Chấn thương răng là một cấp cứu hay gặp trong thực hành nha khoa.
Trên thếgiới, khoảng 1/4 sốtai nạn gây tổn thương ởrăng [1]. Trong đó, chấn
thương bật răng khỏi huyệt ổrăng chiếm 0,5 - 16% trong chấn thương răng,
tổn thương thường gặp ởnhóm răng cửa hàm trên và tập trung chủyếu ở2
răng cửa giữa với tỷlệ87,1%, độtuổi thường gặp từ7 - 18 tuổi [1], [2]. Ở
Việt Nam, theo nghiên cứu của tác giảNguyễn Phú Thắng, tỷlệnày là 5,6% [3].
Khi răng bịbật khỏi huyệt ổrăng, có hai thái độxửlý: một là chấp nhận
mất răng, sau này khắc phục bằng các loại phục hình nhưlàm răng giảtháo lắp,
răng giảcố định, cắm implant Hai là cắm lại răng vào huyệt ổrăng. Trong
hai giải pháp trên, cắm lại răng là lựa chọn điều trịtốt nhất, trảlại cho bệnh
nhân chức năng, thẩm mỹ, đảm bảo giữnguyên vẹn thểtích xương hàm xung
quanh, đặc biệt trong trường hợp bệnh nhân đang tuổi phát triển mà không loại
phục hình nào làm được, không phải mài răng, gây ảnh hưởng đến răng lân
cận, tiết kiệm kinh phí khi phải làm răng giả.
Việc điều trịcắm lại răng đã được thực hiện từrất lâu trong lịch sử. Từ
năm 1749, Fauchard [4] đã thực hiện ca cắm lại răng đầu tiên ởmột răng bị
nhổnhầm cho kết quảtốt. Đến Hunter 1978 cho rằng răng được cắm lại phải
là răng chết, ông tiến hành làm sạch tếbào dây chằng quanh răng bằng nước
sôi trước khi cắm lại răng [5]. Ngày nay, quan điểm vềcắm lại răng đã thay
đổi rất nhiều, thành công của một răng được cắm lại phụthuộc vào rất nhiều
yếu tố, trong đó đặc biệt quan trọng là sựsống của dây chằng quanh răng [6].
Andreasen [7], Davis và Knott [8], Liew và Daly [9] đều cho kết quả điều trị
thành công cao ởnhóm răng còn giữ được sựsống của dây chằng quanh răng.
165 trang |
Chia sẻ: tienduy345 | Lượt xem: 2850 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Nghiên cứu điều trị cắm lại răng cửa vĩnh viễn hàm trên bật khỏi huyệt ổ răng do chấn thương, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Chấn thương răng là một cấp cứu hay gặp trong thực hành nha khoa.
Trên thế giới, khoảng 1/4 số tai nạn gây tổn thương ở răng [1]. Trong đó, chấn
thương bật răng khỏi huyệt ổ răng chiếm 0,5 - 16% trong chấn thương răng,
tổn thương thường gặp ở nhóm răng cửa hàm trên và tập trung chủ yếu ở 2
răng cửa giữa với tỷ lệ 87,1%, độ tuổi thường gặp từ 7 - 18 tuổi [1], [2]. Ở
Việt Nam, theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Phú Thắng, tỷ lệ này là 5,6% [3].
Khi răng bị bật khỏi huyệt ổ răng, có hai thái độ xử lý: một là chấp nhận
mất răng, sau này khắc phục bằng các loại phục hình như làm răng giả tháo lắp,
răng giả cố định, cắm implant Hai là cắm lại răng vào huyệt ổ răng. Trong
hai giải pháp trên, cắm lại răng là lựa chọn điều trị tốt nhất, trả lại cho bệnh
nhân chức năng, thẩm mỹ, đảm bảo giữ nguyên vẹn thể tích xương hàm xung
quanh, đặc biệt trong trường hợp bệnh nhân đang tuổi phát triển mà không loại
phục hình nào làm được, không phải mài răng, gây ảnh hưởng đến răng lân
cận, tiết kiệm kinh phí khi phải làm răng giả.
Việc điều trị cắm lại răng đã được thực hiện từ rất lâu trong lịch sử. Từ
năm 1749, Fauchard [4] đã thực hiện ca cắm lại răng đầu tiên ở một răng bị
nhổ nhầm cho kết quả tốt. Đến Hunter 1978 cho rằng răng được cắm lại phải
là răng chết, ông tiến hành làm sạch tế bào dây chằng quanh răng bằng nước
sôi trước khi cắm lại răng [5]. Ngày nay, quan điểm về cắm lại răng đã thay
đổi rất nhiều, thành công của một răng được cắm lại phụ thuộc vào rất nhiều
yếu tố, trong đó đặc biệt quan trọng là sự sống của dây chằng quanh răng [6].
Andreasen [7], Davis và Knott [8], Liew và Daly [9] đều cho kết quả điều trị
thành công cao ở nhóm răng còn giữ được sự sống của dây chằng quanh răng.
Đã có nhiều báo cáo về thành công trong điều trị cắm lại răng ngay lập tức:
răng tồn tại trong miệng sau 14 năm theo dõi (Mandoza A. [10]), Martins theo
dõi có những răng tồn tại tới 27 năm sau điều trị cắm lại răng [11],
2
Keklikoglu báo cáo trường hợp răng cắm lại ngay lập tức, tồn tại tới 49 năm
[12]. Trong khi đó, nếu thời gian răng khô nằm ngoài HOR kéo dài trên 60
phút mà không được bảo quản, dây chằng quanh răng hầu như bị hoại tử hết
[13], [14], [15], quá trình lành thương sau điều trị sẽ là tiêu thay thế và dính
khớp [16], [17], [18].
Thực tế hiện nay ở Việt Nam, các bệnh nhân đến cấp cứu thường
muộn, khi thời gian khô ngoài huyệt ổ răng lớn hơn 60 phút (chiếm 84,48%
[19]). Khó khăn gặp phải trong các trường hợp này là dây chằng quanh răng
đã hoại tử, do đó quá trình tiêu chân răng diễn ra nhanh chóng. Thái độ điều
trị của các bác sỹ trong các trường hợp này đóng vai trò quan trọng đến thành
công của điều trị. Trong khi đó ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu sâu, có
hệ thống về điều trị cắm lại răng bị bật khỏi huyệt ổ răng còn ít, đặc biệt chưa
có công trình nghiên cứu nào đưa ra bằng chứng mô học về điều trị cắm lại
răng muộn trên thực nghiệm. Do đó, nhằm xác định hiệu quả điều trị cắm lại
răng muộn trên lâm sàng, đưa ra được những bằng chứng mô học về lành
thương sau khi cắm lại răng muộn trên thực nghiệm, chúng tôi tiến hành đề
tài: “Nghiên cứu điều trị cắm lại răng cửa vĩnh viễn hàm trên bật khỏi
huyệt ổ răng do chấn thương” với ba mục tiêu:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, X.quang các bệnh nhân có răng cửa hàm
trên bật khỏi huyệt ổ răng do chấn thương, thời gian răng khô ngoài
huyệt ổ răng lớn hơn hoặc bằng 60 phút.
2. Đánh giá kết quả điều trị cắm lại răng trong số bệnh nhân trên.
3. Mô tả quá trình lành thương sau cắm lại răng muộn trên thực nghiệm.
3
Chương 1
TỔNG QUAN
1.1. Giải phẫu ứng dụng răng và vùng quanh răng
1.1.1. Các giai đoạn phát triển của chân răng vĩnh viễn
Năm 1963, tác giả Coenraad F.A. Moorrees và cộng sự đã đưa ra cách
phân chia các giai đoạn hình thành răng vĩnh viễn dựa trên sự hình thành thân
răng và hình thành chân răng. Quá trình hình thành chân răng vĩnh viễn được
chia làm 7 giai đoạn như sau:
Hình 1.1. Các giai đoạn phát triển của chân răng [20]
Các răng giai đoạn 1 và 2 thường chưa mọc lên trong khoang miệng.
Khi răng xuất hiện trong khoang miêng, chân răng thường bước sang giai
đoạn 3. Trong điều trị cắm lại răng sớm, những răng đang hình thành chân có
4
tiên lượng tốt hơn răng đã đóng chóp hoàn toàn (giai đoạn 7) do chóp răng
mở rộng nên răng có khả năng lành thương tủy cao. Ngược lại, trong trường
hợp cắm lại răng muộn, khi dây chằng quanh răng và tủy hoại tử, những răng
chưa đóng chóp lại có tiên lượng kém hơn do chân răng chưa phát triển hoàn
toàn, ống tủy rộng, lớp ngà chân răng mỏng, do vậy mà quá trình tiêu viêm và
tiêu thay thế diễn ra rất nhanh, trong một vài năm chân răng bị tiêu hết. Trong
khi đó, những răng đã phát triển hoàn toàn, quá trình tiêu chân răng thay thế diễn
ra chậm, răng có thể tồn tại trên cung hàm nhiều năm sau cắm lại muộn [21].
1.1.2. Mô học vùng quanh răng
Tổ chức quanh răng bắt nguồn từ túi quanh răng [22]. Các tế bào bắt
nguồn từ túi quanh răng biệt hoá thành tạo xê măng bào và tạo xơ bào dưới
ảnh hưởng của protein tạo khuôn men răng, khi đó xê măng lắng đọng lên bề
mặt chân răng và các sợi dây chằng Sharpey bám vào lớp xê măng mới này.
Đồng thời tạo cốt bào biệt hoá từ túi răng hình thành xương ổ răng ở mặt
trong của mỏm ổ răng. Các sợi dây chằng Sharpey cũng đồng thời bám vào
xương ổ răng. Bởi vậy, dây chằng Sharpey đóng vai trò liên kết giữa răng và
tổ chức xương xung quanh [23], [24], [25].
Ở phía chóp của một chân răng đang phát triển có bao biểu mô Hertwig,
bao này giúp cho quá trình hình thành tiếp tục của chân răng [27]. Trong quá
trình cắm lại răng ngay lập tức, ngay kể cả khi tủy răng không lành thương
mà vẫn giữ được bao Hertwig còn sống lành mạnh ở vùng chóp răng, chân
răng vẫn có khả năng tiếp tục phát triển. Do vậy, trong những trường hợp cắm
lại ngay lập tức răng đang phát triển, cần theo dõi sát sao sự sống của tủy
răng, khi bắt đầu có biểu hiện tủy hoại tử, cần kịp thời điều trị tủy, tránh cho
quá trình viêm lan rộng xuống vùng chóp, gây nhiễm trùng bao biểu mô
Hertwig, làm ảnh hưởng đến quá trình tiếp tục phát triển của chân răng [28].
5
Hình 1.2. Sơ đồ vùng quanh răng của răng đang phát triển [26]
Sau khi chân răng hình thành xong, các tế bào biểu mô của bao Hertwig
tiêu đi, để lại các mảnh biểu mô Malassez còn sót. Những tế bào này tạo
thành một mạng lưới tồn tại trong dây chằng quanh răng dưới dạng đám các tế
bào biệt lập kết lại với nhau.
6
Hình 1.3. Các tế bào biểu mô Malassez còn sót lại giống như một mạng
lưới bao quanh chân răng [29]
Khi chân răng bị tiêu, các tế bào Malassez còn sót tham gia vào quá
trình sửa chữa bằng cách hoạt hóa khả năng tiết lưới protein (khung protein)
giống như sự hình thành men răng, bao protein [29], [30].
1.1.3. Giải phẫu vùng quanh răng
Vùng quanh răng là vùng nâng đỡ răng, làm tăng vẻ đẹp và chức năng của
răng. Vùng này bao gồm lợi, dây chằng quanh răng, xê măng và xương ổ răng.
1.1.3.1. Lợi
Lợi gồm lợi tự do và lợi dính. Lợi tự do là phần lợi không dính xương,
ôm sát vào cổ răng và cùng với cổ răng tạo nên một khe sâu khoảng 0,5 - 1,5mm
gọi là rãnh lợi. Lợi dính là lợi bám dính vào chân răng ở trên và mặt ngoài
XOR ở dưới [31], [32].
7
Hình 1.4. Giải phẫu vùng quanh răng [33]
(1) sợi quanh chóp, (2) Sợi chéo, (3) sợi ngang, (4) sợi mào xương ổ, (5) sợi
xuyên vách, (6) nhóm lợi.
1.1.3.2. Dây chằng quanh răng
Dây chằng quanh răng là tổ chức liên kết, có cấu trúc đặc biệt nối liền
khoảng trống giữa răng và XOR. Cấu trúc tổ chức dây chằng quanh răng gồm
những sợi keo sắp xếp thành những bó sợi mà một đầu dính vào xê măng, một
đầu dính vào XOR. Dây chằng quanh răng tạo ra sự kết nối giữa răng và
xương ổ răng xung quanh. Ngoài ra, DCQR cũn cú cỏc mạch mỏu giỳp cung
cấp dinh dưỡng cho các tế bào trong DCQR, các tế bào của xê măng và xương
ổ răng [32], [33], [34].
Chức năng dây quanh răng
- Chịu lực cắn.
- Truyền lực cắn tới xương.
- Cấu tạo và tái tạo chức năng.
- Dinh dưỡng và cảm giác.
- Điều tiết khoảng dây chằng quanh răng (khe dây chằng quanh răng).
- Chức năng dinh dưỡng và cảm giác:
8
+ Dây chằng quanh răng giàu mạch máu.
+ Cung cấp dinh dưỡng cho xê măng, xương, lợi qua mạch máu và
đồng thời cũng dẫn lưu bạch huyết.
+ Dây chằng quanh răng có các sợi thần kinh có khả năng dẫn
truyền cảm giác xúc giác, áp lực, đau qua dây thần kinh sinh ba.
1.1.3.3. Xê măng
Xê măng là tổ chức vôi hóa bao phủ lớp ngà chân răng. Trên bề mặt
của nó có những bó sợi của dây chằng quanh răng bám vào [31], [32].
Xê măng là lớp bảo vệ chân răng, đề kháng với các quá trình tiêu chân
răng. Khi có các yếu tố tác động như sang chấn khớp cắn, di chuyển răng
trong chỉnh nha, áp lực do răng mọc không đúng trục, nang hay u, bệnh lý
vùng quanh cuống hoặc quanh răng quá trình tiêu xê măng xảy ra. Tiêu xê
măng không phải là quá trình liên tục. Nó thay đổi phụ thuộc vào giai đoạn
sửa chữa và lắng đọng xê măng mới.
Quá trình sửa chữa xê măng:
- Xảy ra ở cả răng sống và răng chết.
- Tế bào Malassez còn sót tham gia vào quá trình sửa chữa bằng cách
hoạt hóa khả năng tiết lưới protein (khung protein) giống như sự hình thành
men răng, bao protein [30].
- Các yếu tố phát triển như protein tạo hình xương, yếu tố phát triển từ
tiểu cầu, yếu tố phát triển giống insulin cũng tham gia vào quá trình sửa chữa.
Khi lớp xê măng bị tổn thương, đặc biệt trong trường hợp cắm lại răng,
quá trình dính khớp răng và tiêu thay thế xảy ra. Dính khớp răng là sự hợp
nhất của xê măng với xương ổ răng, xóa khoảng dây chằng quanh răng, chân
răng bị tiêu đi và sẽ được thay thế dần dần bằng tổ chức xương hàm. Trên lâm
sàng, những răng dính khớp và tiêu thay thế có biểu hiện [30]:
- Giảm lung lay sinh lý hoặc không lung lay so với răng bình thường.
9
- Răng phát ra âm thanh kim loại đặc biệt khi gõ vào.
Khi lớp xê măng bị tổn thương, quá trình tiêu chân răng diễn ra nhanh
chóng. Như vậy, vai trò của xê măng rất quan trọng, cần phải chú ý bảo tồn
lớp xê măng trong quá trình điều trị cắm lại răng. Trong chấn thương bật răng
khỏi huyệt ổ răng, chúng ta cần phải bảo vệ lớp xê măng cẩn thận, tránh gây
tổn thương bằng việc tuyệt đối không cầm vào chân răng, ngay kể cả trong
trường hợp cắm lại răng muộn, nếu phải lấy bỏ dây chằng quanh răng đã hoại
tử thì chúng ta cũng cần phải làm hết sức nhẹ nhàng, tránh gây tổn hại đến lớp
xê măng [35].
1.1.3.4. Xương ổ răng
Xương ổ răng là một bộ phận của xương hàm, nâng đỡ răng vững chắc
trên xương hàm. Xương ổ răng gồm lá xương thành trong huyệt ổ răng và tổ
chức xương chống đỡ xung quanh huyệt ổ răng. Trên bề mặt của lá xương có
những bó sợi của dây chằng quanh răng bám vào. Khi xương ổ răng bị tổn
thương, quá trình lành thương sơ khởi bắt đầu từ tuần thứ hai, tuy nhiên sang
đến tuần thứ tám mới có sự hình thành của xương mới. Trải qua quá trình từ 3
đến 6 tháng, quá trình lành xương mới hoàn toàn và quan sát được trên
X.quang. Do vậy khi có gãy xương ổ răng kèm theo, thời gian cố định răng
cần kéo dài từ 6 đến 8 tuần để đảm bảo cho quá trình lành xương sơ khởi diễn
ra tốt [31], [32].
1.1.4. Động mạch cấp máu nuôi dưỡng cho răng và vùng quanh răng
Động mạch nuôi dưỡng cho răng và vùng quanh răng rất phong phú.
Bắt đầu từ động mạch hàm trên và dưới, đi đến cấp máu cho răng và vùng
quanh răng từ ba nguồn:
- Mạch vùng chóp.
- Mạch xuyên từ xương ổ răng.
- Mạch từ lợi.
10
Mạch cung cấp tới vách gian răng vào qua ống nuôi cùng với tĩnh
mạch, thần kinh và bạch huyết. Động mạch nhỏ (nhánh của động mạch huyệt
ổ răng) cho nhánh tới khoang tủy của xương qua lá sàng.
Nhờ hệ thống nuôi dưỡng phong phú, các chấn thương vùng hàm mặt
nói chung và vùng quanh răng nói riêng, quá trình lành thương diễn ra tương
đối nhanh.
1.2. Chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng
1.2.1. Định nghĩa
Chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng là tình trạng sau chấn thương
răng bật hoàn toàn ra khỏi huyệt ổ răng, huyệt ổ răng trống rỗng [28].
Hình 1.5. Chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng [28]
1.2.2. Dịch tễ, nguyên nhân chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng
1.2.2.1. Dịch tễ
Chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng gặp dao động từ 0,5% đến 16%
trong các chấn thương răng tùy theo nghiên cứu. Tỷ lệ này thay đổi phụ thuộc
nhiều yếu tố như nghiên cứu được tiến hành trong hay ngoài giờ hành chính
hay cả hai? địa điểm nghiên cứu? vùng, lãnh thổ nghiên cứu? York và cộng
sự [36] nghiên cứu trên 72 trẻ chấn thương răng thấy 3% các trường hợp răng
bị rơi ra ngoài. Ngược lại, Andreasen nghiên cứu trên 1298 trẻ bị chấn thương
11
răng thấy có tới 16% răng rơi [17]. Ông giải thích những trường hợp lâm sàng
này gặp ở bệnh viện, bị chấn thương nặng thì bệnh nhân mới đến bệnh viện
nên tỷ lệ này cao. Martin và cộng sự cũng đưa ra tỷ lệ 13% khi nghiên cứu ở
bệnh viện [37]. Davis và Knott [8] nghiên cứu 313 trường hợp trong giờ hành
chính gặp 5,2% răng rơi. Liew và Daly [9] nghiên cứu những bệnh nhân được
điều trị chấn thương răng ngoài giờ hành chính gặp 11,2% trường hợp răng bị rơi
và kết luận: tỷ lệ gặp ngoài giờ hành chính cao hơn. Tác giả Ousama báo cáo tỷ
lệ gặp chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng tại bệnh viện lên tới 28% các
trường hợp chấn thương răng [38].
Sự khác biệt về tỷ lệ của răng rơi ở trên phụ thuộc nhiều yếu tố như:
các tiêu chuẩn ghi chép, nghiên cứu hồi cứu hay tiến cứu. Sự sẵn có của dữ
liệu. Như đã được nhắc đến, khả năng đa dạng cũng có thể tồn tại cho yếu tố
trong giờ hay ngoài giờ hành chính, nghiên cứu ở bệnh viện hay phòng khám.
Tất cả các tác giả đều nhận thấy: chấn thương chủ yếu gặp ở nam, tỷ lệ
nam : nữ = 2,4 : 1 [39], [40]. Vị trí chấn thương thường ở răng cửa trên, trong
đó tập trung chủ yếu ở 2 răng cửa giữa. Hàm trên : dưới = 10 : 1, tỷ lệ gặp 2
răng cửa giữa trên chiếm hơn 80% [41], [42].
Chấn thương bật răng thường gặp ở một răng. Andreasen cho rằng răng
rơi thường gặp ở 1 răng, chiếm tới 78,8%, nhưng những trường hợp gặp nhiều
răng cũng có thể xảy ra [7]. Theo Krinion: 86,7% gặp chấn thương ở một
răng, chỉ có 13,3% gặp chấn thương bật từ hai răng trở lên [43]. Schazt JP
thông báo tỷ lệ gặp chấn thương ở 1 răng là 68,8% [44]. Theo Petrovic B tỷ lệ
này là 82,3% [45].
Ở Việt Nam, theo nghiên cứu của Nguyễn Phú Thắng, tỷ lệ răng rơi do
chấn thương chiếm 5,6% các trường hợp chấn thương răng [3].
12
1.2.2.2. Nguyên nhân chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng
Chấn thương bật răng khỏi huyệt ổ răng có thể do nhiều nguyên nhân
khác nhau như: tai nạn giao thông (tai nạn xe máy, xe đạp, ô tô, tàu hỏa và
các phương tiện giao thông khác), tai nạn lao động, tai nạn sinh hoạt, tai nạn
thể thao, yếu tố bạo lực (đánh nhau). Một số nguyên nhân khác như cắn
phải vật cứng hay chỉnh nha không đúng phương pháp. Tai biến trong gây mê
nội khí quản
Grossman và Ship [16], [42] thấy rằng nguyên nhân hay gặp nhất ở
nam là đánh nhau. Nữ là tai nạn xe đạp và ngã. Theo Andreasen, nguyên nhân
chủ yếu là đánh nhau và tai nạn thể thao [7], [17].
Theo các nghiên cứu trên thế giới, nguyên nhân gây chấn thương răng
thường gặp là do ngã, tai nạn thể thao, sau đó là các nguyên nhân khác như
đánh nhau, tai nạn giao thông.
Các yếu tố thuận lợi [6]:
- Khớp cắn loại II tiểu loại 1.
- Độ cắn chìa 3 - 6mm. Tỷ lệ chấn thương gấp đôi so với độ cắn
chìa 0 - 3mm ở răng cửa. Độ cắn chìa hơn 6mm gấp 3 lần nguy cơ.
- Độ che phủ của môi cũng là yếu tố thuận lợi khi xảy ra chấn thương
răng [7].
- Nhóm trẻ em sống trong điều kiện xã hội kinh tế thấp thường hay
chấn thương hơn những nhóm trẻ có điều kiện kinh tế cao hơn [17].
- Một yếu tố quan trọng nữa làm tăng nguy cơ chấn thương răng đó là
trong khi chơi thể thao mà không sử dụng bảo hiểm đủ và đúng [17].
13
1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến lành thương sau điều trị
1.2.3.1. Tuổi bệnh nhân
Tuổi của bệnh nhân ảnh hưởng đến quá trình lành thương của răng
được cắm lại. Trong trường hợp điều trị cắm lại răng muộn, dây chằng quanh
răng đã bị hoại tử hết, do vậy quá trình lành thương không còn là lành thương
dây chằng nữa mà là quá trình liền xương - xương, quá trình này dẫn đến răng bị
dính khớp, trong khi đó xương hàm của trẻ vẫn tiếp tục phát triển, dẫn đến hiện
tượng thấp khớp cắn làm ảnh hưởng đến chức năng và thẩm mỹ của bệnh nhân.
Ngoài ra, quá trình liền xương chính là quá trình tiêu chân răng thay
thế, chân răng được thay thế bằng xương ổ răng và kết quả cuối cùng là mất
răng. Quá trình này nhanh hay chậm phụ thuộc vào giai đoạn phát triển của cơ
thể. Bệnh nhân ở độ tuổi đang phát triển, quá trình tiêu thay thế diễn ra rất
nhanh, trong vòng vài năm chân răng đã bị tiêu hết, do vậy mà phải có kế
hoạch cho các điều trị phục hình tiếp theo trong phác đồ điều trị cắm lại răng
muộn, ở bệnh nhân đang độ tuổi phát triển [21], [28], [46].
1.2.3.2. Giải phẫu phát triển răng
Giai đoạn phát triển của răng có ảnh hưởng rất lớn đến lựa chọn
phương pháp điều trị, bởi vì quá trình lành thương của răng sau khi được
cắm trở lại huyệt ổ răng có sự khác biệt giữa răng đã đóng chóp và răng
chưa đóng chóp.
Những răng chưa đóng chóp, sau khi bị chấn thương, thời gian răng nằm
ngoài huyệt ổ răng dưới 60 phút vẫn có khả năng nối lại tuần hoàn tủy răng [47].
Do vậy, sau khi răng được cắm trở lại, phải theo dõi tính sống của tủy thật sát
sao, nếu răng chắc chắn hoại tử tủy, mới tiến hành điều trị tủy. Khi điều trị tủy
cho những răng này cần phải lưu ý là răng chưa đóng chóp nên phải tạo nút chặn
chóp bằng MTA hoặc canxi hydroxit trước khi tiến hành hàn tủy [46], [48].
14
Những răng đã đóng chóp, không còn khả năng tái lập lại tuần hoàn
tủy, do vậy, kể cả khi thời gian răng nằm ngoài huyệt ổ răng ngắn, cũng phải
chủ động tiến hành điều trị tủy sau khi răng cắm lại từ 7 - 10 ngày, để tránh
tình trạng tủy răng bị hoại tử dẫn đến quá trình tiêu viêm chân răng [49].
Như vậy, tuy cùng thời gian răng nằm ngoài huyệt ổ răng nhưng phác
đồ điều trị lại khác nhau, phụ thuộc vào răng chấn thương đã đóng chóp chân
răng hay chưa [50]?
1.2.3.3. Thời gian răng khô nằm ngoài huyệt ổ răng
Là yếu tố quan trọng nhất quyết định thành công của cắm lại răng. Nếu
thời gian nằm ngoài huyệt ổ răng kéo dài, tế bào dây chằng quanh răng sẽ bị
khô và chết, kết quả răng sẽ bị tiêu thay thế khi được cắm lại.
Rất nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng dây chằng quanh răng chỉ sống được
khi tiếp xúc với không khí khoảng 30 phút đầu, sau 30 phút, sự sống của dây
chằng quang răng giảm nhiều và sau 60 phút thì gần như bị hoại tử hết. Do
vậy, những răng được cắm trong vòng 30 phút đầu tiên, chiếm tỷ lệ cao không
bị tiêu chân răng thay thế [12], [51], [52].
1.2.3.4. Môi trường bảo quản răng
Yếu tố chính quyết định sự sống của dây chằng quanh răng là tính thẩm
thấu của dung dịch. Độ pH và nhiệt độ của dung dịch cũng đóng vai trò quan
trọng. Vì vậy, lý tưởng nhất là cắm lại răng ngay lập tức [53], [54]. Tuy cách
làm này đảm bảo cho răng được bảo quản trong môi trường tốt nhất nhưng lại
mang đến nguy cơ nhiễm trùng rất lớn, đặc biệt là nhiễm trùng uốn ván. Do
vậy, tuỳ vị trí răng rơi xuống, nếu không sạch, tốt nhất không nên áp dụng [28].
Trong trường hợp không thể cắm lại răng ngay, cần phải bảo quản răng
trong các dung dịch bảo quản nhằm duy trì mức cao nhất sự sống của dây chằng
quanh răng [55], [56], [57].
Những dung dịch bảo quản nào có tính thẩm thấu, độ pH tương tự máu
người và đảm bảo vô trùng thì được coi là dung dịch lý tưởng để bảo quản
15
răng. Theo tiêu chuẩn này, một số dung dịch được khuyến cáo sử dụng, bao
gồm [58], [59], [60]:
- Dung dịch bảo quản sinh lý như: Hank’s Balanced Salt Solution
(HBSS), Ricetral, Vispan... có thể bảo quản răng lên tới 7 ngày.
- Sữa tươi vô trùng, tốt nhất là để lạnh, bảo quản răng trong 24 giờ.
- Nước muối sinh lý có thể bảo quản răng trong 6 giờ.
- Nước bọt,