Đề tài Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất lạc trên địa bàn xã Nghi hoa huyện Nghi lộc, tỉnh Nghệ An

1ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LẠC TRÊN ĐỊA BÀN XÃ NGHI HOA HUYỆN NGHI LỘC, TỈNH NGHỆ AN VÕ ĐÌNH PHÚC Khóa học: 2007 – 2011 Đại học Kin h tế Hu ế 2ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LẠC TRÊN ĐỊA BÀN XÃ NGHI HOA HUYỆN NGHI LỘC, TỈNH NGHỆ AN SV thực hiện: Giáo viên hướng dẫn: Võ Đình Phúc TS. Trần Văn Hòa Lớp: K41 – KTNN Niên khóa: 2007 – 2011 Huế, tháng 5 năm 2011 Đại học Kin h tế Hu ế 3MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT............................................................i DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU..................................................................................iii ĐƠN VỊ QUY ĐỔI ........................................................................................................iv TÓM TẮT NGHIÊN CỨU ...........................................................................................v PHẦN MỞ ĐẦU. ...........................................................................................................1 NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...............................................................3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................3 1.1. MỘT SỐ LÍ LUẬN CƠ BẢN VỀ HIỆU QUẢ KINH TẾ.......................................3 1.1.1. Hiệu quả kinh tế ................................................................................................3 1.1.2. Phương pháp xác định hiệu quả kinh tế ............................................................3 1.2.TỔNG QUAN VỀ CÂY LẠC VÀ GIÁ TRỊ KINH TẾ CỦA CÂY LẠC ...............5 1.2.1. Nguồn gốc xuất xứ, đặc điểm của cây lạc.........................................................5 1.2.2. Giá trị dinh dưỡng và giá trị kinh tế của cây lạc ...............................................5 1.2.2.1. Giá trị dinh dưỡng ....................................................................................5 1.2.2.2. Giá trị kinh tế .............................................................................................6 1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT LẠC...................7 1.3.1. Các yếu tố tự nhiên ...........................................................................................7 1.3.2. Các yếu tố sinh học ..........................................................................................8 1.3.3. Các yếu tố kinh tế - xã hội ...............................................................................10 1.4. HỆ THỐNG CÁC CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ, HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LẠC .....................................................................................................................11 1.4.1. Các chỉ tiêu phản ánh quy mô sản xuất lạc .....................................................11 1.4.2. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất lạc ....................................................11 1.5. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT LẠC TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM .....................12 1.5.1. Tình hình sản xuất lạc trên thế giới...................................................................12 Đại học Kin h tế Hu ế 41.5.2. Tình hình sản xuất lạc trong nước ....................................................................13 1.5.2.1. Tình hình sản xuất lạc chung cả nước ......................................................13 1.5.2.2. tình hình sản xuất lạc ở Nghệ An..............................................................15 1.5.2.3. Tình hình sản xuất lạc ở Nghi Lộc............................................................ 16 CHƯƠNG 2: HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LẠC Ở XÃ NGHI HOA, HUYỆN NGHI LỘC, TỈNH NGHỆ AN ............................................................................................................18 2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA XÃ NGHI HOA .................18 2.1.1. Điều kiện tự nhiên.............................................................................................18 2.1.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................................18 2.1.1.2. Đặc điểm địa hình và thổ nhưỡng .............................................................18 2.1.1.3. Đặc điểm khí hậu, thủy văn .......................................................................18 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ..................................................................................19 2.1.2.1 Tình hình dân số và lao động .....................................................................19 2.1.2.2 Tình hình cơ sở hạ tầng và trang bị kỹ thuật ..............................................21 2.1.2.3. Tình hình sử dụng đất đai ..........................................................................21 2.2. HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LẠC VỤ ĐÔNG XUÂN 2010 Ở XÃ NGHI HOA ........23 2.2.1.Khái quát chung tình hình sản xuất lạc của xã Nghi Hoa ..................................23 2.2.2 Tình hình tổng quan về các hộ điều tra....................... .......................................23 2.2.2.1. Nhân khẩu và lao động ..............................................................................23 2.2.2.2. Quy mô và cơ cấu sử dụng đất đai ............................................................25 2.2.2.3. Tình hình trang bị vật chất, kỹ thuật..........................................................26 2.2.2.4. Tình hình sử dụng giống ...........................................................................27 2.2.3. Kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất lạc...........................................................27 2.2.3.1. Chi phí và kết cấu chi phí sản xuất lạc .....................................................27 2.2.3.2. Kết quả và hiệu quả sản xuất lạc của các hộ điều tra ..............................30 2.2.3.3. So sánh hiệu quả kinh tế sản xuất cây lạc với những cây trồng hàng năm chủ yếu trên địa bàn nghiên cứu ....................................................................................32 2.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất cây lạc của các hộ điều tra ......33 2.2.4.1. Ảnh hưởng của quy mô đất đai .................................................................33 2.2.4.2. Ảnh hưởng của chi phí trung gian........................................... ..................35 Đại học Kin h tế Hu ế 52.2.5. Tình hình tiêu thụ và sử dụng lạc của các hộ điều tra.......................................36 2.2.6. Khó khăn và thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ lạc trên địa bàn xã ..............39 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LẠC TRÊN ĐỊA BÀN XÃ NGHI HOA, HUYỆN NGHI LỘC, TỈNH NGHỆ AN .......................................................................................................................41 3.1. ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỤC TIÊU SẢN XUẤT LẠC TRÊN ĐỊA BÀN THỜI GIAN TỚI ...............................................................................................................................41 3.1.1. Về định hướng...................................................................................................41 3.1.2. Về mục tiêu .......................................................................................................41 3.2. NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LẠC ...............................................................................................................................42 3.2.1. Giải pháp về cơ sở hạ tầng ...............................................................................42 3.2.2. Giải pháp về đất đai...........................................................................................42 3.2.3. Giải pháp về giống, đầu tư, kỹ thuật ................................................................43 3.2.4.Vấn đề khuyến nông ..........................................................................................43 3.2.5. Giải pháp về thị trường, tiêu thụ .......................................................................43 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................................45 I. KẾT LUẬN .................................................................................................................45 II. KIẾN NGHỊ ................................................................................................................46 TÀI LIỆU THAM KHẢO Đại học Kin h tế Hu ế 6DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT EU European Union (Liên minh châu Âu) FAO Tổ chức nông – lương Liên Hợp Quốc WTO Tổ chức thương mại thế giới ĐBSH Đồng bằng sông Hồng ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long MNPB Miền núi phía Bắc BTB Bắc Trung Bộ MT Miền Trung BQ Bình quân BQC Bình quân chung BVTV Bảo vệ thực vật DT Diện tích DTGT Diện tich gieo trồng ĐVT Đơn vị tính GO Giá trị sản xuất IC Chi phí trung gian LĐ Lao động LĐNN Lao động nông nghiệp SX Sản xuất CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa BCH Ban chấp hành Đại học Kin h tế Hu ế 7HĐND Hội đồng nhân dân UBND Ủy ban nhân dân KT – XH Kinh tế - Xã hội DTBQ Diện tích bình quân LN Lợi nhuận NGTK Niên giám thống kê NN Nông nghiệp NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NS Năng suất NTTS Nuôi trồng thủy sản SL Số lượng STT Số thứ tự VA Giá trị gia tăng Đại học Kin h tế Hu ế 8DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Tên Trang Bảng 1: Diện tích lạc của một số nước đứng đầu trên thế giới 2008 – 2009 .......... 13 Bảng 2: Tình hình sản xuất lạc trong nước phân theo vùng 2008 -2009 ................. 14 Bảng 3: Tình hình sản xuất lạc trung bình cả nước thời kỳ 2007 – 2009 ............... 14 Bảng 4: Tình hình sản xuất lạc ở tỉnh Nghệ An giai đoạn 2005 – 2009 .................. 15 Bảng 5: Tình hình sản xuất lạc ở huyện Nghi Lộc 2008 – 2010.............................. 16 Bảng 6: Tình hình dân số lao động trên địa bàn nghiên cứu thời kỳ 2008 – 2010 .. 20 Bảng 7: Tình hình sử dụng đất đai ở xã Nghi Hoa năm 2009 – 2010...................... 22 Bảng 8 : Tình hình sản xuất lạc vụ Đông Xuân ở xã Nghi Hoa năm 2008 – 2010.. 23 Bảng 9: Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ được điều tra ....................... 24 Bảng 10: Tình hình sử dụng đất canh tác vụ Đông Xuân của các hộ được điều tra 25 Bảng 11: Tình hình trang bị kỹ thuật của các nông hộ được điều tra ...................... 26 Bảng 12: Chi phí và kết cấu chi phí sản xuất lạc vụ Đông Xuân năm 2010 của các hộ được điều tra.............................................................................................. 28 Bảng 13: Một số chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả sản xuất lạc vụ Đông Xuân 2010 của các nông hộ được điều tra.......................................................... 30 Bảng 14: Hiệu quả sản xuất của một số cây trồng hàng năm chủ yếu của các nông hộ được điều tra.............................................................................................. 32 Bảng 15: Ảnh hưởng của quy mô đất đai đến hiệu quả sản xuất cây lạc vụ Đông Xuân năm 2010 của các hộ được điều tra ........................................................... 34 Bảng 16: Ảnh hưởng của chi phí trung gian đến kết quả và hiệu quả sản xuất của các nông hộ được điều tra................................................................................ 35 Bảng 17: Tình hình tiêu thụ và sử dụng lạc của các hộ điều tra .............................. 37 Đại học Kin h tế Hu ế 9ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 sào = 500 m2 1ha = 10.000 m2 Đại học Kin h tế Hu ế 10 TÓM TẮT NGHIÊN CỨU 1. Lí do lựa chọn đề tài Cây lạc là cây trồng có vai trò, vị trí quan trọng trong cơ cấu cây trồng hàng năm của Việt Nam nói chung và của xã Nghi Hoa nói riêng. Lạc là cây công nghiệp ngắn ngày, cây lấy dầu có giá trị kinh tế lớn, đồng thời là cây thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao. Nghi Hoa là xã có địa hình khá đặc biệt, đất đai ở đây rất phù hợp cho việc trồng lạc. Tuy nhiên, sản xuất lạc ở đây vẫn còn nhiều hạn chế, chưa phát huy hết được tiềm năng của vùng. Vì vậy, việc đánh giá hiệu quả sản xuất, tìm ra nguyên nhân của những hạn chế để từ đó đề ra những giải pháp khắc phục là việc vô cùng quan trọng đối với sản xuất lạc ở đây. Từ thực tiễn trên tại địa phương tôi đã lựa chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất lạc vụ Đông Xuân của hộ nông dân ở xã Nghi Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An” làm chuyên đề tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lí luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế sản xuất lạc. - Đánh giá hiệu quả sản xuất lạc ở xã Nghi Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. - Phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất, những điều kiện thuận lơi, khó khăn đến việc sản xuất. - Đưa ra một số biện pháp thích hợp để cải thiện và nâng cao hiệu quả sản xuất cây lạc ở trên địa bàn. 3. Dữ liệu phục vụ nghiên cứu Để hoàn thành chuyên đề này tôi đã sử dụng số liệu, dữ liệu có liên quan từ nhiều nguồn khác nhau: - Số liệu sơ cấp: Thông qua việc phỏng vấn 60 hộ trồng lạc trên 3 thôn ở xã dựa trên phiếu phỏng vấn được thiết kế sẵn. Các hộ được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên đơn giản không hoàn lại. Đại học Kin h tế Hu ế 11 - Số liệu thứ cấp: Nguồn số liệu từ văn phòng thống kê xã Nghi Hoa, phòng NN & PTTN huyện Nghi Lộc, các NGTK. Ngoài ra còn có các thông tin từ sách báo, internet... 4. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành đề tài tôi đã sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp khác nhau: - Phương pháp điều tra thống kê. - Phương pháp phân tổ thống kê. - Phương pháp so sánh. - Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo và một số phương pháp khác. 5. Kết quả nghiên cứu Lạc là cây trồng chủ lực, có vai trò và vị trí quan trọng trong cơ cấu cây trồng của xã Nghi Hoa. Trong năm 2010 hoạt động sản xuất lạc của xã đã đạt được những kết quả lớn: - Là cây trồng chủ lực của địa phương nên lạc được nông dân cũng như chính quyền địa phương quan tâm, chú trọng đầu tư sản xuất. Vì thế năng suất và diện tích gieo trồng không ngừng tăng lên. - Ngoài sự tác động của điều kiện tự nhiên, hiệu quả sản xuất lạc phụ thuộc rất lớn vào mức độ đầu tư vào sản xuất của các hộ nông dân. Năng suất gieo trồng phụ thuộc rất lớn vào các yếu tố như: lượng phân chuồng, đạm, lân, kali, vôi, công lao động, - Hiện nay thị trường tiêu thụ lạc trên địa bàn tương đối rộng. Lạc thực sự là cây trồng có tỷ suất hàng hóa cao với 96,52% tổng sản lượng lạc sản xuất ra là để bán. Thu nhập từ cây lạc đã đóng góp lớn vào thu nhập của người dân, góp phần cải thiện đời sống cho người nông dân sản xuất lạc trên địa bàn. Bên cạnh những thuân lợi, thành tựu đạt được thì sản xuất lạc ở đây vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn, hạn chế: - Sản xuất lạc của các hộ nông dân ở đây còn phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên. Chưa chủ động được hệ thống tưới tiêu mà chờ vào nước trời. Vì thế hiệu quả sản xuất Đại học Kin h tế Hu ế 12 còn rất bấp bênh, chưa ổn định. Và chỉ sản xuất được ở vụ Đông Xuân, còn vụ Hè Thu còn bỏ hoang một số lượng lớn diện tích. - Hoạt động sản xuất còn thủ công truyền thống, chưa đưa máy móc vào sản xuất được do quy mô gieo trồng còn manh mún nhỏ lẻ. Đồng thời do điều kiện kinh tế của các hộ nông dân còn kém, chưa thể đầu tư lớn vào sản xuất được. Bên cạnh đó vốn sản xuất còn thiếu thốn, chủ yếu là vốn tự có, vốn đi vay còn rất khó khăn. Chính những điều này đã làm ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả sản xuất ở đây. - Việc thu hồi được vốn chậm đã gây khó khăn cho việc đầu tư vật tư cho sản xuất, đặc biệt là những hộ có diện tích lớn. Trong khi đó, hệ thống cung ứng vật tư nông nghiệp còn ít nên giá cả các yếu tố đầu vào lại cao, đặc biệt là toàn bộ giống đều phải mua từ nơi khác về. Chính vì thế hiệu quả kinh tế mang lại bị hạn chế. - Nhu cầu thị trường tiêu thụ thì lớn nhưng việc tiêu thụ ở đây thì gặp nhiều khó khăn khi bị các thương gia ép giá. Đồng thời lạc lại bán ra ồ ạt vào lúc thu hoạch nên giá giảm, không thể dự trữ để bán lúc được giá. - Ngoài ra, những hộ sản xuất ở đây còn gặp phải một số khó khăn khác như: sâu bệnh, thiếu thông tin về thị trường – giá cả, Những khó khăn này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả sản xuất lạc trên địa bàn. Trên cơ sở những khó khăn mà sản xuất lạc ở đây gặp phải để đưa ra một số biện pháp chủ yếu để nâng cao hiệu quả sản xuất lạc trên địa bàn nghiên cứu như: xây dựng cơ sơ hạ tầng nông thôn, giải pháp về đất đai, giải pháp về vốn và kỹ thuật, giải pháp về thị trường tiêu thụ Đại học Kin h tế Huế 1PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Lương thực, thực phẩm là một phần tất yếu cho cuộc sống của chúng ta. Nó cũng là một phần quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, trong bối cảnh mà an ninh lương thực thế giới đang ngày càng bị đe dọa bởi sự gia tăng tỷ trọng nền kinh tế công nghiệp, dịch vụ. Lạc không chỉ được trồng ở khắp các tỉnh từ Bắc đến Nam trên đất nước ta mà còn được trồng ở hàng trăm nước trên thế giới. Nó được coi là một trong những cây nông nghiệp chủ yếu của nhiều nước, xếp thứ 13 trong các cây thực phẩm trên thế giới. Bởi nó là một cây họ đậu ngắn ngày có năng suất cao, các chất dinh dưỡng trong hạt khá đầy đủ các nguyên tố dinh dưỡng và có hàm lượng cao. Việt Nam là một quốc gia đang phát triển, đi lên từ nền văn minh lúa nước, phần lớn người dân là sản xuất nông nghiệp thì vai trò ấy lại càng trở nên quan trọng hơn nữa. Vì thế trong đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng ta phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn luôn được xem là mũi nhọn, là ưu tiên hàng đầu của sự phát triển nền kinh tế của đất nước. Đặc biệt là trồng trọt, phát triển các cây lương thực, thực phẩm, cây công nghiệp Ngoài lúa là cây trồng truyền thống của nông dân thì hiện nay, lạc đang được xem là cây trồng mang nhiều triển vọng cho người nông dân trong việc xóa đói giảm nghèo. Diện tích trồng loại cây công nghiệp này lớn đứng thứ hai sau cây mía, bên cạnh đó lạc là cây trồng mang lại giá trị xuất khẩu cao, đạt trên dưới 75 triệu USD mỗi năm. Nghi Hoa là xã có địa hình cũng như đất đai phù hợp cho việc trồng lạc. Phần lớn người dân ở đây đều trồng lạc, thu nhập từ trồng lạc chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng thu nhập của họ. Vì lạc là cây trồng có hiệu quả nhất trong số các cây trồng trên địa bàn và lạc là cây trồng có tỷ suất hàng hóa cao. Mặc dù có tiềm năng lớn và lợi thế về đất đai để phát triển cây lạc nhưng sản xuất ở đây vẫn chưa đem lại hiệu quả thực sự cao. Chính vì thế, việc đánh giá và nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất lạc là yêu cầu cần thiết đối với sản xuất ở đây. Đặc Đại học Kin h ế Hu ế 2biệt là trong tình hình như hiện nay của địa phương khi việc đánh giá hiệu quả kinh tế của một cây trồng còn đang gặp nhiều khó khăn và trở ngại, và còn rất ít nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn về hiệu quả cây lạc. Từ thực tiễn tại địa phương, tôi đã lựa chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất lạc trên địa bàn xã Nghi Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An” làm chuyên đề tốt nghiệp của mình. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả sản xuất lạc; - Đánh giá hiệu quả sản xuất lạc ở xã Nghi Hoa, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An; - Đưa ra một số biện pháp thích hợp để cải thiện và nâng cao hiệu quả sản xuất cây lạc ở trên địa bàn. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp điều tra thống kê: dùng để điều tra, thu thập số liệu thứ cấp và số liệu sơ cấp từ ba thôn đại diện cho 12 thôn ở xã. Phương pháp được dùng ở đây là phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên không hoàn lại, sử dụng bảng hỏi để điều tra phỏng vấn 60 hộ trong ba thôn. - Phương pháp phân tổ thống kê: được sử dụng tổng hợp số liệu điều tra và phân tích số liệu điều tra được theo các tiêu chí như quy mô sản xuất, chi phí trung gian - Phương pháp so sánh: + So sánh sự biến động của các chỉ tiêu qua các thời kỳ; + So sánh tình hình sản xuất của các nông h