Đề án Thực trạng hàng hoá trên thị trường chứng khoán và giải pháp tạo hàng hoá cho thị trường chứng khoán Việt Nam

Lêi nãi ®Çu §Êt n­íc phån vinh, ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi ngµy cµng c¶i thiÖn . §ßi hái ph¶i cã mét nÒn c«ng nghiÖp,n«ng nghiÖp ph¸t triÓn,khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn lµ con ®­êng sèng cña mäi d©n téc , chØ cã ph¸t triÓn nhanh, v÷ng ch¾c míi sím tho¸t khái nghÌo nµn,l¹c hËu,lÖ thuéc vµo n­íc ngoµi. Muèn ph¸t triÓn nhanh ph¶i cã ®ñ vèn ®Çu t­,®Æc biÖt lµ vèn trung h¹n vµ dµi h¹n. VËy vèn lµ ch×a kho¸ lµ ®iÒu kiÖn hµng ®Çu cña sù ph¸t triÓn. §èi víi n­íc ta lµ mét n­íc nghÌo nµn, l¹c hËu,muèn nhanh chãng tho¸t khái ®ãi nhgÌo ®ßi hái ph¶i cã vèn ®Çu t­ míi cã thÓ thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng CNH-H§H,t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn nhanh ,v÷ng ch¾c vµo thÕ kû XXI. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta ë xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp ,tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ch­a cao ,ch­a v÷ng ch¾c ,ngµnh tµi chÝnh cßn nhiÒu h¹n chÕ …®Ó thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ chóng ta ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn x©y dùng vµ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh tµi chÝnh trong n­íc,song song víi nã lµ thu hót nguån vèn trung vµ dµi h¹n vµo ®Çu t­ . Th¸ng 7 n¨m 2000 thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®êi lµ b­íc ®i quan träng ®Ó thu hót nguån vèn ®Çu t­ trong vµ n­íc ngoµi . ThÞ tr­êng chøng kho¸n ra ®êi ®· ®¸p øng phÇn nµo nhu cÇu vÒ vèn trung vµ dµi h¹n.Tuy nhiªn ho¹t ®éng thÞ tr­êng hiÖn nay cßn kÐm s«i ®éng mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng qu¸ Ýt. Em nhËn thÊy ®©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ mang tÝnh thêi sù .Do ®ã ®Ò ¸n cña em ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò: “Thùc tr¹ng hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ gi¶i ph¸p t¹o hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam.” §Ò ¸n gåm 3 ch­¬ng: - Ch­¬ng I : Lý luËn chung vÒ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. - Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. - Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m t¹o nhiÒu hµng ho¸ cho thÞtr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam . Nguån kiÕn thøc cña em cßn nhiÒu h¹n chÕ , em rÊt mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn ®Ó ®Ò ¸n ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy,c« gi¸o: - C« gi¸o : TrÇn ThÞ Léc ThÇy gi¸o : KiÒu H÷u ThiÖn - C¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn!§· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy! ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. I. ThÞ tr­êng chøng kho¸n, chøc n¨ng, vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n * Còng nh­ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng chøng kho¸n ra ®êi lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vÒ vèn trung vµ dµi h¹n cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ thóc ®Èy sù lu©n chuyÓn vèn mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng (theo quan hÖ cung cÇu): * Chøc n¨ng vµ vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n: ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i c¸c ch­bfs kho¸n ®­îc ph¸t hµnh vµ trao ®æi, thÞ tr­êng ra ®êi ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau: + Huy ®éng vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ: c¸c c«ng ty kinh doanh, chÝnh phñ vµ c¸ nh©n huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n b»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ dïng vèn ®ã ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi tiªu cña m×nh th«ng qua chøc n¨ng nµy mµ c¸c nguån vèn tiÕt kiÖm nhµn dçi ®­îc ®­a vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ra thu nhËp. + Cung cÊp m«i tr­êng ®Çu t­ cho c«ng chóng: trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n l­u th«ng nhiÒu lo¹i chøng kho¸n kh¸c nhau ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ lùa chän c¸c lo¹i chøng kho¸n phï hîp víi m×nh. + Cung cÊp kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c chøng kho¸n, thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc chøng kho¸n kh¸c nh»m t¨ng tÝnh hÊp dÉn vµ yÕu tè an toµn trong ®Çu t­ chøng kho¸n. + §¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c chØ sè trªn thÞ tr­êng mµ chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc ho¹t ®éng kinh doanh, tÝnh hiÖu qu¶ vµ gi¸ trÞ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ mét c¸ch chÝnh x¸c. + Gãp phÇn thùuc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, thÞ tr­êng chøng kho¸n thÓ hiÖn quan hÖ cung cÇu vèn dµi h¹n vµ gi¸ c¶ cña chøng kho¸n. Nh÷ng yÕu tè nµy ®¸nh gi¸ thùc lùc cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh phñ cã thÓ sö dông mét chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng nh»mh ®Þnh h­íng cho ®Çu t­ vµ ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ. Chøc n¨ng vµ vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc minh ho¹ qua s¬ ®å sau: Tµi chÝnh gi¸n tiÕp C CCccccC Tµi chÝnh trùc tiÕp II. Chøng kho¸n Mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o nªn sù ho¹t ®éng s«i ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. §ã lµ c«ng cô x¸c nhËn t­ c¸ch chñ së h÷u ®èi víi mét c«ng ty (cæ phiÕu), hay mèi quan hÖ chñ nî víi mét c«ng ty hay mét c¬ quan chÝnh phñ (tr¸i phiÕu), hoÆc x¸c nhËn c¸c quyÒn ®èi víi quyÒn së h÷u (thÓ hiÖn ë mét sè c«ng cô ph¸i sinh) C¸c chøng kho¸n ®­îc chia ra lµm 4 nhãm chÝnh lµ: - Cæ phiÕu (chøng kho¸n vèn - Equity Securities) - Tr¸i phiÕu (Chøng kho¸n nî - Debt Securities) - C¸c c«ng cô chuyÓn ®æi - C¸c c«ng cô ph¸i sinh. 1.Cæ phiÕu (Stock): Cæ phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n x¸c nhËn quyÒn së h÷u vµ lîi Ých hîp ph¸p ®èi víi thu nhËp vµ tµi s¶n cña mét coong ty cæ phÇn. Cæ phiÕu cã thÓ ®­îc ph¸t hµnh d­íi d¹ng chøng chØ vËt chÊt hoÆc bót to¸n ghi sæ. Cæ phiÕu thÓ hiÖn quan hÖ ®ång së h÷u gi÷a ng­êi ph¸t hµnh vµ ng­êi ®Çu t­. Khi cÇn huy ®éng vèn c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh cæ phiÕu lµ chÊp nhËn chia sÎ quyÒn së h÷u c«ng ty gi÷a nh÷ng ng­êi mua cæ phiÕu. Ng­êi mua cæ phiÕu tøc c¸c cæ ®«ng lµ ng­êi gãp vèn cho c«ng ty. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi chñ së h÷u mét c«ng ty, cæ ®«ng ®­îc h­ëng c¸c quyÒn ®èi víi c«ng ty víi møc ®é t­¬ng øng víi tû lÖ cæ phiÕu n¾m gi÷ (tøc lµ tû lÖ gãp vèn trong c«ng ty); ®ång thêi khi c«ng ty lµm ¨n thÊt b¹i, cæ ®«ng ph¶i g¸nh chiô thiÖt h¹i. * Tuú theo tiªu thøc ph©n lo¹i mµ cæ phiÕu ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau: 1.1. C¨n cø vµo quyÒn lîi mµ cæ ®«ng ®­îc h­ëng ng­êi ta chia cæ phiÕu thµnh 2 lo¹i c¬ b¶n lµ cæ phiÕu th­êng vµ cæ phiÕu ­u ®·i - Cæ phiÕu th­êng (Common Stock): NÕu mét c«ng ty chØ ®­îc phÐp ph¸t hµnh mét lo¹i cæ phiÕu, nã sÏ ph¸t hµnh cæ phiÕu th­êng. Cæ phiÕu th­êng mang l¹i nh÷ng quyÒn sau cho cæ ®«ng + QuyÒn h­ëng cæ tøc: Cæ phiÕu th­êng kh«ng quy ®Þnh møc cæ tøc tèi thiÓu hay tèi ®a mµ cæ ®«ng ®­îc nhËn. Tû lÖ còng nh­ h×nh thøc chi tr¶ cæ tøc cho cæ ®«ng tuú thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ vµo chÝnh s¸ch cña c«ng ty vµ do Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh. Nh­ vËy, thi nhËp mµ cæ phiÕu th­êng mang l¹i cho cæ ®«ng lµ thu nhËp kh«ng cè ®Þnh. Khi c«ng ty ph¶i thanh lý tµi s¶n, cæ ®«ng th­êng chØ ®­îc nhËn nh÷ng g× cßn l¹i sau khi c«ng ty trang tr¶ xong tÊt c¶ c¸c nghÜa vô nh­ thuÕ, nî vµ cæ phiÕu ­u ®·i. + QuyÒn mua cæ phiÕu míi: Khi c«ng ty ph¸t hµnh mét ®¬tj cæ phiÕu míi, c¸c cæ ®«ng hiÖn ®ang n¾m gi÷ cæ phiÕu th­êng cã quyÒn mua tr­íc cæ phiÕu míi tr­íc khi ®ît ph¸t hµnh ®­îc chµo b¸n ra c«ng chóng trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. QuyÒn nµy cho phÐp cæ ®«ng hiÖn h÷ duy tr× tû lÖ së h÷ cña m×nh trong c«ng ty. Mçi cæ phiÕu ®ang n¾m gi÷ mang l¹i cho cæ ®«ng mét quyÒn mua. Sè l­îng quyÒn cÇn cã ®Ó mua mét cæ phiÕu míi sÏ ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong tõng ®ît chµo b¸n, cïng víi gi¸ mua, thêi h¹n cña quyÒn mua vµ ngµy ph¸t hµnh cæ phiÕu míi. Cæ phiÕu th­êng ®­îc b¸n theo quyÒn víi gi¸ thÊp h¬n so víi gi¸ thÞ tr­êng hiÖn hµnh. C¸c quyÒn cã thÓ ®­îc tù do chuyÓn nh­îng trªn thÞ tr­êng. + QuyÒn bá phiÕu: Cæ ®«ng th­êng cã quyÒn bá phiÕu cho c¸c chøc vô qu¶n lý trong c«ng ty; cã quyÒn tham gia c¸c ®¹i héi cæ ®«ng vµ bá phiÕu quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng cña c«ng ty. NÕu kh«ng tham dù ®­îc, cæ ®«ng th­êng cã thÓ uû quyÒn cho ng­êi kh¸c thay mÆt hä biÓu quyÕt, theo chØ ®o¹ cña hä hoÆc tuú ý ng­êi ®­îc uû quyÒn. QuyÒn bá cæ phiÕu theo luËt ®Þnh cho phÐp mçi cæ ®«ng ®­îc bá sè phiÕu tèi ®a cho mçi øng cñe viªn b»ng sè phiÕu n¾m gi÷. VÝ dô: cæ ®«ng th­êng A ®ang n¾m gi÷ 100 cæ phiÕu cña c«ng ty B vµ sè øng cö viªn vµo Héi ®ång qu¶n trÞ lµ 3 ng­êi, th× trong ®¹i héi cæ ®«ng cæ ®«ng cã quyÒn bÇu cho mçi øng cö viªn víi sè phiÕu lµ 100 phiÕu. QuyÒn bá phiÕu tÝch luü cho phÐp cæ dodong ®­îc ph©n phèi sè phiÕu bÇu tuú ý m×nh, sè phiÕu ®ã b»ng sè øng cö viªn nh©n víi sè l­îng cæ phiÕu n¾m gi÷. VÝ dô: trong tr­êng hîp trªn, cæ ®«ng A cã thÓ dµnh tæng sè phiÕu cña m×nh ®Ó ph©n bæ tuú ý cho c¸c øng cö viªn; cã thÓ dån c¶ 300 phiÕu chØ cho 1 ng­êi. C¸ch nµy cã lîi cho c¸c cæ dodong nhá, v× hä cã thÓ tËp trung phiÕu ®Ó t¨ng thªm gi¸ trÞ quyÒn bá phiÕu cña m×nh. - Cæ phiÕu ­u ®·i (Preferred Stock): Cæ phiÕu ­u ®·i th­êng kh«ng cho cæ ®«ng quyÒn bá phiÕu, song l¹i Ên ®Þnh mét tû lÖ cæ tøc tèi ®a so víi mÖnh gi¸. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng, cæ ®«ng ­u ®·i sÏ nhËn ®­îc l­îng cæ tøc cè ®Þnh theo tû lÖ ®· Ên ®Þnh, trong tr­êng hîp c«ng ty kh«ng cã ®ñ lîi nhuËn ®Ó tr¶ theo tû lÖ ®ã, nã sÏ tr¶ theo kh¶ n¨ng cã thÓ nh­ng mét khi cæ ®«ng ­u ®·i ch­a ®­îc tr¶ cæ tøc th× cæ ®«ng th­êng còng ch­a ®­îc tr¶. Trong tr­êng hîp c«ng ty thanh lý tµi s¶n, cæ ®«ng ­u ®·i ®­îc ­u tiªn nhËn l¹i vèn tr­íc cæ ®«ng th­êng nh­ng sau tr¸i chñ. Do møc ®é ­u ®·i kh«ng gièng nhau nªn cæ phiÕu ­u ®·i cã thÓ ph©n chia thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau: + Cæ phiÕu ­u ®·i tÝch luü (Cumulative Preferred Stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mµ trong ®ã quy ®Þnh cæ tøc n¨m tr­íc kh«ng ®­îc tr¶ cã thÓ dån tÝch luü toµn bé hay tõng phÇn vµo n¨m sau. Doanh nghiÖp ph¶i hoµn tr¶ toµn bé sè cæ tøc ®­îc tÝch luü ®ã. + Cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng tÝch luü ( Non- Cumulative Preferred Stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cã l·i ®Õn ®©u tr¶ ®Õn ®ã, phÇn nî cæ tøc kh«ng ®­îc tÝch luü vµo n¨m sau. + Cæ phiÕu ­u ®·i dù phÇn (Participating Preferred Stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cam kÕt ngoµi cæ tøc ®­îc tr¶ hµng n¨m, nÕu doanh nghiÖp cßn l·i ch­a chia sÏ cho phÐp cæ ®«ng cña cæ phiÕu ­u ®·i tham dù chia sè tiÒn l·i ch­a chia nµy. + Cæ phiÕu ­u ®·i hoµn vèn (Redermable Preferred Stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp dµnh cho c¸c cæ ®«ng ­u ®·i quyÒn ®­îc hoµn vèn tr­íc cæ ®«ng th­êng khi doanh nghiÖp cã chñ tr­¬ng hoµn vèn. + Cæ phiÕu ­u ®·i thu håi (Callable Preferred Stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cã quyÒn thu håi (Call back) cæ phiÕu hoÆc tr¶ l¹i vèn cho cæ ®«ng hoÆc lµ ®æi l¹i cæ phiÕu ­u ®·i kh¸c cã møc tû suÊt cæ tøc phï hîp víi l·i suÊt chiÕt khÊu thÞ tr­êng. + Cæ phiÕu ­u ®·i cã ®¶m b¶o (Guaranteed Preferred Stock): lµ lo¹i cæ phiÕu mét ng­êi kh¸c ®øng ra cam kÕt b¶o l·nh thanh to¸n nÕu nh­ doanh nghiÖp ph¸t hµnh kh«ng thanh to¸n ®­îc. Ng­êi b¶o l·nh nµy th­êng lµ c«ng ty b¶o l·nh, Ng©n hµng, c«ng ty chøng kho¸n hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm tÝn dông. + Cæ phiÕu ­u ®·i h­ëng thô (Redeerblble Stock): lµ cæ phiÕu kh«ng vèn do doanh nghiÖp ph¸t hµnh cho c¸c cæ ®«ng ®­îc hoµn vèn cña cæ phiÕu th­êng hoÆc cæ phiÕu ­u ®·i. Cæ phiÕu h­ëng thô th­êng lµ cæ phiÕu ghi danh. Cæ ®«ng còng ®­îc quyÒn ph©n chia lîi nhuËn cña doanh nghiÖp nÕu nh­ doanh nghiÖp vÉn cßn lîi nhuËn gi÷ l¹i ch­a chia. MÆc dï ®· ®­îc doanh nghiÖp hoµn vèn nh­ng cæ ®«ng cæ phiÕu h­ëng thô vÉn ®­îc h­ëng c¸c quyÒn nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt lµ quyÒn bá phiÕu biÓu quyÕt. 1.2. Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt cña thu nhËp, cæ phiÕu bao gåm c¸c lo¹i sau: - Cæ phiÕu th­îng h¹ng: lµ cæ phiÕu cao cÊp do nh÷ng c«ng ty cã thµnh tÝch l©u dµi vµ liªn tôc vÒ lîi nhuËn vµ chi tr¶ cæ tøc, ph¸t hµnh. §ã lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty lín, cã tªn tuæi, æn ®Þnh vµ tr­ëng thµnh, cã tiÒm lùc tµi chÝnh to lín. - Cæ phiÕu t¨ng tr­ëng: lµ cæ phiÕu cña mét c«ng ty cã doanh sè, thu nhËp vµ thÞ phÇn ®ang t¨ng víi tèc ®é nhanh h¬n tèc ®é cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ nhnh h¬n møc trung b×nh cña ngµnh. C«ng ty nµy th­êng quan t©m ®Õn viÖc më réng vµ ®Õn lÜnh vùc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn do ®ã nã th­êng gi÷u l¹i phÇn lín lîi nhuËn ®Ó tµi trî cho viÖc më réng vµ nghiªn cøu vµ còng chÝnh v× thÕ th­êng tr¶ cæ tøc thÊp hoÆc kh«ng tr¶ cæ tøc. - Cæ phiÕu phßng vÖ: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty cã søc chèng ®ì víi suy tho¸i kinh tÕ.§Æc tr­ng cña nh÷ng c«ng ty nµy lµ møc ®é æn ®Þnh cña chóng trong nh÷ng thêi kú mµ toµn bé nÒn kinh tÕ suy tho¸i. §ã th­êng lµ nh÷ng c«ng ty thuéc khu vùc dÞch vô thiÕt yÕu (®iÖn, ga), c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu nh­ thuèc l¸, n­íc gi¶i kh¸t, b¸nh kÑo vµ thùc phÈm. - Cæ phiÕu thu nhËp: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty tr¶ l·i cao h¬n møc trung b×nh. Lo¹i cæ phiÕu nµy nãi chung cã søc hÊp dÉn ®èi víi nh÷ng ng­êi mua cæ phiÕu ®Ó cã thu nhËp th­êng xuyªn, ®Æc biÖt lµ ng­êi giµ, ng­êi vÒ h­u. - Cæ phiÕu chu kú: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty cã møc lîi nhuËn biÕn ®æi theo chu kú kinh doanh. Khi ®iÒu kiÖn kinh doanh tèt lªn, kh¶ n¨ng thu lîi cña c«ng ty phôc håi, gi¸ cæ phiÕu th­êng cña c«ng ty t¨ng. Khi ®iÒu kiÖn kinh doanh xÊu ®i, kinh doanh sa sót m¹nh, lîi nhuËn gi¶m vµ do ®ã gi¸ cæ phiÕu còng gi¶m. C¸c ngµnh kinh doanh cã tÝnh chÊt chu kú lµ thÐp, xi m¨ng, « t« ... - Cæ phiÕu thêi vô: lµ cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty mµ thu nhËp cña nã cã khuynh h­íng biÕn ®éng theo thêi vô mµ tiªu biÓu lµ c¸c c«ng ty b¸n lÎ. Doanh sè vµ lîi nhuËn cña nh÷ng c«ng ty nµy th­êng t¨ng lªn vµo nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong n¨m ( nh­ dÞp gi¸ng sinh,dÞp lÔ héi ...) HiÖn nay thÞ tr­êng cæ phiÕu ®­îc ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn : c¸c n­íc Ch©u ¢u (EU), NhËt, Mü, Cana®a, Hång K«ng (Trung quèc), Singapo ... C¸c lo¹i cæ phiÕu do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh còng rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng tõng lo¹i cæ phiÕu. Do ®ã nhµ ®Çu t­ cã thÓ dÔ dµng t×m kiÕm lo¹i cæ phiÕu tho¶ m·n môc ®Ých ®Çu t­ cña nhµ ®Çu t­. Tãm l¹i, cæ phiÕu c«ng ty rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Nã ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau tuú vµo gãc ®é chóng ta cÇn nghiªn cøu. Tuy nhyiªn cæ phiÕu ®­îc ph©n chia bÊt kú gãc ®é nµo th× vÉn ®¶m b¶o: “Cæ phiÕu lµ mét chøng th­ x¸c nhËn sù gãp vèn vµ quyÒn së h÷u phÇn vèn ®· gãp cña cæ ®«ng vµo doanh nghiÖp do doanh nghiÖp ph¸t hµnh vµ ®­îc chia l·i (gäi lµ cæ tøc) cña phÇn vèn ®· gãp theo quy ®Þnh cña doanh nghiÖp ®­îc h­ëng c¸c quyÒn do ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp quy ®Þnh” 2. Tr¸i phiÕu (Bond): * Tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n quy ®Þnh nghÜa vô cña ng­êi ph¸t hµnh (ng­êi ®i vay ) ph¶i tr¶ cho ng­êi n¾m gi÷ chøng kho¸n (ng­êi cho vay) mét kho¶n tiÒn x¸c ®Þnh, th­êng lµ trong nh÷ng kho¶ng thêi gian cô thÓ vµ ph¶i hoµn tr¶ kho¶n cho vay ban ®Çu khi nã ®¸o h¹n. * §Æc ®iÓm cña tr¸i phiÕu - Mét tr¸i phiÕu th«ng th­êng cã 3 ®Æc tr­ng chÝnh: +MÖnh gi¸ tr¸i phiÕu (face of value, far value, maturity value). + L·i suÊt ®Þnh kú (coupon). + Thêi h¹n cña tr¸i phiÕu (Maturity). - Tr¸i phiÕu thÓ hiÖn quan hÖ chñ nî - con nî gi­· ng­êi ph¸t hµnh vµ ng­êi ®Çu t­ : Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu lµ ®i vay vèn, mua tr¸i phiÕu lµ cho ng­êi ph¸t hµnh vay vèn, nh­ vËy tr¸i chñ lµ chñ nî cña ng­êi ph¸t hµnh. Lµ chñ nî, ng­êi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu (tr¸i chñ) cã quyÒn ®ßi c¸c kho¶n thanh to¸n theo cam kÕt vÒ khèi l­îng vµ thêi h¹n, song kh«ng cã quyÒn tham gia vµo nh÷ng vÊn ®Ò cña bªn ph¸t hµnh. - L·i suÊt cña tr¸i phiÕu rÊt kh¸c nhau, ®­îc quy ®Þnh bëi c¸c yÕu tè: cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng tÝn dông, møc rñi ro cña mçi nhµ ph¸t hµnh vµ cña tõng ®ît ph¸t hµnh, thêi gian ®¸o h¹n cña tr¸i phiÕu. YÕu tè cèt lâi quy ®Þnh l·i suÊt cña tõng tr¸i phiÕu lµ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. L­îng cung cÇu vèn ®ã l¹i phô thuéc vµo chu kú kinh tÕ, ®éng th¸i chÝnh s¸ch cña NHTW, møc ®é th©m hôt ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ vµ ph­¬ng thøc tµi trî th©m hôt ®ã. CÊu tróc rñi ro cña l·i suÊt sÏ quy ®Þnh l·i suÊt cña mçi tr¸i phiÕu cô thÓ ®­îc x¸c ®Þnh theo tæng møc rñi ro cña tr¸i phiÕu ®ã, rñi ro cµng lín l·i suÊt cµng cao. NÕu c¸c tr¸i phiÕu cã møc rñi ro nh­ nhau, nh×n chung thêi gian ®¸o h¹n cµng dµi th× l·i suÊt cµng cao. * Tuú theo tiªu thøc ph©n lo¹i mµ tr¸i phiÕu ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau: 2.1.C¨n cø vµo danh tÝnh cña tr¸i phiÕu chia ra lµm hai lo¹i: * Tr¸i phiÕu v« danh (Bearer Bond): lµ tr¸i phiÕu kh«ng mang tªn tr¸i chñ c¶ trªn chøng chØ còng nh­ sæ s¸ch cña ng­êi ph¸t hµnh. Nh÷ng tr¸i phiÕu tr¶ l¹i ®Ýnh theo tê chøng chØ vµ khi ®Õn h¹n tr¶ l·i, ng­êi gi÷ tr¸i phiÕu chØ viÖc xÐ ra vµ mang tíi Ng©n hµng nhËn l·i vµ khi tr¸i phiÕu ®¸o h¹n ng­êi n¾m gi÷ nã mang chøng chØ tíi Ng©n hµng ®Ó nhËn l¹i kho¶n cho vay. * Tr¸i phiÕu ghi danh (Name Bond, Registered Bond):lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã ghi tªn vµ ®Þa chØ cña tr¸i chñ, trªn chøng chØ vµ trªn sæ cña ng­êi ph¸t hµnh. H×nh thøc ghi danh cã thÓ chØ thùc hiÖn cho phÇn vèn gèc, còng cã thÓ lµ ghi danh toµn bé c¶ gèc lÉn l·i. D¹ng ghi danh toµn bé mµ ®ang ngµy cµng phæ biÕn lµ h×nh thøc ghi sæ. Tr¸i phiÕu ghi sæ hoµn toµn kh«ng cã d¹ng vËt chÊt, quyÒn së h÷u ®­îc x¸c nhËn b»ng viÖc l­u gi÷ tªn vµ ®Þa chØ cña chñ së h÷u trªn m¸y tÝnh. 2.2. C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh: * Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ (Goverment Bond): lµ nh÷ng tr¸i phiÕu do ChÝnh phñ ph¸t hµnh. ChÝnh phñ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu (hay c¸c c«ng cô nî nãi chung) nh»m môc ®Ých bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch; tµi trî cho c¸c ch­¬ng tr×nh c«ng Ých hoÆc lµm c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng cã rñi ro thanh to¸n vµ cñng lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã tÝnh thanh kho¶n cao. Do ®Æc ®iÓm ®ã l·i suÊt cña Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®­îc xem lµ l·i suÊt chuÈn ®Ó lµm c¨n cø Ên ®Þnh l·i suÊt cña c¸c c«ng cô nî kh¸c cã cïng kú h¹n. * Tr¸i phiÕu c«ng tr×nh: lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn cho nh÷ng môc ®Ých cô thÓ, th­êng lµ ®Ó x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng hay c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng. Tr¸i phiÕu nµy cã thÓ do ChÝnh phñ TW hoÆc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ph¸t hµnh. * Tr¸i phiÕu c«ng ty (Corporate Bond): lµ nh÷ng tr¸i phiÕu do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh ®Ó vay vèn dµi h¹n. - §Æc ®iÓm chung cña tr¸i phiÕu c«ng ty lµ: + Ng­êi n¾m gi÷ ®­îc tr¶ l·i ®Þnh kú vµ tr¶ gèc khi ®¸o h¹n, song kh«ng ®­îc tham dù vµo c¸c quyÕt ®Þnh cña c«ng ty (còng cã nh÷ng tr¸i phiÕu kh«ng tr¶ l·i ®Þnh kú, ng­êi mua ®­îc mua d­íi mÖnh gi¸ vµ khi ®¸o h¹n ®­îc nhËn l¹i mÖnh gi¸). + Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc thanh lý, tr¸i phiÕu ®­îc ­u tiªn thanh to¸n tr­íc c¸c cæ phiÕu. + Cã nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ kÌm theo hoÆc nhiÒu h×nh thøc ®¶m b¶o cho kho¶n vay. - Tr¸i phiÕu c«ng ty bao gåm nhiÒu lo¹i: + Tr¸i phiÕu cã ®¶m b¶o (Secured Bond) ®©y lµ tr¸i phiÕu ®­îc ®¶m b¶o b»ng nh÷ng tµi s¶n thÕ chÊp cô thÓ. Ng­êi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu nµy ®­îc b¶o vÖ ë møc ®é cao trong tr­êng hîp c«ng ty ph¸ s¶n v× hä cã quyÒn ®ßi nî ®èi víi mét tµi s¶n cô thÓ. Tµi s¶n thÕ chÊp th­êng lµ bÊt ®éng s¶n, c¸c thiÕt bÞ (m¸y bay, tµu löa). + Tr¸i phiÕu kh«ng b¶o ®¶m: tr¸i phiÕu tÝn chÊp kh«ng ®­îc ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n mµ ®­îc ®¶m b¶o b»ng uy tÝn cña c«ng ty. NÕu c«ng ty bÞ ph¸ s¶n nh÷ng tr¸i chñ cña tr¸i phiÕu nµy ®­îc gi¶i quyÕt quyÒn lîi sau c¸c tr¸i chñ cã b¶o ®¶m nh­ng tr­íc cæ ®«ng. C¸c tr¸i phiÕu tÝn chÊp cã thÓ chuyÓn ®æi cho phÐp tr¸i chñ ®­îc quyÒn chuyÓn tr¸i phiÕu thµnh cæ phiÕu th­êng cu¶ c«ng ty ph¸t hµnh. Tuú theo quy ®Þnh, viÖc chuyÓn ®æi cã thÓ tiÕn hµnh vµo bÊt cø thêi ®iÓm nµo hoÆc chØ vµo nh÷ng thêi ®iÓm cô thÓ x¸c ®Þnh. Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, mçi ®ît tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh cã thÓ ®­îc g¾n kÌm theo nh÷ng ®Æc tÝnh riªng kh¸c n÷a nh»m ®¸p øng nhu cÇu cô thÓ cña mét bªn nµo ®ã. Cô thÓ lµ: .Tr¸i phiÕu cã thÓ mua l¹i :cho phÐp ng­êi ph¸t hµnh mua l¹i chøng kho¸n tr­íc khi ®¸o h¹n khi thÊy cÇn thiÕt.§Æc tÝnh nµy t¹o thuËn lîi cho phÝa ng­êi ph¸t hµnh , nh­ng l¹i bÊt lîi cho ng­êi ®Çu t­ vµ v× thÕ lo¹i tr¸i phiÕu nµy cã thÓ cã l·i suÊt cao h¬n so víi nh÷ng tr¸i phiÕu kh¸c cïng thêi h¹n .Tr¸i phiÕu cã thÓ b¸n l¹i: cho phÐp ng­êi n¾m gi÷ tr¸i phiÕu ®­îc quyÒn b¸n l¹i tr¸i phiÕu cho bªn ph¸t hµnh tr­íc khi tr¸i phiÕu ®¸o h¹n . QuyÒn chñ ®éng trong tr­êng hîp nµy thuéc vÒ nhµ ®Çu t­ do ®ã l·i suÊt nµy cã thÓ thÊp h¬n so víi tr¸i phiÕu cã cïng thêi h¹n . .Tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi cho phÐp ng­êi n¾m gi÷ nã cã thÓ chuyÓn ®æi tr¸i phiÕu thµnh cæ phiÕu th­êng ,tøc lµ thay ®æi t­ c¸ch tõ ng­êi chñ nî thµnh ng­êi chñ së h÷u cña c«ng ty ( lo¹i tr¸i phiÕu nµy thuéc nhãm hµng ho¸ chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn ®æi sÏ ®­îc ®Ò cËp ë phÇn III ). * HiÖn nay, tr¸i phiÕu lµ mét trong nh÷ng lo¹i hµng ho¸ kh«ng thÓ thiÕu trªn t