Đề tài Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thu bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội Quận Long Biên

MỤC LỤC Trang DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT: 5 MỞ ĐẦU 6 CHƯƠNG I: LÝ THUYẾT CHUNG VỀ BHXH 8 1. Lý thuyết chung về BHXH 8 1.1. Khái niệm về BHXH 8 1.2. Bản chất của BHXH 10 1.3. Đối tượng của BHXH 11 1.4. Chức năng của BHXH 12 1.5. Tính chất của BHXH 14 2. Sơ lược về lịch sử hình thành BHXH và những quan điểm cơ bản về BHXH 15 2.1. Sơ lược về lịch sử hình thành BHXH 15 2.1.1. Lịch sử phát triển của BHXH ở trên thế giới 15 2.1.2. Lịch sử phát triển của BHXH ở Việt Nam 16 2.2. Một số quan điểm cơ bản về BHXH 18 2.2.1. Chính sách BHXH là bộ phận quan trọng nhất trong chính sách xã hội 18 2.2.2. Người sử dụng lao động phải có trách nhiệm và nghĩa vụ đóng góp vào quỹ BHXH để bảo hiểm cho người lao động 19 2.2.3. Mọi người lao động đếu được bình đẳng về nghĩa vụ và quyền lợi đối với BHXH 19 2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức trợ cấp BHXH 20 2.2.5. Nhà nước quản lý thống nhất và tổ chức bộ máy thực hiện chính sách BHXH 21 3. Công tác thu quỹ BHXH 22 3.1. Một số nội dung liên quan đến quỹ BHXH 22 3.1.1. Khái niệm và đặc điểm của quỹ BHXH 22 3.1.2. Mục đích sử dụng quỹ 25 3.1.3. Nguồn hình thành quỹ BHXH 26 3.2. Hệ thống các chế độ BHXH trên thế giới và các chế độ áp dụng ở Việt Nam 28 3.2.1. Hệ thống các chế độ BHXH ở trên thế giới 28 3.2.2. Các chế độ BHXH ở Việt Nam 30 3.3. Vai trò của công tác thu BHXH 31 3.4. Mức đóng góp và một số phương pháp xác định mức đóng góp BHXH 32 3.4.1. Mức đóng góp BHXH 32 3.4.2. Một số phương pháp xác định mức đóng góp BHXH 33 3.5. Một số phương thức thu phí BHXH 35 3.6. Tổ chức và phân cấp quản lý thu BHXH ở Việt Nam 36 3.7. Quy trình quản lý tiền thu BHXH 38 CHƯƠNG III: CÔNG TÁC THU BHXH TẠI CƠ QUAN BHXH QUẬN LONG BIÊN 43 1. Giới thiệu sơ lược về BHXH Thành phố Hà Nội 43 2. Giới thiệu sơ lược về BHXH quận Long Biên 44 2.1. Quá trình hình thành và phát triển 44 2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHXH quận Long Biên 45 2.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH quận Long Biên 46 3. Tổ chức thực hiện thu và quy trình thu ở BHXH quận Long Biên 51 3.1. Tổ chức thực hiện thu BHXH tại BHXH quận Long Biên 51 3.2. Quy trình thu thu BHXH tại BHXH quận Long Biên 54 4. Kết quả thu quỹ BHXH tại BHXH quận Long Biên 58 4.1. Kết quả thu BHXH 58 4.1.1. Kêt quả thu BHXH bắt buộc 58 4.1.2. Kết quả thu BHXH theo khối loại hình quản lý 60 4.1.3. Cơ cấu lao động tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH quận Long Biên 62 4.1.4. Cơ cấu đơn vị tham gia BHXH bắt buộc tại BHXH quận Long Biên 64 4.2. Kết quả thu BHYT tự nguyện 66 5. Thực trạng về công tác quản lý thu tại BHXH quận Long Biên 67 5.1. Về công tác cấp sổ 67 5.2. Tình hình nợ đọng tiền BHXH tại BHXH quận Long Biên 68 6. Đánh giá kết quả hoạt động thu 69 6.1. Những thành tích đã đạt được 69 6.2. Những vấn đề còn tồn tại trong công tác thu BHXH tại BHXH quận Long Biên 71 CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THU BHXH TẠI BHXH QUẬN LONG BIÊN – HÀ NỘI 74 1. Phương hướng nhiệm vụ của BHXH quận Long Biên trong thời gian tới 74 2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thu BHXH 75 2.1. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thu BHXH tại quận Long Biên 75 2.1.1. Bồi dưỡng và nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ BHXH 71 2.1.2. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về BHXH 77 2.1.3. Tích cực đổi mới và tăng cường công tác thu 80 2.1.4. Phối hợp chặt chẽ với các ban ngành có liên quan trong khi thực hiện thu BHXH 81 2.1.5. Đẩy mạnh hoạt động kiểm tra giám sát công tác thu 82 2.1.6. Tích cực vận động các DN NQD tham gia BHXH 84 2.2. Một số kiến nghị với cơ quan Nhà nước 85 2.2.1. Hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật 85 2.2.2. Xây dựng các chính sách để mở rộng đối tượng và hình thức tham gia BHXH 86 2.2.3. Có chính sách đầu tư quỹ BHXH phù hợp 87 2.2.4. Tăng cường sự lãnh đạo, kiểm tra thực hiện các chế độ BHXH của các cơ quan chính quyền 88 2.3. Kiến nghị đối với BHXH Việt Nam 88 2.3.1. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu 88 2.3.2. Hoàn thiện công tác quản lý thu và quy trình thu 89 KẾT LUẬN 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 PHỤ LỤC 94 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước DN NQD : Doanh nghiệp ngoài quốc doanh HCSN : Hành chính sự nghiệp ILO : Tổ chức lao động quốc tế TNLĐ : Tai nạn lao động MỞ ĐẦU BHXH là chính sách quan trọng trong hệ thống các chính sách của Đảng và Nhà nước ta. Thực hiện tôt chính sách BHXH, chăm sóc tốt cho người dân sẽ góp phần đảm bảo an sinh xã hội, ổn định chính trị, từ đó đẩy mạnh sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Nhận thức rõ vai trò của BHXH nên sau khi Nhà nước đã nhanh chóng ban hành các văn bản tạo tiền đề thành lập hệ thống BHXH và đến năm 1995 hệ thống ngành BHXH đã chính thức ra đời. Sau đó đến năm 2007 Nhà nước đã áp dụng bộ luật BHXH để thống nhất việc thực hiện BHXH trong cả nước. Hiện nay, Nhà nước ta đang cố gắng để thực hiện mục tiêu đến năm 2010 triển khai BHXH cho toàn dân. Trong các khâu của BHXH thì công tác thu là một khâu quan trọng, đảm bảo sự cân đối của quỹ BHXH. Và để quỹ BHXH được cân đối và ổn định lâu dài thì làm tốt công tác thu là một trong những giải pháp mang tính cơ bản nhất. Thu BHXH ở đây không phải là thu cho ngành BHXH mà là thu để bảo vệ quyền lợi cho người lao động. Là một sinh viên của trường Đại học Kinh tế quốc dân, trong quá trình học tập tại trường đã được lĩnh hội các kiến thức cơ bản về BHXH cũng như nhận thức được tầm quan trọng của BHXH nói chung và của công tác thu BHXH nói riêng. Tuy nhiên, trong quá trình thực tập tại cơ quan BHXH quận Long Biên, em thấy còn một số vấn đề tồn tại xung quanh công tác thu BHXH. Có những vấn đề mang tính hệ thống xuất phát từ những nguyên nhân khách quan, có những vấn đề riêng biệt mang tính xuất phát từ những nguyên nhân chủ quan. Do vậy, để công tác thu ngày càng mang lại hiệu quả cao thì cần phải giải quyết những vấn đề còn đang tồn tại này. Xuất phát từ những lý do trên em đã lựa chọn đề tài “Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thu BHXH tại BHXH Quận Long Biên” làm đề tài nghiên cứu trong chuyên đề thực tập. Kết cấu của chuyên đề gồm ba phần: Chương I: Lý thuyết chung về BHXH và công tác thu BHXH. Chương II: Công tác thu BHXH tại cơ quan BHXH quận Long Biên. Chương III: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thu BHXH tại BHXH quận Long Biên. Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chuyên đề không thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự góp ý của thầy cô và các bạn. Em xin trân thành cảm ơn. CHƯƠNG I: LÝ THUYẾT CHUNG VỀ BHXH VÀ CÔNG TÁC THU BHXH Lý thuyết chung về BHXH Khái niệm về BHXH. Ngay từ khi mới xuất hiện, để tồn tại và phát triển, trước hết con người phải ăn, phải mặc, ở và đi lại v.v… Và để thỏa mãn những nhu cầu tối thiểu này, người ta phải lao động để tạo ra những sản phẩm cần thiết. Khi lượng sản phẩm được tạo ra ngày càng nhiều thì đời sống con người ngày càng đầy đủ và hoàn thiện hơn, xã hội ngày càng văn minh hơn. Do đó, việc thỏa mãn những nhu cầu sinh sống và phát triển của con người phụ thuộc vào chính khả năng lao động của họ. Tuy nhiên trên thực tế, không phải lúc nào con người cũng chỉ gặp thuận lợi có đầy đủ thu nhập và các điều kiện sống bình thường, Ngược lại, có rất nhiều trường hợp khó khăn, bất lợi, ngẫu nhiên phát sinh làm cho người ta bị giảm hoặc mất thu nhập hoặc các điều kiện phát sinh khác. Chẳng hạn như, bị ốm đau bất ngờ hay bị tai nạn trong lao động, mất việc làm hay khi tuổi già khả năng lao động và khả năng tự phục vụ suy giảm… Khi rơi vào những trường hợp như vậy, các nhu cầu cần thiết không vì thế mà mất đi, trái lại còn có cái tăng lên, thậm chí còn xuất hiện thêm một số nhu cầu mới như: Cần được khám chữa bệnh và điều trị khi ốm đau, tai nạn, thương tật cần có người chăm sóc nuôi dưỡng … Bởi vậy, muốn tồn tại và ổn định cuộc sống, con người và xã hội loài người phải tìm ra và trên thực tế đã tìm ra rất nhiều cách giải quyết khác nhau như: Sẻ chia, đùm bọc lẫn nhau trong nội bộ cộng đồng, đi vay, đi xin hoặc dựa vào sự cứu trợ của Nhà nước hay của các tổ chức khác… Rõ ràng những cách đó là hoàn toàn thụ động, không chắc chắn và có nhiều rủi ro, bất ngờ. Khi nền kinh tế hàng hóa phát triển, việc thuê mướn lao động trở nên phổ biến thì mối quan hệ giữa người làm thuê và giới chủ cũng trở nên phức tạp và rắc rối. Lúc đầu, người chủ chỉ cam kết trả công lao động, nhưng sau đó đã phải cam kết cả việc bảo đảm cho người lao động có số thu nhập nhất định để họ trang trải cho những nhu cầu thiết yếu nhất khi không may bị ốm đau, tai nạn… Trên thực tế, nhiều lúc các trường hợp trên không xảy ra và tất nhiên người chủ không phải chi trả một đồng nào. Nhưng cũng có những trường hợp xảy ra dồn dập, buộc họ phải trả ra một khoản tiền lớn hơn mà họ thực sự không muốn. Vì thế, mâu thuẫn chủ – thợ xuất hiện, giới thợ thì liên kết với nhau đấu tranh buộc giới chủ thực hiện các cam kết. Cuộc đấu tranh này diễn ra ngày một lớn hơn và có tác động đến nhiều mặt của đời sống kinh tế – xã hội. Bởi vậy, Nhà nước đã phải đứng ra can thiệp và điều hòa mâu thuẫn đó bằng cách buộc cả giới chủ và giới thợ phải đóng góp một khoản tiền nhất định hàng tháng đã được tính toán chặt chẽ dựa trên cơ sở xác suất rủi ro xảy ra với người làm thuê. Số tiền đóng góp đó đã hình thành nên một quỹ tiền tệ tập trung trên phạm vi toàn quốc gia, quỹ này còn được bổ sung từ Ngân sách Nhà nước khi cần thiết khi gặp những biến cố bất lợi. Toàn bộ những hoạt động cộng với những mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ trên được thế giới quan niệm là BHXH đối với người lao động. Như vậy, “BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với người lao động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung nhằm đảm bảo đời sống cho người lao động và gia đình họ, góp phần đảm bảo an toàn xã hội”. Bản chất của BHXH. Bản chất của BHXH được thể hiện ở một số nội dung chủ yếu sau: Một là, BHXH là nhu cầu khách quan, đa dạng và phức tạp của xã hội, nhất là trong xã hội mà các hoạt động sản xuất hàng hóa diễn ra theo cơ chế thị trường, các mối quan hệ thuê mướn lao động phát triển đến một mức độ nhất định nào đó. Kinh tế ngày càng phát triển thì BHXH ngày càng đa dạng và hoàn thiện. Vì thế, có thể nói rằng kinh tế chính là nền tảng của BHXH hay BHXH không vượt quá trạng thái kinh tế của mỗi nước. Hai là, mối quan hệ giữa các bên trong BHXH phát sinh trên cơ sở nền tảng là quan hệ lao động giữa 3 bên: Bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên được BHXH. Bên tham gia BHXH có thể là người lao động hoặc có cả người lao động và người sử dụng lao động. Bên BHXH (bên nhận nhiệm vụ BHXH) thông thường là các cơ quan chuyên trách do Nhà nước lập ra và được Nhà nước bảo trợ. Bên được BHXH chính là những người lao động và gia đình của họ khi có đủ các điều kiện ràng buộc cần thiết. Ba là, những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm trong BHXH có thể là các rủi ro ngẫu nhiên trái với ý muốn chủ quan của con người như: Ốm đau, tai nạn lao động… hoặc cũng có thể là những trường hợp xảy ra không hoàn toàn ngẫu nhiên như: Tuổi già, thai sản… Đồng thời những biến cố đó có thể xảy ra cả trong quá trình và ngoài quá trình lao động. Bốn là, phần thu nhập của người lao động bị giảm hoặc mất đi khi gặp phải các biến cố, rủi ro sẽ được bù đắp hoặc thay thế từ một nguồn quỹ tiền tệ tập trung được tích tụ lại. Nguồn quỹ này do các bên tham gia BHXH đóng là chủ yếu, ngoài ra còn nhận được sự hỗ trợ một phần từ Nhà nước. Năm là, mục tiêu của BHXH là nhằm thỏa mãn những nhu cầu thiết yếu của người lao động trong trường hợp họ bị giảm hoặc mất thu nhập, mất việc làm. Những mục tiêu này đã được tổ chức lao động quốc tế cụ thể hóa như sau: + Đền bù cho người lao động những khoản thu nhập bị mất để họ đảm bảo các nhu cầu thiết yếu của cuộc sống. + Chăm sóc sức khỏe và chống lại các loại bệnh tật. + Xây dựng điều kiện sống để đáp ứng các nhu cầu của dân cư, các nhu cầu đặc biệt của người già, của người tàn tật và trẻ em. Đối tượng của BHXH. Mặc dù BHXH đã ra đời từ rất lâu (từ những giữa năm của thế kỷ 19), nhưng đến nay vẫn chưa có sự thống nhất về đối tượng của BHXH, vẫn tồn tại nhiều quan điểm, đôi khi còn có sự nhầm lẫn giữa đối tượng BHXH và đối tượng tham gia BHXH . BHXH là một hệ thống đảm bảo khoản thu nhập bị giảm hoặc bị mất đi do người lao động bị giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc vì những nguyên nhân như đau ốm, tai nạn, già yếu… Vì vậy, đối tượng của BHXH chính là thu nhập của người lao động bị biến động giảm hoặc bị mất đi do bị giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm của những người lao động tham gia BHXH. Đối tượng tham gia BHXH chính là người lao động và người sử dụng lao động. Tuy vậy, tùy theo điều kiện phát triển kinh tế – xã hội của từng nước khác nhau mà đối tượng này có thể là tất cả hoặc là một bộ phận những người lao động nào đó. Nếu xem xét trên mối quan hệ ràng buộc trong BHXH, ngoài người lao động còn có người sử dụng lao động và các cơ quan BHXH, dưới sự bảo trợ của Nhà nước. Trách nhiệm của người sử dụng lao động là đóng góp vào quỹ BHXH để bảo hiểm cho những người lao động mà họ sử dụng. Còn các cơ quan BHXH, nhận sự đóng góp từ phía người lao động và người sử dụng lao động phải có trách nhiệm trong việc quản lý và sử dụng quỹ tiền tệ để thực hiện các công việc về BHXH đối với người lao động. Mối quan hệ ràng buộc này cũng chính là đặc trưng của riêng BHXH. BHXH có tồn tại và phát triển một cách và bền vững hay không chính là nhờ vào mối quan hệ này. Chức năng của BHXH. Như trong giáo trình BHXH thì BHXH có bốn chức năng chủ yếu sau: “Thứ nhất, thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động tham gia bảo hiểm khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do mất khả năng lao động hoặc mất việc làm”. Sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp này chắc chắn sẽ xảy ra, vì suy cho cùng, người lao động khi đến độ tuổi hết tuổi lao động theo quy định của BHXH, họ sẽ mất khả năng lao động. Trong trường hợp mất việc làm hoặc mất khả năng lao động tạm thời dẫn đến làm giảm hoặc mất thu nhập, người lao động cũng sẽ nhận được trợ cấp từ BHXH, mức trợ cấp phụ thuộc vào các điều kiện cần thiết, thời điểm , thời hạn được hưởng phải đúng theo quy định của pháp luật. Đây chính là chức năng cơ bản nhất của BHXH, nó sẽ quyết định nhiệm vụ, tính chất và cả cơ chế hoạt động của BHXH. “Thứ hai, tiến hành phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những người lao động tham gia BHXH. Tham gia BHXH không chỉ có những người lao động mà còn có những người sử dụng lao động. Các bên tham gia đều phải đóng góp vào quỹ BHXH”. Quỹ này được dùng để trợ cấp cho người lao động tham gia khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập. Số lượng người bị giảm hoặc mất thu nhập chiếm một số lượng nhỏ, còn số lượng người đóng góp vào quỹ BHXH lại lớn, do đó, theo quy luật số đông bù số ít, BHXH đã thực hiện được việc phân phối lại thu nhập giữa những người có thu nhập cao và những người có thu nhập thấp, giữa những người khỏe mạnh, đang làm việc có thu nhập và những người ốm yếu, phải nghỉ việc bị mất hoặc giảm thu nhập… Thực hiện chức năng này cũng có nghĩa là BHXH đã góp phần thực hiện công bằng xã hội. “Thứ ba, BHXH góp phần kích thích người lao động hăng hái làm việc nâng cao năng suất lao động cá nhân và nâng cao năng suất lao động xã hội”. Khi khỏe mạnh, người lao động tham gia lao động và được người chủ trả công để trang trải cuộc sống nhưng khi ốm yếu, thai sản hay khi tuổi già người lao động không thể làm việc được thì họ đã có BHXH trợ cấp thay thế nguồn thu nhập bị mất. Vì vậy, cuộc sống của họ cũng như của gia đình họ vẫn được đảm bảo ổn định. Vì thế, người lao động có thể yên tâm lao động, làm việc gắn bó với nơi làm việc và với công việc, từ đó họ có thể tích cực lao động nâng cao năng suất lao động và hiệu quả kinh tế. Chức năng này đóng vai trò như một đòn bẩy kinh tế kích thích người lao động nâng cao năng suất lao động cá nhân và nâng cao năng suất lao động xã hội. “Thứ tư, gắn bó lợi ích giữa người lao động và người sử dụng lao động, giữa người lao động với xã hội” . Từ trước đến nay, trong thực tế lao động sản xuất, giữa người lao động và người sử dụng lao động có tồn tại những mâu thuẫn nội tại, khách quan về tiền lương, về thời gian lao động … nhưng khi BHXH xuất hiện nó đã giải quyết và điều hòa được những mâu thuẫn đó. Người lao động cảm thấy mình được bảo vệ, những rủi ro được giàn trải, cuộc sống gia đình được ổn định. Còn người sử dụng lao động thì thấy mình có lợi vì các hoạt động sản xuất diễn ra bình thường, tránh được những xáo trộn không cần thiết. Từ đó, BHXH đã làm cho họ hiểu nhau hơn và gắn bó lợi ích được với nhau. Tính chất của BHXH . BHXH và đời sống của người lao động luôn đi liền với nhau, do đó, nó có một số tính chất cơ bản như sau: “Tính tất yếu khách quan trong đời sống xã hội. BHXH có tính ngẫu nhiên phát sinh, không đồng đều theo thời gian và không gian. BHXH vừa có tính kinh tế, vừa có tính xã hội, đồng thời còn có tính dịch vụ.” Sau đây chúng ta sẽ xem xét cụ thể hơn về các tính chất trên của BHXH : Đầu tiên, là tính tất yếu khách quan của BHXH. Như chúng ta đã biết, trong quá trình lao động, người lao động có thể gặp phải những b