Chuyên đề Tổ chức kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ở Công ty Xây lắp và Vật tư Xây dựng I

Lêi më ®Çu Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ n­íc ta cã nhiÒu chuyÓn biÕn do cã sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tõ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Tr­íc sù c¹nh tranh gay g¾t cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mèi quan t©m lín nhÊt vµ hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn. Tõ thùc tÕ ®ã cã doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn ®iÒu tra, tÝnh to¸n, c©n nh¾c ®Ó lùa chän ph­¬ng ¸n kinh doanh tèi ­u sao cho víi chi phÝ bá ra Ýt nhÊt nh­ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt víi s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn mäi yÕu tè ¶nh h­ëng tíi s¶n phÈm cña m×nh. H¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nãi chung vµ trong doanh nghiÖp kinh doanh x©y l¾p nãi riªng ®· vµ ®ang lµ mét vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu nhµ kinh doanh quan t©m. chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai chØ tiªu quan träng trong bÊt kú doanh nghiÖp nµo, hai chØ tiªu nµy lu«n cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt vµ kh«ng t¸c rêi nhau. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hiÖn nay th× vÊn ®Ò tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã ý nghÜa v« cïng to lín trong viÖc n©ng cao lîi nhuËn, t¨ng tÝch luü cho doanh nghiÖp, nã lµ tiÒn ®Ò ®Ó ®¶m b¶o cho sù tån t¹i, cñng cè chç ®øng cña doanh nghiÖp trong sù c¹nh tranh gay g¾t cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §Ó lµm tèt c«ng viÖc nµy, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp cÇn tæ chøc c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi, ®óng ®èi t­îng, ®óng chÕ ®é quy ®Þnh vµ ®óng ph­¬ng ph¸p ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ tiÕt kiÖm c¸c kho¶n môc chi phÝ dïng cho s¶n xuÊt. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc trªn vµ qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty X©y l¾p vµ VËt t­ X©y dùng I, em ®· lùa chän ®Ò tµi: Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë C«ng ty X©y l¾p vµ VËt t­ X©y dùng I” lµm chuyªn ®Ò tèt nghiÖp. Néi dung chuyªn ®Ò tèt nghiÖp gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong giai ®o¹n hiÖn nay. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë C«ng ty X©y l¾p vµ VËt t­ X©y dùng I. Ch­¬ng III: Mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng ë C«ng ty X©y l¾p vµ VËt t­ X©y dùng I. Ch­¬ng I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1.1. §Æc ®iÓm cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n vµ cña s¶n phÈm x©y dùng – Yªu cÇu, nhiÖm vô cña c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng trong doanh nghiÖp x©y dùng. 1.1.1. §Æc ®iÓm cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n cña s¶n phÈm x©y dùng. X©y dùng c¬ b¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®éc lËp cã chøc n¨ng t¹o ra vµ trang bÞ TSC§ cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n gãp phÇn quan träng trong viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng x· héi . So víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, x©y dùng c¬ b¶n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt ®Æc tr­ng thÓ hiÖn rÊt râ ë s¶n phÈm x©y dùng vµ qu¸ tr×nh s¸ng t¹o ra s¶n phÈm cña ngµnh. Qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm x©y dùng tõ khi khëi c«ng x©y dùng ®Õn khi c«ng tr×nh hoµn thµnh bµn giao ®­a vµo sö dông th­êng dµi, phô thuéc vµo quy m« tÝnh chÊt phøc t¹p cña tõng c«ng tr×nh. Qu¸ tr×nh thi c«ng x©y dùng nµy ®­îc chia thµnh nhiÒu giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n ®­îc chia thµnh nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. C¸c c«ng viÖc nµy chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn ngoµi trêi nªn chÞu ¶nh h­ëng lín cña yÕu tè thiªn nhiªn nh­: n¾ng, m­a, giã b·o,… do ®ã qu¸ tr×nh vµ ®iÒu kiÖn thi c«ng kh«ng cã tÝnh æn ®Þnh, ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm s¶n phÈm vµ theo tõng giai ®o¹n thi c«ng c«ng tr×nh. S¶n phÈm x©y dùng lµ nh÷ng c«ng tr×nh, vËt kiÕn tróc cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p, mang tÝnh chÊt ®¬n chiÕc, thêi gian x©y dùng, sö dông l©u dµi vµ gi¸ trÞ rÊt lín. Nã mang tÝnh cè ®Þnh, n¬i s¶n xuÊt ra s¶n phÈm còng ®ång thêi lµ n¬i tiªu thô sau khi s¶n phÈm hoµn thµnh vµ ®­a vµo sö dông vµ ph¸t huy t¸c dông. Do vËy, mµ qu¸ tr×nh vµ ®iÒu kiÖn thi c«ng kh«ng cã tÝnh æn ®Þnh, nã lu«n lu«n biÕn ®éng theo ®Þa ®iÓm x©y dùng vµ theo tõng giai ®o¹n thi c«ng c«ng tr×nh. Mçi c«ng tr×nh ®Òu ®­îc tiÕn hµnh thi c«ng theo ®¬n ®Æt hµng cô thÓ, phô thuéc vµo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ®¬n vÞ x©y dùng ph¶i bµn giao ®óng tiÕn ®é, ®óng thiÕt kÕ kü thuËt, ®¶m b¶o chÊt l­îng c«ng tr×nh. 1.1.2. Yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng. - Do ®Æc thï cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n vµ cña s¶n phÈm x©y dùng, cho nªn viÖc qu¶n lý vÒ ®Çu t­ vµ x©y dùng lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n, phøc t¹p, nhÊt lµ khi chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - §Ó qu¶n lý chÆt chÏ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ®Çu t­ Nhµ n­íc ®· ban hµnh nh÷ng quy chÕ qu¶n lý phï hîp. - Yªu cÇu c¬ b¶n vÒ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng lµ: + C«ng t¸c qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng ph¶i ®¶m b¶o t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô ®­îc x· héi chÊp nhËn vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng, ®¸p øng ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x©y dùng trong tõng thêi kú. + Tõ tr­íc tíi nay x©y dùng c¬ b¶n ®ang lµ mèi quan t©m v× nã lµm thÊt tho¸t nguån vèn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. §Ó h¹n chÕ ®­îc sù thÊt tho¸t nµy Nhµ n­íc thùc hiÖn viÖc qu¶n lý gi¸ x©y dùng th«ng qua c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch vÒ gi¸, nguyªn t¾c, ph­¬ng ph¸p lËp dù to¸n, c¸c c¨n cø nh­ ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt, ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n… ®Ó x¸c ®Þnh tæng møc ®Çu t­, tæng dù to¸n c«ng tr×nh vµ dù to¸n cho tõng h¹ng môc c«ng tr×nh. + HiÖn nay, trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n chñ yÕu ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu giao nhËn c«ng tr×nh. V× vËy, ®Ó tróng thÇu ®­îc nhËn thÇu thi c«ng mét c«ng tr×nh th× doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng ®­îc mét gi¸ thÇu hîp lý cho c«ng tr×nh ®ã, dùa trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc, ®¬n gi¸ x©y dùng c¬ b¶n doanh nghiÖp Nhµ n­íc ban hµnh, trªn c¬ së gi¸ c¶ thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng b¶n th©n cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, ph¶i ®¶m b¶o s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i, ®Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c yªu cÇu trªn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ nãi chung, qu¶n lý chi phÝ gi¸ thµnh nãi riªng, trong ®ã träng t©m lµ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh, ®¶m b¶o ph¸t huy tèi ®a t¸c dông cña c«ng cô kÕ to¸n ®èi víi qu¶n lý s¶n xuÊt. 1.1.3. NhiÖm vô cña c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng trong ®¬n vÞ x©y dùng. - Do ®Æc thï cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n vµ s¶n phÈm cña ngµnh x©y dùng, nªn viÖc qu¶n lý vÒ ®Çu t­ vµ x©y dùng lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n phøc t¹p. Trong ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nhiÖm vô hÕt søc quan träng cña doanh nghiÖp. - ChÝnh v× thÕ, mµ nhiÖm vô chñ yÕu ®Æt ra cho c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng lµ: X¸c ®Þnh hîp lý ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña doanh nghiÖp vµ tho¶ m·n yªu cÇu qu¶n lý ®Æt ra, vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n theo mét tr×nh tù hîp lý, tÝnh to¸n chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kiÓm tra c¸c kh©u h¹ch to¸n nh­: tiÒn l­¬ng, vËt liÖu, TSC§, x¸c ®Þnh sè liÖu cÇn thiÕt cho kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh. - Cô thÓ cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: + Ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c kÞp thêi toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ph¸t sinh. + KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ vËt t­, lao ®éng, sö dông m¸y thi c«ng vµ c¸c dù to¸n chi phÝ kh¸c: ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c kho¶n chªnh lÖch so víi ®Þnh møc, c¸c chi phÝ kh¸c ngoµi kÕ ho¹ch, c¸c kho¶n thiÖt h¹i, mÊt m¸t, h­ háng,.. trong s¶n xuÊt vµ ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn kÞp thêi. + TÝnh to¸n chÝnh x¸c vµ kÞp thêi gi¸ thµnh cña gi¸ thµnh x©y dùng, c¸c s¶n phÈm vµ lao vô hoµn thµnh cña doanh nghiÖp. + KiÓm tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cña c¸c doanh nghiÖp theo tõng c«ng tr×nh, tõng lo¹i s¶n phÈm vµ lao vô, v¹ch ra kh¶ n¨ng vµ c¸c biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶. + X¸c ®Þnh ®óng ®¾n vµ bµn giao thanh to¸n kÞp thêi khèi l­îng s¶n phÈm x©y dùng ®· hoµn thµnh. §Þnh kú kiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ khèi l­îng thi c«ng dë dang theo nguyªn t¾c quy ®Þnh. + §¸nh gi¸ ®óng ®¾n kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, tõng bé phËn thi c«ng, ®éi, tæ s¶n xuÊt. Trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh, ph¶i kÞp thêi lËp c¸c b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng, cung cÊp chÝnh x¸c kÞp thêi c¸c th«ng tin h÷u dông vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp. 1.1.4. Vai trß cña c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng trong c¸c doanh nghiÖp x©y dùng hiÖn nay. KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng lµ vÊn ®Ò trung t©m cña c«ng t¸c kÕ to¸n trong x©y dùng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt gióp cho ®¬n vÞ n¾m b¾t ®­îc t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ vËt t­, nh©n c«ng m¸y thi c«ng lµ bao nhiªu so víi dù to¸n vµ kÕ ho¹ch. Tõ ®ã, x¸c ®Þnh ®­îc møc tiÕt kiÖm l·ng phÝ chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ®­a ra biÖn ph¸p thÝch hîp. Cßn viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng thÓ hiÖn toµn bé chÊt l­îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. 1.2. Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng. 1.2.1. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt x©y dùng. 1.2.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt. Trong doanh nghiÖp x©y dùng, chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm chi phÝ x©y dùng vµ chi phÝ ngoµi x©y dùng. - Chi phÝ x©y dùng lµ toµn bé c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, lµ bé phËn c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng. - Chi phÝ ngoµi x©y dùng lµ toµn bé c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong lÜnh vùc ngoµi x©y dùng nh­ ho¹t ®éng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp phô trî, ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp phô trî… §Ó qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng néi dung cô thÓ, theo tõng ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ mét c¸ch khoa häc vµ hîp lý. §©y lµ mét yªu cÇu quan träng trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch, c«ng t¸c h¹ch to¸n vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh­ vËy, chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp x©y dùng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c chi phÝ, cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m). 1.2.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y dùng bao gåm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau c¶ vÒ néi dung, tÝnh chÊt, c«ng dông, vai trß cña nã trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Tõ ®ã, nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt tuú theo môc ®Ých vµ yªu cÇu kh¸c nhau cña c«ng t¸c qu¶n lý. Sau ®©y lµ nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i phæ biÕn. a. Ph©n lo¹i chi phÝ theo tÝnh chÊt kinh tÕ. Ph©n lo¹i chi phÝ theo tÝnh chÊt kinh tÕ lµ s¾p xÕp nh÷ng chi phÝ cã chung tÝnh chÊt kinh tÕ vµo mét yÕu tè, kh«ng kÓ chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë ®©u, dïng vµo môc ®Ých g× trong s¶n xuÊt s¶n phÈm. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®­îc chia lµm 7 yÕu tè: - YÕu tè chi phÝ nguyªn vËt liÖu: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô mµ doanh nghiÖp x©y dùng ®· sö dông trong kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi cïng víi nhiªn liÖu, ®éng lùc). - YÕu tè chi phÝ nhiªn liÖu ®éng lùc: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú cña doanh nghiÖp x©y dùng (trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). - YÕu tè chi phÝ tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l­¬ng: bao gåm toµn bé sè tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l­¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y dùng. - YÕu tè chi phÝ BHXH, BHYT, KPC§: ph¶n ¸nh sè trÝch cho c¸c quü BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn chøc trong doanh nghiÖp x©y dùng. - YÕu tè chi phÝ khÊu hao TSC§: ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao TSC§ ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng. - YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: bao gåm toµn bé sè tiÒn doanh nghiÖp ®· chi tr¶ vÒ c¸c lo¹i dÞch vô ®· mua tõ bªn ngoµi nh­ tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc, tiÒn b­u phÝ… phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - YÕu tè chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: bao gåm toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn nh­ ch­a ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Ph©n lo¹i chi phÝ theo tÝnh chÊt kinh tÕ gióp ta biÕt ®­îc nh÷ng chi phÝ g× ®· dïng vµo s¶n xuÊt vµ tû träng cña tõng chi phÝ ®ã lµ bao nhiªu ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n vµ chi phÝ s¶n xuÊt. Tõ ®ã, cung cÊp tµi liÖu ®Ó tæng hîp tÝnh to¸n. b. Ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé, chi phÝ ®­îc ph©n theo kho¶n môc. C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t­îng. Doanh nghiÖp x©y dùng th«ng th­êng bao gåm 4 kho¶n môc: - Chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp: gåm c¸c chi phÝ nguyªn vËt liÖu ph¸t sinh liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc x©y dùng hay l¾p ®Æt c¸c c«ng tr×nh. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: gåm c¸c kho¶n thï lao ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp x©y l¾p vµ phôc vô thi c«ng c«ng tr×nh. - Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng: ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc sö dông m¸y thi c«ng (vËt liÖu, nh©n c«ng…) nh»m thùc hiÖn khèi l­îng c«ng t¸c x©y dùng b»ng m¸y. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó thi c«ng c«ng tr×nh sau chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng. §©y lµ chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi tæ, ®éi, xÝ nghiÖp cña doanh nghiÖp x©y dùng. c. Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn. Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp x©y dùng ®­îc chia thµnh 2 lo¹i: chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú. - Chi phÝ s¶n phÈm: lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi gi¸ trÞ cña c¸c lo¹i s¶n xuÊt ®­îc s¶n xuÊt ra (chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung). Chi s¶n phÈm ®­îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm (kÕt chuyÓn gi¸ vèn). - Chi phÝ thêi kú: lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét thêi kú nµo ®ã, nã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn cña gi¸ trÞ s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®­îc mua nªn ®­îc xem lµ c¸c phÝ tæn, cÇn ®­îc khÊu trõ ra lîi tøc cña thêi kú mµ chóng ph¸t sinh. d. Ph©n lo¹i chi phÝ theo qu¶n lý víi khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh. BiÕn phÝ lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh, ch¼ng h¹n chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp… CÇn l­u ý r»ng, c¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i cã tÝnh cè ®Þnh. §Þnh phÝ lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ®æi vÒ tæng sè so víi khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh, ch¼ng h¹n c¸c chi phÝ khÊu hao TSC§, chi phÝ thuª mÆt b»ng, ph­¬ng tiÖn kinh doanh… C¸c chi phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu sè l­îng s¶n phÈm thay ®æi. e. Ph©n lo¹i chi phÝ theo qu¶n lý víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Chi phÝ trùc tiÕp: lµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ chØ ra cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Nh÷ng chi phÝ nµy cã thÓ tÝnh trùc tiÕp cho tõng ®èi t­îng. Chi phÝ trùc tiÕp th­êng bao gåm c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, vÒ nh©n c«ng trùc tiÕp. - Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ chi ra cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng mµ kh«ng thÓ t¸ch riªng cho bÊt kú ®èi t­îng nµo. §©y lµ nh÷ng chi phÝ chung chi ra ®Ó tæ chøc, phôc vô, ®iÒu hµnh, qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp… Ph©n lo¹i theo c¸ch nµy cã ý nghÜa trong viÖc x©y dùng ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t­îng mét c¸ch ®óng ®¾n, hîp lý. 1.2.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng. 1.2.2.1. Gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y dùng. Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hay khèi l­îng x©y dùng hoµn thµnh nghiÖm thu, bµn giao vµ ®­îc chÊp nhËn thanh to¸n. §èi víi c¸c doanh nghiÖp x©y dùng, gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p mang tÝnh c¸ biÖt. ë mçi c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hay khèi l­îng x©y l¾p sau khi ®· hoµn thµnh ®Òu cã mét gi¸ thµnh riªng. 1.2.2.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng. a. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. - Gi¸ thµnh dù to¸n: lµ tæng c¸c chi phÝ dù to¸n ®Ó hoµn thµnh khèi l­îng x©y dùng c«ng tr×nh ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vµ khung gi¸ quy ®Þnh ¸p dông theo tõng vïng l·nh thæ: + Gi¸ thµnh dù to¸n nhá h¬n gi¸ trÞ dù to¸n ë phÇn l·i ®Þnh møc: Gi¸ thµnh dù to¸n = Gi¸ trÞ dù to¸n - Lîi nhuËn ®Þnh møc - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: lµ chØ tiªu gi¸ thµnh ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b­íc vµo kú kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh dù to¸n g¾n víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp: Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch = Gi¸ thµnh dù to¸n - Møc h¹ gi¸ thµnh dù to¸n - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ chØ tiªu gi¸ thµnh ®­îc x¸c ®Þnh khi kÕt thóc kú kinh doanh trªn c¬ së hao phÝ thùc tÕ liªn quan ®Õn khèi l­îng x©y dùng hoµn thµnh bao gåm chi phÝ ®Þnh møc, v­ît ®Þnh møc vµ c¸c chi phÝ kh¸c. Gi¸ thµnh thùc tÕ ®­îc x¸c ®Þnh theo sè liÖu cña kÕ to¸n. b. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x­ëng): lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x­ëng, bé phËn s¶n xuÊt. C¸c chi phÝ s¶n xuÊt nh­ : chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung tÝnh cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt = Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú + Chi phÝ ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú - Gi¸ thµnh toµn bé (cßn gäi lµ gi¸ thµnh tiªu thô): lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh toµn bé = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt + Chi phÝ b¸n hµng s¶n phÈm ®ã + Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph©n bæ cho s¶n phÈm ®ã 1.2.2.3. Ph©n biÖt chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng. - VÒ mÆt l­îng: gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng th­êng kh«ng thèng nhÊt víi nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ bá ra trong kú cña ho¹t ®éng x©y l¾p, ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c trong doanh nghiÖp. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn khèi l­îng s¶n phÈm x©y dùng ®· hoµn thµnh trong kú. - VÕ mÆt chÊt: gi¸ thµnh c«ng tr×nh x©y dùng lµ chi phÝ cña mét ®èi t­îng x©y l¾p ®· hoµn thµnh bµn giao, cã gi¸ trÞ dù to¸n riªng, tøc lµ nã ®· ®­îc x· héi thõa nhËn gi¸ trÞ sö dông vµ nh­ vËy ®· thõa nhËn mäi chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra khèi l­îng ®ã. - Trong quan hÖ víi kú h¹ch to¸n: chi phÝ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi kú h¹ch to¸n nhÊt ®Þnh, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm nh÷ng chi phÝ chØ g¾n liÒn víi viÖc s¶n xuÊt vµ hoµn thµnh mét khèi l­îng dë dang cuèi kú. 1.2.2.4. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y dùng. Cã thÓ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm qua c«ng thøc sau: Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh = Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú + Chi phÝ ph¸t sinh trong kú - Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang (chi phÝ s¶n xuÊt dë dang) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng s¶n phÈm s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau cña mét qu¸ tr×nh h¹ch to¸n s¶n xuÊt, chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt h÷u c¬ víi nhau, lµm tiÒn ®Ò cho nhau, ®ång thêi cã sù kh¸c nhau v