12/11/1982 cuûa chính phuû nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû 26 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 nghóa Vieät Nam veà ñöôøng cô sôû duøng ñeå tính chieàu roäng laõnh haûi Vieät Nam; Boä luaät Haøng haûi Vieät Nam ngaøy 30/6/1990; Luaät Daàu khí ngaøy 6/7/1993; Luaät Bieân giôùi quoác gia ngaøy 17/6/2003; Phaùp leänh veà taøi nguyeân khoaùng saûn ngaøy 28/7/1998; Phaùp leänh Löïc löôïng caûnh saùt bieån Vieät Nam ngaøy 28/3/1998; Phaùp leänh Boä ñoäi bieân phoøng ngaøy 28/3/1997; Nghò ñònh soá 30/ CP ngaøy 29/1/1980 cuûa chính phuû veà quy cheá cho taøu thuyeàn nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng treân caùc vuøng bieån cuûa nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam; Nghò ñònh soá 242/HÑBT ngaøy 5/8/1991 ban haønh Quy ñònh veà vieäc caùc beân nöôùc ngoaøi vaø phöông tieän nöôùc ngoaøi vaøo nghieân cöùu khoa hoïc ôû caùc vuøng bieån nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam... vaø nhieàu vaên baûn quy phaïm phaùp luaät khaùc coù lieân quan. III. Caùc vuøng bieån thuoäc chuû quyeàn quoác gia ven bieån Treân theá giôùi ngaøy nay, caùc vaên baûn phaùp luaät quoác teá vaø phaùp luaät quoác gia ñaõ goùp phaàn xaây döïng ngaøy caøng hoaøn thieän heä thoáng quy phaïm phaùp luaät ñieàu chænh nhöõng vaán ñeà cô baûn veà bieån vaø ñaûo; vieäc phaân ñònh bieån, baûo veä moâi tröôøng bieån, khai thaùc taøi nguyeân bieån vaø döôùi loøng ñaùy bieån, giaûi quyeát caùc tranh chaáp bieån v.v... Neáu tính töø ñaát lieàn cuûa quoác gia ven bieån höôùng ra bieån khôi, tuaàn töï coù caùc vuøng bieån sau ñaây: noäi thuûy, laõnh haûi, vuøng tieáp giaùp laõnh haûi, vuøng ñaëc quyeàn kinh teá, theàm luïc ñòa, bieån quoác teá vaø ñaùy bieån, loøng ñaát döôùi ñaùy bieån quoác teá. Raûi raùc ven bôø hay ngoaøi bieån khôi coù caùc ñaûo, quaàn ñaûo nhoâ leân treân maët nöôùc. Veà nguyeân taéc, noäi thuûy vaø laõnh haûi laø hai vuøng bieån thuoäc chuû quyeàn cuûa quoác gia ven bieån. Vuøng tieáp giaùp laõnh haûi, vuøng ñaëc quyeàn kinh teá, theàm luïc ñòa laø ba vuøng bieån maø quoác gia ven bieån coù quyeàn chuû quyeàn. Coøn laïi vuøng bieån caû xa xoâi ngoaøi phaïm vi aáy laø bieån töï do (bieån quoác teá); khoâng moät quoác gia naøo coù quyeàn xaùc laäp chuû quyeàn ñoái vôùi baát cöù boä phaän naøo cuûa bieån caû. 1. Noäi thuûy (Internal waters) 1.1. Xaùc ñònh phaïm vi “Noäi thuûy” (coøn goïi “vuøng nöôùc noäi ñòa”) laø vuøng nöôùc naèm phía beân trong ñöôøng cô sôû (baseline) ñeå tính chieàu roäng cuûa laõnh haûi (noùi taét laø “ñöôøng cô sôû”) vaø giaùp vôùi bôø bieån. Ñöôøng cô sôû naøy do quoác gia ven bieån quy ñònh vaïch ra. Töø ñoù trôû vaøo goïi laø noäi thuûy, töø ñoù trôû ra goïi laø laõnh haûi. 1.2. Quy cheá phaùp lyù Vuøng nöôùc noäi thuûy veà maët phaùp lyù ñaõ nhaát theå hoùa vôùi laõnh thoå ñaát lieàn neân coù cheá ñoä phaùp lyù ñaát lieàn, nghóa laø ñaët döôùi chuû quyeàn toaøn veïn, ñaày ñuû vaø tuyeät ñoái cuûa quoác gia ven bieån. Taøu thuyeàn nöôùc ngoaøi muoán vaøo ra noäi thuûy phaûi xin pheùp nöôùc ven bieån vaø phaûi tuaân theo luaät leä cuûa nöôùc ñoù. Nöôùc ven bieån coù quyeàn khoâng cho pheùp. Nhöõng naêm gaàn ñaây, nhieàu nöôùc ven bieån coù khuynh höôùng môû roäng noäi thuûy baèng caùch xaùc ñònh ñöôøng cô sôû cuûa nöôùc mình, ñeå töø ñoù môû roäng 27 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 noäi thuûy vaø laõnh haûi. Theo Tuyeân boá ngaøy 12/5/1977 cuûa chính phuû Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam thì ñöôøng cô sôû cuûa Vieät Nam laø nhöõng ñöôøng thaúng gaõy khuùc noái lieàn 11 ñieåm, töø ñieåm A1 (hoøn Nhaïn thuoäc quaàn ñaûo Thoå Chu, Kieân Giang) ñeán ñieåm A11 (ñaûo Coàn Coû, Quaûng Trò). Treân ñöôøng cô sôû naøy, coù ñieåm laø moûm ñaát lieàn nhoâ ra bieån nhö ñieåm A8 (muõi Ñaïi Laõnh, Phuù Yeân) caùch xa bôø 74 haûi lyù; coù ñieåm caùch xa bôø hôn 80 haûi lyù... Trong khi ñoù Tuyeân boá ngaøy 15/5/1996 cuûa chính phuû nöôùc Coäng hoøa nhaân daân Trung Hoa thì ñöôøng cô sôû tieáp giaùp vôùi quaàn ñaûo Hoaøng Sa (maø Trung Quoác goïi laø Taây Sa) goàm 28 ñieåm noái lieàn caùc ñieåm nhoâ ra nhaát laø caùc ñaûo, ñaù, baõi caïn thuoäc quaàn ñaûo. Tuyeân boá “ñöôøng yeâu saùch löôõi boø” ñaõ gaây lo ngaïi saâu saéc cho caùc nöôùc trong khu vöïc bieån Ñoâng, tröïc tieáp xaâm phaïm chuû quyeàn cuûa Vieät Nam. Vì Hoaøng Sa voán laø moät boä phaän cuûa laõnh thoå Vieät Nam vaø Trung Quoác vaïch ñöôøng cô sôû nhö vaäy ñöông nhieân coi vuøng nöôùc beân trong caùc ñaûo nhoû thuoäc quaàn ñaûo Hoaøng Sa laø noäi thuûy cuûa Trung Quoác, khoâng quoác gia naøo coù quyeàn qua laïi. 2. Laõnh haûi (Territorial sea) 2.1. Xaùc ñònh phaïm vi Laõnh haûi laø laõnh thoå bieån, naèm ôû phía ngoaøi noäi thuûy. Ranh giôùi ngoaøi cuûa laõnh haûi ñöôïc coi laø ñöôøng bieân giôùi quoác gia treân bieån. Coâng öôùc quoác teá veà Luaät bieån 1982 quy ñònh chieàu roäng laõnh haûi cuûa moãi quoác gia ven bieån laø 12 haûi lyù tính töø ñöôøng cô sôû. Ñieàu 3 coâng öôùc neâu roõ: “Moãi quoác gia coù quyeàn ñònh chieàu roäng cuûa laõnh haûi ñeán moät giôùi haïn khoâng quaù 12 haûi lyù töø ñöôøng cô sôû ñöôïc xaùc ñònh phuø hôïp vôùi coâng öôùc naøy”. Tuyeân boá ngaøy 12/5/1977 cuûa chính phuû nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam cuõng quy ñònh: “Laõnh haûi cuûa nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam roäng 12 haûi lyù, ôû phía ngoaøi ñöôøng cô sôû” (Ñieåm 1). 2.2. Quy cheá phaùp lyù Quoác gia ven bieån cuõng coù chuû quyeàn hoaøn toaøn, ñaày ñuû trong vuøng laõnh haûi, song khoâng tuyeät ñoái nhö noäi thuûy. Nghóa laø quyeàn cuûa quoác gia ven bieån ñöôïc coâng nhaän nhö ôû laõnh thoå cuûa mình (veà laäp phaùp, haønh phaùp vaø tö phaùp), treân caùc lónh vöïc phoøng thuû quoác gia, caûnh saùt, thueá quan, ñaùnh caù, khai thaùc taøi nguyeân, ñaáu tranh choáng oâ nhieãm, nghieân cöùu khoa hoïc... Tuy nhieân caùc taøu thuyeàn nöôùc ngoaøi coù “quyeàn ñi qua khoâng gaây haïi (right of innocent passage)”, cuï theå laø nöôùc khaùc coù quyeàn ñi qua vuøng laõnh haûi cuûa nöôùc ven bieån maø khoâng phaûi xin pheùp tröôùc neáu hoï khoâng tieán haønh baát kyø hoaït ñoäng gaây haïi naøo nhö sau ñaây: - Ñe doïa hoaëc duøng vuõ löïc choáng laïi chuû quyeàn, ñoäc laäp, toaøn veïn laõnh thoå cuûa quoác gia ven bieån. - Luyeän taäp, dieãn taäp vôùi baát kyø loaïi vuõ khí naøo. - Thu thaäp tin töùc tình baùo gaây thieät haïi cho nöôùc ven bieån. - Tuyeân truyeàn nhaèm laøm haïi ñeán nöôùc ven bieån. 28 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 - Phoùng ñi, tieáp nhaän hay xeáp leân taøu caùc phöông tieän bay, phöông tieän quaân söï. - Xeáp dôõ haøng hoùa, tieàn baïc, ñöa ngöôøi leân xuoáng taøu traùi quy ñònh cuûa nöôùc ven bieån. - Coá yù gaây oâ nhieãm nghieâm troïng. - Ñaùnh baét haûi saûn. - Nghieân cöùu, ño ñaïc. - Laøm roái loaïn hoaït ñoäng giao thoâng lieân laïc. - Moïi hoaït ñoäng khaùc khoâng tröïc tieáp lieân quan ñeán vieäc ñi qua. (Theo Ñieàu 19 Coâng öôùc veà Luaät bieån 1982). IV. Caùc vuøng bieån quoác gia ven bieån coù quyeàn chuû quyeàn vaø quyeàn taøi phaùn Ñaây laø ba vuøng bieån naèm ngoaøi laõnh haûi, bao goàm vuøng tieáp giaùp laõnh haûi, vuøng ñaëc quyeàn kinh teá vaø theàm luïc ñòa. 1. Vuøng tieáp giaùp laõnh haûi (Contiguous zone) 1.1. Xaùc ñònh phaïm vi Vuøng tieáp giaùp laõnh haûi laø vuøng bieån naèm ngoaøi laõnh haûi vaø tieáp lieàn vôùi laõnh haûi. Phaïm vi cuûa vuøng tieáp giaùp laõnh haûi khoâng vöôït quaù 24 haûi lyù tính töø ñöôøng cô sôû. Ñieàu 33 Coâng öôùc veà Luaät bieån naêm 1982 quy ñònh: “Vuøng tieáp giaùp khoâng theå môû roäng quaù 24 haûi lyù keå töø ñöôøng cô sôû duøng ñeå tính chieàu roäng cuûa laõnh haûi”. Tuyeân boá cuûa chính phuû Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam ngaøy 12/5/1977 cuõng neâu roõ: “Vuøng tieáp giaùp laõnh haûi cuûa nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam laø vuøng bieån tieáp lieàn phía ngoaøi cuûa laõnh haûi Vieät Nam coù chieàu roäng laø 12 haûi lyù hôïp vôùi laõnh haûi Vieät Nam thaønh moät vuøng bieån roäng 24 haûi lyù keå töø ñöôøng cô sôû duøng ñeå tính chieàu roäng cuûa laõnh haûi Vieät Nam” (Ñieåm 2). 1.2. Quy cheá phaùp lyù Vì vuøng naøy ñaõ naèm ngoaøi vuøng bieån thuoäc chuû quyeàn cuûa quoác gia ven bieån, neân quoác gia ven bieån chæ ñöôïc thöïc hieän thaåm quyeàn haïn cheá trong moät soá lónh vöïc nhaát ñònh ñoái vôùi caùc taøu thuyeàn nöôùc ngoaøi maø thoâi. Coâng öôùc cuûa Lieân Hieäp Quoác veà Luaät bieån naêm 1982 (Ñieàu 33) quy ñònh trong vuøng tieáp giaùp, quoác gia ven bieån coù theå tieán haønh caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt caàn thieát nhaèm ñeå ngaên ngöøa nhöõng vi phaïm ñoái vôùi luaät leä veà haûi quan, thueá khoùa, y teá hay nhaäp cö; ñoàng thôøi tröøng phaït nhöõng vi phaïm ñaõ xaûy ra treân laõnh thoå hoaëc trong laõnh haûi cuûa mình. Rieâng ñoái vôùi caùc hieän vaät coù tính lòch söû vaø khaûo coå, Ñieàu 303 Coâng öôùc veà Luaät bieån 1982 quy ñònh moïi söï truïc vôùt caùc hieän vaät naøy töø ñaùy bieån thuoäc vuøng tieáp giaùp laõnh haûi maø khoâng ñöôïc pheùp cuûa quoác gia ven bieån thì ñeàu bò coi laø vi phaïm xaûy ra treân laõnh thoå hoaëc trong laõnh haûi cuûa quoác gia ñoù vaø quoác gia ñoù coù quyeàn tröøng trò. 29 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4 (75). 2009 2. Vuøng ñaëc quyeàn kinh teá (Exclusive economic zone) 2.1. Xaùc ñònh phaïm vi Vuøng ñaëc quyeàn kinh teá laø vuøng bieån naèm ôû ngoaøi laõnh haûi vaø tieáp lieàn vôùi laõnh haûi, coù phaïm vi roäng khoâng vöôït quaù 200 haûi lyù tính töø ñöôøng cô sôû. Nhö vaäy phaïm vi laõnh haûi roäng 12 haûi lyù beân trong vuøng ñaëc quyeàn kinh teá neân chieàu roäng rieâng cuûa vuøng ñaëc quyeàn kinh teá laø 188 haûi lyù. Vuøng ñaëc quyeàn kinh teá bao goäp trong noù caû vuøng tieáp giaùp laõnh haûi. Vuøng ñaëc quyeàn kinh teá laø moät vuøng ñaëc thuø trong ñoù quoác gia ven bieån thöïc hieän thaåm quyeàn rieâng bieät cuûa mình nhaèm muïc ñích kinh teá ñöôïc Coâng öôùc veà Luaät bieån 1982 quy ñònh. 2.2. Quy